Szkolny Program Wychowawczy - Zespół Szkół Ogólnokształcących

Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 12 w Zabrzu
Szkolny Program Wychowawczy
Program uchwalony przez Radę Rodziców w porozumieniu z Radą Pedagogiczną Zespołu
Szkół Ogólnokształcących nr 12 w Zabrzu.
Przyjęty do realizacji od 1 września 2016 r.
W wychowaniu chodzi właśnie o to,
ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem,
o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał,
aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada,
umiał bardziej i pełniej być człowiekiem,
to znaczy, ażeby również umiał
bardziej być nie tylko z drugim, ale i dla drugich.
Jan Paweł II
Koncepcja programu
Wychowanie to droga w tę samą stronę. Iść w tę samą stronę, to dążyć wspólnie ku jakiemuś
celowi. Gdy w taką drogę wybiera się DUŻY i MAŁY, DUŻY wskazuje kierunek, pomaga by
MAŁY nie zabłądził, uczy, jakie buty zabrać na wyprawę. Czasem zachęca, czasem wspiera,
a czasem zachwyca się nie tylko widokami, ale i świeżym spojrzeniem MAŁEGO. MAŁY,
jak to mały, czasem się dąsa i ucieka, czasem przechwala, a czasem mocno trzyma dającą mu
poczucie bezpieczeństwa rękę DUŻEGO.
Droga przebiega czasem łatwo, czasem z przygodami, które bywają wesołe i śmieszne, ale
mogą być też naprawdę niebezpieczne. Gdy się jest MAŁYM, dobrze jest móc iść z DUŻYM,
na którego można zawsze liczyć, ale i DUŻEMU dobrze, bo nie jest sam i czuje się
potrzebny.
Idą razem, rozmawiają, kłócą się, żartują, pomagają sobie wzajemnie – rodzi się i rośnie
przyjaźń. W przyjaźni obydwaj są jednakowo ważni, ale ponieważ DUŻY ma więcej
doświadczenia, na nim spoczywa większa odpowiedzialność. Nie powinien zabierać ze sobą
MAŁEGO, jeżeli sam nie wie dokąd idzie, a tym bardziej wysyłać go w drogę opatrzywszy
tylko instrukcjami, jeżeli sam zmierza w innym kierunku.
Wychowanie to wędrówka w tym samym kierunku. Wychowawca i wychowanek zmierzają
razem ku najpiękniejszym ludzkim wartościom. Wychowawca ukazuje je i do dążenia ku nim
zachęca. Jeśli w nie wierzy, sam stara się być coraz doskonalszy i wychowanka zachęca do
tego samego – dążą do wspólnego celu. Wychowawca wychowankowi pomaga, ale nie jest to
oddziaływanie jednostronne, lecz interakcja pomiędzy dwoma podmiotami o równej wartości,
choć nie o takich samych kompetencjach i zadaniach.
Wychowanie to pomoc w rozwoju, czyli zbliżaniu się do wartości najważniejszych takich jak:
dobro, prawda, miłość. Wychowawca pomaga w rozwoju wychowanka, a przez to i sam się
rozwija.
Nie można wysyłać wychowanka w kierunku innym, niż się zmierza samemu, bo wartości
ukazują się wychowankowi poprzez postępowanie wychowawcy. Prawdomówność ukazuje
prawdę, odnoszenie się z szacunkiem do człowieka ukazuje jego godność, a pracowitość –
wartość pracy. [10]
2/13
Realizacja programu
W procesie wychowania rozumianym jako relacja pomiędzy wychowawcą i wychowankiem
możemy wyodrębnić dwa obszary oddziaływań.
Pierwszy obszar to działania związane z opieką, ochroną, dostrzeganiem i rozumieniem
problemów wychowanka oraz reagowaniem na nie.
Drugi obszar wychowania to działania ukierunkowane na kształtowanie postaw wobec
samego siebie, innych ludzi (zarówno dorosłych, jak i rówieśników) i zadań (nie tylko
związanych ze szkołą).
