Prof. dr hab. Maria Romanowska Szkoła Główna Handlowa W
Transkrypt
Prof. dr hab. Maria Romanowska Szkoła Główna Handlowa W
Prof. dr hab. Maria Romanowska Szkoła Główna Handlowa W Warszawie Ocena pracy habilitacyjnej oraz pozostałego dorobku naukowego dr Marka Jabłońskiego w związku ze wszczęciem postępowania habilitacyjnego Wstęp Podstawą do oceny były przede wszystkim następujące prace i dokumenty przesłane przez Habilitanta: • Autoreferat (opis dorobku i osiągnięć naukowych). • 8 prac wskazanych przez Habilitanta jako osiągnięcia naukowe opisane w art. 16 ust. 2 ustawy o stopniach i tytule naukowym. • Inne publikacje po doktoracie. 1. Krótka informacja o Habilitancie dr Marku Jabłońskim Marek Jabłoński w 2001 r. ukończył studia na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Rzeszowskiego i został zatrudniony na stanowisku asystenta w Katedrze Marketingu i Zarządzania Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. W 2004 r. podjął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Metod Organizacji i Zarządzania Akademii Ekonomicznej w Krakowie. W 2008 r. obronił rozprawę doktorska p.t. "Rozwój kompetencji pracowniczych w organizacji uczącej się" przygotowaną pod kierunkiem naukowym prof. dr hab. Janusza Czekaja. W tym samym roku został awansowany na stanowisko adiunkta w tej samej Katedrze i tam pracuje do dzisiaj. 2. Opinia o pracach naukowych dr Marka Jabłońskiego wskazanych przez Niego jako osiągnięcia naukowe opisane w art. 16 ust. 2 ustawy o stopniach i tytule naukowym Habilitant wskazał osiem publikacji będących osiągnięciem naukowym opisanym w art. 16 ust. 2 ustawy o stopniach i tytule naukowym. Na tej liście znalazły się dwie monografie napisane samodzielnie, jedna monografia zespołowa, cztery rozdziały w pracach zbiorowych i jeden artykuł. Poniżej dokonam oceny każdej z tych pozycji. 1). M. Jabłoński, Koncepcje i modele kompetencji pracowniczych w zarządzaniu, CeDeWu.pl, Wydawnictwo fachowe, Warszawa 2011. 1 Książka zrecenzowana przez prof. dr hab. Bogusza Mikułę liczy ponad 200 stron. Jak pisze sam Habilitant, „Jest próbą całościowego ujęcia problematyki kompetencji pracowniczych w organizacjach gospodarczych”, a jej celem jest „usystematyzowanie koncepcji i modeli kompetencji pracowniczych w zarządzaniu oraz prezentacja metod ich analizy i rozwoju korespondujących ze współczesnymi tendencjami w zakresie zarządzania kapitałem intelektualnym”. Rozdziały 1-2 mają charakter referujący, opisowy - w syntetyczny sposób ”opowiadają” o ewolucji roli człowieka w zarządzaniu i ewolucji kompetencji pracowniczych. Bardziej dysertacyjny charakter ma krótki rozdział 3 zatytułowany „Podstawy metodyczne badania kompetencji”, w którym dr Marek Jabłoński analizuje istotę współczesnego podejścia do badania kompetencji, omawia podejście do kompetencji pracowniczych w różnych nurtach badawczych (strukturalizm, fenomenologia, behawioryzm). Nie opowiadając się za jednym z tych podejść dr Marek Jabłoński proponuje podejście kompleksowe wykorzystujące wszystkie perspektywy patrzenia na kompetencje pracownicze. Habilitant omawia też dominujące w praktyce zarządzania podejścia do kompetencji pracowniczych (miękkie i twarde) oraz dominujące typy modeli (amerykańskie i brytyjskie). Kontynuacja tego wątku znajduje się w rozdziale 5. W sumie tylko cztery z siedmiu rozdziałów książki skupiają się na anonsowanym w tytule problemie kompetencji pracowniczych. Pozostałe rozdziały są sztucznie dołożone do książki i nie mają wiele wspólnego z problemem kompetencji – rozdział 4 poświęcony problemowi samoorganizacji, a rozdziały 6 i 7 kapitałowi intelektualnemu i kierowaniu pracownikami są poszerzeniem tematyki w celu, jak się domyślam, zrobienia z książki podręcznika nt. zarządzania zasobami ludzkimi. Tylko wymienione cztery rozdziały mogę uznać jako pracę twórczą poświęconą ważnemu problemowi kompetencji pracowniczych i rzetelnie napisaną w oparciu o studia literatury. I ta część nie do końca spełnia wymagania stawiane pracom naukowym - brak jest tezy naukowej, dyskusji naukowej, opisu metody badań i naukowych wniosków. 