geografia

Wymagania programowe z geografii w klasie I
DZIAŁ
Wymagania na poszczególne oceny
Obraz Ziemi
Uczeń:
• wymienia źródła informacji geograficznej (2)
• wyjaśnia znaczenie terminu „geografia” (2)
• wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, społeczno-ekonomiczna
i regionalna (3)
• podaje wymiary Ziemi oraz główne cechy jej kształtu (3)
• wyjaśnia różnice między elipsoidą
a geoidą (4)
• zna imiona bądź nazwiska uczonych
i ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów Ziemi (5) • omawia
historię poznawania kształtu
i wymiarów Ziemi (6)
• wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową,
północną, wschodnią
i zachodnią (2)
• określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie (3)
• wymienia cechy południków
i równoleżników (3)
• wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe (3)
• wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” (3)
• określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na globusie
oraz na mapie (4)
• odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych geograficznych
(4)
• oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie,
korzystając z zależności 1° – 111,2 km (5)
• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna
(5)
• podaje wartość azymutu geograficznego (6)
• podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS (6)
• wyjaśnia terminy: „skala”,
„siatka kartograficzna” (2)
• wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady (2)
• podaje różnice między planem
a mapą (3)
• dokonuje podziału map ze względu na ich skalę oraz treść (3)
• podaje różnice między siatką kartograficzną
a geograficzną (3)
• posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie (3)
• wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji
geograficznych na mapie (4)
• przekształca postacie skali (4)
• posługuje się w terenie planem miasta (4)
• oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami
przedstawionymi na mapie (5)
• wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność (6)
• wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach (2)
• wyjaśnia terminy: „wysokość względna” , „wysokość bezwzględna”, „poziomica”
(2)
• odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod
kartograficznych, w tym odczytuje wysokość bezwzględną (3)
• oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu
na podstawie rysunku poziomicowego
i mapy hipsometrycznej (4)
• charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach (5)
• stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”,
„wysokość bezwzględna” (5)
• charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach (6)
• wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc
Ziemia we
wszechświecie jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie” (2)
• wymienia daty dni rozpoczynających pory roku (2)
• podaje najważniejsze geograficzne następstwa
ruchu obiegowego Ziemi (3)
• korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego (3)
• podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi (3)
• podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających
oświetlenie Ziemi w ciągu roku (4)
• podaje różnicę między teorią geocentryczną i heliocentryczną (4)
• przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany
w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach
geograficznych i porach roku (4)
• posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia
Księżyca (5)
• charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi (5)
• wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej (5)
• oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem (6)
• wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba” (2)
„górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” (2)
• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi (3)
• podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi (3)
• podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi (3)
• opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się
ilustracją lub planszą (4)
• omawia zastosowanie gnomonu (5)
• posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” (5)
• omawia ruch obrotowy Ziemi, posługując się globusem (6)
• wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy” (2)
• wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe
i międzynarodowa linia zmiany daty (3)
• wymienia rodzaje kalendarzy i podaje ich cechy (3)
• posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego
i słonecznego na Ziemi (4)
• oblicza kąt, o jaki obraca się Ziemia
w określonym czasie (4)
• oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia
matematyczno-geograficznego (5)
• charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy (5)
• stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas
uniwersalny” i „czas urzędowy” (5)
• ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany
daty (6)
Atmosfera
• wyjaśnia termin „izoterma” (2)
• podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Ziemi (2)
• analizuje temperaturę powietrza
w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu
temperatury powietrza (3)
• oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną
temperaturę powietrza (4)
• sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza (4)
• omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych (4)
• wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na
zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi (5)
• charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do
określania wartości temperatury powietrza (6)
• wymienia przykłady wiatrów stałych
i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej (2)
• wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru (3)
• sporządza schemat wyżu i niżu barycznego (4)
• wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów (4)
• charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie ilustracji (5)
• wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je
i podaje ich przykłady (6)
• wymienia czynniki klimatotwórcze (2)
• wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury
powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi (3)
• wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej (3)
• wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą
powietrza (4)
• charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat (4)
• charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg
temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych
stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych (4)
• stosuje ze zrozumieniem terminy: „pogoda”, „klimat” (5)
• charakteryzuje klimat górski (5)
• podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia
Ziemi a strefami klimatycznymi (5)
• charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających
działalności człowieka (6)
Wnętrze
Ziemi
• wymienia warstwy wnętrza Ziemi
w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej (2)
• podaje różnicę między litosferą
a skorupą ziemską (3)
• omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi (4)
• wyjaśnia termin „prądy konwekcyjne (4)
• charakteryzuje metody badania wnętrza Ziemi i podaje ich zastosowanie (5)
• charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi (6)
• charakteryzuje warstwy wnętrza Ziemi (6)
• wyjaśnia terminy: „skała”,„minerał” (2)
• wskazuje różnice między minerałem
a skałą (3)
• podaje przykłady gospodarczego
wykorzystania skał (4)
• podaje przykłady minerałów skałotwórczych (4)
• rozpoznaje skały i określa ich rodzaj (5)
• charakteryzuje wybrane skały (6)
• wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi (2)
• podaje główne cechy płytowej budowy litosfery (3)
• wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie (3)
• wymienia przykłady wulkanów
i wskazuje je na mapie (3)
• omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi (4)
• wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery
a występowaniem zjawisk wulkanicznych i trzęsień ziemi (5)
• wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu (5)
• stosuje ze zrozumieniem terminy: „hipocentrum”,
„epicentrum”, „orogeneza” (6)
• wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi (2)
• wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych
i zrębowych (3)
• określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni
kontynentów (4)
• charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi (5)
• charakteryzuje na podstawie schematów mechanizm powstawania gór fałdowych i
zrębowych(6)
Rzeźbiarze
powierzchni
Ziemi
• wyjaśnia terminy: „korazja” (2)
• wskazuje na mapie wybrane pustynie (3)
• wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i położenie (3)
• podaje przykłady form powstałych na skutek erozyjnej i akumulacyjnej
działalności wiatru (4)
• wskazuje różnice między barchanem
i wydmą paraboliczną (4)
• przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru (5)
• określa genezę wybranych pustyń (5)
• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe
w wyniku działalności wiatru (5)
• omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru (6)
• wyjaśnia termin „abrazja” (2)
• podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza
(2)
• wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich (3)
• wskazuje na mapie świata typy wybrzeży (3)
• omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei (4)
• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku
działalności morza (5)
• wyjaśnia pojęcia: „rewa”, „wał burzowy”, „ripplemarki (6)
Tajemnice
natury
• wyjaśnia terminy: „gleba” (2)
• wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi (3)
• wskazuje i nazywa poziomy glebowe na profilu glebowym (3)
• nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata (4)
• charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Ziemi (5)
• wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności
i gleb na Ziemi (5)
• uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami (6)