Oba obszary powinny się łączyć, ponieważ młodzi ludzie potrzebują od dorosłych opieki,
zrozumienia, wsparcia, chronienia przed zagrożeniami, a także pomocy w poszukiwaniu
wskazówek, wzorców oraz reguł postępowania w odkrywaniu świata dorosłych.
W procesie wychowania niezwykle ważne znaczenie mają wzorce osobowe dorosłych, z
którymi młodzi ludzie spotykają się w szkole, w szczególności wychowawców i nauczycieli.
Podstawą wychowania w szkole jest umiejętność nawiązania dialogu z wychowankiem i
kontakt z nim. Na tej bazie uczeń może budować relacje z innymi dorosłymi i z rówieśnikami.
Ramą tej relacji są:
 zbiór zasad regulujących życie w szkole (Statut Szkoły, normy wewnątrzszkolne i
wewnątrzklasowe),
 role, jakie pełnią poszczególni członkowie społeczności szkolnej,
 zadania wychowawcze wynikające z celów i wspólnych wartości, czyli system
wychowania (na bazie którego opracowano Szkolny Program Wychowawczy).
Istotą pracy wychowawczej szkoły, a więc zadaniem każdego nauczyciela (oraz w pewnym
zakresie pozostałych pracowników szkoły), jest tworzenie takich sytuacji, które
zaspokajałyby potrzeby rozwojowe ucznia i sprzyjały nabywaniu doświadczeń mających
wpływ na rozwój jego osobowości.
Wychowanie to nie tylko działania zaplanowane, ale także te spontaniczne, podejmowane w
konkretnych sytuacjach: na lekcjach, na przerwie, podczas zajęć pozalekcyjnych, wycieczek
poza szkołę, słowem, w każdej chwili. [9]
Aby realizacja Szkolnego Programu Wychowawczego była możliwa, skuteczna i
efektywna konieczne są ze strony realizatorów programu (wszystkich dorosłych w
szkole):
•
spójność wewnętrzna realizatorów programu (jedność wartości i zachowań, w
tym werbalnych i niewerbalnych),
•
bezwzględne szanowanie godności ucznia,
•
kompetencja profesjonalna,
•
dobry kontakt emocjonalny,
•
dostosowanie rodzaju relacji i własnych oczekiwań do poziomu dojrzałości
ucznia (oczekiwanie nie więcej niż to wynika z poziomu dojrzałości ucznia, ale i
nie traktowanie go poniżej jego możliwości).
•
spójność prowadzonych działań wychowawczych i współpraca wszystkich osób
zajmujących się rozwiązywaniem określonego problemu.
3/13
Realizatorzy programu wychowawczego szkoły powinni pamiętać słowa J. Baldwina cyt.
„Dzieci nigdy nie słuchają starszych, ale zawsze ich naśladują”. Powinni mieć też
świadomość, że często tak się też zdarza. Powinni również mieć na uwadze słowa A.
Dygasińskiego cyt. „W wychowaniu nie tyle daje się ocenić korzyści dobrej edukacji, ile
następstwa złej.”
Realizacja programu odbywa się podczas całego trzyletniego cyklu nauczania na danym
etapie edukacyjnym (gimnazjum / liceum)
4/13
Główne cele programu
Szklony Program Wychowawczy jest rozwinięciem i uszczegółowieniem misji szkoły, za
którą uznaje się:
„Wspomaganie w rozwoju i kształtowanie ucznia/człowieka współpracującego,
posiadającego świadomość swoich potrzeb, emocji i praw oraz potrzeb, emocji i praw
innych, szanującego siebie i innych, posiadającego wiedzę i umiejętności umożliwiające
odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.”
