Pobierz - panorama.pan.pl

D w u t y g o d n i k
ISSN 2300-4479
panorama.pan.pl
fot. www.uwm.edu.pl/wbz
Nr 20 (32) grudzień 2014
2
8
10
12
PAN dyskutuje o uboju rytualnym.
Spojrzenie prawnicze, antropologiczne,
etyczne oraz fizjologiczne
Zwierzęta w doświadczeniach. Stanowisko
Wydziału Nauk Biologicznych i Rolniczych
PAN oraz apel naukowców
Młodzi uczeni o humanistyce. Stanowisko
w sprawie działań wspierających polską
humanistykę
Fotostabilne cząsteczki.
Wszechnica PAN zaprasza
grudzień 2014
1
DYSKUSJA „PANORAMY PAN”: UBÓJ RYTUALNY
Ubój rytualny z punktu widzenia prawnego
PAN dyskutuje o uboju rytualnym
Notyfikacja ta wzbudza jednak wątpliwości, ponieważ nie
spełnia wymogu ogłoszenia norm powszechnie obowiązujących, wynikającego z art. 88 Konstytucji RP [1. Warunkiem
Nad sprawą stosowania uboju zwierząt bez wcześniejszego ogłuszania zgodnie z metodami wymaganymi przez
obrzędy religijne rozmawiali podczas posiedzenia Prezydium Polskiej Akademii Nauk członkowie i zaproszeni
goście. Dyskusja została wywołana w związku z różnymi stanowiskami środowisk prawniczych, a także
z wystosowaną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prośbą o przygotowanie przez PAN stanowiska w tej
sprawie.
wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów
normatywnych określa ustawa. 3. Umowy międzynarodowe
ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są
ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa – red.].
Sprawa ta wymaga jednak wyjaśnienia – zwrócono się o odZastrzegając, że nie jest możliwe sporządzenie opinii abs-
O przygotowanie opinii w tej sprawie zwrócono się do
naukowców zajmujących się różnymi aspektami tzw. uboju
powiednie informacje do Komisji Europejskiej.
aspekty uboju rytualnego bez wcześniejszego ogłuszenia (ar-
trakcyjnej w tej sprawie (tj. opinii oderwanej od obowiązu-
W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego
tykuł na s. 5-7).
jących przepisów), w kontekście obecnego stany prawnego
z 27 listopada 2012 r. (sygn. U 4/12) utracił moc obowiązują-
można sformułować następujące wnioski.
cą art. 8 (2) rozporządzenia Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju
rytualnego. Od strony prawnej kwestie omówił prof. Włady-
Prof. Jerzy Brzeziński przekonywał, aby nie handlować cier-
sław Czapliński, dyrektor Instytutu Nauk Prawnych PAN, pro-
pieniem i nie dopuszczać do masowej produkcji takiego mię-
blematykę różnic kulturowych komentował antropolog, prof.
sa na eksport.
Przepis art. 53 Konstytucji RP gwarantuje wolność wyznawa-
Wsi z 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób upraw-
nia religii. Nie oznacza to jednak, że przepis ten może być wyko-
nionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod
Wojciech Burszta, przewodniczący Komitetu o Kulturze PAN,
Prof. Janusz Kacprzyk zwracał uwagę na potrzebę pozna-
rzystany do dopuszczenia albo zakazu uboju rytualnego (tj. uboju
uboju i uśmiercania zwierząt [Art 8.1. Zwierzęta, o których
natomiast od strony aksjologicznej opinię przygotował prof.
nia stanowiska ekonomisty, który odniósłby się do aspektów
bez uprzedniego pozbawienia zwierzęcia świadomości, np. przez
mowa w art. 6, przed ubojem niezwłocznie ogłusza się przez
Jan Woleński, którą na Prezydium przedstawiła prof. Mirosława
rynkowych, m.in. do problematyki eksportu mięsa przez nasz
ogłuszenie). Konstytucja nie nakłada na władze państwowe obo-
zastosowanie: 1) urządzenia z zablokowanym bolcem lub 2)
Marody.
kraj wobec potencjalnej konkurencji eksporterów z innych
wiązku wyrażenia zgody na prowadzenie takiego uboju; mięso
urządzenia udarowego lub 3) elektronarkozy lub 5) dwutlen-
krajów.
zgodne z nakazami religijnymi może być bowiem bez przeszkód
ku węgla; 5) pałki – w przypadku małych partii królików. Art.
Prof. W. Czapliński zwracał uwagę na dwa aspekty: konieczność zagwarantowania wolności religijnej oraz kwestię
Prof. Jerzy Wilkin wskazał na trzy grupy osób zaintereso-
sprowadzone z zagranicy. Z drugiej strony można argumento-
8. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do zwierząt poddawanych
ewentualnych działań państwa w celu zapewnienia tej wol-
wanych taką formą uboju: społeczności religijne, dla których
wać, że na gruncie powoływanego przepisu wprowadzenie cał-
ubojowi zgodnie z obyczajami religijnymi zarejestrowanych
ności (treść opinii na s. 3).
pozyskane w ten sposób mięso jest jedynym dopuszczalnym,
kowitego zakazu uboju rytualnego byłoby nieproporcjonalnym
związków wyznaniowych – red.]. Wyrok TK dotyczył wsze-
Prof. W. Burszta wskazywał na powszechność praktyki ubo-
osoby walczące o dobrostan zwierząt oraz producentów, wy-
ograniczeniem swobody praktykowania religii.
lako jedynie oczywistej niezgodności rozporządzenia z art.
ju rytualnego zwierząt na całym świecie, typową w kulturach
twarzających mięso na sprzedaż, dla których produkcja taka
Obowiązujące rozporządzenie unijne 1099/2009 zawiera
92 Konstytucji. W tej sytuacji obowiązuje przepis art. 34 (1)
pasterskich. Wskazał na paradoks: z jednej strony państwa do-
musi być opłacalna. Wspomniał też fakt, że rynkiem produktu
dwie istotne regulacje dotyczące uboju rytualnego. Art. 26 (1)
ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, zakazujący
ceniają wielokulturowość, a z drugiej, w imię ochrony praw
wytworzonego w Polsce staje się automatycznie jednolity ry-
pozwala państwom członkowskim na utrzymanie przepisów
uboju bez ogłuszania i nie przewidujący w tej kwestii żad-
zwierząt, tę wielokulturowość ograniczają (treść opinii s. 4).
nek europejski. Dlatego proponował rozszerzenie potencjal-
wewnętrznych przewidujących środki ochrony zwierząt idą-
nych wyjątków. Konkluzja ta została sformułowana z zastrze-
nego rynku zbytu mięsa na społeczności wyznaniowe w ob-
ce dalej niż wspomniane rozporządzenie, a obowiązujących
żeniem konieczności wyjaśnienia kwestii podniesionej w po-
rębie UE.
w chwili wejścia w życie rozporządzenia (tj. w dniu 1 stycznia
przednim akapicie.
