D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Lublinie

Sygn. akt VII U 231/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 grudnia 2015 roku
Sąd Okręgowy w Lublinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący – Sędzia SO Małgorzata Kowalska
Protokolant Agnieszka Goluch
po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2015 roku w Lublinie
sprawy S. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.
o prawo do emerytury
na skutek odwołania S. K.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.
z dnia 23 grudnia 2013 roku znak (...)
zmienia zaskarżoną decyzję i ustala S. K. prawo do emerytury od dnia (...)roku.
Sygn. akt VII U 231/14
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 23 grudnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił S. K. przyznania prawa
do emerytury, gdyż wnioskodawca nie udokumentował 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz 25letniego ogólnego stażu pracy (k. 33-34 a.e.).
Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. K., za pośrednictwem pełnomocnika – r.pr. R. W.. W odwołaniu wniósł o
zmianę zaskarżonej decyzji przez przyjęcie, że spełnia warunki do przyznania mu prawa do emerytury w obniżonym
wieku. Wskazał, iż w warunkach szczególnych pracował w (...) S.A. (k. 2-7 a.s.).
Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji (k. 9 a.s.).
Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:
S. K. urodził się w dniu (...), w dniu 22 listopada 2013 roku złożył wniosek o emeryturę. Nie jest członkiem otwartego
funduszu emerytalnego. Przed organem rentowym udowodnił 22 lata i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych.
Do okresów tych nie uwzględniono zatrudnienia od 12 listopada 1980 roku do 15 czerwca 1982 roku w ZSRR oraz od
dnia 31 października 1985 roku do 8 września 1987 roku w Iraku gdyż brak było w aktach wnioskodawcy dokumentów
potwierdzających taką pracę. Zakład uznał, iż przedstawione na tą okoliczność zaświadczenia z dnia 20 maja 1987
roku jest niewystarczające, gdyż nie zawiera żadnych innych danych osobowych poza imieniem i nazwiskiem.
Nadto nie zaliczono wnioskodawcy okresów zatrudnienia:
- od 2 października 1979 roku do 31 stycznia 1989 roku
- od 1 lutego 1989 roku do 3 kwietnia 1989 roku
- od 4 kwietnia 1989 roku do 27 czerwca 1989 roku
- od 28 czerwca 1989 roku do 26 stycznia 1992 roku
- od 27 stycznia 992 roku do 31 sierpnia 1992 roku
- od 1 września 1992 roku do 9 lipca 1996 roku
w (...) S.A., na stanowiskach operatora spycharki, żurawia oraz kierowcy jako pracy w warunkach szczególnych, z
uwagi na brak świadectwa wykonywania takiej pracy (vide decyzja k. 33 a.e.).
W toku postępowania Sąd ustalił, iż S. K. został zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w W. w dniu 2 października
1979 roku na stanowisku cieśli. Następnie od dnia 17 marca 1980 roku przeniesiono skarżącego na stanowisko
pomocnika operatora, kierując go jednocześnie na kurs operatora sprzętu ciężkiego (k. 31 akt osobowych, na karcie
63 a.s.). Od dnia 19 maja 1980 roku wnioskodawca podjął pracę jako samodzielny operator spycharki. Pracę tą
wykonywał w delegacjach, na budowach na terenie całego kraju ( w 1980 roku budowy: U., P., S.). Następnie od dnia 12
listopada 1980 roku wnioskodawca został delegowany do pracy w byłym ZSRR, przy budowie K. Elektrowni (...) w K.,
początkowo na stanowisko cieśli, następnie od dnia 27 lutego 1981 roku został przeniesiony na stanowisko operatora
spycharki (umowa k. 25-27 akt osobowych dot. delegacji do ZSRR oraz wniosek k. 35 akt osobowych dot. delegacji
do ZSRR, na karcie 63 a.s.).
Po zakończeniu delegacji do byłej ZSRR wnioskodawca został ponownie przyjęty w (...) na stanowisko operatora (k.
