Faktoring sposobem na wierzytelności

2012-02-27 12:25:56
Faktoring sposobem na wierzytelności
AUTOR: Michał Wójcik
Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorcy natykają się na szereg problemów. Jednym z
istotniejszych jest ryzyko nieotrzymania przez przedsiębiorcę zapłaty za dostarczone towary lub
wykonane usługi. W takiej sytuacji pomocne może okazać się skorzystanie z faktoringu.
Faktoring jest usługą finansową, która polega na wykupie wierzytelności od przedsiębiorcy. Firma
faktoringowa (tzw. faktor) odkupuje od przedsiębiorcy jego wierzytelności i wpłaca na jego konto
kwotę stanowiącą określoną część odkupionych wierzytelności. Pozostała część, razem z kosztami
faktoringu, trafia do przedsiębiorcy w momencie, gdy jego odbiorca zapłaci za wykonaną usługę.
Na czym polega faktoring
Kompleksowa definicja faktoringu została przedstawiona m.in. przez Główny Urząd Statystyczny,
który dla celów badań statystycznych określił faktoring jako rodzaj działalności finansowej,
polegającej na wykupie nieprzeterminowanych wierzytelności przedsiębiorstw, należnych im od
odbiorców z tytułu dostaw towarów lub usług, połączony z finansowaniem klientów oraz
świadczeniem na ich rzecz dodatkowych usług. Z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia
(Międzynarodowa konwencja faktoringu, Ottawa, 1988), firma faktoringowa wykonuje co najmniej
dwie z czterech czynności:
finansuje bezsporne i niewymagalne należności,
prowadzi sprawozdawczość i konta dłużników,
egzekwuje należności,
przejmuje ryzyko wypłacalności odbiorcy.
Powyższa definicja zaprezentowana przez urząd statystyczny, choć nie ma mocy prawnej, idealnie
odzwierciedla naturę i rolę umów faktoringowych.
Umowa faktoringu
Umowa faktoringu, pomimo coraz większej popularności w obrocie gospodarczym, nie została
uregulowana w polskich przepisach i dlatego też jest uznawana za tzw. umowę nienazwaną. Prawo
do zawierania umów faktoringu wynika z art. 353¹ Kodeksu cywilnego, który dotyczy swobody
zawierania umów i dowolnego ich kształtowania, jeśli tylko ich treść i cel nie sprzeciwiają się naturze
stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Ograniczenia przelewu wierzytelności
Przedmiotem przelewu w ramach umowy faktoringowej może być właściwie każda wierzytelność pod
warunkiem jednak, że nie sprzeciwia się temu przepis ustawy, umowa stron lub właściwość
zobowiązania. Jak z wynika z powyższego istnieją więc trzy rodzaje ograniczeń przelewu
wierzytelności.
Po pierwsze - wierzytelności niemogące być przedmiotem przelewu z mocy ustawy. W takim
przypadku cesja wierzytelności w ogóle nie jest możliwa. Tak przykładowo jest w przypadku prawa
odkupu – zgodnie bowiem z art. 595 § 1 Kodeksu cywilnego prawo odkupu jest niezbywalne i
niepodzielne. Zakaz przelewu może również wynikać z przepisów innych ustaw. Przykładem może
być prawo do wynagrodzenia pracownika – zgodnie z art. 84 Kodeksu pracy pracownik nie może zrzec
się prawa do wynagrodzenia, ani przenieść tego prawa na inną osobę. Kolejnym przykładem mogą
być wierzytelności, które nie są samodzielne, czyli są nierozerwalnie związane z innymi
wierzytelnościami (np. poręczenie, które jest ściśle związane ze zobowiązaniem; hipoteka na
zabezpieczenie długu; zastaw zabezpieczający spłatę zaciągniętego długu).
Przelew wierzytelności może zostać również ograniczony przez strony danej umowy. Ograniczenie
umowne może mieć charakter ostateczny lub dopuszczać dokonanie przelewu po spełnieniu
określonych warunków, np. gdy dłużnik zastrzega możliwość przelewu wierzytelności za swoją
zgodą, ogranicza grupę podmiotów, na które wierzytelność może zostać przelana lub też ogranicza
termin dokonania przelewu wierzytelności przez wierzyciela na podmiot trzeci.
Ostatnią kategorią wierzytelności, które nie mogą być przedmiotem przelewu są wierzytelności,
których przenoszeniu sprzeciwia się właściwość zobowiązania. Jako przykład mogą posłużyć
wierzytelności o charakterze osobistym, ściśle związane z osobą wierzyciela. W przepisach można
znaleźć szereg regulacji, które mają charakter stricte osobisty, jak np. prawo do renty określone w art.
903 Kodeksu cywilnego, czy też prawa alimentacyjne określone w przepisach Kodeksu rodzinnegoopiekuńczego (art. 128 i następne).
Rodzaje faktoringu
Ponieważ brak jest jasnych przepisów dotyczących umowy faktoringu trudno jest jednoznacznie
wskazać czy faktoring jest usługą jednorodną, czy też należałoby rozróżnić pewne formy tejże usługi.
W praktyce najczęściej wyróżnia się faktoring pełny i niepełny. Podstawowym rozróżnieniem
pomiędzy tymi dwiema formami jest to która strona umowy faktoringu bierze na siebie ryzyko
niewypłacalności odbiorcy (tj. dłużnika). Przy faktoringu niepełnym całe ryzyko niewypłacalności
odbiorców spoczywa na podmiocie sprzedającym wierzytelność (tj. faktorancie) i nie jest przenoszone
na nabywcę (tj. faktora) wraz z zakupem wierzytelności. Jednakże w przypadku faktoringu pełnego
ryzyko niewypłacalności odbiorców przejmuje w całości firma faktoringowa (faktor).
Oczywiście powyższy podział umów faktoringowych nie jest jedyny i w praktyce można spotkać się
również z innymi podziałami opartymi o różne przesłanki, np. podział oparty ze względu na
zawiadomienie dłużnika (faktoring jawny oraz niejawny), ze względu na moment dokonania zapłaty
(faktoring przyspieszony, zaliczkowy oraz wymagalnościowy) czy też ze względu na zasięg
terytorialny (faktoring krajowy oraz międzynarodowy).
Reasumując, pomimo braku precyzyjnych regulacji prawnych, faktoring może być skutecznym
rozwiązaniem dla przedsiębiorców, którzy mają problemy z nierzetelnymi kontrahentami. W
zależności od wyboru rodzaju faktoringu wierzyciel może bowiem odzyskać znaczną część
należności, ponosząc przy tym niewielkie ryzyko niewypłacalności dłużnika.
AUTOR: Michał Wójcik
Komentarze