Prof. J. Woleński sygnalizował niezgodność między trzema
wartościami: wolnością religijną, ochroną zwierząt oraz prawem
do swobodnego przepływu towarów i usług w Unii Europejskiej.
Prof. Michał Kleiber, podsumowując dyskusję, wspominał
2013 r.). Natomiast art. 26 (2) przewiduje możliwość wprowa-
Ustawodawca ma w tej sytuacji swobodę regulacji kwestii
Najbardziej racjonalne podejście zakładałoby wg prof. Woleńskie-
o konieczności posiadania konkretnych argumentów dla ce-
dzenia przez państwa członkowskie takich przepisów już po
uboju rytualnego, zwłaszcza że rozporządzenie 1099/2009 po-
go dopuszczenie uboju rytualnego na potrzeby lokalnych spo-
lów dyskusji publicznej. Prezes PAN dziękując za udział w de-
wejściu w życie rozporządzenia, w odniesieniu do uboju rytu-
zostawia taką możliwość. Regulacja ta powinna uwzględniać
łeczności wyznaniowych (fragmenty opinii na s. 4-5, pełna wersja
bacie zapewnił jednocześnie, że wszystkie wyrażone w niej
alnego dokonywanego w rzeźni. W obu przypadkach koniecz-
w sposób wszechstronny potrzeby i interesy obywateli, skon-
dostępna jest na stronie www.panorama.pan.pl).
opinie i poglądy zostaną uwzględnione w stanowisku PAN.
na jest notyfikacja przepisów krajowych Komisji Europejskiej.
frontowane z potrzebami zapewnienia dobrostanu zwierząt.
Prof. Adam Zięcik zreferował artykuł fizjologa, prof. Romualda Zabielskiego, w którym wytłumaczono fizjologiczne
2
Zakaz uboju zwierząt bez ogłuszania został notyfikowaoprac. M.K
dwutygodnik PANorama PAN NUMER 20 (32)
ny Komisji przez ministra rolnictwa w dniu 27 grudnia 2012 r.
grudzień 2014
Prof. dr hab. Władysław Czapliński – dyrektor
Instytutu Nauk Prawnych PAN
3
DYSKUSJA „PANORAMY PAN”: UBÓJ RYTUALNY
8.Wnioski:
proporcjonalności jako składnik zasady pomocniczości su-
a) jeśli uznaje się, że ustawa o ochronie zwierząt jest niezgod-
geruje kompromis. Na pewno nie jest nim dopuszczenie
na z prawem europejskim, to ocena taka jest niezależna od
uboju komercyjnego. Po drugie, mamy dwie perspektywy:
Zarówno halal, jak i koszerność, a także rytualne zabijanie bydła
tego, czy Konstytucja RP mówi coś o wolności religijnej czy
a) dobrostan zwierząt vs. wolność religijna. Ich racjonalne po-
np. przez Masajów, to sedno tożsamości religijnej i kulturowej.
też nie;
Ubój rytualny z punktu widzenia antropologicznego
Co antropolog może powiedzieć o problemie uboju rytualnego?
godzenie polega na kompromisie w dopuszczeniu uboju
Antropologia dostarcza jedynie wiedzy o tym, że to, co na-
Argumentuję na rzecz stanowiska o dopuszczeniu na za-
b)kwestia zgodności ustaleń prawa polskiego w kwestii
zywamy ubojem rytualnym, nie wiąże się tylko – jak się wielu
sadzie wyjątku (i jakoś nadzorowanego – ale jak to zrobić?)
ubijania zwierząt z prawe europejskim dotyczy tylko ich
ludziom dzisiaj wydaje – z islamem i judaizmem, ale stanowi
uboju rytualnego na użytek osób religijnych. Państwo de-
uśmiercania na terytorium państwa polskiego;
powszechną praktykę rytualną, typową dla ludów pasterskich
mokratyczne nie ma prawa zmuszać ludzi do jedzenia mięsa,
c) w świetle (a) i (b) skarga Związku Wyznaniowych Gmin
i usług vs. dobrostan zwierząt. Ich pogodzenie w przypad-
(od Afryki po Republikę Tuwy). Antropolog nie ocenia, czy za-
którego zakazuje im religia. Tak samo nie ma prawa zmuszać
Żydowskich i stanowiska Rzecznika Praw Obywatelskich
ku podmiotów zwierzęcych podległych ubojowi rytualne-
bijanie w taki czy inny sposób jest bardziej „moralne”; jeśli to
ludzi do zmiany nawyków żywieniowych (nawet jeśli inni ich
mają uzasadnienie, co jednak nie znaczy, że mają być
mu jest niemożliwe.
robi, wypowiada się wówczas co najwyżej jako zwolennik ja-
nie aprobują).
prawnie wprowadzone […].
rytualnego na potrzeby lokalnych społeczności wyznaniowych;
b)wolność religijna plus swobodny przepływ towarów
20. W świetle powyższych argumentów najbardziej racjonalne
kiejś wersji współczesnej styki wobec zwierząt. Pytanie jednak
Jest też argument „przyszłościowy”. Można sobie wyobra-
12.Ponieważ Konstytucja RP gwarantuje wolności religijne,
jest stanowisko zaznaczone w pkt. 19 a. Tak też Sądzi RPO
brzmi: skoro świat dzisiejszy szczyci się wielokulturowością
zić sytuację, że kiedyś Polska będzie miała znaczące liczbowo
problem można sformułować tak: czy prawo unijne do-
[Rzecznik Praw Obywatelskich – red.] w swoim wniosku do
i tolerancją, w tym religijną, chce doceniać kultury mniejszo-
mniejszości etniczne pochodzenia pozaeuropejskiego, w tym
puszcza ubój komercyjny, tj. ubijanie zwierząt bez ogłu-
TK w sprawie uboju rytualnego na potrzeby wyznawców
ściowe, dlaczego jednocześnie – w imię praw człowieka i praw
takie osoby, które jedzą mięso wyłącznie pozyskane na zasa-
szania dla ich eksportu poza granice Polski, a nie tylko na
islamu. Niniejszy wywód dotyka zarówno sprawa aksjolo-
zwierząt – właściwie ogranicza tę wielokulturowość?
dzie uboju rytualnego – bez ogłuszania etc. Wtedy problem
wewnętrzne (krajowe) potrzeby religijne […].
gicznych jak i prawnych, ale podkreśla te pierwsze.
