D - Sąd Okręgowy we Wrocławiu

Sygn. akt I C 1299/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 stycznia 2015 r.
Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Adam Maciński
Protokolant: Andżelika Iwaniec
po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2014 r. we Wrocławiu
sprawy z powództwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.
przeciwko pozwanym S. S. i B. P.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną
I. uznaje za bezskuteczną względem strony powodowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.czynność
prawną w postaci umowy darowizny zawartej w dniu 30 listopada 2012 r. przed notariuszem P. R.(Rep. A nr (...)),
na mocy której W. K.darował S.S.wynoszący ½ udział w prawie własności nieruchomości składającej się z działek
gruntu nr (...)o powierzchni 0,0900 ha i nr (...) o powierzchni 0,1001 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym oraz
garażem, położonej w miejscowości B., gmina D., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy w Oleśnicy prowadzi księgę
wieczystą KW nr (...), a M. K.darowała B. P.wynoszący ½ udział w prawie własności opisanej wyżej nieruchomości,
w zakresie wierzytelności przysługującej stronie powodowej wobec dłużnika W. K.z tytułu należności za składki na
ubezpieczenie społeczne w kwocie należności głównej w wysokości 56.076,30 zł i odsetek w wysokości 11.733 zł wraz
z dalszymi odsetkami;
II. oddala dalej idące powództwo;
III. zasądza na rzecz strony powodowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. od pozwanych S. S. i B. P.
kwoty po 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Sygn. akt I C 1299/13
UZASADNIENIE
Strona powodowa Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. wniosła o uznanie za bezskuteczną czynności
prawnej w postaci umowy darowizny nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości B., dla której Sąd Rejonowy
w Oleśnicy prowadzi księgę wieczysta KW nr (...), zawartej 30 listopada 2012 r. między W. K. a pozwanymi B. P. i S. S..
W uzasadnieniu żądania strona powodowa wskazała, że przysługuje jej względem dłużnika W. K. wierzytelność z
tytułu zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, która nadal nie została uregulowana. Strona powodowa chciała
dokonać zabezpieczenia tej wierzytelności przez ustanowienie hipoteki przymusowej, jednak dłużnik darował na rzecz
pozwanych nieruchomość gruntową, będącą istotnym składnikiem jego majątku. Powyższa czynność prawna jest więc
w ocenie strony powodowej bezskuteczna, gdyż została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela i doprowadziła do
niewypłacalności dłużnika. Dłużnik musiał bowiem wiedzieć o zadłużeniu wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
mimo to darował nieruchomość na rzecz osób bliskich, to jest matki i teściowej, uniemożliwiając zabezpieczenie
wierzytelności i w konsekwencji jej egzekucję. Pozwane, jako osoby bliskie również miały zdaniem strony powodowej
świadomość, że dłużnik dokonał darowizny z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Pozwane wniosły o oddalenie powództwa w całości. Przyznały, że dłużnik W. K. wraz ze swoją żoną darował pozwanym
nieruchomość położoną w B., która pozostawała w ustawowej wspólności majątkowej małżonków. W. K. darował ½
udziału swojej matce S. S., a M. K. ½ udziału swojej matce B. P.. Pozwane zarzuciły jednak, że w momencie dokonania
darowizny wiedziały, że W. K. spłacił wymagalne należności wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wobec czego
za zgodą strony powodowej wykreślona została też hipoteka przymusowa. Pozwane podały, że przyczyną zawarcia
umowy darowizny była chęć udzielenia wsparcia finansowego dłużnikowi i jego małżonce, dzieciom pozwanych.