2). M. Jabłoński, Kompetencje pracownicze w organizacji uczącej się. Metody doskonalenia i rozwoju, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2009. Książka została opracowana jako podręcznik, co Autor zasygnalizował we Wstępie i co znalazło wyraz w konstrukcji książki – krótkie rozdziały zakończone pytaniami i literaturą. Sam pomysł książki jest trafiony, bardziej zwarty i zdyscyplinowany niż książki wyżej zrecenzowanej. Cel pracy jest podobny: zaprezentowanie metodyki rozwoju kompetencji pracowniczych w organizacji uczącej się. Konsekwentne jest tu powiązanie problemu kompetencji z podejściem zasobowym i rozpatrywanie problemu w odniesieniu do organizacji uczącej się opartej na zasobach wiedzy. Treść obu książek jest w dużej część 2 zbieżna. Później wydana książka Koncepcje i modele kompetencji pracowniczych w zarządzaniu zawiera obszerne fragmenty książki Kompetencje pracownicze w organizacji uczącej się. Metody doskonalenia i rozwoju, ale Autor nie powołał się w przypisach na odpowiednie fragmenty, nawet we Wstępie nie uprzedził czytelnika, że wykorzystał w nowej książce obszerne fragmenty już wydanego dzieła. Najbardziej wartościową częścią książki jest część trzecia poświęcona prezentacji autorskiej metodyki kształtowania kompetencji pracowniczych w organizacji uczącej się, ale pomysł ten został tylko zasygnalizowany w skrótowej formie i nie został wykorzystany do prowadzenia badań. Ze względu na brak badań własnych, brak tezy badawczej i dyskusji naukowej dzieło to nie może być uznane za pełnowartościową monografię naukową. Temat książki pokrywa się z tytułem rozprawy doktorskiej Marka Jabłońskiego "Rozwój kompetencji pracowniczych w organizacji uczącej się", prawdopodobnie jest to adaptacja doktoratu. 3). M. Ćwiklicki, M. Jabłoński, T. Włodarek, Samoorganizacja w zarządzaniu projektami Scrum, Wydawnictwo Mfiles.pl, Kraków 2010. Nie oceniam tej pozycji, ponieważ większość tekstu autorstwa dr Marka Jabłońskiego weszła w skład wcześniej ocenionej książki Koncepcje i modele kompetencji pracowniczych w zarządzaniu. 4). M. Jabłoński, Hosin kanri a organizacyjne uczenie się [w] Hosin kanri. Japońska metoda strategicznego zarządzania jakością w Polsce, M. Ćwikliński, H.Obora, PWE, Warszawa 2011. Dr Marek Jabłoński jest autorem rozdziału 7 zatytułowanego „Hoshin kanri a organizacyjne uczenie się”. Dokonał tu ciekawej i na dobrym poziomie naukowym analizy porównawczej dwóch nowych metod zarządzania: organizacyjnego uczenia się i metody hoshin kanri. Pokazał podobieństwa i różnice obu metod w ujęciu procesowym i strategicznym i funkcji kierowniczych. Praca ta jest oparta na bardzo obszernej bazie literatury, zawiera pewne elementy twórcze wzbogacające nauki o zarządzaniu o nowe spojrzenie na współczesne metody zarządzania oparte na wykorzystaniu kapitału intelektualnego. 5). M. Jabłoński, Premises and principles of competency-based performance management [in] Performance Management, Concepts and methods, eds. J. Nesterak and B. Ziębicki, Cracow 2011. Dr Marek Jabłoński jest autorem rozdziału pt. „Strategic performance management as a tool supporting implementation of the value based management concept”, gdzie na podstawie studio literatury wyjaśnił istotę koncepcji performance management i jej związek z podejściem zasobowym i kompetencjami pracowniczymi. Podobnie, jak inne dzieła, artykuł 3 nie ma charakteru dysertacyjnego, tylko referujący, tym niemniej pogłębia on wiedzę o nowoczesnych koncepcjach zarządzania zasobami ludzkimi. 