Ubój rytualny nie jest tym samym, co np. Klitoridektomia
(obrzezanie kobiet) – nie można zastąpić, jak w tym drugim
wypadku, fizycznego okaleczania symbolicznymi formami
inicjacji do „kobiecości”, jakąś inną formą zabijania zwierząt.
19.Ostatecznie więc rozstrzygnięcie problemu zależy od ar-
i tak powróci.
Prof. dr hab. Wojciech Józef Burszta – Wydział Kulturoznawstwa
i Filologii SWPS, przewodniczący
Komitetu Nauk o Kulturze PAN
Ubój rytualny z punktu widzenia etycznego*
gumentacji aksjologicznej i bilansowania argumentów
zawartych w wyjaśnieniu T. Borga. Po pierwsze, zasada
Prof. dr hab. Jan Woleński, czł. korespondent PAN – Instytut
Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego,
przewodniczący Komitetu Etyki w Nauce PAN
Ubój rytualny z punktu widzenia fizjologicznego
1. Jest bezsporne, że:
trzenie generalnego zakazu zabijania zwierząt bez ogłuszenia
a) Konstytucja uznaje wolność religii i jej uzewnętrzniania za
wyjątkiem stanowiącym, że owa zasada ogólna nie dotyczy
Podstawą przeprowadzenia uboju rytualnego według obrząd-
być zdrowe i pozbawione wad („czyste”). Rytuał przeprowadza
uboju na ściśle religijne [potrzeby – red.] lokalnych wspólnot
ku żydowskiego (szechita) i muzułmańskiego (halal) jest wyko-
specjalnie przeszkolona osoba, dobrze zaznajomiona z anato-
b) Ustawa o stosunku państwa do gmin wyznaniowych ży-
religijnych żyjących w Polsce, w szczególności wyznawców
nanie jednego szybkiego cięcia za pomocą ostrego, długiego
mią topograficzną i patologią ubijanych gatunków zwierząt.
dowskich przyznaje gminom prawo do dbania o zaopa-
judaizmu i wyznawców islamu. Jedynym problemem byłoby
noża. Cięcie to przerywa w ściśle określonym topograficznie
Wymagania wobec niej są rygorystyczne, szczególnie w rytu-
trzenie wyznawców judaizmu w żywność spełniającą wa-
uregulowanie problemów technicznych, np. jakie ubojnie są
miejscu ciągłość struktur szyi: skóry, tkanki podskórnej, mięśni
ale żydowskim, w którym licencja uprawniająca do wykonania
runki koszerności;
uprawnione do produkcji koszernego mięsa czy kto odpo-
położonych poniżej kręgów szyjnych, naczyń tętniczych (pra-
uboju jest odnawiana co 12 miesięcy.
wiada za przestrzeganie prawa w tym zakresie […].
wej i lewej tętnicy szyjnej) i jednoimiennych naczyń żylnych,
Podczas koszernego uboju bydła we współczesnej uboj-
przełyku, obu pni błędno-współczulnych i tchawicy z pozo-
ni stosuje się specjalne obrotowe klatki do unieruchamiania
stawieniem ciągłości kręgów szyjnych i obu tętnic kręgowych
bydła i owiec. Ma to na celu istotne zwiększenie szybko-
i jednoimiennych żył. Cięcie musi być szybkie i może być wy-
ści wykrwawiania się zwierzęcia poprzez przecięte tętnice
konane tylko raz. Konstrukcja noża i ostrość krawędzi tnącej
szyjne. Ciężar opadającej głowy powoduje rozwarcie rany
prawa o charakterze podstawowym;
c) Ustawa o ochronie zwierząt zakazuje uboju zwierząt bez
uprzedniego ogłuszania, co jest sprzeczne z zasadami koszerności stanowiącymi, że zwierzęta mają ponieść śmierć
przez wykrwawienie […].
3. Gdyby nie rozporządzenie Komisji Europejskiej z 2009 r. spra-
7. Wątpliwości co do bezwyjątkowego nakazu ogłuszania
przy ubijaniu bierze się z dwóch powodów;
a) na terytorium Polski mieszkają wspólnoty religijne przestrzegające rytualnych przepisów dotyczących żywności;
wa mogłaby być prosto rozstrzygnięta na gruncie prawa
b) bezwyjątkowy nakaz ogłuszania rodzi problem jego zgod-
nie pozwalają na zamykanie/zaciskanie naczyń krwionośnych
i sprawniejszą ewakuację krwi, zamknięcie tętnic szyjnych jest
polskiego przez przyjęcie, że wolność religijna jest ważniejsza
ności z Kartą Praw Podstawowych, aczkolwiek ocena tej
i ułatwiają wykrwawienie tkanek przez przecięte naczynia tęt-
w tym przypadku znacznie utrudnione. Ponadto dochodzi do
od dobrostanu zwierząt i rozwiązanie problemu przez opa-
kwestii należy do poszczególnych państw.
nicze i żylne. W jednym i drugim przypadku, wykluczone jest
zmniejszenia przepływu krwi w tętnicach kręgowych – pod
pozbawianie zwierzęcia przytomności, a ubijane zwierzę musi
ciężarem opadającej głowy nacisk okolicznych tkanek na tęt-
*Pełna wersja dostępna jest na stronie www.panorama.pan.pl.
4
dwutygodnik PANorama PAN NUMER 20 (32)
grudzień 2014
5
DYSKUSJA „PANORAMY PAN”: UBÓJ RYTUALNY
nice kręgowe prowadzi do zmniejszenia ich światła, do spad-
mięśni szyi wskutek ich przecięcia i opadania głowy zwie-
tomność w przeciągu 5 sekund od wykonania cięcia, i dlatego
ku przepływu krwi i tym samym przyspiesza proces ostrego
rzęcia, b) zmniejsza się w nich przepływ krwi wskutek gwał-
nie mogą być rozpatrywane jako reakcja odruchowa na ból.
niedotlenienia mózgu. Należy także dodać, że przewrócenie
townego obniżenia ciśnienia w aorcie, c) zgodnie z prawami
Z tej samej przyczyny, skurcze tężcowe mięśni szkieletowych
krowy lub owcy na grzbiet wywołuje krótkotrwałą, odrucho-
hemodynamiki tracą zaopatrzenie w krew tętniczą z tętnicy
pojawiające się po około 30 sekundach od cięcia, nie mogą
wą utratę świadomości zwierzęcia spowodowaną gwałtowną
podobojczykowej – krew płynie do tętnicy szyjnej zamiast do
być brane jako reakcja na ból, ale jako efekt niedotlenienia
zmianą postawy ciała.