27 a.o. na karcie 63 a.s.). Jako operator spycharki pracował do dnia 31 października 1985 roku (k. 9, 13,14, 28-30 a.o.
na karcie 63 a.s.), kiedy to ponownie został oddelegowany do pracy za granicą – na budowę w Iraku. Przedsiębiorstwo
macierzyste udzieliło skarżącemu na ten okres urlopu bezpłatnego, natomiast podmiotem wysyłający wnioskodawcę
było Przedsiębiorstwo (...) w W.. Skarżący pracował tam od 1 listopada 1985 roku do 25 maja 1987 roku przy budowie
autostrady w charakterze operatora spycharki, po czym po wykorzystaniu należnego urlopu wypoczynkowego
powrócił w dniu 9 września 197 roku do (...) na stanowisko operatora (k. 22-24, 43-45 a.o. na karcie 63 a.s.). Do
dnia 31 sierpnia 1992 roku S. K. pracował na stanowisku operatora sprzętu. Okresowo obsługiwał spycharkę oraz
żurawia. Nazwy stanowisk również ulegały zmianie, jednak zakres obowiązków skarżącego pozostawał ten sam, o tyle
że obsługiwał ona sprzęt ciężki na budowach. I tak, zgodnie z zachowanymi w aktach osobowych angażami zajmował
ona następujące stanowiska:
- od powrotu z budowy eksportowej w Iraku tj. od 8 września 1987 roku do 31 stycznia 1989 roku – operator;
- od 1 lutego 1989 roku do 31 marca 1989 roku – maszynista;
- od 1 kwietnia 1989 roku do 27 czerwca 1989 roku – operator spycharki;
- od 28 czerwca 1989 roku do 7 lipca 1989 roku – operator żurawi;
- od 8 lipca 1989 roku do 30 listopada 1989 roku – maszynista żurawi;
- od 1 grudnia 1989 roku do 27 maja 1990 roku – maszynista;
- od 28 maja 1990 roku do 31 sierpnia 1990 roku - maszynista c.m.b.;
- od 1 września 1990 roku do 28 lutego 1991 roku – maszynista żurawia;
- od 1 marca 1991 roku do 31 grudnia 1991 roku – operator żurawia;
- od 1 stycznia 1992 roku do 27 marca 1992 roku – operator spycharki;
- od 28 marca 1992 roku do 31 sierpnia 1992 – operator (vide angaże k. 95- 120 a.o. na karcie 63 a.s.).
Od 1 września 1992 roku do czasu rozwiązania umowy o pracę tj. do 9 lipca 1996 roku wnioskodawca zatrudniony
był jako kierowca autobusu (angaże k. 95, 108-110, 118-120 a.o. – na karcie 63 a.s.). Rozwiązanie umowy o pracę
nastąpiło na skutek przedłużającej się nieobecności skarżącego z powodu choroby. Bezpośrednio po tym S. K. uzyskał
prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, którą otrzymywał nadal w dacie złożenia wniosku o rentę (vide akta
rentowe dot. S. K.).
We wskazanych wyżej okresach tj. od dnia 17 marca 1980 roku do dnia 31 sierpnia 1996 roku wnioskodawca
wykonywał stale pracę operatora (maszynisty) sprzętu ciężkiego na budowach. Obsługiwał spycharki gąsiennicowe,
typu T130, po 1986 roku zaś obsługiwał również dźwigi samojezdne markiK. lub S. o udźwigu powyżej 20 ton.
Bywało również, że kierował samochodami ciężarowymi marki (...) o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej
16 ton. Jedynym wyjątkiem w tym okresie było zatrudnienie w czasie wyjazdu do ZSRR na stanowisku cieśli od
12 listopada 1980 roku do 26 lutego 1981 roku (około 3 miesięcy). W pozostałych okresach, również w trakcie
pracy za granicą wnioskodawca wykonywał obowiązki operatora sprzętu ciężkiego. Po dniu 1 września 1992 roku
wnioskodawca otrzymał angaż kierowcy w związku z powierzeniem mu obowiązku dowożenia pracowników z okolic
swojego zamieszkania (tj. S.) na budowy w okolice W.. Wnioskodawca kierował wówczas autobusem o liczbie
miejsc powyżej 15. Dowoził do pracy około 15 pracowników z okolicznych miejscowości na godzinę 700 na budowę
(wyjeżdżał około godziny 400 z domu), wtedy rozpoczynał pracę razem z nimi, wykonując w zależności od potrzeb
czynności polegające kierowaniu spycharką, dźwigiem bądź samochodem ciężarowym – wywrotką. Po skończeniu
pracy wnioskodawca, jako kierowca autobusu rozwoził pracowników do domu. Praca ta łącznie zajmowała mu co
najmniej 8 godzin dziennie (zeznania wnioskodawcy k. 71v-72 a.s. oraz zeznania świadków T. B. k. 51v-52 a.s. oraz
K. K. k. 52—52v a.s.)
Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie powołanych dowodów. Przesłuchani w sprawie świadkowie
byli również pracownikami (...) w W., w okresach pokrywających się z okresem zatrudnienia wnioskodawcy. T.
