228 - Pomiary Automatyka Robotyka

NAUKA
mgr inĪ. Stefan Kosztowski
Przemysáowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP
Oddziaá Certyfikacji Wyrobów
NOWY KIERUNEK ROZWOJU EUROPEJSKIEJ ZGODNOĝCI CE
– EKOPROJEKTY WYROBÓW
W publikacji zaprezentowano nowy kierunek rozwoju Europejskiej ZgodnoĞci CE
oparty na Nowym i Globalnym PodejĞciu do wyrobów związanych z energią.
Omówiono zasady tworzenia ekoprojektów dla tych wyrobów i wskazano
ustanowione dla nich regulacje prawne.
NEW DIRECTION OF THE DEVELOPMENT OF THE CONFORMITY
EUROPEAN CE – ECODESIGNS OF THE PRODUCTS
In the publication there is presented a new direction of the development of the
Conformity European CE based on the New and Global Approach to the energy
related products. There are described the rules for creation of the ecodesigns for
this group of products and indicated the legal regulations.
1. WPROWADZENIE
Swobodny przepáyw wyrobów w ramach Unii Europejskiej (UE) dla grup wyrobów
regulowanych prawnie odbywa siĊ w oparciu o zasady Nowego i Globalnego PodejĞcia
ustanowione odpowiednio w 1985 r. oraz 1989 r. [1]. Nowe PodejĞcie do harmonizacji
technicznej i normalizacji wyrobów oraz Globalne PodejĞcie do badaĔ i certyfikacji wyrobów
zawieraáo nastĊpujące kluczowe zasady:
x
zharmonizowane przepisy prawne powinny byü ograniczone do zasadniczych wymagaĔ,
w szczególnoĞci bezpieczeĔstwa wyrobów bądĨ innych cech wyrobów istotnych dla
Ğrodowiska pracy oraz Ğrodowiska naturalnego,
x
zharmonizowane przepisy prawne powinny okreĞlaü ujednolicone zasady oceny
w ukáadzie moduáowym,
wyroby są zgodne z zharmonizowanymi przepisami, o ile posiadają DeklaracjĊ
ZgodnoĞci WE (ang. EC Declaration of Conformity) oraz są oznakowane symbolem
europejskiej zgodnoĞci CE (fr. Conformité Européenne).
Za podstawĊ dopuszczenia wyrobów do swobodnego obrotu w UE przyjĊto w wielu
dyrektywach kryteria związane gáównie z bezpieczeĔstwem uĪytkowania wyrobów, ale takĪe
z efektywnoĞcią energetyczną wyrobów mającą wpáyw na Ğrodowisko naturalne. W latach
1989 ÷ 2004 wprowadzono do legislacji europejskiej dla obszaru regulowanego prawnie:
x
x
24 dyrektywy związane z bezpieczeĔstwem uĪytkowania, w tym dla takich duĪych grup
wyrobów, jak: sprzĊt elektryczny, maszyny, wyroby medyczne, wyroby budowlane,
urządzenia ciĞnieniowe, urządzenia gazowe, Ğrodki ochrony indywidualnej,
x
3 dyrektywy związane z efektywnoĞcią energetyczną dla wybranych wyrobów masowego
zastosowania, tj.: kotáów grzewczych na paliwo ciekáe i gazowe (dyrektywa BED
92/42/EWG), cháodziarek i zamraĪarek typu domowego (dyrektywa EEF 96/57/WE),
stateczników do oĞwietlenia fluorescencyjnego (dyrektywa EEB 2000/55/WE).
W ostatnich dwudziestu latach UE podejmowaáa wiele inicjatyw dotyczących energetyki oraz
jej wpáywu na Ğrodowisko naturalne dla zapewnienia zrównowaĪonego rozwoju.
228 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2011
NAUKA
Podsumowaniem tych inicjatyw byá uchwalony w roku 2007 Pakiet Energetyczny [2] oraz
przyjĊty przez RadĊ Europejską Plan Dz iaáania integrujący politykĊ energetyczną
i klimatyczną, które wyznaczaáy dla UE do roku 2020 trzy kluczowe cele (3 x 20):
x
zwiĊkszenie o 20 % efektywnoĞci energetycznej,
x
zwiĊkszenie o 20 % udziaáu energii odnawialnej w caákowitym bilansie energii,
x zmniejszenie o 20 % emisji CO2 (w odniesieniu do 1990 r.).
