Gramatyka opisowa j. pol. - Instytut Języka Polskiego

Nazwa jednostki
Instytut Języka Polskiego UMK
Prowadzący
pracownicy Zakładu Współczesnego Języka Polskiego IJP
1. Nazwa przedmiotu
gramatyka opisowa języka polskiego (fleksja i składnia)
2. Rodzaj studiów
(tryb, rok, semestr)
niestacjonarne studia pierwszego stopnia (specjalność ogólna) – II rok
3. Rodzaj zajęć/liczba godzin
konwersatorium, 40 godzin
4 Przedmioty wprowadzające
5 Punkty ECTS
6
6. Opis treści programowych
Cel zajęć:
Nauczenie studentów zasad opisu fleksyjnego i składniowego. Opanowanie przez
nich podstawowych pojęć i terminów oraz nowszych metod opisu deklinacji,
koniugacji i polskiej składni (zwłaszcza strukturalnej), a ponadto, nabycie
umiejętności stosowania tych metod w praktycznej analizie współczesnych tekstów
polskich.
Treści:
1) Zagadnienia wstępne – pojęcia: słowo, forma wyrazowa i leksem. Kategoria
gramatyczna jako opozycja w zbiorze form wyrazowych. Kategoria
gramatyczna fleksyjna i selektywna. Pojęcie paradygmatu (paradygmat
kompletny i defektywny).
2) Rodzaj selektywny rzeczownika. Klasyfikacja rodzajowa rzeczowników.
3) Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich.
4) Pojęcie i zakres deklinacji. Funkcje końcówek i alternacji w tematach
rzeczownikowych. Zjawisko synkretyzmu i supletywizmu form
fleksyjnych.
5) Podział rzeczowników na deklinacje. Zasady repartycji końcówek
równoległych w odmianie rzeczowników.
6) Odmiana zaimków rzeczownych i liczebników. Deklinacja przymiotników
(kategoria stopnia).
7) Wprowadzenie do koniugacji. Zasób kategorii gramatycznych czasowników.
Paradygmaty czasowników właściwych i niewłaściwych.
8) Koniugacja: problem granicy między tematem i końcówką w formach
osobowych czasu teraźniejszego – jednolitość końcówek i rozmaitość
tematów (przyrostki tematyczne). Regularność relacji między różnymi
postaciami tematów.
9) Typy budowy morfologicznej form czasownikowych: fleksyjne,
aglutynacyjne i analityczne. Formy zbudowane na tematach czasu
teraźniejszego i przeszłego. Grupy koniugacyjne czasowników według J.
Tokarskiego.
10) Przedmiot składni. Pojęcie zdania i wypowiedzenia (definicje).
11) Analiza na składniki bezpośrednie. Pojęcie składnika, składnik rozwinięty i
elementarny (terminalny).
12) Forma wyrazowa a składnik elementarny (trudniejsze problemy
segmentacyjne – wyrażenia przyimkowe, złożone formy fleksyjne itp.)
13) Typy relacji syntaktycznych. Podrzędność i współrzędność dystrybucyjna
(test redukcji). Konstrukcje endocentryczne i egzocentryczne.
14) Typy związków strukturalnych między składnikami I. Akomodacja, istota i
rodzaje akomodacji. Kategorie modulujące.
15) Wymagania akomodacyjne leksemów czasownikowych, rzeczownikowych
i przymiotnikowych.
16) Akomodacje w konstrukcjach z liczebnikami. Wymagania akomodacyjne
leksemów funkcyjnych i inne akomodacje nietypowe, np. międzygrupowe.
Związki nieakomodacyjne.
17) Typy związków strukturalnych między składnikami II. Konotacja, istota i
rodzaje konotacji. Wymagania konotacyjne różnych typów leksemów.
18) Pojęcie grupy syntaktycznej i frazy. Zasady klasyfikacji grup
syntaktycznych.
19) Schematy zdaniowe – aspekt ilościowy i jakościowy konotacji. Przegląd
podstawowych typów polskich schematów zdaniowych.
Nazwa jednostki
Instytut Języka Polskiego UMK
Prowadzący
pracownicy Zakładu Współczesnego Języka Polskiego IJP
20) Różne definicje zdania złożonego, jego zakres i zasady klasyfikacji.
Porównanie tradycyjnego ujęcia Z. Klemensiewicza i ujęcia w polskiej
składni strukturalnej Z. Saloniego i M. Świdzińskiego.
7. Wybrana literatura
przedmiotu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
8. Forma i warunki zaliczenia
M. Bańko, Wykłady z fleksji polskiej, Warszawa 2002.
Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania,
skrypt UW, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa 1996,
rozdz. Fleksja, s. 86-163 oraz Aneks, s. 217-226.
Z. Saloni, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, Język Polski LIV,
1974, z. 1, s. 3-13; z. 2., s. 93-101.
Z. Saloni, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:]
Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław,1976,
s. 52-64.
Z. Saloni, Wstęp do koniugacji, Olsztyn 2000.
Z. Saloni, M. Świdziński, Składnia współczesnego języka polskiego, wyd.
4. zmienione, Warszawa 1998.
A. Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1998 (rozdział Składnia)
Gramatyka opisowa. Materiały do ćwiczeń. Seria druga. Opracowania,
skrypt UW, pod red. D. Kopcińskiej, wyd. 3. rozszerzone, Warszawa 1996,
rozdz. Składnia, s. 164-216, oraz Aneksy, s. 227-253 i 295-324.
1.
2.
3.
Obecność na zajęciach (dopuszczalne 3 absencje).
Wyniki pisemnej pracy kontrolnej (jednej w ciągu semestru).
Aktywność studenta w czasie zajęć i znajomość literatury przedmiotu.