Szkolny Program Wychowawczy uwzględnia następujące obszary funkcjonowania
ucznia:
 uczeń jako osoba (jednostka),
 uczeń jako członek społeczności szkolnej i lokalnej (uczeń - mieszkaniec
osiedla, dzielnicy, miasta)
 uczeń jako członek społeczności ponadlokalnej (obywatel)
5/13
Cele szczegółowe programu
I.
Uczeń jako osoba (jednostka)
Zadania szkoły / formy realizacji zadań:
1. Zaznajomienie ucznia z koniecznością przestrzegania różnego rodzaju norm,
projektowanie sytuacji wychowawczych, które umożliwiłyby i ułatwiły uczniowi
zrozumienie konieczności postępowania zgodnie z przyjętymi normami,
przedstawienie konsekwencji ich nieprzestrzegania.
2. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, w których uczeń mógłby nauczyć się
rozpoznawania własnych potrzeb i emocji, nazywania ich i informowania o ich
doświadczaniu, zaspakajania i/lub rozładowywania ich zgodnie z przyjętymi normami.
3. Kształtowanie umiejętności wartościowania swoich potrzeb, rozróżniania pomiędzy
rzeczywistymi a pozornymi potrzebami
4. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, które umożliwiłyby uczniowi poznanie swoich
mocnych i słabych stron, budowanie realnego obrazu swojej osoby, poznania i
określenia własnych granic w kontaktach z innymi.
5. Wykorzystywanie zaistniałych lub tworzenie sytuacji, które umożliwiłyby i/lub
ułatwiły uczniowi budowanie pozytywnego obrazu swojej osoby i dostrzeganie
własnych mocnych stron.
6. Uświadamianie uczniom, że nad swoimi słabymi stronami można i warto pracować,
wspieranie uczniów w podjętych działaniach w tym zakresie.
7. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, które umożliwiłyby uczniowi kształtowanie i
prezentowanie postawy szacunku wobec siebie, innych ludzi, wszystkich istot żywych
i środowiska.
8. Przedstawianie uczniom sposobów rozwiązywania różnych problemów, w
szczególności problemów uczniów w okresie dojrzewania i wchodzenia w dorosłość,
oraz informacji na temat sposobów poszukiwania pomocy oraz instytucji, które jej
udzielają w trudnych sytuacjach.
9. Przekazywanie uczniom informacji na temat procedur postępowania w konkretnych
sytuacjach szkolnych lub społecznych, np. wypadki w szkole i poza szkołą, sytuacje
doświadczania przez ucznia agresji lub przemocy ze strony uczniów lub dorosłych,
molestowanie seksualne, przemoc w rodzinie, kontakt z narkotykami itp.
10. Projektowanie sytuacji dydaktycznych doskonalących umiejętności prawidłowego
komunikowania się uczniów.
11. Zapoznanie uczniów z dorobkiem kulturowym kraju i świata, kształtowanie
wrażliwości na przekaz kulturowy.
12. Kształtowanie umiejętności wyrażania własnego zdania na temat otaczającego świata
z poszanowaniem zdania innych osób oraz w sposób, który ich nie obraża i nie
krzywdzi.
13. Uświadamianie uczniom wartości nauki i wykształcenia, wspieranie i promowanie
zachowań uczniów świadomie i aktywnie dążących do poszerzenia swojej wiedzy.
14. Organizowanie współpracy z rodzicami / opiekunami prawnymi ucznia,
przekazywanie informacji na temat przebiegu rozwoju biologicznego, psychicznego i
społecznego ucznia, wspieranie rodziców / opiekunów prawnych w procesie
wychowywania.
15. Prezentowanie, w każdej sytuacji, przez dorosłych w szkole postaw i zachowań,
których oczekujemy od uczniów.
6/13
Oczekiwane efekty po realizacji programu:
Uczeń:
 Jest świadom swoich potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych oraz dąży do
ich realizacji w sposób akceptowany społecznie.
 Potrafi rozpoznawać doświadczane przez siebie emocje i wyraża je w sposób
akceptowany społecznie.