tętnic kręgowych zgodnie z zasadą najniższego oporu (tętnice
tkanek, w tym tkanki nerwowej, regulowany mechanizmami
kręgowe odchodzą od tętnicy podobojczykowej i są jej pierw-
lokalnej autoregulacji.
r Układ naczyń mózgu, przepływ krwi przez naczynia
szym odgałęzieniem). Należy w tym miejscu zauważyć, że mo-
Aby doszło do percepcji bólu zwierzę musi być świadome,
dele doświadczalne z preparowaniem i zamykaniem naczyń,
a kora mózgowa funkcjonować prawidłowo. W uboju rytual-
Mózg, mimo iż stanowi zaledwie 2% masy ciała, otrzymuje
nie pozwalają w pełni oddać zmian hemodynamicznych, któ-
nym, samo cięcie może sprawić ból zwierzęciu, o takim natę-
około 20% wyrzutu sercowego krwi (ilość krwi wyrzucona
re mają miejsce przy uboju rytualnym.
żeniu jak przecięcie skóry i mięśni ostrym skalpelem, jednakże
zaopatrujące mózg oraz czynność serca
Cięcie w uboju rytualnym wiąże się z przecięciem obu
szybki spadek przepływu krwi przez korę mózgową prowadzi
sercowego). Głównymi naczyniami zaopatrującymi mózg
pni błędno-współczulnych (zlokalizowanych w bezpośred-
do utraty świadomości i tym samym niemożności percepcji
w krew są prawa i lewa tętnica szyjna wspólna. Dla uboju ry-
nim sąsiedztwie prawej i lewej tętnicy szyjnej wspólnej) przez
tualnego ważnym jest fakt, że udział tętnic kręgowych lewej
co serce, jak i wszystkie narządy jamy piersiowej i brzusznej
i prawej w zaopatrzeniu mózgu w krew u przeżuwaczy jest
tracą unerwienie, szczególnie części przywspółczulnej i czę-
niewielki, około 20%. W mózgowym przepływie krwi bardzo
ściowo także części współczulnej autonomicznego układu
istotna jest jego względna stabilność. Mechanizmy regulacji
nerwowego. Po wykonaniu cięcia w uboju rytualnym, serce
tkanki mózgowej, stąd gwałtowne obniżenie ciśnienia skut-
cego zwierzęcia, dominują fale alfa. Utrata świadomości (np.
utrzymują ten względnie stały przepływ krwi niezależnie od
kontynuuje skurcze, umożliwiając wykrwawienie tkanek dzię-
kuje równie szybkim zahamowaniem czynności mózgowych.
znieczulenie ogólne) skutkuje zanikiem fal alfa i pojawieniem
stanu fizjologicznego i położenia głowy względem serca.
ki wewnętrznym mechanizmom zapewniającym automatyzm
Badając ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach
się fal beta i gamma, stąd analiza zapisu eeg mogła służyć do
Z badań klinicznych u ludzi wiadomo, że tachykardia komoro-
skurczu (układ bodźco-przewodzący serca, UBP). Siła skurczu
mózgu u przeżuwaczy w czasie uboju rytualnego zauważono,
oceny świadomości ubijanych zwierząt. W badaniach na zwie-
wa lub migotanie komór prowadzi do spadku przepływu krwi
odnerwionego serca, dzięki stymulacji UBP, nie ulega zmianie
że spada ono znacznie szybciej w komorach mózgu niż w tęt-
rzętach poddawanych ubojowi rytualnemu fale alfa zastępo-
przez mózg i szybkiej utraty świadomości, która u człowieka
w okresie pierwszej minuty po wykonaniu cięcia, następnie
nicy twarzowej wewnętrznej. Przyczyną tego zjawiska był
wane są falami beta w przeciągu 3-7 sekund od cięcia, a linia
w pozycji leżącej następuje w przeciągu 5 sekund lub jeszcze
słabnie, jako wynik odruchu związanego z brakiem napływu
gwałtowny spadek ciśnienia żylnego w krążeniu mózgowym
izoelektryczna (brak potencjałów czynnościowych) pojawia
krócej, w przypadku zachowanej pozycji stojącej. Obniżenie
krwi żylnej oraz narastającej hipoksji mięśnia sercowego. Ta-
i brak napływu krwi tętniczej.
się miedzy 15. a 30. sekundą. Badania eeg były kwestionowa-
wyrzutu sercowego u pacjentów o 50% prowadzi do utraty
kiego efektu nie daje ubój z ogłuszeniem prądem elektrycz-
świadomości w czasie krótszym aniżeli 5 sekund.
nym, w czasie którego dochodzi do natychmiastowego za-
r Zachowanie zwierząt oraz czucie bólu
eeg w chwilę po dekapitacji. Zatem zapis eeg może być wy-
trzymania funkcji UBP i automatycznych skurczów mięśnia
Istotną zasadą uboju rytualnego według obrządku żydow-
znacznikiem świadomości i jej braku, aczkolwiek nie jest w sta-
sercowego co utrudnia wykrwawienie.
skiego (szechita) jest brak innych zwierząt w pomieszczeniu,
nie wyznaczyć precyzyjnie momentu utraty świadomości.
W przypadku uboju rytualnego, przecięcie tętnic szyjnych
prowadzi do bardzo szybkiej utraty krwi. 33% całkowitej obję-
fot. Iwona Kieda, IRZiBŻ PAN
z lewej komory serca do aorty przy jednym skurczu mięśnia
bólu. Ważnym elementem jest ostrość krawędzi tnącej noża.
Ostry nóż przecina tkanki bez szarpania krawędzi rany, przez
co obniża się drażnienie zakończeń neuronów bólowych.