Postanowiły one przejąć na siebie spłatę kredytu hipotecznego. Obecnie spłacają ratę kredytu w wysokości 4.000
złotych miesięcznie, każda po ½. By zabezpieczyć swoje interesy majątkowe, w związku z przejęciem spłaty kredytu,
zawarły jednak umowę darowizny. Umowa ta nie jest w ocenie pozwanych bezskuteczna. Po pierwsze nie uzyskały
one korzyści majątkowej, gdyż w zamian za darowiznę przejęły na siebie spłatę kredytu. Ponadto w wyniku dokonania
darowizny nie doszło do pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż nieruchomość była już obciążona hipoteką umowną, która
miała pierwszeństwo przed innymi prawami, a jej wysokość wyczerpywała wartość nieruchomości. Wobec tego strona
powodowa nie mogłaby liczyć na preferencyjne zaspokojenie swojej wierzytelności. Poza tym pozwane wskazały, że
dłużnik W. K. uregulował wierzytelności wobec strony powodowej, zaś wskazane w pozwie zadłużenie jest sporne.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyraził bowiem zgodę na wykreślenie hipoteki przymusowej, a następnie ustalił
należność dotyczącą w części zbieżnych okresów zadłużenia. Poza tym należności, na które powołuje się ZUS, powinny
być skorygowane, gdyż dotyczą należności za ubezpieczenie pracowników, których dłużnik nie zatrudniał. Nie została
też wykazana przesłanka niewypłacalności dłużnika. Wobec powyższego żądanie pozwu jest bezzasadne.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
W. K.wraz z żoną M. K.byli właścicielami na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej nieruchomości gruntowej
obejmującej działkę nr (...)o powierzchni 0,0900 ha i działki nr (...)o powierzchni 0,1001 ha, zabudowanej budynkiem
mieszkalnym oraz garażem, położonej w miejscowości B., dla której Sąd Rejonowy w Oleśnicy prowadzi księgę
wieczystą KW nr (...). Nieruchomość powyższą nabyli na podstawie umowy sprzedaży 11 maja 2007 r. za cenę
635.000,00 złotych. Co do kwoty 571.500,00 złotych cena sfinansowana była z tytułu kredytu udzielonego przez (...)
Bank S.A.w W.w wysokości 715.393,54 złotych. Kredyt został zabezpieczony kaucyjną hipoteką umowną ustanowioną
na powyższej nieruchomości do kwoty 1.430.787,08 złotych.
Dowód: - KW (...) k. 22-28,
- oświadczenie z 07.05.2007 r. k. 64.
W. K. prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...).H.U. (...). Z tytułu prowadzenia tej działalności zobowiązany
był do rozliczania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Z uwagi na zaległości w opłacaniu składek przez
W. K., na wniosek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpisane zostały trzy przymusowe hipoteki kaucyjne na kwoty
14.092,74 złotych, 21.120,28 złotych oraz 11.957,51 złotych, obciążające nieruchomość objętą księgą wieczystą KW nr
(...). Hipoteki te zostały wpisane na podstawie tytułów wykonawczych dotyczących zaległości za okresy: luty, kwiecień,
maj, czerwiec i lipiec 2008 r., od września 2008 r. do marca 2009 r. oraz kwietnia 2009 r. do czerwca 2009 r.
W latach 2011 i 2012 r. W. K. miał istotne kłopoty finansowe. W 2011 r. zniszczeniu uległ samochód ciężarowy
użytkowany w przedsiębiorstwie (...), będący przedmiotem umowy leasingu. W. K. nie uzyskał odszkodowania z
powyższego tytułu, musiał zaś uiścić na rzecz leasingodawcy kwotę 136.907,71 złotych, co skutkowało pogorszeniem
sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a w konsekwencji także sytuacji materialnej obojga małżonków. Mieli oni
kłopoty ze spłatą zaciągniętego we frankach szwajcarskich kredytu. 09 października 2012 r. zawarli aneks do umowy
kredytu, na mocy którego uzyskali karencję spłaty jednej raty oraz prolongatę spłaty zobowiązania już wymagalnego.
Równocześnie uzyskali pomoc finansową ze strony pozwanych. B. P., matka M. K. oraz S. S., matka W. K., postanowiły
przejąć na siebie spłatę rat kredytu hipotecznego. Od grudnia 2012 r. rata kredytu opłacana jest z rachunku
rozliczeniowego należącego do B. P.. Opłaca ona ratę wspólnie z S. S., która przekazuje jej połowę wysokości raty, to jest
ok. 2.000,00 złotych. Sytuacja materialna obu pozwanych jest dobra i pozwala im na udzielenie pomocy finansowej
dzieciom. S. S. mieszka z mężem w D.. Nie posiada stałych dochodów, dorabia jednak jako opiekunka. Jej mąż ma
emeryturę w wysokości ok. 2.200,00 euro miesięcznie i z tych pieniędzy pozwana opłaca część raty kredytu. B. P. z
kolei posiada emeryturę w wysokości 3.000,00 złotych netto miesięcznie. Prowadzi wspólne gospodarstwo domowe
z drugą ze swoich córek, od której uzyskuje pomoc materialną.
Dowód: - potwierdzenie przelewów k. 55-62, 149-156
- aneks do umowy nr (...)(...) k. 104-108.