 Zna swoją wartość.
 Szanuje siebie oraz rozumie, iż godność przysługuje każdej istocie ludzkiej.
 Potrafi określić swoje indywidualne granice (np. otwartości na zajęciach, szczerości
wobec nauczyciela i/lub kolegów, intymności, swobody psychologicznej itp.)
 Zna swoje mocne i słabe strony.
 Potrafi prawidłowo dbać o siebie w zakresie zdrowia fizycznego, psychicznego i
społecznego.
 Potrafi szukać i prosić o pomoc w sytuacjach dla siebie trudnych, jest pozytywnie
nastawiony do procesu uczenia się.
 Rozumie i docenia wartość nauki i wykształcenia.
 Potrafi nawiązać dobre relacje z innymi ludźmi.
 Jest świadomym odbiorcą przekazu kulturowego.
 Jest rozsądnie krytyczny wobec siebie.
 Potrafi racjonalnie i realnie ocenić swoje potrzeby w zakresie posiadania dóbr
(postawa świadomego i ograniczonego konsumpcjonizmu).
 Nie jest podatny na manipulację, prawidłowo rozpoznaje sytuacje, w których mogłoby
dojść do manipulowania.
 Rozpoznaje i rozumie źródła swoich uprzedzeń przejawiających się w wypowiedziach
i zachowaniach stereotypowych.
 Prezentuje postawę szacunku wobec wszystkich istot żywych i środowiska.
 Prezentuje postawę odpowiedzialności za siebie i swoje relacje z innymi oraz
wszystkie swoje zachowania i działania.
7/13
II.
Uczeń jako członek społeczności szkolnej i lokalnej (uczeń
i mieszkaniec osiedla, dzielnicy, miasta)
Zadania szkoły / formy realizacji zadań:
1. Organizowanie zajęć i projektowanie sytuacji wychowawczych, które umożliwią
uczniom poznanie różnych sytuacji i problemów innych ludzi oraz kształtowanie
postawy wrażliwości i empatii wobec ich problemów.
2. Wykorzystywanie rzeczywistych zdarzeń (sytuacje szkolne, w których uczniowie
uczestniczyli lub byli ich świadkami, sytuacje społeczne przedstawiane w mediach) do
ich analizy i wskazywanie właściwego sposobu postępowania i/lub rozwiązywania
problemów.
3. Projektowanie sytuacji dydaktycznych, w których uczniowie mogą wykazać się
odpowiedzialnością za siebie i innych.
4. Przedstawianie zasad i sposobów proponowania i udzielania pomocy innym.
5. Uwrażliwianie uczniów w każdej zaistniałej lub zaprojektowanej sytuacji na
prawidłowy przebieg relacji z innymi ludźmi.
6. Organizowanie zajęć umożliwiających poznanie tradycji szkolnych i regionalnych,
stwarzanie okazji do ich podtrzymywania i kultywowania.
7. Organizowanie współpracy uczniów z lokalnymi placówkami i instytucjami w
zakresie realizowania zadań programu wychowawczego i profilaktyki, np. zbiórka
darów na rzecz potrzebujących dzieci, zwierząt, wolontariat, inscenizacje i
przedstawienia dla przedszkoli, szpitali, domów opieki itp.
8. Wspieranie i promowanie uczniów organizujących i/lub aktywnie włączających się w
życie szkoły i środowiska lokalnego.
9. Uwzględnianie efektów wychowawczych i stopnia spełnienia oczekiwań
wychowawczych przez poszczególnych uczniów podczas ustalania oceny z
zachowania.
10. Prezentowanie w każdej sytuacji przez dorosłych w szkole postaw i zachowań,
których oczekujemy od uczniów.
Oczekiwane efekty po realizacji programu:
Uczeń:











Jest wrażliwy na potrzeby innych ludzi (kolegów, nauczycieli, sąsiadów itp.).