Cel dotyczący zwiĊkszenia efektywnoĞci energetycznej realizowany jest w ramach
przedsiĊwziĊü obligatoryjnych i dobrowolnych [3].
Do dziaáaĔ obligatoryjnych naleĪy zaliczyü przedsiĊwziĊcia odnoszące siĊ do:
x
uĪytkowania koĔcowego energii i usáug energetycznych (dyrektywa ESD 2006/32/WE),
x
wytwarzania energii (dyrektywa 2004/8/WE) w sprawie Kogeneracji oraz dyrektywa
2001/77/WE dotycząca wytwarzania energii elektrycznej ze Ĩródeá odnawialnych),
x
uĪytkowanie energii w budynkach i transporcie (dyrektywa 2010/31/WE w sprawie
charakterystyki energetycznej budynków oraz dyrektywa 2003/30/WE w sprawie
stosowania w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych),
x
wyrobów związanych z energią i oddziaáywaniem na Ğrodowisko, które są przedmiotem
niniejszej publikacji.
Do dziaáaĔ dobrowolnych naleĪy naturalnie zaliczyü przedsiĊwziĊcia odnoszące siĊ do
organizacji, jak i wyrobów, takie jak:
x
program stosowania przez organizacje systemu jakoĞci wg normy PN-EN 16001:2009
Systemy zarządzania energią – wymagania i zalecenia uĪytkowania (w tym z moĪliwym
uĪyciem do monitorowania i zarządzania energią systemów automatyki i pomiarów),
x
program oznakowania Energy Star dla wyrobów biurowych,
x
program oznakowania europejskiego UE (Ecolabel) dla wyrobów ekologicznych,
x
program ksztaátowania zachowaĔ uĪytkowania energii.
2. RYNEK WYROBÓW Z WIĄZANY Z EFEK TYWNOĝCIĄ ENERGETYCZN Ą
I EKOPROJEKTAMI
W wyniku prowadzonych analiz Komisja UE dostrzegáa, Īe duĪy potencjaá poprawy
efektywnoĞci energetycznej oraz ochrony Ğrodowiska naturalnego leĪy po stronie
wprowadzonych do obrotu i uĪytkowania wybranych grup wyrobów. Grupy tych wyrobów
wymieniane są w róĪnych dokumentach UE.
W Dyrektywie ESD 2006/32/WE uĪytkowanie koĔcowe energii i usáug energetycznych jako
jeden ze Ğrodków produktowych poprawy efektywnoĞci energetycznej, wskazano
przykáadowo nastĊpujące grupy wyrobów:
x
wyroby dla sektora obiektów budowlanych wielorodzinnych oraz uĪytecznoĞci
publicznej, w tym:
wyroby do ogrzewania i cháodzenia (pompy ciepáa, kotáy),
wyroby izolacyjne i wentylacyjne,
wyroby oĞwietleniowe,
wyroby do przygotowania ciepáej wody,
2/2011 Pomiary Automatyka Robotyka
229
NAUKA
wyroby do wytwarzania energii ze Ĩródeá odnawialnych (kolektory sáoneczne, wody
termalne),
x
wyroby dla sektora przemysáowego, w tym:
wyroby do procesów wytwarzania (zautomatyzowane i zintegrowane linie
produkcyjne),
silniki i napĊdy,
wyroby wentylacyjne.
W dokumencie Komisji Europejskiej COM/2006/545 Plan dziaáania na rzecz racjonalizacji
zuĪycia energii [4] wskazano regulacje prawne mające zwiĊkszyü efektywnoĞü energetyczną
wyrobów.
Uznano, Īe najwiĊksze potencjalne moĪliwoĞci zmiany efektywnoĞci energetycznej
i oddziaáywania wyrobów na Ğrodowisko naturalne leĪą w fazie projektowania wyrobów.
Ten proces projektowania powinien uwzglĊdniaü cechy wyrobu związane z oddziaáywaniem
wyrobu na Ğrodowisko naturalne, w szczególnoĞci dotyczące efektywnoĞci energetycznej
rozumianej jako stosunek wydatku energii do nak áadu energii bądĨ jako poprawa zuĪycia
energii. Taki proces projektowania wyrobów w peánym cyklu Īycia nosi nazwĊ ekoprojektu
i zostaá uregulowany prawnie przez dyrektywĊ 2005/32/WE Ekoprojekt pozwalającą
ustanawiaü wymagania na konkretne ekoprojekty dla wyrobów wykorzystujących energiĊ.