B. był kierowcą samochodów ciężarowych, zaś K. K. pracował na stanowisku operatora dźwigów samochodowych.
Świadkowie mieli szczegółową wiedzę na temat obowiązków wykonywanych przez wnioskodawcę. Zeznania
przesłuchanych w sprawie świadków i wnioskodawcy były zgodne i ze sobą korelowały jak również z dokumentacją
pracowniczą wnioskodawcy.
Na wstępie zaznaczyć należy, iż organ rentowy nieprawidłowo wyłączył z okresów podlegania ubezpieczeniu
społecznemu okresy zatrudnienia wnioskodawcy od 12 listopada 1980 roku do 15 czerwca 1982 roku (1 rok, 7 miesięcy
i 3 dni) na budowie w byłej ZSRR oraz od 31 października 1985 roku do 8 września 1987 roku (1 rok, 10 miesięcy
i 9 dni) na budowie w Iraku. W pierwszym z okresów wnioskodawca przebywał w delegacji, na którą skierowany
został przez macierzysty zakład pracy, w drugim z okresów otrzymał urlop bezpłatny z (...), a skierowany do pracy za
granicą został przez Przedsiębiorstwo (...) w W.. Z akt osobowych wnioskodawcy wynika w sposób pewny za okresy
te otrzymywał wynagrodzenie tak w miejscowej walucie jak i w złotówkach, a od wynagrodzenia tego opłacane były
składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce. Z tego tytułu należy wliczyć te okresy do okresów składkowych zgodnie
z treścią art. 6 ust. 2, pkt. 1 lit. d. Łącznie okresy te wynoszą 3 lat, 5 miesięcy i 12 dni i są wystarczające aby uzupełnić
staż ubezpieczeniowy S. K. do wymaganych 25 lat (przez ZUS zaliczone zostały 22 lat i 14 dni okresów składkowych
i nieskładkowych).
Następnie należy zaznaczyć, że Sąd nie jest związany żadnymi ograniczeniami w postępowaniu dowodowym w
sprawach ubezpieczeń społecznych, które obowiązują w postępowaniu przed organem rentowym. Zasadniczym
celem tego postępowania jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności
spornych. Przepis art. 473 k.p.c. wprost stanowi, że w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa
pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i
przesłuchania stron. Powyższe oznacza, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za
pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Z kolei ustalenie przez Sąd w toku postępowania odwoławczego, że dana
praca była wykonywana w szczególnych warunkach jest wystarczającą podstawą do uznania wykonywanej pracy za
pracę tego rodzaju (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNP z 1998 roku,
Nr 11, poz. 342; z dnia 21 września 1984 roku, III UZP 48/84, LEX nr 14630; z dnia 10 marca 1984 roku III UZP
6/84, LEX nr 14625).
Warunkiem uznania za pracę w warunkach szczególnych jest wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy stale
(codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar
czasu pracy) w warunkach jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 roku, III UK 27/07,
OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 roku, UIII UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia
6 grudnia 2007 roku, III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6,
poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, LEX nr 528152 oraz z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10,
LEX nr 619638). W związku z tym niedopuszczalne jest uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa
do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary
czasu pracy, które oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika. Od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z
nich dotyczy sytuacji, kiedy inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część większej całości dającej
się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do wskazanego rozporządzenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 62/07, LEX nr 375653; z dnia 5 maja 2009 roku, I UK 4/09, LEX nr 509022 oraz
z dnia 11 marca 2009 roku, II UK 243/08 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo). Drugie odstępstwo dotyczy
przypadków, kiedy czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla
zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008
roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 oraz z dnia 22 kwietnia 2009 roku, II UK 333/08, LEX nr 1001310).