Potrafi rozpoznawać potrzeby innych ludzi.
Jest gotowy do udzielania pomocy w sytuacji gdy inni tego potrzebują.
Prezentuje postawę życzliwości i otwartości wobec innych ludzi.
Dba o mienie i własność innych ludzi.
Prezentuje postawę szacunku wobec pracy i wysiłku innych.
Dostrzega i akceptuje odmienność drugiego człowieka.
Zna i podtrzymuje tradycje i zwyczaje szkolne, lokalne i regionalne.
Szanuje symbole szkolne.
Prezentuje postawę gotowości podjęcia działań na rzecz społeczności szkolnej i
lokalnej.
Prezentuje postawę gotowości podjęcia współpracy z organizacjami lokalnymi.
8/13
III.
Uczeń jako członek społeczności ponadlokalnej (obywatel)
Zadania szkoły / formy realizacji zadań:
1. Organizowanie zajęć, w czasie których uczeń ma okazję poznać sprawy kraju i świata,
dostrzec i zrozumieć ich wielowymiarową różnorodność.
2. Zaznajamianie ucznia z prawami człowieka, projektowanie sytuacji dydaktycznych
ułatwiających ich zrozumienie i stosowanie.
3. Przedstawianie mechanizmu powstawania stereotypów, projektowanie sytuacji
dydaktycznych ułatwiających rozpoznawanie sytuacji, w których występują
wypowiedzi i zachowania stereotypowe.
4. Projektowanie sytuacji wychowawczych umożliwiających kształtowanie u uczniów
postawy otwartości i tolerancji wobec innych ludzi.
5. Projektowanie sytuacji wychowawczych, które w możliwie wysokim stopniu
umożliwią wychowankom przeżywanie rzeczywistych doświadczeń w
przedmiotowych sprawach np. organizowanie wyborów i prawyborów uczniowskich,
debat, spotkań z uznanymi autorytetami, współpracy z innymi szkołami i placówkami,
akcji charytatywnych, referendów uczniowskich itp.
6. Organizowanie obchodów świąt narodowych i promowanie aktywnego w nich
uczestnictwa.
7. Wspieranie i promowanie uczniów prezentujących postawy prospołeczne np. tytuł
Szkolnego Wolontariusza Roku itp.
8. Uwzględnianie efektów wychowawczych i stopnia spełnienia oczekiwań
wychowawczych przez poszczególnych uczniów podczas ustalania oceny z
zachowania.
9. Prezentowanie w każdej sytuacji przez dorosłych w szkole postaw i zachowań,
których oczekujemy od uczniów.
Oczekiwane efekty po realizacji programu:
Uczeń:











Prezentuje postawę otwartości i ciekawości wobec spraw kraju i świata.
Nie jest obojętny wobec ponadlokalnych problemów.
Zna prawa człowieka i rozumie, że przysługują one każdemu człowiekowi.
Rozpoznaje wypowiedzi i zachowania stereotypowe (np. uprzedzenia rasowe,
kulturowe, religijne).
Rozumie i postrzega różnorodność świata jako wartość.
Czuje się odpowiedzialny za los naszego kraju, jednocześnie szanując inne
społeczności państwowe.
Zna, rozumie i przestrzega obowiązujący porządek prawny.
Prezentuje postawę gotowości do działania na rzecz innych (np. akcje charytatywne,
wolontariat).
Nie zgadza się na prezentowanie przez innych postaw aspołecznych.
Prezentuje postawę gotowości do współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Jest gotów do podejmowania społecznie akceptowanych działań zmierzających do
zmian negatywnych elementów systemu (np. prawnego, samorządowego,
państwowego).
9/13



Rozumie znaczenie uczestnictwa w ważnych wydarzeniach państwowych i
narodowych.
Prezentuje postawę patriotyzmu, zarazem szanuje patriotyzm innych nacji.