W Planie dziaáania wskazano nastĊpujące grupy wyrobów, które bĊdą podlegaáy w pierwszej
kolejnoĞci ekoprojektowaniu:
x kotáy,
x cháodziarki domowe,
x cháodziarki do odbiorców handlowych,
x pralki,
x silniki, pompy, wentylatory,
x áadowarki akumulatorowe,
x telewizory,
x monitory ekranowe,
x wyroby domowe i biurowe w trybie czuwania,
x podgrzewacze wody,
x oĞwietlenie biurowe,
x oĞwietlenie uliczne.
Ponadto w Planie dziaáania uznano takĪe duĪe moĪliwoĞci uzyskania poprawy zuĪycia energii
przez wyroby, w wyniku obligatoryjnego dziaáania informacyjnego, dającego klientom wybór
wyrobów o najmniejszym zuĪyciu energii i innych zasobów. Sprawy obowiązkowego
informowania klientów o istotnych cechach energetycznych w postaci etykiet
z oznakowaniem na nich klasy efektywnoĞci energetycznej oraz Kart informacyjnych
doáączonych do wyrobu reguluje dyrektywa 2010/30/WE w sprawie etykietowania
i standardowych informacji produktów związanych z energią zmieniająca dyrektywĊ
92/75/WE obowiązującą tylko dla wyrobów AGD. Na podstawie dyrektywy 92/75/WE byáo
wydanych szereg dyrektyw szczegóáowych dotyczących etykietowania efektywnoĞci
energetycznej miĊdzy innymi takich wyrobów, jak:
230 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2011
NAUKA
x cháodziarki, zamraĪarki, cháodziarko-zamraĪarki domowe,
x piekarniki elektryczne domowe,
x klimatyzatory domowe,
x lampy domowe,
x pralki, suszarki, pralko-suszarki, zmywarki bĊbnowe domowe.
3. EUROPEJSKA ZGODNOĝû CE ZWIĄZANA Z EKOPROJEKTAMI WYROBÓW
Jak juĪ wczeĞniej wspomniano, prowadzone na zlecenie Komisji europejskiej badania
wykazaáy, Īe najlepsze efekty wiązane z oddziaáywaniem wyrobów na Ğrodowisko naturalne,
a takĪe w zakresie ich efektywnoĞci energetycznej moĪna uzyskaü przez wypeánienie
odpowiednich wymagaĔ podczas etapu projektowania wyrobów. Z tego teĪ wzglĊdu
Komisja europejska zdecydowaáa siĊ na przygotowanie regulacji prawnych dotyczących tzw.
ekoprojektów wyrobów, które byáyby spójne pod wzglĊdem zasad i formy z zasadami
swobodnego obrotu wyrobów przyjĊtymi dla Nowego i Globalnego PodejĞcia. Oznacza to, Īe
wyroby podlegające wymaganiom ekoprojektów przed wprowadzeniem ich do obrotu
powinny byü poddawane obligatoryjnej procedurze europejskiej zgodnoĞci na oznakowanie
CE. MoĪe siĊ tak zdarzyü dla wielu wyrobów, Īe oznakowanie CE wyrobu bĊdzie siĊ
odnosiáo do speánienia wymagaĔ wielu dyrektyw w tym przepisu dotyczącego ekoprojektu
wyrobu i dopiero wtedy ten wyrób moĪe byü wprowadzony do obrotu.
Dla ekoprojektu wyrobów ustanowiona zostaáa w roku 2005 dyrektywa EuP 2005/32/WE
Ekoprojekt dla wyrobów uĪywających energiĊ, która zostaáa zmieniona w roku 2009 przez
dyrektywĊ ErP 2009/125/WE Ekoprojekt dla w yrobów związanych z energi ą. Zmiana ta
związana byáa z rozszerzeniem zakresu wyrobów podlegających ekoprojektowi o wyroby
nieuĪywające energii (pasywne energetycznie), ale mające wpáyw na jej zmniejszone zuĪycie.