6). M. Jabłoński, Kompetencje pracownicze a modernizacja technologiczna, „Zeszyty Naukowe UE w Krakowie”, nr 859/2011. Habilitant skupił się tu na jednym z uwarunkowań rozwoju kompetencji pracowniczych, jakim jest postęp technologiczny. Pokazał, w jaki sposób nowoczesne technologie zmieniają wymagania dotyczące kompetencji pracowniczych, tworzą nowe rodzaje stanowisk pracy, ale też nowe kompetencje wspierają rozwój technologiczny. Omówił szerzej problem komplementarności technologii i umiejętności pracowników przytaczając badania robione na świecie oraz zmiany w strukturze i rodzaju kompetencji w branżach i przedsiębiorstwach wysokich technologii. Z badań wynika, że zaawansowanie technologiczne utrwala rozdział planowania i organizowania od wykonywania pracy, co może prowadzić do deprecjacji niektórych kompetencji pracowniczych. Artykuł ciekawy, w sposób kompetentny przedstawia wyniki badań światowych nad konsekwencjami postępu technologicznego w sferze gospodarowania zasobami ludzkimi. 7). M. Jabłoński, Fuzzy set logic in evaluation of employee’s competences in terms of learning organization – empirical study [w] “Business and Management 2010”. Habilitant przedstawił w artykule wyniki badań empirycznych kompetencji pracowników z kilku polskich przedsiębiorstw. Ze względu na mała liczebność badanych przedsiębiorstw wnioski z badań nie mogą być uogólnione, zresztą badacz nie postawił hipotez, które badania miały zweryfikować. Wartość artykułu nie stanowią wyniki badań, a przetestowanie autorskiej metody badania kompetencji pracowników zastosowaną w badaniach. 8). M. Jabłoński, M. Szarucki, Aktualność koncepcji podejmowania decyzji według K. Hellera [w] Konsulting dla organizacji gospodarczych i niezorientowanych na zysk, red. M. Ćwikliński, M. Jabłoński, 2011. Artykułu tego nie oceniam, ponieważ nie mieści się w cyklu tematycznym „kompetencje pracownicze- organizacja ucząca się”. Dr Marek Jabłoński przedstawił jako osiągnięcie naukowe w rozumieniu ustawy osiem publikacji tworzących jednotematyczny cykl publikacji, nie określił jednak w „Autoreferacie” tematu cyklu publikacji i nie uzasadnił, jaką rolę odgrywają poszczególne publikacje w rozwinięciu Jego myśli naukowej i dorobku naukowego. Można przyjąć, że wiodący temat zbioru publikacji to kompetencje pracownicze w organizacji uczącej się. Tylko ostatnia publikacja nie mieści się w tym temacie i nie brałam jej pod uwagę. Wykluczyłam też z tego zbioru pozycję 3), ponieważ pokrywała się w dużym stopniu z 4 pozycją 1). Wyrobiłam sobie opinie o dorobku dr Marka Jabłońskiego w zakresie problematyki kompetencji pracowniczych w organizacji uczącej się na podstawie analizy sześciu pozostałych publikacji. Moja ocena publikacji wskazanych jako najważniejsze osiągnięcie naukowe nie jest jednoznacznie pozytywna. Przede wszystkim przedstawiony do oceny zbiór publikacji nie tworzy kompleksowego dzieła pokazującego problem kompetencji pracowniczych w modelowym ujęciu. Szkoda, że habilitant w „Autoreferacie” nie zaprezentował modelu uwarunkowań rozwoju kompetencji pracowniczych w organizacji uczącej się i nie pokazał, które elementy modelu są opisane w poszczególnych publikacjach. Nie postawił wspólnej dla wszystkich publikacji tezy badawczej, po prostu wskazał te pozycje z dorobku, które wydały mu się najlepsze. Chyba ustawodawca jednak inaczej rozumiał pojęcie „cykl publikacji jednotematycznych”. Nie podoba mi się też referujący, opisujący sposób przedstawiania problemów stosowany przez Habilitanta, brak dyskusji