W elektroencefalogramie (eeg) świadomego, czuwają-
ne jako wyznacznik świadomości z uwagi na uzyskane zapisy
tości krwi zwierzęcia jest tracone w ciągu 30 sekund, a połowa
Podtrzymanie czynności serca po wykonaniu rytualnego
w którym ubój jest wykonywany, przez co zwierzęta przezna-
Przedstawiono dynamikę zmian morfologii (topografii)
– w czasie 1 minuty. Szybka utrata 20-25% objętości krwi pro-
cięcia i zmiany hemodynamiczne w krążeniu mózgowym pro-
czone do uboju nie mają przeczucia co się za chwilę z nimi
i czynności ważnych życiowo narządów w czasie prawidłowo
wadzi do zatrzymania mechanizmów naczynioruchowej re-
wadzą do dramatycznego spadku przepływu krwi przez korę
stanie. Objawem utrzymania dobrostanu u tych zwierząt jest
przeprowadzonego uboju rytualnego według obrządku ży-
gulacji z powodu ustania funkcji synaps, odruchu z barorecep-
mózgową, ostrej hipoksji tkanki nerwowej a w efekcie szybkiej
akt przeżuwania obserwowany u krów i owiec do chwili ubo-
dowskiego i muzułmańskiego. Należy dodać, że w obu przy-
torów spowodowanych niedotlenieniem. Co istotne, spadek
(w przeciągu 2 sekund) i nieodwracalnej utraty świadomo-
ju. Brak oczekiwania na ubój, niespodziewane cięcie, eliminują
padku istnieją modyfikacje polegające na różnym ułożeniu
ciśnienia tętniczego i obniżenie przepływu krwi przez mózg
ści. Badania na ochotnikach wykazały, że gwałtowny spadek
stres zwierząt przed ubojem. W cytowanych pracach zwierzę-
ciała i różnym stopniu unieruchomienia ubijanego zwierzęcia,
są największe w porównaniu do innych narządów. W wyniku
prężności tlenu we krwi tętniczej (bez utraty krwi) prowadzi
ta nie wykazywały odruchów obronnych, wokalizacji, także
stąd mogą pojawiać się różnice w szybkości wykrwawiania
przecięcia tętnic szyjnych zaopatrzenie mózgu w krew przez
do utraty świadomości w okresie 20 sekund. Kora mózgowa
w chwili cięcia, co może sugerować niewielkie nasilenie bólu.
i utraty świadomości.
nie spada do zera, co skutkuje gwałtowną utratą świadomo-
należy do najbardziej wrażliwych na niedotlenienie tkanek.
Odruchy oddechowe (silne skurcze przepony, mięśni między-
ści. Dotyczy to także nieprzeciętych tętnic kręgowych, któ-
Ciśnienie płynu mózgowego, podobnie jak i mózgowy
żebrowych i brzusznych) pojawiają się około 30 sekund od
re: a) ulegają zaciśnięciu pod wpływem zmian w topografii
przepływ krwi tętniczej i żylnej, ma duży wpływ na funkcje
chwili przecięcia naczyń szyi, podczas gdy zwierzę traci przy-
6
dwutygodnik PANorama PAN NUMER 20 (32)
grudzień 2014
Prof. dr hab. n. wet. Romuald Zabielski – Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie, Komitet Nauk Weterynaryjnych PAN
7
OPINIE: DOŚWIADCZENIA NA ZWIERZĘTACH
Zwierzęta w doświadczeniach
Przewodniczący kilku komitetów naukowych PAN oraz inni naukowcy wystosowali list do Minister Nauki i Szkolnictwa
Wyższego oraz Prezesa PAN. Członkowie PAN, skupieni w Wydziale Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN, przedstawili
stanowisko Wydziału. Oba dokumenty są reakcją na dyskusję nad zakresem i sposobem wykorzystywania zwierząt
w doświadczeniach naukowych i w edukacji oraz planowanymi zmianami w ustawie o ochronie zwierząt.
Stanowisko Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN przyjęte
w dniu 21 listopada 2014 r. w związku z toczącą się publiczną dyskusją
dotyczącą dopuszczalności przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach
Rządowy projekt ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych z 28 sierpnia
2014 r. ma na celu dostosowanie polskiego prawodawstwa do
przepisów prawnych Unii Europejskiej
znaczącego przedłużenia naszego życia (http://www.animalresearch.info/en/medical-advances/timeline).
Uczeni skupieni w Wydziale II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN z niepokojem przyjmują mnożące się doniesienia
W dyskusji publicznej toczącej się wokół projektu wielokrot-
medialne, które w tendencyjny sposób prezentują wykorzy-
nie artykułowane były poglądy podważające nie tylko dopusz-
stanie zwierząt w badaniach naukowych, nierzetelnie infor-
czalność, ale też zasadność przeprowadzania doświadczeń na
mując o nich opinię publiczną. Uważamy, że dochowanie
zwierzętach, zarówno w badaniach podstawowych, jak i stosowa-
dobrostanu zwierząt wykorzystywanych w eksperymentach
nych. Poglądy te pozostają w rażącej sprzeczności z metodologią
naukowych jest najwyższym nakazem metodologicznym
współczesnych nauk biologicznych, których postęp w znaczącej
mierze opiera się na wykorzystaniu zwierząt w doświadczeniach
zwierząt używa się m.in. „śrub, pras i dybów”. Autor sugeruje,
z opublikowanymi przez nią wynikami ankiety czyta 85% czytel-
że zgodnie z nową ustawą naukowcy polscy będą mieć pra-
ników z wyższym wykształceniem. Do tej pory znaliśmy „Politykę”
wo do przecinania strun głosowych, by zwierzęta nie mogły
jako tygodnik rzetelnie propagujący wiedzę i badania naukowe
okazywać bólu. Ponadto zgadza się z szerzonym przez prze-
w różnych dziedzinach, w tym badania biologiczne i medyczne
ciwników doświadczeń poglądem, że „przenoszenie wyników
na zwierzętach. Nie wiemy, czy ten artykuł jest „wypadkiem przy
z eksperymentów ze zwierzętami na człowieka jest często za-
pracy”, czy stanowi początek nowej polityki w Polityce i innych
wodne, a nawet opóźnia postęp w zapobieganiu i zwalcza-
mediach. Jednak zdecydowanie protestujemy przeciwko tak
niu chorób u ludzi”. Na dowód Autor przytacza kilka znanych
„prostemu” podejściu do trudnego tematu doświadczeń na zwie-
tragedii z dość odległej przeszłości, które zdarzyły się pomimo
rzętach. Przedstawienie nieprawdziwych informacji wskazuje na
badań naukowych (np. uszkodzenia wywołane talidomidem).
brak merytorycznego przygotowania w połączeniu z selektyw-
Choć przyczyny tych niepowodzeń zostały dawno wyjaśnio-
nie wybranymi opiniami dla udowodnienia z góry przyjętej tezy.
ne, Autor nie widzi żadnych zysków, jakie miałyby wyniknąć
Krótkie i mało istotne cytaty ludzi o innych poglądach odbieramy
z badań na zwierzętach, sugerując w zamian ich szkodliwość
jako sposób na odparcie zarzutu, że artykuł nie uwzględnił zdania
i dając jako przykład wyprodukowane dzięki tym badaniom
naukowców prowadzących doświadczenia na zwierzętach.
