SYSTEM FINANSOWY System finansowy to mechanizm
Transkrypt
SYSTEM FINANSOWY System finansowy to mechanizm
SYSTEM FINANSOWY System finansowy to mechanizm współdziałania i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą: ! ! ! ! instrumenty finansowe rynki finansowe instytucje finansowe zasady określające sposób ich współdziałania. Nadrzędna funkcja systemu finansowego: współuczestniczenie w tworzeniu powszechnie akceptowanego środka dokonywania transakcji (pieniądza) oraz umożliwienie jego przemieszczania się między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi (ekonomicznymi). OGNIWA (STRUKTURA) SYSTEMU FINANSOWEGO • • • • • INSTRUMENTY FINANSOWE charakterze wierzycielskim i własnościowym stałym i zmiennym dochodzie krótko-, średnio- i długoterminowe bezpośrednie i pośrednie rzeczywiste (bazowe) i pochodne (pozabilansowe) RYNKI FINANSOWE • pierwotne i wtórne • otwarte i zindywidualizowanych transakcji finansowych • rynki zindywidualizowane (depozytowy, kredytowy, ubezpieczeniowy) • pieniężne i kapitałowe • pieniężny (międzybankowy, pozabankowy) • kapitałowy (giełdowy i pozagiełdowy) • instrumentów denominowanych w walucie krajowej i rynek walutowy • eurorynki (pieniężny i kapitałowy) • hurtowe i detaliczne • instrumentów pochodnych INSTYTUCJE FINANSOWE • wyłącznie dystrybuujące i tworzące instrumenty finansowe nie będące pieniądzem • tworzące pieniądz – banki komercyjne, bank centralny • sformalizowane • niesformalizowane ZASADY FUNKCJONOWANIA INSTRUMENTY FINANSOWE to zobowiązania finansowe, a więc roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Instrumenty finansowe są więc obietnicami wypłacenia przez emitenta, z chwilą zaistnienia określonych przesłanek, jakichś środków (zwrot kapitału, odsetki, dywidendy) Podział instrumentów: • aspekt własnościowy - o charakterze wierzycielskim i własnościowym • w jaki sposób generują dochód - o stałym i zmiennym dochodzie • kryterium czasu - krótko-, średnio- i długoterminowe • charakter emitenta - bezpośrednie i pośrednie • rzeczywiste (bazowe) i pochodne (pozabilansowe) RYNKI FINANSOWE to takie rynki, na których dokonują się transakcje obrotu instrumentami finansowymi. Podział rynków: • czy transakcja na rynku finansowym wiąże się z emisją (kreacją) nowego instrumentu, czy też z odsprzedażą już istniejącego - pierwotne i wtórne • wielość nabywców instrumentów finansowych – aukcja czy indywidualna umowa – rynki otwarte i zindywidualizowanych transakcji finansowych. W chwili obecnej, wobec upowszechnienia zjawiska sekurytyzacji, różnice między tymi rynkami zacierają się. Transakcje zawierane na rynkach zindywidualizowanych (np. kredyt bankowy) po sekurytyzacji mogą być kontynuowane na rynku publicznym. • kryterium czasu – rynki pieniężne i kapitałowe pieniężny (kryterium podmiotowe – rynek międzybankowy, pozabankowy) kapitałowy (kryterium organizacyjne - giełdowy i pozagiełdowy) • kryterium waluty - instrumentów denominowanych w walucie krajowej i rynek walutowy eurorynki (pieniężny i kapitałowy) – transakcje zawierane poza krajem pochodzenia waluty • kryterium skali - hurtowe i detaliczne • instrumentów pochodnych Ogólnie postępuje proces zacierania wyrazistości powyższego podziału. INSTYTUCJE FINANSOWE to podmioty ekonomiczne, które charakteryzują się tym, że: 1. głównym przedmiotem ich działalności (źródłem zysku) jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie transakcji nimi, 2. w konsekwencji, instrumenty finansowe są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku (aktywów) Instytucje nie tworzą własnych instrumentów finansowych – instytucje bezpośredniego rynku finansowego - bierne pośrednictwo, redystrybuowanie instrumentów finansowych. Podstawowym obszarem działania jest rynek wtórny (domy maklerskie, kantory, banki inwestycyjne) Instytucje tworzące instrumenty finansowe (instrumenty pośrednie) – instytucje pośredniego rynku finansowego. Aktywnie pośredniczą w przepływie siły nabywczej pomiędzy podmiotami gospodarczymi. Instytucje te przyjmują od innych podmiotów instrumenty finansowe i na ich miejsce kreują nowe (własne), o odmiennej charakterystyce (terminy zapadalności, inna wartość, inne ryzyka). • kreujące pieniądz Zaliczamy do nich bank centralny i banki komercyjne. Bank centralny ma monopol na kreację pieniądza będącego prawnym środkiem płatniczym. Występuje on w postaci gotówki i wkładów na rachunkach w BC. Banki komercyjne kreują pieniądz bankowy (wkładowy), który mimo iż nie jest formalnie prawnym środkiem płatniczym traktowany jest jako jeden z podstawowych składników agregatu podaży pieniądza. • pozostałe Instytucje