naukowej, brak tez czy chociażby pytań badawczych, które w pracach naukowych powinny być sformułowane. Dr Marek Jabłoński ogranicza się do określania celu pracy i w zakończeniu zazwyczaj nawet nie stwierdza, w jakim stopniu cel został zrealizowany. Świadczy to o istotnych brakach warsztatu naukowego. Brak też w ocenianych publikacjach prezentacji własnych badań empirycznych, z wyjątkiem pozycji 7), gdzie też Habilitant raczej zaprezentował metodę badań niż ich wyniki. Dr Marek Jabłoński mino uczestnictwa w badaniach zespołowych unika w swoich publikacjach prezentowania wyników własnych badań empirycznych koncentrując się rozwiązywaniu problemów badawczych za pomocą przytaczania koncepcji teoretycznych znalezionych w literaturze i wyników badań empirycznych zrealizowanych głównie zagranicą. Kolejna rzecz, która mnie niepokoi, to daleko idąca zbieżność tematyki i treści cyklu publikacji, które mają zastąpić monografię habilitacyjną z pracą doktorską, jak również nadmierna liczba powtarzania tych samych części własnych tekstów w różnych publikacjach bez powoływania się na źródło. Mimo wielu krytycznych uwag widzę też wartościowe elementy ocenianego cyklu publikacji. Należy docenić erudycję dr Marka Jabłońskiego, który jest rzeczywiście znawcą problematyki kompetencji pracowniczych w organizacjach uczących się, zgromadził obszerną literaturę i dobrze ją wykorzystał do analizy problemów i ilustrowania jej wynikami badań prowadzonych na świecie. Kolejną rzeczą pozytywną jest szerokie, wieloaspektowe rozumienie przez Habilitanta problemu kompetencji pracowniczych, łączenie tego problemu nie tylko tradycyjnie z problemem polityki kadrowej i zarządzania zasobami ludzkimi, ale 5 także z aspektem strategii przedsiębiorstwa i wpływu kompetencji na konkurencyjność przedsiębiorstwa oraz zdolność do tworzenia w nim innowacji, a także w aspekcie specyfiki organizacji uczącej się i wykorzystywania przez nią kapitału intelektualnego jako podstawowego czynnika rozwoju. W sumie oceniane publikacje wniosły do nauk o zarządzaniu pogłębioną a zarazem kompleksową wiedzę na temat kluczowego dla współczesnych przedsiębiorstw problemu rozwoju opartego na wiedzy, której źródłem w decydującym stopniu są kompetencje pracownicze. Podsumowując stwierdzam, że recenzowany cykl publikacji wskazanych przez dr Jabłońskiego jako osiągnięcie naukowe opisanym w art. 16 ust. 2 ustawy o stopniach i tytule naukowym mimo wielu niedoskonałości i braków, spełnia w wystarczającym stopniu wymagania określające osiągnięcie naukowe w naukach o zarządzaniu. 3. Opinia o pozostałym dorobku publikacyjnym dr Marka Jabłońskiego Dorobek publikacyjny dr Marka Jabłońskiego to 89 publikacji naukowych, z tego po doktoracie 39. Biorą pod uwagę fakt, że od obrony doktoratu minęło zaledwie cztery lata, Jego aktywność publikacyjna jest bardzo duża. Na dorobek publikacyjny po doktoracie składają się następujące opracowania: - 3 monografie, w tym 2 samodzielne, - 19 artykułów, w tym 13 samodzielnych, - 17 rozdziałów w monografiach, w tym 7 samodzielnych. Ponadto do dorobku w zakresie publikacji należy zaliczyć współudział w redakcji 3 monografii polskojęzycznych, jednej monografii anglojęzycznej i redakcji naukowej czasopisma naukowego. Większość publikacji artykułowych i rozdziałów w monografiach została zamieszczona w wydawnictwach uczelnianych, tylko trzy z 19 artykułów zostały zamieszczone w renomowanych ogólnopolskich czasopismach z zakresu zarządzania i ekonomii („Argumenta Oeconomica” i „Organizacja i Kierowanie”). Stopień internacjonalizacji dorobku publikacyjnego jest dość niski: jeden artykuł w języku angielskim wydany zagranicą, trzy prace w języku angielskim wydane w Polsce oraz