zaproszenie - Instytut Studiów Międzykulturowych

Spotkania klubu dyskusyjnego
www.facebook.com/nadbrzegamilemanu
[email protected]
/
Kraków 2016
© Paweł Cieślarek 2016. Icons made by Freepik from www.flaticon.com.
[…] A kto w tym, co jest,
Znajduje spokój, ład i moment wieczny,
Mija bez śladu. Godzisz się, co jest,
Niszczyć i z ruchu podjąć moment wieczny
Jak blask na wodach czarnej rzeki? Tak.
Czesław Miłosz, Notatnik: Brzegi Lemanu
IDEA
W 1936 roku amerykański humanista Irving Babbitt wskazywał, że problem bliskiego
kontaktu materialnego między ludźmi, którzy pozostają sobie duchowo obcy, należy do
najpoważniejszych wyzwań doby współczesnej1. W osiemdziesiąt lat później jego słowa
tylko zyskały na aktualności. Nasze polityczne i społeczne praktyki dotychczas nie
sprostały faktom, które coraz głośniej domagają się uwagi. Wydaje się przy tym, że
przyczyna tych niepowodzeń nie leży – jak chcą niektórzy – w błędnej realizacji słusznych
pomysłów, lecz w samych ideałach, które legły u podstaw postulowanych rozwiązań. Ich
bliższa analiza przekonuje, że są one wykwitem błędu wyobraźni, który neguje opis ludzkiej
natury utrwalony w dziełach wielkich humanistycznych i religijnych nauczycieli, zarówno
Wschodu, jak i Zachodu. Nowożytne projekty humanitarne, stawiając sobie za cel dobro
całej ludzkości, każą nam wierzyć, już to w moc samej technologii, która zapewnić ma
powszechny materialny dobrobyt i otwarte kanały komunikacji, już to w siłę pozytywnych
uczuć, które ostatecznie zatriumfować mają nad mrocznymi zakamarkami ludzkiej natury
i ponad podziałami zjednoczyć obce sobie grupy w duchowej komunii. Wystarczy jednak
zwrócić się w stronę zbiorowego doświadczenia ludzkości, by szybko zobaczyć, jak
rzeczywistość kpi sobie z tej optymistycznej wiary. Nagromadzone tylko w ciągu
minionego stulecia fakty dostarczają wymownych przykładów na to, że choć technologia
przyniosła – przynajmniej niektórym częściom świata – bezprecedensowy dobrobyt, to nie
1
I. Babbitt, Buddha and the Occident, „The American Review”, vol. 6, nr 5 (marzec 1936), s. 513.
2
gorzej niż humanitarnym ideałom, przysłużyła się zbrodniczym ideologiom. Nauka
i technika to tylko narzędzia, o ich użyciu decyduje człowiek, wspomniane zaś
doświadczenia powinny pozbawić nas złudzeń, co do tego, która z namiętności – poczucie
braterstwa czy żądza panowania – z reguły zdaje się zwyciężać w bezpośrednim starciu.
Cóż zatem, skoro technologiczne udogodnienia nie gwarantują nam duchowej bliskości,
a pozytywne uczucia nie stanowią pewnej rękojmi spotkania w przyjaźni? W poszukiwaniu
bardziej adekwatnych rozwiązań zjednoczyć musimy wysiłki intelektu i woli, dążąc w ten sposób
do uczestnictwa w jedynej wspólnocie, do której rzeczywiście może aspirować każdy człowiek.
Tutaj, na brzegu świata zmiany i różnorodności, jest miejsce, gdzie ludzie przychodzą, by
dołączyć do Wielkiej Rozmowy – ta zaś toczy się niezależnie od uwikłań, w które przypadek
rzucił jej uczestników. Dążenie nasze wieść musi ścieżką rozumienia. Oto właściwe zadanie
humanistyki, które otwiera przestrzeń dla studiów porównawczych nad wielkimi tradycjami
ludzkości jako jednego z istotnych obszarów kulturoznawstwa i badań międzykulturowych.
Sympozja humanistyczne „Nad brzegami Lemanu” to organizowane w formie klubu
dyskusyjnego spotkania poświęcone porównawczym studiom tekstów kultury. Za punkt
wyjścia proponuje się tutaj rozumienie kultury jako tej dziedziny ludzkiego doświadczenia,
którą z pożytkiem obserwować można, łącząc dwa porządki intuicji. Intuicja wielości prowadzi
w kierunku, który w skrajnej postaci każe postrzegać kulturę jako wypadkową całkowitego
uwikłania ludzkiej ekspresji w uwarunkowania tkwiące w świecie fenomenalnym. Intuicja
jedności popycha rozum do prób sformułowania, w tej czy innej postaci, powszechnych
i niezmiennych praw, które rządzić miałby różnorodnością from przybieranych przez kulturę.
W warstwie heurystycznej sympozja „Nad brzegami Lemanu” postulują przyjęcie postawy