- zeznanie świadka M. K. (e-protokół z 24.03.2014 r. 00:02:02-00:12:13)
- zeznanie świadka W. K. (e-protokół z 24.09.2014 r. 00:01:42-00:10:10)
- zeznanie pozwanej B. P. (e-protokół z 22.12.2014 r. 00:03:39-00:12:06)
- zeznanie pozwanej S. S. (e-protokół z 22.12.2014 r. 00:12:06-00:16:49)
30 listopada 2012 r. małżonkowie W. i M. K. zawarli małżeńską umowę majątkową i znieśli małżeńską wspólność
ustawową. Nie przeprowadzili podziału majątku.
30 listopada 2012 r. M. K.i W. K.wraz z B. P.i S.S.zawarli przed notariuszem P. R.(rep. A nr (...)) umowę darowizny,
na której podstawie W. K.darował swojej matce S.S.wynoszący 1/2 udział w nieruchomości gruntowej położonej w
miejscowości B., a M. K.darowała swojej matce B. P.wynoszący 1/2 udział w nieruchomości gruntowej położonej
w miejscowości B.. W akcie notarialnym zostało zawarte oświadczenie, że w księdze wieczystej znajdują się wpisy
czterech hipotek, w tym jednej na rzecz banku z tytułu kredytu i trzech na rzecz ZUS na kwoty 14.092,74 złotych,
21.120,28 złotych oraz 11.957,51 złotych, ze wzmianką, że hipoteki na rzecz ZUS wygasły w związku ze spłatą
zabezpieczonych nimi wierzytelności.
Po zawarciu umowy darowizny, W. K. zwrócił się do strony powodowej o wydanie zaświadczenia zezwalającego
na wykreślenie hipotek przymusowych obciążających nieruchomość w B.. 31 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział we W. wydał zaświadczenie o wyrażeniu zgody na wykreślenie z księgi wieczystej KW (...) trzech
przymusowych hipotek kaucyjnych w kwotach: 14.092,74 złotych, 21.120,28 złotych oraz 11.957,51 złotych wraz z
odsetkami, z uwagi na spłatę zabezpieczonej wierzytelności.
Dowód: zaświadczenie z 31.01.2013 r. k. 15,
- akt notarialny z 30.11.2012 r. rep. A nr (...) k. 51-54,
- KW (...) k. 22-28.
24 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. złożył zawiadomienie o możliwości popełnienia
przez W. K. przestępstwa z art. 300 § 2 kk. Śledztwo w sprawie zostało umorzone wobec braku znamion czynu
zabronionego.
Dowód: w aktach 2 Ds 208/13: zawiadomienie wraz z załącznikami (k. 2-16), - postanowienie o
umorzeniu śledztwa (k. 97-98).
Pismem z 11 marca 2013 r. W. K. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o udzielenie informacji na temat
zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Wskazał, że nie uzyskał wezwania do zapłaty zaległości, ani nie
była prowadzona wobec niego egzekucja zaległości.
Dowód: pismo z 11.03.2013 r. k. 68.
Dnia 05 lipca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w O. wydał decyzję określającą wysokość
należności W. K. z tytułu składek za okres od sierpnia 2011 r. do listopada 2012 r. Na ten dzień należności wynosiły:
- z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne 29.481,60 złotych wraz z odsetkami w wysokości 4.564,00 złotych,
- z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne 9.316,88 złotych wraz z odsetkami w wysokości 1.442,00 złotych,
- z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 2.574,08 złotych wraz z
odsetkami w wysokości 397,00 złotych.
Dowód: decyzja nr (...) wraz z zestawieniem należności i potwierdzeniem odbioru k. 9-14.
Na dzień 05 września 2013 r. nieopłacone wymagalne należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne
obciążające W. K. wynoszą 56.076,31 złotych wraz z odsetkami w wysokości 11.733,00 złotych oraz kosztami upomnień
w wysokości 88,00 złotych i kosztami egzekucji w wysokości 5.433,40 złotych, to jest łącznie 73.330,71 złotych.
Należności te uwzględniają dokonane przez W. K. korekty deklaracji rozliczeniowych.
Dowód: stan należności płatnika k. 94-100, k. 16-21.
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.
Przedmiotem sporu między stronami była okoliczność, czy umowa darowizny z 30 listopada 2012 r., na której
podstawie pozwane uzyskały własność nieruchomości gruntowej w B., została zawarta z pokrzywdzeniem wierzyciela,
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.. Strona powodowa twierdziła, że zawarcie umowy darowizny
uniemożliwiło zabezpieczenie, a konsekwencji egzekucję przysługujących jej należności. Pozwane podnosiły z kolei, że
nie miało miejsca pokrzywdzenie wierzyciela, gdyż nieruchomość była już obciążona hipoteką na rzecz banku, któremu
przysługuje pierwszeństwo przy ewentualnej egzekucji. Zarzuciły też, że nie miały wiedzy o należnościach wobec ZUS.