współredakcja monografii w języku angielskim. Tematyka publikacji po doktoracie koncentrowała się na następujących obszarach: - zarządzanie kompetencjami (16 publikacji), - zarządzanie informacją i komunikacją (6 publikacji), - współczesne koncepcje zarządzania (12 publikacji), - rozwój myśli organizatorskiej (5 publikacji), 6 - konsulting i doradztwo organizacyjne (redakcja 4 monografii). Tematyka w dużym stopniu była kontynuacją zainteresowań Habilitanta z okresu przed obroną doktoratu, szczególnie w zakresie problematyki kompetencji pracowniczych i kapitału intelektualnego. Nowe są zainteresowania badawcze związane ze współczesnymi koncepcjami zarządzania i konsultingiem. Zainteresowania badawcze i publikacje dr Marka Jabłońskiego mieszczą się w całości w problematyce typowej dla nauk o zarządzaniu. Po zapoznaniu się z treścią wszystkich publikacji mogę powtórzyć zarzuty postawione publikacjom wskazanym jako osiągnięcie naukowe: publikacje są zawsze oparte na analizie literatury i obcych badań, dr Marek Jabłoński nigdzie nie prezentuje własnych badań empirycznych, a jedynie prezentuje poglądy z literatury wzbogacone własnym komentarzem. Robi to na dobrym poziomie merytorycznym i z dużą erudycją. Ale tego typu publikacje mają raczej charakter porządkujący niż rozwijający wiedzę. Poważnym zarzutem jest stosowana przez dr Jabłońskiego praktyka tworzenia nowych publikacji w oparciu o wcześniej opublikowane własne dzieła. Każdy z piszących w jakimś zakresie bazuje na wcześniejszych swoich opracowaniach, ale nie w takim zakresie i zawsze odwołując się do wcześniejszych własnych publikacji. Taka praktyka pisarska, chociaż nie mieści się w pojęciu plagiatu, jest naganna z etycznego punktu widzenia. Podsumowując stwierdzam, że dorobek publikacyjny dr Marka Jabłońskiego, chociaż ilościowo obszerny, pod względem jakości rozumianej jako wniesienie nowych rezultatów badawczych rozwijających dyscyplinę i pod względem stopnia internacjonalizacji jest na poziomie co najwyżej przeciętnym. 4. Ocena działalności naukowo-badawczej, eksperckiej i dydaktycznej Dr Marek Jabłoński po doktoracie uczestniczył w trzech projektach zespołowych badań statutowych i w jednym grancie MNiSzW, ale Jego udział we wszystkich projektach badawczych polegał na uczestnictwie w fazie konceptualizacji badań. Sam nie uczestniczył w przeprowadzeniu badań empirycznych i w opracowaniu ich wyników, stąd w publikacjach bazuje głównie na studiach literatury. W naukach o zarządzaniu brak doświadczenia w badaniu rzeczywistości organizacyjnej upośledza rozwój naukowy badacza i jest istotnym mankamentem uczonego. W przypadku Habilitanta czynnikiem rekompensującym brak własnych badań empirycznych było zaangażowanie się w ostatnich latach w działalność doradczą. W rezultacie współpracy z praktyką dr Marek Jabłoński stał się współautorem pięciu projektów wdrożeniowych dla przedsiębiorstw usługowych i produkcyjnych. Inną formą kontaktów z praktyką jest w przypadku Habilitanta prowadzenie zajęć na studiach 7 podyplomowych i szkoleń dla menedżerów oraz działania w zakresie popularyzacji wiedzy z zakresu zarządzania (publikacje w czasopismach branżowych). Ważnym polem aktywności naukowej Habilitanta w czasie Jego pracy zawodowej było uczestnictwo w konferencjach krajowych i zagranicznych. W czasie swojej pracy na Uczelni uczestniczył w kilkudziesięciu konferencjach, na których wygłosił 33 referaty, z tego 9 po uzyskaniu stopnia doktora. Realizuje określone działania na rzecz środowiska naukowego: jest redaktorem naukowym i członkiem komitetu redakcyjnego w czasopiśmie „Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy” wydawanym przez Uniwersytet Rzeszowski. Był też organizatorem corocznych