Pobierz artykuł

34
7 - 13 września 2012 r.
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM WALUTOWYM
SŁOWNIK
Czy warto zlecić zarządzanie
ryzykiem
Wielu doradców zewnętrznych oferuje
dziś firmom stworzenie zasad zarządzania
ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie.
Te ostatnie do ofert tych podchodzą jednak
z rezerwą. Jakie są zalety i wady korzystania
z usług firm zewnętrznych w zarządzaniu
ryzykiem kursowym i co powstrzymuje
przedsiębiorców przed szerszym
korzystaniem z tych zabezpieczeń?
Jacek Zając – Przez zarządzanie ryzykiem
kursowym
przez firmę
zewnętrzną
nie rozumiemy dziś
tylko „outsourcingu decyzji”, czyli konsultacji w sprawie kupna lub
sprzedaży walut. Zarządzanie ryzykiem walutowym to
pojęcie szersze. Polega ono
z jednej strony na świadomym i celowym kształtowaniu struktury bilansu oraz
transakcji pozabilansowych
firmy, a z drugiej strony na
nadzorze ryzyk, który zabezpieczy firmę zarówno przed
negatywnymi skutkami,
jak i pozwoli czerpać korzyści ze zmian na rynkach
finansowych.
Świadomość problemu
Czy polskie przedsiębiorstwa
są w ogóle świadome istniejącego ryzyka walutowego
i związanego z nim barier rozwoju firmy?
Wykres 1. pokazuje barier
rozwoju przedsiębiorstw, biorących udział w ankiecie Narodowego Banku Polskiego,
wyznaczonych na podstawie
pojawiania się częstotliwości problemów, zgłoszonych
w poszczególnych w kwartałach, informujących o istnieniu danego rodzaju problemu
w liczbie wszystkich przedsiębiorstw. Odsetek firm deklarujących, że problemem jest
„kurs walutowy, w tym wahania” utrzymuje się na podobnym poziomie od wielu
lat i zajmuje drugie miejsce,
tuż za „niskim popytem”.
Próby przeciwdziałania
Czy przy dość powszechnej świadomości problemu,
przedsiębiorcy faktycznie
próbują zarządzać ryzykiem
kursowym w jakikolwiek
sposób?
Niestety, w tym przypadku
nie możemy posłużyć się
najnowszymi danymi. Przeprowadzone przez NBP
w 2007 r. badanie wskazuje, że w Polsce około
50 proc. przedsiębiorstw zabezpiecza swoje pozycje walutowe przed zmianą kursu
waluty, wykorzystując do
tego wszelkie skuteczne metody. Przy czym aż 60 proc.
dużych firm deklaruje zarządzanie ryzykiem walutowym, natomiast w sektorze
MSP tylko ponad 40 proc.
przedsiębiorstw. Przy czym
niewiele, (patrz: Tabela 2)
bo 4 proc. przedsiębiorstw
sektora MSP i około 2 proc.
dużych przedsiębiorstw wykorzystuje tylko zabezpieczenie naturalne. Większość
przedsiębiorstw łączy zabezpieczenie naturalne
z zakupem bankowych instrumentów pochodnych.
Motywy działania
i… niedziałania
Badania NBP wskazują także
na czynniki, które wpływają
na skłonność lub brak skłonności do stosowania instrumentów zabezpieczających.
I tutaj nie ma niespodzianek, ponieważ najczęstszym
motywem zabezpieczania
się przedsiębiorstw przed
ryzykiem walutowym przy
pomocy instrumentów finansowych jest dążenie do
zminimalizowania ryzyka
właściciela firmy oraz próby
zmniejszenia wahań przychodów lub wydatków spowodowanych zmianami kursu
waluty (patrz: Tabela 3).
Natomiast najczęstszym motywem niezabezpieczania się
przedsiębiorstw przed ryzykiem walutowym jest identyfikacja ryzyka kursowego na
niskim poziomie i wykorzystywanie już zabezpieczenia
naturalnego (patrz: Tabela 4).