Zgodnie z art. 527 § 1 kc, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba
trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku
do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy
zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Do przesłanek udzielenia ochrony z art. 527 kc należy więc
przede wszystkim dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na której podstawie osoba trzecia
uzyskuje korzyść majątkową, a wierzyciel zostaje pokrzywdzony. Ponadto dłużnik musi działać ze świadomością
pokrzywdzenia wierzycieli, zaś osoba trzecie wiedzieć o tym lub móc się o tym dowiedzieć.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że strona powodowa udowodniła istnienie wierzytelności podlegającej
ochronie w ramach skargi pauliańskiej. W. K. w momencie dokonania darowizny nieruchomości gruntowej na rzecz
pozwanych, posiadał zaległości z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. W związku z prowadzeniem
działalności gospodarczej W. K. zobowiązany był do rozliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne,
ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Obowiązek ten
wynika z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz. U
2013 r., poz. 1442), zgodnie z którym składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za
ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1-3, 5, 6 i 9-12, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu
w całości płatnicy składek. Z decyzji ZUS O/W. z 05 lipca 2013 r. (nr (...)) wynika, że W. K. nie opłacił należnych
składek za okres od sierpnia 2011 r. do listopada 2012 r. Wysokość tych należności została określona w decyzji na
kwotę 47.775,56 złotych. Na dzień 05 września 2013 r. należność ta urosła już do kwoty 56.076,31 złotych wraz z
odsetkami w wysokości 11.733,00 złotych. Wysokość tych należności potwierdzona została dodatkowo zestawieniem
należności z konta płatnika W. K. prowadzonego przez ZUS. Mimo że informacje zawarte na koncie płatnika składek
stanowią środek dowodowy w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych, to
nie ma przeszkód, by taki dokument włączony był do materiału dowodowego również w niniejszym postępowaniu.
Tym bardziej, że należności te zostały też potwierdzone wydaniem decyzji określającej ich wysokość, a pozwanym
nie udało się skutecznie zakwestionować ich istnienia. Z pism kierowanych przez dłużnika W. K. do ZUS oraz jego
zeznań nie wynika bowiem, że w całości kwestionuje wierzytelność strony powodowej. Przeciwnie, wyrażał on wolę
spłaty należności w ratach, nie zgadzał się zaś z wysokością naliczonych przez stronę powodową zaległości. Te jednak,
po złożeniu przez niego korekty deklaracji rozliczeniowej, zostały przez stronę powodową przeliczone. Wierzytelność
jednak w dalszym ciągu istnieje i jest skonkretyzowana zarówno co do jej podstawy prawnej, jak wysokości. Zaległości
istniały bowiem już na moment dokonania darowizny, dotyczyły tez przeszłego okresu, a to należności od sierpnia
2011 r. do listopada 2012 r. Nie było wobec tego konieczne wystawienie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych tytułu
wykonawczego obejmującego powyższe należności. Obowiązek obliczenia i przekazania składek obciąża bowiem
płatnika W. K., bez konieczności stwierdzenia tego obowiązku i wierzytelności dodatkową decyzją czy tytułem. Strona
powodowa wydała zaś następczo decyzję dlatego, że dłużnik ze swego obowiązku się nie wywiązał. Brak przymusowego
dochodzenia przez nią wierzytelności nie wyklucza zaś ochrony ze skargi pauliańskiej.