szczepionki przeciwko polio. W konkluzji pan Pudlis, jak i inni
Zwracamy się do decyzyjnych gremiów naukowych,
publicyści oraz redaktorzy radia i telewizji, nie tylko w Polsce,
w tym Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Kor-
ale i na całym świecie, sugerują, że naukowcy opóźniają po-
poracji i władz Polskiej Akademii Nauk o publiczne zabranie
stęp medycyny prowadząc sadystyczne doświadczenia na
głosu przeciwko prowadzonej kampanii medialnej, w której
zwierzętach dla własnej przyjemności, kariery i pieniędzy.
przedstawia się społeczeństwu polskich naukowców ekspery-
Trudno jest polemizować z tekstem odwołującym się do
mentatorów jako osoby znęcające się nad zwierzętami w imię
i etycznym, nie pozostającym w sprzeczności z osiąganiem
emocji, w którym większość „faktów” jest nieprawdziwa. Na-
bezzasadnych, pozbawionych racji i nie dających żadnego
celów poznawczych i aplikacyjnych.
szym zdaniem, artykuł w „Polityce” służy przede wszystkim
pożytku celów. Zwracamy się również do posłów pracujących
służących testowaniu hipotez ważnych dla osiągniecia celów
Apelujemy do posłów, ekspertów i innych osób i organi-
uzasadnieniu przyjętych przez Autora i przedstawionych wyżej
nad ustawą o nieuleganie tej oczerniającej kampanii i bez-
poznawczych i aplikacyjnych z zakresu biologii, medycyny, wete-
zacji pracujących nad ustawą o rzetelne wyważenie argumen-
tez oraz ma na celu dyskredytację naukowców w oczach opinii
stronne wysłuchanie zdania naukowców.
rynarii i wielu innych nauk rolniczych. W szczególności, doświad-
tów, nieuleganie demagogicznym opiniom oraz uwzględnie-
publicznej. Nie jest natomiast źródłem rzetelnych informacji
czenia na zwierzętach w decydującym stopniu przyczyniły się do
nie merytorycznego zdania środowiska naukowego.
i wyważonej opinii, co zaskakuje, zwłaszcza w świetle doniesień
W obronie dobrego imienia naukowców i nauki
o ostatnich sukcesach polskich naukowców w leczeniu
stwardnienia rozsianego i uszkodzeń rdzenia kręgowego,
które odbiły się szerokim echem na całym świecie. Autorzy
Pani Prof. dr hab. Lena Kolarska-Bobińska, Minister Nauki i Szkol-
Eugeniusza Pudlisa. Tekst ten wpisuje się w kampanię medialną
obu tych sukcesów jasno mówią, że nie byłyby one możliwe
nictwa Wyższego
zbieżną w czasie z prowadzonymi obecnie w Sejmie pracami
bez doświadczeń na zwierzętach, w tym takich doświadczeń,
Pan Prof. dr hab. Michał Kleiber, Prezes Polskiej Akademii Nauk
legislacyjnymi nad ustawą o ochronie zwierząt wykorzystywa-
które były wykonane w Polsce i zaaprobowane przez komisje
Pani Poseł Domicela Kopaczewska, Przewodnicząca Podkomisji
nych do celów naukowych lub edukacyjnych (druk nr 2709).
etyczne. Trzeba złej woli, by nie dostrzegać, że właśnie badania
Według Autora w laboratoriach „miliony szczurów, myszy,
na zwierzętach, w tym ssakach naczelnych, umożliwiły postęp
o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub
królików, świnek morskich, psów, kotów i małp, z naczelnymi
w leczeniu tak groźnych chorób jak cukrzyca, nowotwory,
edukacyjnych
włącznie, poddawane są niezliczonym eksperymentom. Oble-
AIDS czy infekcje wirusem Ebola.
nadzwyczajnej do rozpatrzenie rządowego projektu ustawy
18 listopada 2014 r.
prof. Grzegorz Bartosz,
Przewodniczący Komitetu Biochemii i Biofizyki PAN
prof. Ewa Joanna Godzińska,
Prezes Polskiego Towarzystwa Etologicznego
dr Anna Kowalczyk, Komitet Narodowy ds współpracy z Międzynarodową Radą do spraw Wiedzy o Zwierzętach Laboratoryjnych (ICLAS)
prof. Jan Kozłowski,
Przewodniczący Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej PAN
prof. Janusz Markowski, Przewodniczący Komitetu Zoologii PAN
prof. Bożena Moskwa, Przewodnicząca Komitetu Parazytologii PAN
prof. Andrzej Szutowicz,
Prezes Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego
wa się je substancjami żrącymi, zmusza do ich spożywania, za-
Gdyby tak stronniczy artykuł ukazał się w tabloidzie, świat
W numerze 45/2014 „Polityki”, z dn. 04.11.2014 r. ukazał
każa chorobami, poddaje elektrowstrząsom, napromieniowa-
nauki zapewne pominąłby go milczeniem. Nie możemy jed-
prof. Tomasz Twardowski,
Przewodniczący Komitetu Biotechnologii PAN
się artykuł zatytułowany „Uwolnić króliki” autorstwa pana
niu, łamaniu kręgosłupów, kości i oślepiani”. Do torturowania
nak milczeć, gdy taki artykuł publikuje „Polityka”, którą zgodnie
prof. Andrzej Wróbel, Przewodniczący Komitetu Neurobiologii PAN
8
dwutygodnik PANorama PAN NUMER 20 (32)
grudzień 2014
9
opinie: DZIAŁANIA WSPIERAJĄCE POLSKĄ HUMANISTYKĘ
Młodzi uczeni o humanistyce
W poprzednim numerze „Panoramy PAN” zaprezentowaliśmy opinię dotyczącą interdyscyplinarności
w badaniach, będącą efektem sympozjum zorganizowanego przez Akademię Młodych Uczonych oraz Collegium
Invisibile w Mądralinie. Dziś prezentujemy kolejną – w sprawie działań wspierających polską humanistykę.
