Nr wniosku: 152629, nr raportu: 12564. Kierownik (z rap.): dr Michał

Nr wniosku: 152629, nr raportu: 12564. Kierownik (z rap.): dr Michał

Nr wniosku: 152629, nr raportu: 12564. Kierownik (z rap.): dr Michał Wiktor Krawczyk
Projekt „Ochrona własności intelektualnej w erze internetu. Analiza ekonomiczna.” miał na celu zastosowanie
innowacyjnych metod i narzędzi badawczych do szeroko rozpowszechnionego zjawiska tzw. „piractwa internetowego”.
Mamy tu na myśli sięganie za pośrednictwem sieci Internet po filmy, muzykę, książki czy gry bez wiedzy i zgody
właścicieli praw autorskich. Interesowały nas przy tym obie strony „rynku” pirackiego – zarówno nieautoryzowane
korzystanie z takich treści jak i przypadki ich nielegalnego udostępniania. Przeprowadziliśmy liczne i zróżnicowane
badania, z których wybrane nieformalnie opisano poniżej.
Dotychczasowe doświadczenia wielu krajów pokazały, że poleganie wyłącznie na technicznych zabezpieczeniach i
surowych sankcji finansowych w celu zniechęcenia potencjalnych „piratów” jest trudne, tylko częściowo skuteczne i
często niezgodne z poczuciem sprawiedliwości społecznej. W niniejszym projekcie w dużej mierze skupialiśmy się więc
na pytaniu czy użytkownicy treści kultury będą skłonni dobrowolnie korzystać raczej z autoryzowanych (i na ogół
płatnych) ich wersji.
W szczególności staraliśmy się odpowiedzieć na pytanie czy „piractwo” jest działalnością budzącą wątpliwości moralne.
Cel ten realizowaliśmy między innymi przy pomocy tzw. winietek – prostych, stylizowanych historyjek, które
przeczytawszy badany musiał ocenić etyczność postępowania głównego bohatera. Stwierdziliśmy między innymi, że choć
typowe „piractwo” nie jest powszechnie akceptowane, to jeśli chodzi o ocenę etyczną różni się znacznie i na wielu
wymiarach od klasycznego przypadku „tradycyjnej” kradzieży. Oznacza to między innymi, że częste w inicjowanych
przez przemysł kreatywny kampaniach społecznych utożsamianie pirata internetowego ze złodziejem nie ma szans
rezonować w świadomości typowego ich odbiorcy.
Z drugiej strony prowadzone przez nas badania ankietowe zawierające pytania o korzystanie z nieautoryzowanych treści
przez samego badanego wskazywały, że respondenci mogli uważać taką działalność za kompromitującą i zatajać ją.
Istotnie, w porównaniu z grupą kontrolną, grupa eksperymentalna zachęcona do podawania prawdziwych odpowiedzi
przez użycie specjalnej metody „bayesowskego serum prawdy” przyznawała się do takich praktyk częściej – motywacja
finansowa pomogła przełamać wstyd.
Także przeprowadzone przez nas badania oparte o analizę wyborów (a nie tylko deklaracji) wskazywały, że niektórzy
konsumenci istotnie preferują raczej wersję autoryzowaną i są skłonni za nią zapłacić. W szczególności w badaniu
laboratoryjnym obserwowaliśmy wybory pomiędzy różnymi wersjami tego samego filmu – w niższej lub wyższej ceni i
jakości itp., a także w kopii pirackiej lub autoryzowanej. Uczestnicy wiedzieli, że ich decyzje będą miały realne
konsekwencje – faktycznie zobaczą wybrany film, właściciel praw autorskich uzyska przychody z wersji autoryzowanych
a piracki portal z nieautoryzowanych itp. Zaobserwowaliśmy słabą ale systematyczną gotowość do wybierania raczej
wersji autoryzowanej.
Także metody eksperymentalnej, lecz poza laboratorium, użyliśmy by odpowiedzieć na pytanie czy „piractwo” wypiera
legalną sprzedaż. Testowaliśmy ten mechanizm na polskim rynku książek. Do tego celu wyspecjalizowana agencja przez
rok chroniła połowę uczestniczących w eksperymencie tytułów przez usuwanie ich nieautoryzowanych kopii z Internetu.
W tym samym czasie pozostałe tytuły były pozostawione bez ochrony (i faktycznie pirackie ich kopie były nieporównanie
łatwiej dostępne niż tytułów z grupy eksperymentalnej). Okazało się jednak, że nie ma żadnej systematycznej różnicy
pomiędzy oboma grupami w zarejestrowanych przez wydawnictwa poziomach sprzedaży.
Ogólny wniosek, jaki można wyciągnąć z naszych wyników jest taki, że nawet jeśli techniczne i prawne środki
„antypirackie” pozostaną ograniczone, wciąż istnieć będzie znaczny rynek na autoryzowane wersje treści kultury.