W ocenie Sądu materiał dowodowy sprawy pozwala na ustalenie, że czynność prawna w postaci umowy darowizny,
zawartej 30 listopada 2012 r. między W. K. i M. K. a pozwanymi B. P. i S. S., dokonana została z pokrzywdzeniem
wierzyciela, to jest strony powodowej. Według art. 527 § 2 kc czynność prawna dłużnika jest dokonana z
pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny
w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Wbrew twierdzeniom pozwanych niewypłacalność
W. K. została wykazana. Prowadzona przez niego działalność gospodarcza, z którą związane są wierzytelności
wobec ZUS, nie przynosi żadnych dochodów, a jedynie generuje straty. Sam W. K. przyznał, że utracił płynność
finansową, zrezygnował z zatrudniania pracowników, a kłopoty finansowe w zasadzie uniemożliwiają mu dalszą
działalność. Nie uzyskał odszkodowania za zniszczenie leasingowanego pojazdu, sam był zaś zobowiązany do
uiszczenia odszkodowania z tytułu rozliczenia umowy leasingu na rzecz finansującego, co pogłębiło trudną sytuację
przedsiębiorstwa. Środki finansowe, które dłużnik posiadał, zostały już wyegzekwowane na poczet wcześniejszych
należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Jak twierdzą pozwane i dłużnik, nie jest on w stanie
samodzielnie spłacać kredytu hipotecznego, wobec czego pozwane udzieliły mu wsparcia materialnego. Poza tym
do chwili obecnej, mimo składanych deklaracji o woli spłaty zadłużenia wobec strony powodowej, nie uregulował
należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Nieruchomość gruntowa w miejscowości B. była więc jedynym
istotnym składnikiem majątku, na którym strona powodowa mogłaby oprzeć egzekucję swojej wierzytelności.
Wyzbycie się tego składnika doprowadziło więc do niewypłacalności dłużnika i tym samym pokrzywdzenia wierzyciela.
Nie ma znaczenia, że nieruchomość ta była obciążona hipoteką umowną na rzecz banku, której przysługuje
pierwszeństwo w podziale sumy pochodzącej z egzekucji, jako ustanowionej wcześniej. Nie można bowiem z góry
przyjąć, że kredyt hipoteczny nie zostałby spłacony i bank dochodziłby swojej wierzytelności poprzez egzekucję
z nieruchomości. Dłużnik miał wprawdzie trudności ze spłatą, ale pozwane udzieliły jemu i jego żonie wsparcia
finansowego w tym zakresie, faktycznie przejmując na siebie realizację zobowiązania finansowego. Wyzbycie się
zaś nieruchomości uniemożliwia stronie powodowej wniesienie wniosku o wpis hipoteki przymusowej i ewentualną
egzekucję z tejże nieruchomości. Dłużnik W. K. był więc niewypłacalny w chwili dokonania darowizny, a stan ten
trwa nadal. W dalszym ciągu nie reguluje on zobowiązał, a strona powodowa nie jest w stanie wyegzekwować swoich
należności. Nie można ponadto zgodzić się z pozwanymi, że wskutek spornej czynności prawnej nie uzyskały one
korzyści majątkowej. Uzyskały taką korzyść w postaci udziałów w prawie własności nieruchomości gruntowej. Fakt, że
zobowiązały się wobec dłużnika i jego żony do faktycznego spłacania rat kredytu nie przekreśla tej korzyści majątkowej.
Po pierwsze rozpoczęły one spłacanie kredytu w roku 2012 r., a ten został zaciągnięty w roku 2007 i w części był już
spłacony. Po drugie kwestia tego, czy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie bądź nie, ma znaczeniu
w przypadku oceny świadomości działania z pokrzywdzeniem wierzyciela i domniemań uregulowanych w art. 528 i
529 kc. Jeżeli bowiem osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności
za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się
dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wierzyciel nie musi więc wykazywać wiedzy
osoby trzeciej, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż ta przesłanka w takiej sytuacji
nie jest wymagana. W niniejszej zaś sprawie strona powodowa i tak wykazała powyższą przesłankę, wobec czego fakt
ewentualnej odpłatności za uzyskanie prawa własności nieruchomości ma znaczenie drugorzędne. Ponadto należy
podkreślić, że instytucja skargi pauliańskiej znajduje zastosowanie nawet, jeżeli korzyść majątkowa została uzyskana
odpłatnie, przykładowo wierzyciel może żądać uznania za bezskuteczną umowy sprzedaży. Nie można więc przyjąć,
że pozwane nie uzyskały korzyści majątkowej, to jest prawa własności nieruchomości, tylko dlatego, że przejęły na
siebie spłatę kredytu dłużnika.
