+20%

Ubóstwo energetyczne w Polsce
i mechanizmy jego zwalczania
dr Piotr Kurowski
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Zespół Rezydencji Belweder-Klonowa
ul. Flory 2
Warszawa, 29-IX-2011
1
Plan
1. Rzut oka na skalę ubóstwa w Polsce
2. Grupy wrażliwe na podwyżki cen energii
elektrycznej (2006)
3. Badanie skali ubóstwa energetycznego
w Polsce (2008)
4. Wnioski
2
Różne linie ubóstwa w Polsce
• Ubóstwo skrajne: koszyk Minimum
Egzystencji
• Linia relatywna (UE: 50% przeciętnych
wydatków gospodarstw)
• Linia subiektywna (szkoła z Leiden:
na ile sami ludzie czują się ubodzy)
• Linia ustawowa (pomoc społeczna)
3
Ubóstwo skrajne: Minimum egzystencji
• Koszyk ME jest modelem
zaspakajania potrzeb konsumpcyjnych
na bardzo niskim poziomie
• Uwzględnia jedynie potrzeby
niezbędne do przeżycia i zachowania
zdrowia
• ME wyznacza dolny obszar ubóstwa
Wartości ME w latach 2008 - 2010 r.
(per capita)
Linia
ME
Osoba samotna
w wieku:
Rodzina z:
produkcyjnym
emerytalnym
DM
DS
DM +
DS
DM + 2
DS
2008
413,16
389,51
332,94
363,94
350,50
360,94
2009
445,33
421,85
358,75
392,08
377,34
388,40
2010 472,72 447,54 381,88 417,77 401,98 413,97
Wartość ME wyliczana jest przez IPiSS i
przesyłana do GUS, który co roku bada stopę
ubóstwa skrajnego.
Zagrożenie ubóstwem wg różnych linii
25,0%
20,0%
17,3%
17,1%
15,0%
10,0%
8,3%
5,0%
5,7%
7,3%
5,7%
0,0%
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Minimum egzystencji
Linia relatywna
Linia ustawowa
Profil rodzin ubogich (2010)
• W Polsce ogółem: 5,7% gospodarstw
domowych
• Ubóstwo cechuje szczególnie
gospodarstwa:
– Bez pracy (22,4% poniżej ME)
– Rodziny z 4+ dzieci na utrzymaniu (24%)
– Rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym
(11,7%)
– Grupy rencistów (9,6%)
– Mieszkańców wsi (9,4%)
7
Zagrożenie ubóstwem (2010 r.)
8
Badanie potencjalnych
grup wrażliwych
na podwyżki cen energii
elektrycznej (na danych z 2006)
Próba ustalenia skali zjawiska
Cele badania
• Planowano uwolnić ceny energii
• Brakowało systematycznych
danych nt odbiorców wrażliwych
społecznie
• Zadanie: ustalenie skali zjawiska
grup wrażliwych
– z pomocą linii minimum egzystencji
na energię i przeliczeń na budżetach
gosp. domowych
Warianty wzrostu kosztów energii
ME (miesięcznie, w 2006 r.)
Wyszczególnienie
Wariant 1 bazowy (0%)
Wariant 2 (10%)
Wariant 3 (15%)
Wariant 4 (20%)
Wariant 5 (30%)
Wydatki na
Skala
energię w wzrostu cen
koszyku ME energii (%)
16,24
17,86
18,67
19,49
21,11
+10%
+15%
+20%
+30%
Udział gospodarstw znajdujących się poniżej
wydatków na energię w ME (2006)
17,4
20
13,7
16
12
11,0
12,5
8,6
8
4
0
1. Wariant
bazowy
2. Wzrost o
10%
3. Wzrost o
15%
4. Wzrost o
20%
5. Wzrost o
30%
Ludzie bez pracy, rolnicy i pracujący
Udział gospodarstw znajdujących się poniżej wydatków ME na energię wg grup
społeczno-ekonomicznych (2006)
15,6
Utrzymujący się ze źródeł niezarobkowych
22,5
6,5
Renciści
10,3
4,4
Emeryci
7,9
5,8
Pracujący na wł. rach.
10,2
14,2
Rolnicy
21,2
10,7
Pracownicy
17,0
8,6
Ogółem
13,7
0
1. Wariant bazowy
5
10
4. Wzrost o 20%
15
20
25
Gospodarstwa wrażliwe na podwyżki cen energii
(typy rodzin biologicznych)
3,9
7,1
Małżeństwo bez dzieci
8,3
Małżeństwo z 1 dzieckiem
14,0
12,6
Małżeństwo z 2 dzieci
20,4
22,0
Małżeństwo z 3 dzieci
30,7
33,5
Małżeństwo z 4 i więcej dzieci
47,8
16,8
Małżeństwo z dziećmi i innymi osobami
Matka lub ojciec z dziećmi i innymi
osobami
18,4
27,2
1,4
2,6
Gospodastwa 1-osobowe nierodzinne
7,7
Pozostałe (bez dzieci na utrzymaniu)
0
1. Wariant bazowy
25,8
13,6
20
4. Wzrost o 20%
40
60
Podsumowanie
• Za linię „wrażliwości” na podwyżki
cen energii obrano wartość wydatków
na energię w koszyku ME (16,24 zł).