Relatywnie wysoki odsetek
przedsiębiorstw uznał, że instrumenty finansowe są zbyt
drogie i że nie ma wystarczającej wiedzy i doświadczenia, by stosować instrumenty
pochodne.
Skąd ta nieufność?
Statystyki i doświadczenie
wskazują, że przedsiębiorcy,
mimo iż są świadomi ryzyk,
niechętnie odwołują się do
wiedzy doradcy zewnętrznego, a wynika to z niedoszacowania ryzyka dla właściciela
i firmy oraz braku wiary w jakość opracowania przez firmę
zewnętrzną zasad zarządzania
ryzkiem walutowym.
Wiele firm, które nie wdrożyło dobrych zasad zarządzania rynkiem kursowym,
prosperowało (do kryzysu
„toksyczne opcje”) lub prosperuje przez wiele lat. Firmy
te albo nie zabezpieczają
się w ogóle, albo korzystają
Inne
Zastosowanie nowoczesnych metod
zarządzania firmą
Chęć osiągnięcia korzyści z róznic stóp
procentowych między krajami
Redukcja kosztu kapitału
Minimalizacja braku płynności finansowej
Redukcja ryzyka dla właściciela firmy
Minimalizacja wahań przychodów lub
wydatków w obcej walucie
0
5
10
15
20
0 Hedging naturalny
zabezpieczenie naturalne
– formy uniknięcia ryzyka walutowego, polegające na wykorzystaniu naturalnej działalności
firmy.
25
Tabela 4: Motywy niezabezpieczania ekspozycji
walutowych przez przedsiębiorstwa.
Instrumenty zabezpieczające
przed ryzykiem są zbyt drogie
Przedsiębiorstwo ocenia ryzyko
walutowe jako niskie
Istnieja inne powody niewykorzystania
instrumentów pochodnych
Nie dotyczy - przedsiebiorstwo stosowało
(stosuje) hedging naturalny
Nie dotyczy - przedsiebiorstwo nie dokonuje
płatności w walutach...
Przedsiebiorstwo ma możliwości przerzucania
zmiany kursu...
Przedsiebiorstwo nie ma wiedzy ani
doświadczenia w posługiwaniu....
0
5
10
15
20
25
30
35
Źródło: ankieta NBP, rok 2007.
z prostych instrumentów
(około 70 proc. przedsiębiorstw z sektora MSP stosuje kontrakty forward
i ponad 30 proc. opcje walutowe call), albo też korzystają z nieco bardziej
skomplikowanych instrumentów (opcyjnie struktury
zerokosztowe).
Przedsiębiorcy zapominają
jednak, że może przyjść
taki jeden moment w życiu firmy – jeden miesiąc,
jeden tydzień – gdzie gwałtowna zmiana kursu walutowego przesądzi o „być
albo nie być” przedsiębiorstwa, gdzie na skutek braku
zdefiniowania prostych zasad zarządzania ryzkiem
(nazwijmy je „zdrowym
rozsądkiem”) firma utraci
płynność finansową. Pozytywnym przykładem służą
duże korporacje, które treść
swoich polityk i instrukcji zarządzania ryzykiem
kursowym „wyszlifowały”
Brak informacji, który ze Instrumenty walutowe
sposobów jest stosowany bez zabezpieczenia
do zabezpieczania
naturalnego
sie przed ryzykiem
Zabezpieczenie
naturalne bez
instrumentów
walutowych
Instrumenty
walutowe oraz
zabezpieczenie
naturalne
Cała próba
1,3
43,8
2,9
52,1
MSP
2
47,5
4
46,5
Duże
przedsiębiorstwa
0,7
41,1
2,1
56
I kw. 2010r. IV kw. 2010r. I kw. 2011r. II kw. 2011r. III kw. 2011r. IV kw. 2011r. I kw. 2012r.
0 Hedging
dobór do portfela aktywów
o przeciwnie powiązanych trendach w celu zabezpieczenia
przed wahaniem cen papierów
wartościowych
Tabela 3: Motywy zabezpieczania ekspozycji
walutowych przez przedsiębiorstwa.