Analiza materiału dowodowego potwierdza także istnienie kolejnej przesłanki z art. 527 kc, to jest świadomość
pokrzywdzenia wierzycieli, którą to świadomość dłużnik miał w momencie dokonania darowizny. Świadomość
ta obejmuje zarówno fakt istnienia wierzycieli, jak i okoliczność, że dokonanie danej czynności prawnej może
uniemożliwić wyegzekwowanie przysługujących im wierzytelności. Istotne jest przy tym, że wystarczy, iż dłużnik
taką ewentualność przewiduje, nie musi mieć pewności, że wierzyciel nie uzyska zaspokojenia wierzytelności. Nadto
należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 529 kc, jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż
działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny
wskutek dokonania darowizny. W niniejszej sprawie sporną czynnością prawna była właśnie darowizna, zaś jak
wykazano powyżej W. K. był niewypłacalny już w momencie jej dokonania, to jest 30 listopada 2012 r. Bez względu
na powyższe domniemanie, strona powodowa wykazała jednak świadomość działania z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Pozwane twierdziły wprawdzie, że W. K. nie wiedział o istnieniu innych należności z tytułu składek na ubezpieczenie
społeczne, niż objęte trzema hipotekami wpisanymi do księgi wieczystej. W ocenie Sądu tłumaczenia te nie są
jednak wiarygodne. W. K. prowadził działalność gospodarczą, przez pewien okres zatrudniał też pracowników i na tej
podstawie był obowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe
za ubezpieczonych. Obowiązek ten wynika z art. 17 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dłużnik W. K.
jako płatnik składek miał obowiązek samodzielnego odprowadzania tych składek do ZUS. To na nim, a nie na stronie
powodowej ciążył obowiązek dokonywania rozliczeń i opłacania składek, zatem ani dłużnik ani pozwane nie mogą
tłumaczyć się teraz niewiedzą w tym zakresie. Sam fakt, że strona powodowa nie wystawiła tytułu wykonawczego
czy nie rozpoczęła egzekucji tych należności nie zwalnia dłużnika z obowiązku ich uregulowania. Tłumaczenie, że nie
wiedział o istnieniu należności, do których opłacenia zobowiązany był poprzez ustawę i fakt prowadzenia działalności,
nie przekonuje. Jako profesjonalista powinien dbać o wszelkie sprawy księgowe i rachunkowe. Zaniedbania dłużnika
w zakresie składania deklaracji rozliczeniowych nie mogą teraz obciążać wierzyciela. Poza tym W. K. posiadał też
inne zadłużenie wobec strony powodowej, które zabezpieczone było hipoteką. W. K. zeznał, że dopiero w momencie
umowy darowizny powziął wiedzę, że w księdze wieczystej wpisana jest hipoteka i wtedy dowiadywał się w ZUS o
stan zaległości z tytułu składek, uzyskując zgodę na ich wykreślenie. Należy jednak zauważyć, że zgoda ta została
wydana dopiero w 31 stycznia 2013 r., a darowizna została dokonana wcześniej, to jest 30 listopada 2012 r. Nawet,
jeśli dotyczyła ona wyegzekwowanych należności, to nie znaczy, że nie istniały inne. To nie wierzyciel, a dłużnik ma
obowiązek dbania o swoje interesy finansowe i ponosi konsekwencje obciążających go długów. W. K. mógł najpierw
zasięgnąć informacji u strony powodowej, a dopiero później dokonać darowizny. Biorąc pod uwagę, że obdarowane
to jego matka i teściowa, nie ma wątpliwości, że odroczenie tej umowy nie miałoby dla nich większego znaczenia.
Poza tym samo wyrażenie zgody na wykreślenie hipotek, które strona powodowa wydała dopiero po zawarciu umowy,
nie stanowiło oświadczenia o braku jakichkolwiek zaległości. Z zaświadczenia z dnia 31 stycznia 2013 r. wyraźnie
wynika, że Dyrektor ZUS wyraził zgodę na wykreślenie trzech konkretnych hipotek „z uwagi na spłatę zabezpieczonej
wierzytelności”. Każda z tych hipotek była bowiem powiązana z konkretnym tytułem wykonawczym i wierzytelnością,
której wyegzekwowanie czyniło daną hipotekę bezprzedmiotową. Nie oznacza to jednak, że strona powodowa
zaświadczyła o braku jakichkolwiek wierzytelności. Poza tym, co ponownie Sąd podkreśla, strona powodowa wydała
takie zaświadczenie już po zawarciu umowy darowizny, więc powoływanie się na nie jest chybione. W. K. wiedział, że
ZUS prowadził egzekucję zaległości, że były one zabezpieczone hipoteką. W takiej sytuacji twierdzenie, że nie wiedział,