Wyroby związane z energią mają wpáyw na Ğrodowisko naturalne w czasie ich peánego cyklu
Īycia obejmującego takie etapy, jak: wykorzystanie surowców i zasobów naturalnych,
produkcjĊ, pakowanie, transport, likwidacją i recykling. W ponad 80 % wpáywu na
Ğrodowisko naturalne mają decyzje przyjmowane podczas projektowania, gdyĪ wyroby
związane z energią mają znaczny udziaá w zuĪyciu zasobów naturalnych i energii.
Zakres zastosowania ekoprojektów
Dyrektywa 2009/125/WE okreĞla wspólne ramy ustanawiania wymagaĔ na ekoprojekty
wyrobów związanych z energią.
Wymagania ekoprojektów
Dyrektywa nie okreĞla konkretnych wymagaĔ Ğrodowiskowych na wyroby, ale podaje
metody tworzenia wymagaĔ w postaci:
x ogólnych wymagaĔ ekoprojektu,
x szczególnych wymagaĔ ekoprojektu,
x wymagaĔ dotyczących czĊĞci i podzespoáów.
Ogólne wymagania ekoprojektu powinny zawieraü:
x Parametry ekoprojektu dla wyrobu odnoszące siĊ do aspektów Ğrodowiskowych. Parametry
te powinny byü wyraĪone w kategoriach minimalnych wymagaĔ.
2/2011 Pomiary Automatyka Robotyka
231
NAUKA
x Wymagania związane z dostarczaniem informacji przez producenta, które mają wpáyw na
sposób obchodzenia z wyrobem w cyklu Īycia od wytwarzania do likwidacji.
x Wymagania dla producenta związane z uwzglĊdnieniem przez niego okreĞlonych
aspektów Ğrodowiskowych, które naleĪy zbadaü w projekcie z uwzglĊdnieniem peánego
cyklu Īycia.
Szczególne wymagania ekoprojektu powinny siĊ odnosiü do poprawy wybranego aspektu
Ğrodowiskowego wyrobu, na przykáad do ograniczenia zuĪycia danego zasobu. Wymagania
powinny byü wyraĪone przez wybrane parametry ekoprojektu podane w wymaganiach
ogólnych.
Wymagania dotyczące czĊĞci i podzespoáów powinny zawieraü odpowiednie informacje o ich
skáadzie materiaáowym i poborze energii.
Dokumenty odniesienia do ekoprojektów
Dokumentami odniesienia okreĞlającymi wymagania ekoprojektu wyrobu są:
x szczegóáowe przepisy wykonawcze w formie RozporządzeĔ na wyroby wyznaczone przez
KomisjĊ Ċuropejską,
x dyrektywa BED 92/42/EWG dotycząca kotáów wodnych na paliwa ciekáe i gazowe,
x Rozporządzenie (WE) Nr 66/2010 dotyczące oznakowania ekologicznego UE (Ecolabel)
w zakresie wymagaĔ zgodnych z wymaganiami ekoprojektu odpowiedniego
szczegóáowego przepisu wykonawczego,
x przepisy samoregulacji lub dobrowolne umowy uznane przez KomisjĊ Europejską
w zakresie szczegóáowych przepisów wykonawczych,
x zharmonizowane normy ze szczegóáowymi przepisami wykonawczymi.
Procedury oceny zgodnoĞci
Przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu producent powinien przeprowadziü ocenĊ
zgodnoĞci ze wszystkimi wymaganiami zawartymi w szczegóáowych przepisach
wykonawczych.
Przewidziane są do wyrobu dwie procedury oceny zgodnoĞci:
x procedura wewnĊtrznej kontroli produkcji (moduá A),
x procedura systemu zarządzania jakoĞcią (moduá H1 nadzorowany wewnĊtrznie).
Procedura wewnĊtrznej kontroli produkcji przewiduje sporządzenie przez producenta
dokumentacji dowodowej (dokumentacji projektowej) zgodnoĞci wyrobu z wymaganiami
odpowiedniego ekoprojektu. Dokumentacja taka powinna zawieraü miĊdzyinnymi: opis
wyrobu, wyniki analiz oddziaáywania wyrobu na Ğrodowisko, charakterystykĊ projektu
wyrobu w powiązaniu z aspektami Ğrodowiskowymi, wykaz zastosowanych dokumentów
odniesienia, wyniki pomiarów związanych z wymaganiami, kartĊ informacyjną dotyczącą
aspektów Ğrodowiskowych wyrobu (dokumentacja informacyjna).