Wstępem opatrzył ją dla nas dr. hab. Adrian Gleń, członek AMU oraz Komitetu Nauk o Literaturze PAN.
r I. Dydaktyka uniwersytecka
poddają się procesom „europeizacji”. Ze względu na specyfi-
Współczesna kondycja wielu kierunków humanistycznych
kę nauk humanistycznych, zwłaszcza poświęconych polskim
wydaje się zagrażać bytowi i ciągłości polskiej kultury oraz
tekstom kultury, tego rodzaju finansowanie nie jest wystar-
tożsamości, co objawia się choćby poprzez małą liczbę
czające. Mając zatem na względzie troskę o takie projekty,
studentów rekrutowanych na kierunki narodowej filologii,
proponujemy:
historii, etnologii czy archeologii. Trzeba zauważyć, że w
1) utrzymanie finansowania badań statutowych w prze-
przypadku redukcji godzin lekcyjnych z przedmiotów hu-
strzeni narodowej humanistyki na dotychczasowym po-
manistycznych (zwłaszcza takich jak język polski, historia, fi-
ziomie;
Nie miejsce tu wprawdzie na gruntowny komentarz zgłę-
propozycji objęcia humanistyki „instytucją ministerialnego
lozofia, języki klasyczne) w szkołach podstawowych, gimna-
2) niefaworyzowanie w procesach ewaluacyjnych publikacji
biający problematykę poruszoną przez Akademię Młodych
zamówienia”, podnosząc, iż tego typu próby „ręcznego regu-
zjalnych i średnich, stopniowo wygasa potrzeba kształcenia
międzynarodowych w tych obszarach gdzie język polski,
Uczonych i Collegium Invisibile, warto jednak na prawach in-
lowania” ilości studentów mogą ostatecznie przyczynić się do
nauczycieli tych specjalności. Taka sytuacja, w połączeniu
jako etniczny, jest podstawowym dla opisu przedmiotu;
trodukcji opatrzyć poniżej prezentowany tekst drobną glossą.
obniżenia jakości studiów humanistycznych. Z drugiej strony,
z narastającym niżem demograficznym, może skutkować
3) zróżnicowanie kryteriów oceny dorobku przedstawicieli
Wypracowanie wspólnego stanowiska dotyczącego kształtu
w sytuacji gdy na mniejszych uniwersytetach liczba osób po-
w niedalekiej przyszłości wytworzeniem pokoleniowej luki
nauk społecznych, piszących w językach kongresowych
diagnozy stanu polskiej humanistyki w obrębie tak procesów
dejmująca kierunki, których absolwenci dbać mają o trwałość
wśród nauczycieli oraz humanistów zajmujących się zawo-
i publikujących w czasopismach międzynarodowych,
dydaktyki uniwersyteckiej, jak i w przestrzeni badań naukowych
polskiego dziedzictwa kulturowego (np. polonistyki, kulturo-
dowo podtrzymywaniem narodowej tożsamości. Mając na
a także – i osobno – nauk humanistycznych, dla których
oraz sposobów przeciwdziałania zjawiskom spadku zaintereso-
znawstwa czy historii) spada z poziomu liczby w rząd jedności,
uwadze powagę sytuacji, chcielibyśmy przedstawić kilka
wykładnikiem rangi jest „monograficzność”, a przedmio-
wania problemami rodzimej humanistyki poprzedziły wieloty-
musi budzić się uzasadniona obawa o kształt ciągłości polskiej
postulatów, które mogłyby przeciwdziałać obecnemu sta-
tem – opis utworu polskiej kultury;
godniowe debaty i konsultacje. Samo wyliczenie ich wątków
tożsamości. AMU i CI uznały, iż nie czas jeszcze bić na alarm,
nowi rzeczy:
zajęłoby kilka stron maszynopisu. Ale króciutko o jednym – sku-
odgrywać larum, lecz raczej pracować u podstaw, monitoru-
1) rozważenie i podjęcie skutecznych działań, które zmie-
realizowanych w ramach Narodowego Programu Rozwo-
pia się w nim bowiem zarówno złożoność, jak i powaga sytuacji.
jąc dynamiczną sytuację, trzymając rękę na pulsie.
rzałyby do wsparcia i stabilizacji istnienia tych kierunków
ju Humanistyki i nieprofilowanie ich wyłącznie w kierunku
humanistycznych, których absolwenci dbają o ciągłość,
badań o charakterze ponadnarodowym;
Przedstawiciele rozmaitych dyscyplin w obydwu gremiach,
Właśnie o wyczucie i wyczuwanie tegoż ostatniego zwra-
zauważając dramatyczny spadek kompetencji językowych
cają się obydwie instytucje do wszystkich decydentów, którzy
studentów nie tylko na kierunkach humanistycznych, wyrazili
mają wpływ na losy polskiej humanistyki.
jednakowoż swój sprzeciw wobec znajdującej się pierwotnie w dokumencie (w pkt. 1, dot. uniwersyteckiej dydaktyki)
dr hab. Adrian Gleń – członek AMU, Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego, Komitet Nauk o Literaturze PAN
Opinia w sprawie działań wspierających polską humanistykę*
W ostatnich latach obserwujemy nasilający się proces,
Stąd bierze się nasz niepokój o miejsce nauk humani-
w którym czynniki ekonomiczne, wyznaczając charakter uni-
stycznych na uniwersytetach, a także o formy troski Państwa
wersyteckich badań, przyczyniają się do powstawania zjawi-
dotyczące rozwoju tych nauk i wspieranie ich przez właściwe
ska powszechnie zwanego „urynkowieniem uniwersytetów”.
im metody finansowania. Uzasadnia to zajęcie w tej kwestii
W skrajnej postaci prowadzi on do ograniczenia misji uniwer-
stanowiska przez Akademię Młodych Uczonych PAN oraz Sto-
sytetu i związanych z tym inwestycji Państwa jedynie w pro-
warzyszenie Naukowe Collegium Invisibile – gremia zrzesza-
dukcję wykształconych fachowców działających na rzecz roz-
jące młodych przedstawicieli nauki polskiej specjalizujących
woju gospodarki. Takie podejście, które deprecjonuje „poza-
się w różnych dyscyplinach naukowych, którzy w tej istotnej
rynkowe” i długofalowe aspekty bytowania uniwersytetu, jest
sprawie chcą mówić jednym głosem.
służbą względem doraźnych zaledwie celów.
trwałość i jakość wiedzy o polskiej kulturze;
4) podtrzymanie dotychczasowego wsparcia dla programów
5) wprowadzenie długofalowych grantów badawczych, któ-
2) wspieranie działań zmierzających do ochrony idei uni-
re byłyby dostosowane do specyfiki poszczególnych ba-
wersytetu, która wyraźnie i dotkliwie eroduje w myśleniu
dań i dyscyplin humanistycznych, zwłaszcza tych, które
młodych ludzi, dla których uniwersytet staje się już nie
dotyczą polskiego dziedzictwa kulturowego.
przestrzenią powszechnej wymiany myśli, tworzenia sta-
Odnosimy wrażenie, że nieco przygasa dyskusja w sprawie
bilnych wspólnot interpretacyjnych, lecz „kuźnią umiejęt-
studiów humanistycznych, którą zainicjowała Pani Minister
ności” i „warsztatem”.