iż ma jeszcze inne zaległości, choć nadal prowadził działalność gospodarczą, nie zasługuje na wiarę. Wobec powyższego
należy stwierdzić, że W. K. miał świadomość istnienia wierzytelności wobec ZUS. Miał też świadomość, że darowanie
nieruchomości co najmniej utrudni wierzycielowi zaspokojenie jego należności. Nieruchomość była bowiem jedynym
istotnym składnikiem jego majątku. Co więcej dłużnik wiedział, że stronie powodowej z mocy prawa przysługiwała
hipoteka na całej nieruchomości, mimo że ta objęta była majątkową wspólnością ustawową. Strona powodowa już
wcześniej dokonała wpisu hipotek przymusowych, dłużnik musiał więc mieć świadomość, że może tego dokonać
także w stosunku do innych należności. Budzi więc wątpliwość nagłe przeniesienie własności nieruchomości, nawet
biorąc pod uwagę udzieloną przez pozwane pomoc finansową. Pozwane zeznały, że chciały zabezpieczyć swoje interesy
finansowe. Okoliczności sprawy wskazują jednak, że udzielenie pomocy finansowej wynikało z faktu pokrewieństwa,
pozwane chciały wesprzeć finansowo swoje dzieci. Przeniesienie własności nieruchomości jako niejako zabezpieczenie
takiej pomocy wydaje się wątpliwe. Z zeznań obu pozwanych wynika bowiem, że była to pomoc bezzwrotna, nie
pożyczka. Okoliczności jej udzielenia nie wskazują bowiem na to, że pozwane oczekują zwrotu pieniędzy, jest też mało
prawdopodobne, że obejmą darowaną nieruchomość w posiadanie. Nawet jednak zakładając, że rzeczywiście było to
zabezpieczenie ich interesów, to nie przeważają one nad interesem wierzyciela, a więc strony powodowej. Dłużnik
wyzbywając się nieruchomości działał więc ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
Zdaniem Sądu spełniona została też kolejna przesłanka skargi pauliańskiej, to jest okoliczność, że osoba trzecia
wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć, że dłużnika działał ze świadomością
pokrzywdzenia wierzyciela. W przypadku umowy darowizny przesłanka ta nie jest wprawdzie wymagana, ale biorąc
pod uwagę podnoszoną przez pozwane okoliczność faktycznego przejęcia spłaty kredytu, Sad rozważył tę przesłankę.
W niniejszej sprawie przesłanka powyższa objęta jest i tak domniemaniem i nie musi być wykazana przez wierzyciela.
Według art. 527 § 3 kc bowiem, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli
uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż
dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Bez wątpienia pozwane, matka i teściowa dłużnika, należy
uznać za osoby pozostające z dłużnikiem w bliskim stosunku. Pozwane nie obaliły tego domniemania. Twierdziły,
że wiedziały jedynie o wyegzekwowanych należnościach i o tym, że hipoteki na rzecz ZUS podlegały wykreśleniu.
Wiedząc jednak, że hipoteki nadal są wpisane w księgach mogły zaczekać z zawarciem umowy do czasu wyjaśnienia
sytuacji. Nic nie stało na przeszkodzie, by pozyskać od strony powodowej informację na temat zadłużenia. Pozwane
co najmniej miały więc możliwość pozyskania wiedzy, że umowa darowizny może zaszkodzić interesom wierzyciela,
pod warunkiem, że zachowałaby należytą staranność. Tym bardziej, że z zawodu obie pozwane są księgowymi, zatem
wiedząc o istnieniu, nawet już wyegzekwowanych, ale wciąż wpisanych w księdze wieczystej należności na rzecz
ZUS, powinny uzyskać dokładniejsze informacje w tym przedmiocie. Wątpliwe jest również nagłe zawarcie przez
dłużnika i jego żonę umowy majątkowej i ustanowienie rozdzielności, tuż przed dokonaniem darowizny. Nie jest
więc wiarygodne twierdzenie, że pozwane nie wiedziały o należnościach W. K. wobec ZUS i o fakcie, że działał ze
świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
Podsumowując Sąd stwierdził, że spełnione zostały przesłanki uznania za bezskuteczną czynności prawnej w postaci
umowy darowizny nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości B., zawartej 30 listopada 2012 r. między M.
K. i W. K. a B. P. i S. S.. Należy zauważyć, że strona powodowa żądała uznania za bezskuteczną umowy darowizny, na
której podstawie W. K. darował pozwanym S. S. i B. P. nieruchomoś
gruntową położoną w miejscowości B.. Takie sformułowanie żądania wynikało jednak z faktu, że strona powodowa
nie dysponowała wypisem z aktu notarialnego. Wnioskowała zresztą o przedłożenie tej umowy przez pozwanych.