kreują instrumenty finansowe nie będące jednak pieniądzem, tzn. nie wykorzystywane do wzajemnych rozliczeń pomiędzy podmiotami. Wraz z instytucjami nie kreującymi instrumentów nazywane są niedepozytowymi instytucjami (pośrednikami) finansowymi. Zaliczamy do nich: • firmy ubezpieczeniowe – specyficzna bo warunkowa forma realizacji instrumentu jakim są polisy • fundusze inwestycyjne (powiernicze) – jednostki udziałowe, akcje reprezentujące część aktywów fundusze otwarte fundusze zamknięte • fundusze emerytalne • towarzystwa udziałowe podwyższonego ryzyka typu venture capital • towarzystwa budowlane (kasy budowlano – oszczędnościowe) Spod powyższej systematyzacji wymykają się firmy takie jak faktoringowe czy leasingowe. Obok instytucji finansowych (wg. definicji) mogą występować również instytucje, które pomimo iż kojarzone z finansami mogą być traktowane jedynie jako instytucje wspomagające funkcjonowanie instytucji finansowych (np.poczta) ZASADY FUNKCJONOWANIA SYSTEMÓW FINANSOWYCH • sformalizowane – zdefiniowane i egzekwowane z mocy prawa • nieformalne – funkcjonują w formie zwyczajów, mają postać niepisaną, lub pisemną ale nie obowiązującą powszechnie (wewnętrzne regulaminy) Specyfika rynków finansowych wynika z faktu, iż dokonuje się na nich obrotu specyficznym rodzajem dobra jakim jest obietnica wypłaty określonych sum pieniędzy. W związku z tym występuje znaczny poziom asymetrii informacji pomiędzy stronami transakcji. Powoduje ona, iż w korzystniejszej sytuacji znajdują się podmioty gromadzące fundusze z źródeł zewnętrznych. Z ich zachowaniem wiążą się zjawiska: • negatywnej selekcji – przed zawarciem transakcji • zmiany zachowania – po zawarciu transakcji Zjawiska te są przyczyną szerokiego uregulowania działalności instytucji finansowych. Funkcje systemu finansowego Rolą systemu finansowego jest współudział w kreowaniu siły nabywczej oraz umożliwienie jej przepływu miedzy niefinansowymi podmiotami ekonomicznymi. Rolą systemu finansowego jest obniżenie kosztów dokonywania transakcji powstających w procesie wymiany. Koszty transakcyjne to głównie koszty związane z pozyskaniem informacji potrzebnych do przeniesienia praw własności na skutek występowania zjawiska niepewności. Pojawienie się pieniądza spełniającego funkcje cyrkulacyjną pozwoliło na znaczne obniżenie kosztów transakcyjnych, które w przypadku wymiany towarowej wymagało zaistnienia podwójnej zgodności potrzeb. Związki systemu finansowego z pozostałymi sektorami gospodarki następuje w ramach każdego z ogniw systemów: instrumenty finansowe – znaczna część instrumentów bezpośrednich kreowana jest przez podmioty gospodarcze i państwo. Z kolei instrumenty kreowane przez instytucje finansowe (głównie pośrednie) wynikają z zapotrzebowania podmiotów niefinansowych rynki finansowe – przedsiębiorstwa i państwo są głównymi uczestnikami rynków. Ponadto państwo w ramach realizowanej polityki kształtuje te rynki. instytucje finansowe – powiązania wynikają z cech istniejącego rynku finansowego, których jednym z elementów są kapitałowe związki pomiędzy instytucjami finansowymi a pozostałymi ogniwami gospodarki zasady funkcjonowania – silne formalne wpływy państwa jako regulatora i nieformalne innych podmiotów. Cały system finansowy (a więc: instrumenty, rynki, instytucje i regulacje) integruje działalność niezależnych podmiotów gospodarczych i ogranicza koszty transakcyjne spełniając funkcje: 1. 2. 3. MONETARNE KAPITAŁOWE KONTROLNE Funkcja monetarna – wiąże się z procesami: • kreowania pieniądza • przepływu pieniądza (system finansowy – głównie bankowy – jest elementem rozliczeniowym) Obniżenie kosztów transakcyjnych wynika z samej istoty pieniądza. Funkcja kapitałowa – wiąże się z umożliwieniem przepływu kapitału od jednostek nadwyżkowych do deficytowych. W jej ramach można wyodrębnić: • gromadzenie, alokowanie (w różne aktywa) i pobudzanie odkładania oszczędności • alokacja kapitału (oszczędności) w inwestycje (przedsięwzięcia gospodarcze) Przy okazji alokacji instytucje finansowe (kreujące instrumenty) dokonują zmiany charakterystyki instrumentów aby dostosować je do potrzeb oszczędzających i pożyczających. Dokonuje się przy tym transformacja: 1. ryzyka 2. wielkości 3. terminów Funkcja kontrolna – wiąże się z realizowaniem funkcji kapitałowej. Dzięki rynkom finansowym użyczający swe oszczędności ma możliwość monitorowania i dyscyplinowania podmiotów zarządzających ich majątkiem. Funkcje te mogą być realizowane albo za pośrednictwem instytucji finansowych aktywnie uczestniczących w tym procesie, albo poprzez bezpośrednie transakcje na rynku kapitałowym.