Wykonywanie przez cały czas pracy wyłącznie pracy w szczególnych warunkach jest praktycznie bowiem niemożliwe w
żadnym procesie technologicznym i nie było intencją ustawodawcy przyznanie prawa do emerytury w niższym wieku
emerytalnym wyłącznie osobom, które przez pełną dniówkę roboczą nie wykonują żadnych innych czynności poza
wymienionymi w wykazie A. Jak wskazują przytoczone wyżej poglądy Sądu Najwyższego w ramach pracy w warunkach
szczególnych wykonuje się także inne czynności mające związek z tą pracą.
W sytuacji wnioskodawcy natomiast stan faktyczny przedstawiał się w ten sposób, że łączył on, w ramach jednego
etatu, różne prace, z których każdą można zaliczyć do pracy wykonywanych w warunkach szczególnych. Wykonywał
on bowiem w okresach od 17 marca 1980 roku do 11 listopada 1980 roku, od 27 lutego 1981 roku do 31 sierpnia 1992
roku oraz od 1 września 1992 roku do 9 lipca 1996 roku czynności operatora sprzętu ciężkiego tj. żurawie samojezdne
i spycharki oraz czynności kierowcy samochodów ciężarowych i kierowcy autobusu o liczbie miejsc powyżej 15.
Czynności te łącznie zajmowały mu co najmniej 8 godzin dziennie i wykonywane były stale. Zaznaczyć przy tym należy,
iż w orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się, że to nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale zakres faktycznie
wykonywanej przez ubezpieczonego pracy decyduje o uznaniu jej za pracę w warunkach szczególnych (por m.in. w
wyroku Sądu Najwyższego z 24 marca 2009 r. I PK 194/08 OSNP 2010/23-24/281).
Reasumując w ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy pozwala na jednoznaczne przyjęcie, że
wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku operatora sprzętu ciężkiego i żurawia oraz
kierowcy w okresach od 17 marca 1980 roku do 11 listopada 1980 roku, od 27 lutego 1981 roku do 31 sierpnia 1992
roku oraz od 1 września 1992 roku do 9 lipca 1996 roku (tj. łącznie 16 lat i 10 dni). Do okresów tych wlicza się również
okresy zatrudnienia na budowach eksportowych w byłej ZSRR i Iraku, z wyjątkiem okresu od 12 listopada 1980 roku
do 26 lutego 1981 roku gdy wnioskodawca zatrudniony był na stanowisku cieśli.
Są to prace wymienione w wykazie A w dziale V, pozycja 3 - Prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych
lub drogowych oraz w dziale VIII poz. 3 Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze
całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników
samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w
rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów, rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Prace te zostały wymienione również
w załączniku do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia
1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i
Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do
wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz. MBiPMB z 6 grudnia 1983
roku, Nr 3, poz. 6), wykazie A, Dziale V, poz. 3, pkt. 3 (maszynista spycharek i ciągników gąsiennicowych) oraz
pkt. 4 (maszynista żurawi samojezdnych kołowych i gąsiennicowych), a także w dziale VIII, poz. 2, pkt. 2 (kierowca
samochodów ciężarowych) i pkt. 4 (kierowca autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15).
Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.),
mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego
w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku
niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura
taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o
przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu,
na dochody budżetu państwa. Od 1 stycznia 2013 roku nie jest wymagane rozwiązanie stosunku pracy przez
ubezpieczonego będącego pracownikiem.
Według art. 32. ust. 2 za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników
zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub
wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4
stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na
podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów
dotychczasowych.
Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku okresami pracy uzasadniającymi
prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym
stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury,
uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i
zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał
prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie
następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.
Jednocześnie przepis art. 1 § 2 rozporządzenia stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych
oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych
i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach,
wymienione w wykazach A i B.
Sumując powyższe, aby nabyć prawo do emerytury S. K. musiał spełnić łącznie następujące warunki:
1) osiągnąć obniżony do 60 lat wiek emerytalny;
2) nie przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego;
3) na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnić:
)a co najmniej 15-letni okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz
)b staż pracy w wymiarze co najmniej 25 lat.
W ocenie Sądu Okręgowego wszystkie te przesłanki zostały przez wnioskodawcę spełnione, toteż należało ustalić S. K.
prawo do emerytury od dnia (...) roku, od dnia złożenia wniosku o emeryturę.
W tym stanie rzeczy, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 47714 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.