Tabela 2: Rodzaje zabezpieczenia stosowane przez przedsiębiorstwa
Źródło: ankieta NBP
Wykres 1: Bariery rozwoju przedsiębiorstw
35
30
25
20
15
10
5
0
0 Ryzyko walutowe
niebezpieczeństwo związane
z możliwościami wahań kursu
walut.
brak problemów
niski popyt
kursy walutowe w tym
wahania
wzrost cen surowców
i materiałów
zatory płatnicze, problemy
z płynnością
duża, rosnąca
konkurencja
recesja, bezrobocie,
problemy branży
II kw. 2012r.
Źródło: NBP
w procesie długoletniego
wyciągania wniosków z poniesionych strat. Straty te
szły w setki milionów, a wynikały głównie z braku odpowiednich regulacji.
Istotnym jednak warunkiem sprawności działania takiego doskonałego
mechanizmu jest dostosowanie zasad zarządzania ryzykiem do zasobów
technicznych, organizacyjnych i kadrowych w danym
przedsiębiorstwie. Oznacza
to, że za każdym razem zasady zarządzania ryzkiem
kursowym – i co za tym
idzie, poziom akceptacji
ryzyka – powinny być adekwatne do bieżących możliwości firmy.
I tu dochodzimy do sedna
problemu nieufności wobec
zewnętrznych doradców: niestety, rzadko się zdarza, że zewnętrzna firma doradcza zna
specyfikę, strukturę i system
księgowy przedsiębiorstwa
tak dobrze, jak wszystkie zagadnienia związane z rynkiem walutowym. Z drugiej
strony średniej wielkości
firmę nie stać na zatrudnienie na stałe profesjonalistów,
którzy mieliby opracować
własne regulacje. Co sugeruje, że firma powinna jdnak
zwrócić się do wyspecjalizowanego zewnętrznego doradcy w celu zdefiniowania
zasad zarządzania ryzkiem
kursowym. Będzie on musiał poświęcić wiele czasu na
poznanie firmy, szczególnie
działu księgowego i handlowego, poznać dokładnie cele
zarządu i właścicieli, by na
podstawie swojego doświadczenia i wiedzy stworzyć efektywne i odporne na kryzys
finansowy Zasady Zarządzania Ryzykiem Walutowym.
Autor jest założycielem i właścicielem
firmy inwestycyjno-konsultingowej
Assets Telescopo oraz członkiem
zarządu Stowarzyszenia Dyrektorów
Finansowych w Polsce FINEXA
0 Netting
wzajemne wyrównywanie zobowiązań i należności dla zmniejszenia narażenia na ryzyko
finansowe.
0 Spread
różnica między cenami natychmiastowego zakupu bid a natychmiastowej sprzedaży ask.
Rodzaj prowizji przy zawarciu
transakcji.
0 Pips
ostatnia cyfra w kursie, stanowi
jedną dziesięciotysięczną. Najmniejsza możliwa zmiana kursu
pary walutowej.
0 Figura
wartość 100 pipsów.
0 Punkt bazowy
(base point) jeden procent z jednego procenta.
0 Punkt swapowy
koszt utrzymania pozycji w danej walucie na następny dzień
w celu uniknięcia automatycznego rolowania (najczęściej
w godzinach nocnych).
0 OTC – (over-the-counter
market)
system obrotu papierami
wartościowymi bez pośrednictwa giełdy, odbywający się na
rynku wtórnym.
0 Waluta bazowa
pierwsza waluta kwotowania,
która odnosi się do określonego
kursu walutowego w danym
kraju, np. USD/PLN – waluta
bazowa w tym przypadku to dolar, a PLN to waluta kwotowa.
0 Waluta kwotowana
kwota, w której następuje rozliczenie, czyli powstaje zobowiązanie do zapłaty za kupioną walutę
bazową. Jest to druga waluta
w kwotowaniu, np. EUR/PLN
– waluta kwotowana to PLN.
0 Forex (foreign exchange
– FOREX, Retail Forex, FX,
Spot FX, Spot)
największy rynek na świecie.
Charakteryzuje go międzynarodowa wymiana walutowa.
Dzienne obroty sięgają około
4,5 bln dol. amerykańskich.