JAK POMÓC DZIECKU Z PROBLEMAMI MANUALNYMI Rozwój

JAK POMÓC DZIECKU Z PROBLEMAMI MANUALNYMI
Rozwój ruchowy dziecka jest silnie sprzężony z rozwojem poznawczym,
emocjonalnym i społecznym. Czytanie i pisanie to nie tylko aktywność umysłowa, ale
zwłaszcza ruchowa: wymaga koordynacji ruchów oczu, głowy, precyzyjnych ruchów rąk
i ciała. Postępy szkolne dziecka mają bardzo ścisły związek z jego rozwojem ruchowym.
Prawidłowa motoryka ogólna ciała oraz sprawność manualna jest jednym z warunków
powodzenia dziecka w nauce szkolnej.
Oprócz dzieci rozwijających się prawidłowo pod względem ruchowym oraz takich,
które wyróżniają się wyjątkową sprawnością fizyczną, są dzieci o ruchach niezręcznych, które
z wielkim trudem wykonują zadania łatwe i proste dla swych rówieśników. Objawy zaburzeń
ruchowych są zauważalne w niesprawnej koordynacji ruchowej, obniżeniu precyzji ruchów,
wzmożonym napięciu mięśniowym i niesprawnej koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Najczęściej spotykane zaburzenia ruchowe u dzieci w wieku szkolnym to:
a) niezręczność ruchowa całego ciała (lżejszy stopień opóźnienia rozwoju motorycznego),
b) niezręczność manualna (może występować na tle ogólnego rozwoju ruchowego lub mieć
charakter izolowany).
Zarówno niezręczność ruchowa, jak i zła sprawność manualna odbijają się w wieloraki
sposób na pracy szkolnej dziecka.
Objawy ogólnej niezręczności ruchowej
 W czynnościach życia codziennego:
mała aktywność ruchowa, unikanie zabaw ruchowych, trudności utrzymania równowagi przy
staniu, skakaniu na jednej nodze i innych ćwiczeniach gimnastycznych, ruchy mało płynne,
niezręczność w zabawach z piłką (dzieci nie umieją rzucać, łapać, kopać);
 W pisaniu, rysowaniu i innych zajęciach plastycznych:
brak precyzji ruchów, wzmożone napięcie mięśniowe, dzieci szybko zniechęcają się, nie
kończą pracy, mają trudności z koncentracją uwagi, nie nadążają za rówieśnikami w czasie
klasówek, dyktand, ich prace robią wrażenie niedbale wykonanych, są często podarte,
pogniecione.
Objawy zakłócenia motoryki manualnej
 W czynnościach codziennych:
brak precyzji ruchów drobnych (zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, nawlekanie),
częste upuszczanie przedmiotów, dzieci nie lubią i nie chcą wycinać nożyczkami, niechętnie
podejmują czynności manualne;
 W pisaniu, rysowaniu i innych zajęciach plastycznych:
mała precyzja ruchów dłoni i palców, stąd zniekształcenia strony graficznej pisma, pismo
nieczytelne, litery wykraczające poza liniaturę, brak wiązania liter ze sobą, wolne tempo
pisania, zeszyty niestaranne, pomazane, nieprawidłowe trzymanie narzędzia pisarskiego,
niezręczne wycinanie (zła koordynacja ruchów obu rąk), nadmierne napięcie mięśniowe
powoduje zbyt silny nacisk długopisu, łamanie kredek, ruchy ręki gwałtowne, mało płynne.
Opóźnienie rozwoju ruchowego może wyrównać się w ciągu kilku miesięcy czy kilku
lat życia dziecka, może jednak również przetrwać aż do wieku dojrzałego, pozostawiając
ślady na całe życie. Decyduje o tym zarówno stopień
opóźnienia, jak i rodzaj
wychowawczego oddziaływania na dziecko. Częste wyręczanie dziecka w czynnościach
codziennych, krytykowanie oraz brak okazji do usprawniania motoryki przyczyniają się do
powstawania wtórnych zaburzeń w sferze emocjonalno-motywacyjnej. Dzieci stają się
bierne, mało samodzielne, mają niską samoocenę, zniechęcają się do zabaw ruchowych
i ćwiczeń sportowych.