międzynarodowych konferencji naukowych z cyklu „W stronę profesjonalnego konsultingu” realizowanych w ramach uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. W ramach tego projektu uczestniczył w tworzeniu międzynarodowej sieci ośrodków naukowych zainteresowanych konsultingiem oraz wydawał książki będące plonem tych konferencji. Działalność naukowa dr Marka Jabłońskiego jest pozytywnie oceniana przez władze Wydziału i Uczelni, czego dowodem jest pięciokrotne otrzymanie nagrody za indywidualne osiągnięcia w dziedzinie naukowej i oraz nagroda zespołowa również za osiągnięcia naukowe. Osiągnięcia dr Marka Jabłońskiego w dziedzinie dydaktyki są znaczące. Pracując na stanowisku adiunkta prowadził zajęcia dydaktyczne z następujących przedmiotów: ”metody organizacji i zarządzania”, „procesy informacyjne w zarządzaniu”, „metody zarządzania informacjami” i „zarządzanie informacjami” w kilku uczelniach. Wypromował ponad 40 dyplomantów. Zyskał bardzo wysokie oceny studentów. W ramach projektu unijnego prowadził zajęcia na studiach podyplomowych, a obecnie realizuje projekt współpracy UEK z British Standard Institution Group Polska, którego rezultatem będzie uruchomienie studiów podyplomowych w Małopolskiej Szkole Administracji Publicznej. Dr Marek Jabłoński uczestniczył w opracowaniu kilku podręczników i skryptów oraz materiałów ćwiczeniowych. Jest opiekunem Studenckiego Koła Naukowego. 5. Konkluzja Po zapoznaniu się z dokonaniami dr Marka Jabłońskiego w różnych obszarach jego działalności akademickiej mogę sformułować następującą ocenę tych obszarów: I. Dorobek publikacyjny Habilitanta oceniam jako ilościowo znaczący, ale o jakości przeciętnej. Dotyczy to zarówno cyklu publikacji wskazanych jako osiągnięcie naukowe w znaczeniu art.16 ust. 2 ustawy, jak i pozostałych publikacji po doktoracie. Zarzuty dotyczące publikacji zamieściłam w punktach 2 i 3 recenzji. 8 Wkład Habilitanta do nauk o zarządzaniu da się określić jako pogłębienie i uporządkowanie wiedzy o uwarunkowaniach tworzenia kompetencji pracowniczych i ich wpływie na nowoczesną organizację. Wkład ten ma charakter teoriopoznawczy i w pewnym zakresie metodologiczny (oryginalne metody pomiaru i badania kompetencji pracowniczych), nie wiążę się natomiast z wiedzą wyniesioną z badań empirycznych przedsiębiorstw. Badania dr Marka Jabłońskiego wzbogaciły podstawę teoretyczną i metodologiczną potrzebną do stawiania ugruntowanych hipotez i do podjęcia badań empirycznych nad problemem kompetencji pracowniczych w organizacjach uczących się. II. Pozytywnie oceniam aktywność naukową Habilitanta, w szczególności jego aktywność w środowisku nauk o zarządzaniu w formie uczestnictwa w konferencjach, organizowania cyklicznych konferencji i działalności redaktorskiej, a także działalności na rzecz popularyzacji nauki i konsultingu oraz znaczący poziom internacjonalizacji tej działalności. Za niewystarczającą uważam działalność stricte badawczą, brak uczestnictwa czy kierowania znaczącymi projektami badawczymi i uchylanie się od prowadzenia badań empirycznych, które właśnie w naukach o zarządzaniu są źródłem postępu. III. Pozytywnie oceniam aktywność Habilitanta w dziedzinie dydaktyki we wszystkich jej obszarach: prowadzenia zajęć, opieki nad studenckim ruchem naukowym, przygotowania podręczników i materiałów dydaktycznych i aktywności środowiskowej, w tym międzynarodowej. Mimo zróżnicowanej oceny poszczególnych obszarów działalności akademickiej dr Marka Jabłońskiego moja ogólna ocena jest pozytywna i stwierdzam, że spełnione zostały wymogi Ustawy o tytule i stopniach naukowych oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003 roku z późniejszymi zmianami. Warszawa 30 sierpnia 2012 9