Nauki i Szkolnictwa Wyższego, skupiając przedstawicieli rozmaitych środowisk polskich humanistów wokół idei „Okrągłe-
rII. Badania humanistyczne służące pogłębieniu
i utrwalaniu ciągłości tożsamości narodowej
go Stołu Humanistyki”. Dyskusja ta poprzedzona była głosami
humanistów, którzy otwarcie wyrażali troskę o kondycję hu-
Zgadzamy się z tezami głoszącymi, iż cały szereg problemów
manistycznych studiów oraz o ciągłość badań z zakresu pol-
natury społecznej czy humanistycznej oraz tych, które mają
skiego dziedzictwa kulturowego. Chcielibyśmy podtrzymać
przełożenie na kształt dziedzictwa kulturowego Europy,
debatę wokół tej problematyki, wyrażając kilka przytoczonych
powinien być włączany w systemy finansowania unijnego
powyżej postulatów.
i krajowego (w obrębie programów Narodowego Centrum
Akademia Młodych Uczonych oraz Stowarzyszenie Na-
Nauki). Trzeba do tego nieustannie zachęcać, stymulować te
ukowe Collegium Invisibile pragną wyrazić swoją gotowość
procesy oraz prowadzić w tym zakresie edukacyjne przed-
do uczestnictwa w konsultacjach społecznych w sprawie po-
*Opinia została przygotowana w oparciu o wnioski z debaty „Ucieczka z USOSa. Studia humanistyczne i umasowienie kształcenia”, która odbyła się w Mądralinie,
w dniach 18-19. września 2014 r., w ramach wspólnego posiedzenia Akademii Młodych Uczonych PAN i Collegium Invisibile. Jej autorzy uwzględniają również
głosy wyrażane podczas debat inicjowanych przez rozmaite instytucje i gremia, w których zasiadają i czynnie działają członkowie AMU i CI.
sięwzięcia. Jednakże istnieje cała sfera badań, nazywanych
szukiwań nowych rozwiązań dla polepszenia stanu polskiej
niefortunnie i stygmatyzująco „lokalnymi”, które z trudem
humanistyki.
10
grudzień 2014
dwutygodnik PANorama PAN NUMER 20 (32)
11
Fotostabilne cząsteczki.
Wszechnica PAN zaprasza
Ostatnie w tym roku spotkanie
Cząsteczki organiczne i zbudowa-
Wszechnicy PAN odbędzie się 10 grud-
ne z nich polimery syntetyczne nie są
nia 2014 r. Wykład „Czy ewolucja bio-
generalnie odporne na składową nad-
logiczna
przez
fioletową (UV) promieniowania sło-
abiotyczną selekcję fotochemiczną?”
necznego i ulegają pod jej wpływem
zaprezentuje prof. Andrzej Sobolewski,
licznym transformacjom chemicznym,
z Instytutu Fizyki PAN. Pan profesor jest
na skutek których są niszczone. W świe-
fizykiem, członkiem korespondentem
tle faktu, że biogeneza na Ziemi miała
PAN, zajmującym się fizyką molekular-
miejsce przed utworzeniem filtrującej
ną. Bada fotofizykę cząsteczek i układów
składową UV światła słonecznego war-
molekularnych przy pomocy metod ab
stwy ozonowej – fotostabilność, czyli
initio mechaniki kwantowej. Wielokrotny
odporność na promieniowanie UV, mo-
stypendysta Fundacja im. Alexandra von
gła stanowić podstawowe kryterium,
Humboldta na Politechnice Monachij-
które zdeterminowało molekularną ar-
skiej, jest także laureatem Nagrody Fun-
chitekturę życia na początku ewolucji
dacji na rzecz Nauki Polskiej za wyjaśnie-
biologicznej.
była
poprzedzona
nie fotostabilności materii biologicznej
W wykładzie zostaną przedstawione
przez odkrycie nowego mechanizmu dezaktywacji bezpromieni-
podstawowe fakty doświadczalne i ich teoretyczna interpre-
stej elektronowo wzbudzonych stanów DNA i białek.
tacja świadczące o tym, że podstawowe struktury biologicz-
Materia ożywiona wydaje się być niezmiernie złożona, kie-
ne posiadają „wrodzony” mechanizm, dzięki któremu bardzo
dy jest badana na poziomie atomowym. Okazuje się jednak, że
wydajnie zamieniają potencjalnie niszczącą energię kwantów
znakomita większość podstawowych struktur biologicznych
promieniowania UV na stosunkowo bezpieczne ciepło drgań
zbudowana jest z kilku podstawowych „cegiełek”, którymi są
tworzących je atomów.
względnie proste cząsteczki organiczne. I tak, informacja genetyczna jest kodowana przy pomocy jedynie czterech cząsteczek, tzw. zasad DNA – adeniny, cytozyny, guaniny i tyminy,
natomiast nieprzeliczalnie bogaty świat białek jest zbudowany z zaledwie 20 aminokwasów.
Spotkanie odbędzie się w Sali Okrągłego Stołu w Pałacu
Staszica w Warszawie, ul. Nowy Świat 72 o godz. 17.30.
Godzinny wykład będzie transmitowany w czasie rzeczywistym na www.ogladaj.pan.pl.
„Panorama PAN”. Dwutygodnik Polskiej Akademii Nauk. Wydawca: Polska Akademia Nauk. Nr 20 (32) grudzień 2014.
Rada Redakcyjna: przewodniczący – Adam Zięcik; członkowie – Andrzej Gorzym, Beata Hasiów-Jaroszewska, Andrzej Markowski, Krzysztof Michalski,
Andrzej Rychard, Bronisław Tumiłowicz, Aleksander Welfe.
Redakcja: Adam Zięcik – redaktor naczelny; Michał Kabata – z-ca redaktora naczelnego; Marta Kotwica – sekretarz redakcji, korekta;
Katarzyna Czarnecka – redakcja tekstów; opracowanie graficzne, korekta techniczna – ITEM.
Kontakt: Polska Akademia Nauk, pl. Defilad 1, 00-901 Warszawa, pok. 2605, tel. (22) 656-66-64, tel./fax (22) 620-49-30; [email protected]; panorama.pan.pl.
Redakcja przyjmuje teksty wyłącznie w wersji elektronicznej do 6 tys. znaków ze spacjami oraz ilustracje i zdjęcia w formacie.jpg lub.png w wysokiej rozdzielczości (min. 300 dpi) wraz z opisem oraz imieniem i nazwiskiem autora. Redakcja jest uprawniona do skracania artykułów, nadawania im tytułów/śródtytułów,
wprowadzania niezbędnych zmian stylistycznych. Przedruk może nastąpić za zgodą redakcji z podaniem źródła pierwodruku.
12
dwutygodnik PANorama PAN NUMER 20 (32)