1
Słabsza sprawność ruchowa dziecka nieuzasadniona innymi przyczynami zawsze
powinna zwrócić uwagę rodziców i nauczycieli. Dziecko powinno mieć zapewnioną
możliwość kształcenia tych funkcji, które są słabiej rozwinięte i które z tego powodu powinny
być ćwiczone przy każdej okazji.
Dzieci o zmniejszonej sprawności motorycznej wymagają indywidualnego traktowania,
powinny być poddawane systematycznym ćwiczeniom korekcyjnym. Należy dobierać
odpowiednie ćwiczenia, uwzględniając rodzaj zaburzenia oraz stopniować trudności tak, aby
dziecko widziało efekty swojej pracy i uwierzyło, że może wykonać dane zadanie.
Dziecko o poważniejszym obniżeniu sprawności motorycznej powinno być poddane
specjalistycznemu badaniu w poradni.
Jak poprawić sprawność ręki? Ćwiczenia do wykonywania w domu
Ćwiczenia wstępne - usprawnianie ruchów ramion, przedramion, nadgarstka
 Krążenie wyprostowanych ramion z boku i krążenie ramion z przodu: zataczanie
dużych, średnich i małych kół.
 Wymachy ramion - naśladowanie drzew na wietrze
 Pływanie na sucho
 Kozłowanie piłki
 Zwisanie na drabinkach, podciąganie się na drążku
 Pranie ręczne
 Odkręcanie i zakręcanie słoików
 Rzucanie do celu (np. na spacerze w lesie rzucanie szyszkami do wybranego celu)
 Łamanie patyczków
 Temperowanie kredek i ołówków
 Nawijanie włóczki na kłębek
 Trzepanie chusteczek
 Bandażowanie sobie ręki, owijanie wokół nadgarstka długiego sznurka, skakanki
Ćwiczenia dłoni i palców
 Wycieranie gumką
 Ściskanie „gniotków”, piłeczek
 Łuskanie orzeszków ziemnych
 Obieranie jajek ze skorupek
 Pstrykanie długopisem różnymi palcami
 Lepienie z plasteliny: rysunki plasteliną, odrywanie, ugniatanie, wałkowanie,
formowanie kulek, placuszków i wałeczków
 Wykonywanie wydzieranek, naklejanek
 Oburęczne pokrywanie dużych płaszczyzn farbami, pastelami, kredkami
Korekcja i ćwiczenia chwytu pisarskiego
 Przypinanie klamerek do sznura od bielizny
 Przenoszenie drobnych przedmiotów za pomocą szczypiec (do kostek lodu, cukru)
 Używanie trójkątnych i ergonomicznych nasadek na ołówki i długopisy
Ćwiczenia, które warto aby dziecko wykonywało zawsze przed odrabianiem lekcji
 Moczenie rąk w ciepłej wodzie. Można to zajęcie połączyć ze zmywaniem naczyń lub
praniem skarpetek.
 Ugniatanie kul z gazet prawą, a potem lewą ręką i wrzucanie ich do kosza
ustawionego na środku pokoju.
2
Podczas ćwiczeń graficznych dziecko powinno:
 Zajmować prawidłową postawę siedzącą (odpowiednia wysokość i głębokość krzesła,
tak by stopy dziecka opierały się o podłogę, natomiast plecy w odcinku lędźwiowym
przylegały do oparcia).
 Obie ręce opierać o blat biurka na wysokości przedramienia.
 Narzędzie pisarskie trzymać między palcem wskazującym a kciukiem i opierać na
palcu środkowym w odległości ok. 2 cm od czubka (tzw. chwyt pęsetkowy).
Opracowała: Agnieszka Tarapata
Bibligrafia:
1. Bogdanowicz, M., (2012). Przygotowanie do nauki pisania. Gdańsk: Harmonia.
2. Czabaj, R., Piechnik-Kaszuba, A., (2014). Ortograffiti, Czytam, rozumiem, piszę - miks poziom
drugi. Gdynia: Operon.
3. Odowska-Szlachcic, B., (2010). Terapia integracji sensorycznej. Gdańsk: Harmonia.
4. Skibińska, H., (2001). Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w pisaniu
i czytaniu. Bydgoszcz: Akademia Bydgoska.
5. Skorek, E.M., (2010). Terapia pedagogiczna, zaburzenia rozwoju psychoruchowego dzieci. Kraków:
Impuls.
3