mediacyjnej. Idąc za głosem intuicji jedności poszukiwać chcemy krytycznych standardów
i stałych punktów odniesienia w obserwacji zjawisk kulturowych jawiących się w całej
różnorodności, którą podsuwa wyobraźni drugi z wymienionych rodzajów intuicji. Kulturę
postrzega się tu jako rezultat procesu imitacji, w ramach którego człowiek aktem woli narzuca
własnej ekspresji formę i proporcję. Te ostatnie, choć przybierają zmienny w czasie
i przestrzeni konwencjonalny charakter, mogą być wyrazem trwałych dyspozycji ludzkiej
natury, wynosząc tym samym człowieka ponad rzeczywistość ciągłej zmiany i przepływu.
Do
udziału
w
przedsięwzięciu
zapraszamy
wszystkie
osoby
zainteresowane
interdyscyplinarnymi studiami nad zagadnieniami właściwymi szeroko pojętej humanistyce oraz
krzewieniem
wartości
humanizmu
postrzeganego
przede
wszystkim
jako
sztuka
samodoskonalenia się wspierająca intelektualny i moralny rozwój jednostek, które pozostają
aktywne społecznie oraz odpowiedzialne politycznie.
3
Spotkanie inauguracyjne: 27 kwietnia 2016 roku
Terminy spotkań cyklicznych: środy, godz. 18.30-20.00
Miejsce: Instytut Studiów Międzykulturowych UJ, ul. Gronostajowa 3, sala 031
On-line: www.facebook.com/nadbrzegamilemanu
Kontakt: [email protected]
„Europa umiera, zapomniała o własnych korzeniach” – wieszczą krytycy multikulturalizmu,
podczas gdy z przeciwnej strony barykady odpowiada im jedynie świst krytycznej gilotyny, która
w imię antydyskryminacyjnych ideałów pracowicie obnaża hipokryzję „filozofii martwych
białych mężczyzn”. Wygodnie usytuowani na jednym bądź drugim krańcu światopoglądowego
sporu widzimy w europejskim dziedzictwie już to najcenniejszy skarbiec prawdy, już to zbędny
balast obłudy, a w ogniu argumentów „filozofia grecka i wartości chrześcijańskie” pozostają dla
nas jedynie mglistymi hasłami rozpalającymi wyobraźnię co najwyżej jako słowny oręż
w potyczce konserwatyzmu z siłami postępu. Czy depozyt zachodniej tradycji intelektualnej jest
jedynie wyrazem – tak czy inaczej uwarunkowanych – przesądów? A może przeciwnie – skrywa
prawdę o człowieku ważną zawsze i wszędzie? Czy stać nas jeszcze na próbę żywotnego
odczytania cywilizacyjnych treści, które ukształtowały oblicze Zachodu?
Zagubieni w gąszczu pytań zwykliśmy zwracać się ku autorytetom bądź zachwalać
pożytki płynące z krytycznego myślenia, nie doceniając tymczasem doświadczenia, którego
świadectwo przetrwało na kartach wielkich dzieł nie tylko naszej cywilizacji. Być może
powinniśmy zatem wrócić do faktów, by – dosłownie i w przenośni – odzyskać orientację.
Czego dzisiejszy Europejczyk może dowiedzieć się o sobie, czytając pisma Arystotelesa
i listy św. Pawła? Czy może lepiej zrozumieć istotne treści cywilizacji Zachodu, sięgając do
odległych nauk Konfucjusza i Buddy?
Zapraszamy do wspólnego poszukiwania odpowiedzi na powyższe pytania podczas cyklu
spotkań Orient. Okcydent organizowanego
w ramach sympozjów humanistycznych
„Nad brzegami Lemanu”. Spotkanie inauguracyjne odbędzie się 27 kwietnia 2016 roku
w godzinach 18.30-20.00 w sali 031 w Instytucie Studiów Międzykulturowych UJ.
Na kolejne spotkania w ramach cyklu zapraszamy w każdą środę w tym samym czasie
i miejscu. Spotkania mają charakter otwarty.
4
WYBÓR TEKSTÓW ŹRÓDŁOWYCH
Materiału źródłowego dla prowadzonych w ramach cyklu Orient. Okcydent dyskusji
dostarczą teksty kultury wywodzące się z wielkich tradycji Wschodu i Zachodu.

Ibn Tufajl, Hajj ibn Jakzan. Opowieść filozoficzna, tłum. J. Bielawski,
„Studia Mediewistyczne”, nr 1 (1958).
Daniel Defoe, Przypadki Robinsona Kruzoe, t. 1, tłum. J. Brikenmajer, t. 2, tłum. anonim.,
red. G. Sinko, PIW, Warszawa 1983.

Dhammapada. Ścieżka mądrości Buddy, tłum. Z. Becker, Trzy Schronienia, Szczecin 1997.
Św. Paweł, List do Rzymian, Biblia Tysiąclecia, Pallottinum, Poznań 2003.
Tomasz a Kempis, O naśladowaniu Chrystusa, tłum. J. Ożóg SJ, WAM, Kraków 2015.

Dialogi konfucjańskie, tłum. K. Czyżewska-Madajewicz, M. J. Künstler, Z. Tłumski,
Ossolineum, Wrocław 1976.
Arystoteles, Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, PWN, Warszawa 2012.
5