Procedura systemu zarządzania jakoĞcią przewiduje wdroĪenie przez producenta systemu
zarządzania jakoĞcią zawierającego elementy Ğrodowiskowe takie, które pozwolą wykazaü
zgodnoĞü wyrobu z wymaganiami odpowiedniego przepisu wykonawczego.
Dokumentacja systemu zarządzania jakoĞcią w formie procedur i instrukcji powinna zawieraü
miĊdzy innymi:
x politykĊ okreĞlającą cele i wskaĨnik ekologicznoĞci wyrobów,
232 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2011
NAUKA
x strukturĊ organizacji i odpowiedzialnoĞü kierownictwa,
x listĊ dokumentów, które powinny byü sporządzone do wykazania zgodnoĞci,
x opis korzyĞci i testów koĔcowych wyrobów dla sprawdzenia cech ekologicznoĞci wyrobu,
x metody nadzoru dokumentacji oraz weryfikacji wdroĪenia systemu jakoĞci.
Producent jest zobowiązany do przeprowadzenia co najmniej raz na trzy lata peánego
wewnĊtrznego auditu systemu jakoĞci. JeĪeli producent jest zarejestrowany zgodnie
z Rozporządzeniem (WE) Nr 761/2001 (system EMAS) jako posiadający system zarządzania
Ğrodowiskiem i auditu Ğrodowiskowego w zakresie projektowania, to uznaje siĊ, Īe jego
system speánia wymagania procedury systemu zarządzania jakoĞcią wg dyrektywy
2009/125/WE.
RównieĪ w przypadku, kiedy procedura posiada system zarządzania z funkcją projektowania
wyrobu zgodny z zharmonizowanymi normami, to uznaje siĊ, Īe jego system speánia
wymagania procedury systemu zarządzania jakoĞcią wg dyrektywy 2009/125/WE.
Dokumenty potwierdzenia zgodnoĞci
Dokumentem potwierdzenia zgodnoĞci wyrobu z wymaganiami szczegóáowymi ekoprojektu
jest Deklaracja Z godnoĞci WE wystawiana przez producenta lub jego upowaĪnionego
przedstawiciela.
Deklaracja ZgodnoĞci WE powinna zawieraü:
x nazwĊ i adres producenta lub jego upowaĪnionego przedstawiciela,
x opis wyrobu do jego jednoznacznej identyfikacji,
x odniesienie do norm zharmonizowanych lub innych specyfikacji technicznych,
x odniesienie do innych przepisów UE wymagających oznakowania CE na wyrobie,
x identyfikacjĊ i podpis osoby upowaĪnionej do skáadania deklaracji.
Oznakowanie CE
Przed wprowadzeniem do obrotu i uĪytkowania wyrób powinien posiadaü wystawioną
DeklaracjĊ ZgodnoĞci WE, a ponadto powinien byü oznakowany zastrzeĪonym symbolem
europejskiej zgodnoĞci CE. JeĪeli nie jest moĪliwe umieszczenie oznakowania CE na
wyrobie, to powinno ono byü umieszczone na opakowaniu lub w dokumentacji towarzyszącej
wyrobowi. Umieszczanie oznakowaĔ, które mogą wprowadziü w báąd uĪytkowników co do
oznakowania CE jest zakazane.
4. EKOPROJEKTY WYROBÓW
Dyrektywa 2009/125/WE okreĞla kryteria, jakimi kieruje siĊ Komisja Europejska przy
typowaniu grup wyrobów, na które bĊdą ustanawiane szczegóáowe przepisy wykonawcze na
ekoprojekty. Wyroby związane z energią typowane na ekoprojekty powinny speániaü
nastĊpujące kryteria:
x wielkoĞü sprzedaĪy wyrobów w UE powinna byü znacząca tj. powyĪej 200 tys. w ciągu
roku,
x oddziaáywanie wyrobów na Ğrodowisko powinno mieü znaczny wpáyw,
x wyroby powinny mieü znaczący wpáyw w zakresie ekologicznoĞci bez koniecznoĞci
angaĪowania przy tym nadmiernych kosztów, pod warunkiem:
2/2011 Pomiary Automatyka Robotyka
233
NAUKA
braku w tym zakresie innych przepisów UE oraz
istnienia duĪych rozbieĪnoĞci w zakresie ekologicznoĞci miĊdzy dostĊpnymi na rynku
UE wyrobami o równorzĊdnych funkcjach.