• W wariancie bazowym koszyka
ME odbiorców „wrażliwych”
zidentyfikowano na poziomie
8,5% ogółu gospodarstw (785
tys.)
Podsumowanie 2
• Zwyżka tych kosztów (o 10%)
sprawia, że grupa ta rośnie do
1 miliona gospodarstw
domowych
• Przy wzroście wydatków na
energię o 15% skala osób
wydających mniej niż w ME
rośnie z 8,5% do 12,5%
gospodarstw (czyli do 1 143 tys.
gospodarstw
Podsumowanie 3
• Grupy odbiorców szczególnie
wrażliwych na podwyżki prądu:
– osoby bez źródeł dochodów (bez
pracy),
– rodziny z licznym potomstwem,
– rodzice samotni z dziećmi na
utrzymaniu,
– renciści (emeryci w dalszej
kolejności)
– rolnicy
Badanie ubóstwa energetycznego
(fuel poverty)
na danych z 2008 r.
Ubóstwo energetyczne
• Definicja wypracowana w Wielkiej
Brytanii
• Ubóstwo energetyczne: „brak
możliwości utrzymania
ogrzewania na odpowiednim
poziomie po przystępnej cenie”
(por. I. Figaszewska 2009)
19
Udział wydatków na energię w budżetach gosp. w UE (2005 ).
Slovenia
Poland
Croatia
FYR of Macedonia
Slovakia
Romania
Hungary
Lithuania
Latvia
Estonia
Czech Republic
Bulgaria
Austria
Malta
Portugal
Spain
Cyprus
Greece
Ireland
Italy
France
Germany
Norway
UK
Sweden
Finland
Netherlands
Luxembourg
Denmark
Belgium
European Union (15 countries)
European Union (27 countries)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Linia ubóstwa energetycznego
•
•
•
Za gospodarstwo domowe, które jest
w sytuacji ubóstwa energetycznego
uznaje się takie, które na utrzymanie
dostatecznego poziomu ogrzewania
musi przeznaczyć więcej niż 10%
swojego dochodu
W Polsce to znaczna część
gospodarstw: aż 40,3%
W Polsce wydatki na energię znacznie
obciążają budżety domowe
21
Wydatki na energię w % wydatków ogółem
(2008, na osobę)
16
13,5
14
12
10
10,7
11,5
9,8
9,5
10,1
9,9
8
6
4
2
0
Ogółem 1-osobowe2-osobowe3-osobowe4-osobowe5-osobowe6-osobowe
Grupy narażone na ubóstwo
energetyczne
•
•
•
•
Wg źródeł utrzymania: emeryci,
rolnicy, pracownicy na stanowiskach
robotniczych
Klasy miast: mieszkańcy wsi oraz miast
od 20 do 100 tys. mieszkańców
Zamieszkujący małe mieszkania
(40-54 m2)
Mało liczne gospodarstwa (1 i 2osobowe)
23
Profil ubogich energetycznie w Polsce
Wyszczególnienie
Udział w
przekroju grup
(%)
Struktura
(%)
Ogółem w Polsce
40,3
W przekroju źródeł utrzymania:
- Gosp. Pracowników
32,1
- stan. nierobotnicze
27,1
100,0
39,4
15,1
- stan. robotnicze
- Gosp. rolników
- Pracujący na wł. rach.
36,4
30,4
32,6
24,3
30,4
5,3
- Emeryci
- Renciści
52,2
56,9
36,3
11,0
24
Struktura GD ubogich energetycznie – wg źródeł
dochodów
11,0
0
36,3
20
24,3
40
Renciści
Pracujący - stan. robotnicze
Pracujący na własny rachunek
60
15,1 5,3 3,1
80
100
Emeryci
Pracujący - stan. nierobotnicze
Rolnicy
25
Struktura GD ubogich energetycznie –
wg miejsca zamieszkania
30,5
0
20
14,2
23,6
40
60
8,7 10,4
80
Wieś
M do 20
M 20-100
M 100-200
M 200-500
M pow 500
12,6
100
26
Struktura GD ubogich energetycznie –
wg powierzchni lokalu
17,7
0
30
20
20,1
40
60
do 39 m2
50-54 m2
70-99 m2
pow. 100
15,5
80
16,7
100
55-69 m2
27
Struktura GD ubogich energetycznie –
wg liczby osób
33,7
0
23,9
20
1-os
40
2-os
3-os
16,8
60
4-os
14,5 6,7 4,5
80
5-os
100
6+ -os
28
Struktura GD ubogich energetycznie
– wg typów rodzin
58,8
0
20
Inne rodziny
Małż + 1 dz
Małż + 3+ dz
17,1
40
60
8,4 8,7 4,22,7
80
100
Małż bez dzieci
Małż + 2 dz
Rodzic z dz na utrzym
29
Podsumowanie
• Profil odbiorców szczególnie wrażliwych:
– Emeryci i renciści, pracownicy na
stanowiskach robotniczych
– Zamieszkujący wieś i małe miasteczka,
– Małe mieszkania (do 54 m2)
– Gospodarstwa 1- i 2-osobowe
– Nietypowe rodziny,
samotni rodzice z dziećmi
Dziękuję za uwagę
Piotr Kurowski
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
www.ipiss.com.pl
[email protected]