Strona powodowa nie wiedziała więc, że W. K. i M. K. tuż przed zawarciem umowy darowizny ustanowili rozdzielność
majątkową i w samej umowie darowizny każde darowało jedynie swój udział kolejno S. S. i B. P.. Należy jednak
zauważyć, że umowa majątkowa, którą zawarli dłużnik z żoną nie jest skuteczna wobec strony powodowej, gdyż ta
nie mogła powziąć o niej wiedzy, jako że umowa zawarta była tego samego dnia co umowa darowizny. Zgodnie zaś z
art. 471 kro małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie
oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Tym bardziej więc pozwane nie mogą powołać się na fakt zawarcia umowy i
darowania przez W. K. jedynie ½ udziału w nieruchomości. W momencie zawarcia umowy majątkowej i dokonania
darowizny wierzytelność strony powodowej już bowiem istniała. Co więcej zgodnie z art. 26 ust. 3a pkt. 2 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych przedmiotem hipoteki przymusowej zabezpieczającej należności z tytułu składek
może być nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka. Powyższe oznacza,
że stronie powodowej przysługiwałaby hipoteka, a w konsekwencji też możliwość zaspokojenia należności z tytułu
składek z nieruchomości objętej współwłasnością łączną. Dlatego też umowa darowizny dokonana 30 listopada 2012
r. w całości jest wobec strony powodowej bezskuteczna i to bez konieczności odrębnego dochodzenia bezskuteczności
umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową. Do małżeńskiej umowy majątkowej nie znajduje zresztą zastosowania
skarga pauliańska z w art. 527 kc (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2011 r., I CSK 616/10). Ponieważ
wobec strony powodowej nie obowiązuje umowa majątkowa ustanawiająca rozdzielność majątkową, to darowiznę
z 30 listopada 2012 r. należy traktować jako przeniesienie przez obojga małżonków przysługującego im wspólnie
prawa własności nieruchomości w B., a nie odrębnego przeniesienia przez nich po ½ udziału. Uznanie wobec
strony powodowej bezskuteczności całej umowy, a nie jedynie oświadczenia woli złożonego przez W. K., nie stanowi
więc wyrokowania ponad żądanie. Tym bardziej, że strona powodowa nie dysponowała umową darowizny i dlatego
sformułowała żądanie w ten właśnie sposób.
Mając na uwadze powyższe Sąd uznał za bezskuteczną względem strony powodowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddział we W.czynność prawną w postaci umowy darowizny zawartej w dniu 30 listopada 2012 r. przed notariuszem
P. R.(Rep. A nr (...)), na mocy której W. K.darował S.S.wynoszący ½ udział w prawie własności nieruchomości
składającej się z działek gruntu nr (...)o powierzchni 0,0900 ha i nr (...) o powierzchni 0,1001 ha, zabudowanej
budynkiem mieszkalnym oraz garażem, położonej w miejscowości B., gmina D., powiat (...), dla której Sąd Rejonowy
w Oleśnicy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), a M. K.darowała B. P.wynoszący ½ udział w prawie własności
opisanej nieruchomości, w zakresie wierzytelności przysługującej stronie powodowej z tytułu należności za składki na
ubezpieczenie społeczne w kwocie należności głównej w wysokości 56.076,30 złotych i odsetek w wysokości 11.733,00
złotych wraz z dalszymi odsetkami. Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Strona powodowa złożyła bowiem
aktualne rozliczenie przysługującej jej od dłużnika W. K.wierzytelności. Należność ta po dokonaniu przez dłużnika
korekty deklaracji rozliczeniowych wynosi 56.076,30 złotych z odsetkami w wysokości 11.733,00, a nie 88.899,34
złotych, jak pierwotnie wskazano w pozwie.
Rozstrzygnięcie o kosztach Sąd wydał w oparciu o art. 100 zd. 2 kpc. Żądanie strony powodowej w zasadzie zostało
uwzględnione w całości, a modyfikacja dotyczyła jedynie wysokości wierzytelności przysługującej wobec dłużnika.
Modyfikacja ta wiązała się jednak z dokonaniem korekty rozliczeń składkowych przez samego W. K.. Dlatego też
Sąd włożył obowiązek zwrotu wszystkich kosztów na pozwane. Na koszty procesu składają się koszty zastępstwa
procesowego w kwocie 3.600 złotych, wyliczone na podstawie § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 25 lutego 2013 r., poz.
2013 r.). Każda z pozwanych jest jednak zobowiązana do zwrotu kosztów stosownie do udziału w prawie własności,
który uzyskała, a więc po 1.800 złotych.