Kierując siĊ tymi kryteriami, Komisja Europejska ustanowiáa ekoprojekty w formie
RozporządzeĔ lub uznaáa niektóre istniejące przepisy jako ekoprojekty na wyroby
przedstawione poniĪej w tabeli.
Lp. Typ
wyrobu
Oznaczenie ekoprojektu
Początek
terminu
stosowania
1.
Wodne kotáy grzewcze na paliwa
ciekáe i gazowe
Dyrektywa BED 92/42/EWG
z póĨniejszymi zmianami
10.08.2005
2.
Elektryczne i elektroniczne
urządzenia gospodarstwa
domowego i urządzenia biurowe
w trybie czuwania i wyáączenia
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 1275/2008
07.01.2009
3.
Proste set-top boksy
(dekodery TV)
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 107/2009
25.02.2009
4.
Bezkierunkowe lampy do uĪytku
domowego
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 244/2009
13.04.2009
5.
Lampy fluorescencyjne bez
wbudowanego statecznika, lampy
wyáadowawcze duĪej
intensywnoĞci, stateczniki
i oprawy oĞwietleniowe do
zasilania lamp
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr
347/2010
zmieniające
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 245/2009 oraz zastĊpujące
dyrektywĊ EEB 2000/55/WE
13.04.2010
6.
Zasilacze zewnĊtrzne w stanie
bez obciąĪenia
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 278/2009
27.04.2009
7.
Silniki elektryczne
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 640/2009
12.07.2009
8.
Pompy cyrkulacyjne
bezdáawnicowe wolnostojące,
pompy cyrkulacyjne
bezdáawicowe zintegrowane
z wyrobem
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 641/2009
12.08.2009
9.
Telewizory
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 642/2009
12.08.2009
10. Urządzenia cháodnicze
dla gospodarstwa domowego
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr
643/2009
zastĊpuje
dyrektywĊ EEF 96/57/WE
12.08.2009
11. Bezkierunkowe lampy
promieniowania ultrafioletowego
do uĪytku domowego
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr
859/2009
zmieniające
Rozporządzenia Komisji (WE)
Nr 244/2009
01.09.2009
234 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2011
NAUKA
5. ZAKOēCZENIE
Proces ustanawiania ekoprojektów dla wyrobów związanych z energią ma charakter ciągáy
i otwarty. W roku 2010 przygotowane zostaáy przez KomisjĊ Europejską kolejne ekoprojekty
na:
x pralki domowe,
x zmywarki domowe,
x wentylatory z silnikami o mocy zasilania od 125 W do 500 kW.
DuĪe szanse na ustanowienie ekoprojektu mają wykonawcze elementy automatyki związane
z ukáadami napĊdowymi.
Rozporządzenia dotyczące ekoprojektów nie wymagają transpozycji do prawa krajowego
i obowiązują bezpoĞrednio w Polsce w terminach przyjĊtych dla UE.
Dyrektywa ramowa 2009/125/WE dla ekoprojektów wyrobów związanych z energią zostanie
przeniesiona do prawa krajowego przez Rozporządzenie Ministra Gos podarki w spraw ie
procedur oceny zgodnoĞci wyrobów związanych z energią oraz ich oznakowania, którego
projekt jest juĪ przygotowany.
BIBLIOGRAFIA
1. Oznakowanie CE – poradnik, redaktor prowadzący Stefan Kosztowski, Forum 2010.
2. Komisja Unii Europejskiej Pakiet Energetyczny. The Energy Package, Bruksela 2007.
3. Stefan Kosztowski – Europejskie podejĞcie do przedsiĊwziĊü w zakresie efektywnoĞci
energetycznej Czysta Energia nr 11, 2008; Referat prezentowany równieĪ podczas Forum
Czysta Energia Targi Poleko 2008, PoznaĔ.
4. Action Plan for Energy Efficiencly, Realisingth, Potential – Dokument COM/2006/545.
2/2011 Pomiary Automatyka Robotyka
235