zycie codzienne_06-:zycie codzienne

Wst´p
Dla wi´kszoÊci europejskich społeczeƒstw koniec pierwszej wojny
Êwiatowej stał si´ poczàtkiem nowej
epoki – właÊnie wtedy, wraz z upadkiem monarchii austro-w´gierskiej,
cesarstwa niemieckiego i rosyjskiego
imperium, ostatecznie przeminàł dziewi´tnasty wiek. „Jaki˝ wspaniały był ten rok 1918-ty! Byłem jeszcze za młody aby
pojàç całà pi´knoÊç finału pierwszej wojny Êwiatowej – pisał we Wspomnieniach
polskich Witold Gombrowicz. „Było to jakieÊ wzruszajàce budzenie si´ do nowego ˝ycia, pełne obietnic, druzgotanie tronów monarszych i sztywnych kołnierzyków, wàsów i przesàdów «honorowych», wolnoÊç ciała mieszajàca si´ z wolnoÊcià
ducha, pogrom tu˝urków, lakierek, wielkie rozpr´˝anie si´ młodzie˝y witajàcej
swój czas, wielki wiatr swobody gdy kolana kobiece ukazywały si´ spod spódnic...
(...) Europa! To słowo podniecało niemniej ni˝ słowo Polska. Europa skrwawiona
ale ju˝ błyszczàca, wschodzàca jak ksi´˝yc nad do niedawna «prywislanskim» krajem, nad naszà gubernià”.
W wyniku przegranej Paƒstw Centralnych wiele narodów Europy Ârodkowej rozpoczynało od nowa swój niepodległy byt, wÊród nich znaleêli si´ Polacy.
Najbli˝sze lata suwerennej Rzeczypospolitej były wówczas wielkà niewiadomà, tak
jak losy sàsiadujàcych z Polskà krajów. Gdy 11 listopada 1918 roku Józef Piłsudski
przejmował władz´ z ràk Rady Regencyjnej, od dwóch dni Niemcy pozbawieni
byli cesarza. W dniu 12 listopada abdykował ostatni monarcha Austro-W´gier.
W Rosji trwała rewolucja, zaledwie cztery miesiàce min´ły od tragicznej Êmierci rodziny Romanowów. Młode paƒstwo polskie musiało niemal od podstaw odbudo-
6
waç przemysł, rolnictwo, transport, stworzyç własny skarb, walut´, administracj´
paƒstwowà, armi´, okreÊliç ustrój i polityk´ zagranicznà, uło˝yç stosunki z mniejszoÊciami narodowymi zamieszkujàcymi jego obszar, wreszcie – scaliç w jeden
organizm ziemie byłych zaborów, przez ponad sto dwadzieÊcia lat funkcjonujàce
jako prowincje obcych imperiów. Musiało tak˝e ju˝ w pierwszych latach istnienia
odeprzeç atak bolszewickiej armii i w trudnych negocjacjach ustaliç granice swojego terytorium.
˚ycie codzienne i niecodzienne w przedwojennej Polsce to swoisty reporta˝ z przeszłoÊci, w którym wspomnienia, literackie relacje i anegdoty układajà si´
w opowieÊç o szczególnym okresie historii polskiego społeczeƒstwa, jakim było
dwudziestolecie mi´dzywojenne. RadoÊç z odzyskanej niepodległoÊci, szybkie
zmiany cywilizacyjne i obyczajowe, bujne ˝ycie towarzyskie, sukcesy – ale i pora˝ki – w drodze do nowoczesnej Europy, tworzyły fascynujàcà atmosfer´ tamtych,
jak˝e trudnych w ocenie, lat. W przedmowie do wydanego w 1939 roku albumu
Budujemy Polsk´ Eugeniusz Kwiatkowski, ówczesny wicepremier i minister skarbu, próbował opisaç kraj, w którym n´dza sàsiaduje z luksusem, nowoczesnoÊç
z zacofaniem: „Sà wi´c dwie prawdy i dwie rzeczywistoÊci ˝ycia polskiego. Obie
sà ze sobà sprzeczne i obie sà realne. Obie mogà si´ powoływaç na liczne dokumenty i liczne dowody rzeczowe. Jedna prawda nie potrafi obaliç drugiej”.
Ulica,
Marek W∏odarski,
1924 r.
7