Zna, rozumie i w miarę swoich możliwości wdraża w życie zasady zrównoważonego
rozwoju, rozumianego jako taki wpływ człowieka na podstawowe procesy
przyrodnicze, który umożliwi zaspokajanie podstawowych potrzeb poszczególnych
społeczności, jak i obywateli zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń.
10/13
Ewaluacja programu
Ewaluacja programu wychowawczego będzie dokonywana na bieżąco, w formie ewaluacji
kształtującej polegającej na ciągłym zbieraniu danych niezbędnych do dokonania oceny
przydatności programu i jego efektywności w realizacji założonych celów wychowawczych.
Wyniki ewaluacji będą opracowywane przez wychowawców i przedstawiane w formie
pisemnej, jako część rocznego sprawozdania klasyfikacyjnego.
Powołany przez dyrektora szkoły zespół ewaluacyjny opracuje przedstawione przez
wychowawców wyniki ewaluacji programu wychowawczego, dokona ich analizy i opracuje
wnioski dotyczące pracy wychowawczej w przyszłym roku szkolnym i/lub propozycje zmian
w programie wychowawczym szkoły. Wnioski zostaną przedstawione w czasie plenarnego
posiedzenia rady pedagogicznej podsumowującego pracę szkoły w bieżącym roku szkolnym.
Na pełną dokumentację dotyczącą realizacji programu wychowawczego w danej klasie, po
zakończeniu trzyletniego cyklu edukacyjnego w gimnazjum / liceum ogólnokształcącym,
składają się trzy roczne sprawozdania z przebiegu realizacji programu dołączone do rocznych
sprawozdań klasyfikacyjnych.
11/13
Piśmiennictwo:
[1] D. F. Walker, J. F. Soltis “Program i cele kształcenia”, WSiP, Warszawa 2000
[2] E. C. Wragg „Trzy wymiary programu”, WSiP, Warszawa 1999
[3] E. Maksymowska, Z. Sobolewska, M. Werwicka „Wychowywać ucząc. Pakiet
edukacyjny”, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2006
[4] E. Maksymowska, Z. Sobolewska, M. Werwicka „Wychowywać ucząc. Przewodnik dla
realizatora programu”, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2006
[5] G. King „Umiejętności terapeutyczne nauczyciela”, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, Gdańsk 2003
[6] H. Rylke „Pokolenie zmian. Czego boją się dorośli?”, WSiP, Warszawa 1999
[7] J. Homplewicz „Etyka pedagogiczna”, WSP Rzeszów, 1996
[8] J. Pieluchowski „Nauczyciel i jego warsztat pracy”, Poznań 1996
[9] K. Koszewska, E. Tołwińska-Królikowska „Szkolny Program Wychowawczy. Materiały
dla rad pedagogicznych”, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2002
[10] M. Braun-Gałkowska, A. Gutowska „W tę samą stronę. Książka dla nauczyciela o
wychowaniu i lekcjach wychowawczych”, Wydawnictwo Krupski i S-ka, Warszawa 1994
[11] M. Śnieżyński „Nauczanie wychowujące”, Kraków 1995
12/13
Załącznik 1
Ewaluacja programu wychowawczego
Rok szkolny ………………………….. okres ………………………………………….
Etap edukacyjny (gimnazjum/liceum ogólnokształcące) ……………………………….
Klasa ……………… Wychowawca ……………............................................................
Obszar
Uczeń jako osoba (jednostka)
funkcjonowania
ucznia
Numer zadania
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
do realizacji
Stopień
realizacji
zadania*
* 0 – zadanie w ogóle nie zrealizowane, 1 – zadanie częściowo zrealizowane, 2 – zadanie w
pełni zrealizowane
Obszar
funkcjonowania
ucznia
Numer zadania
do realizacji
Stopień
realizacji
zadania*
Uczeń jako członek społeczności szkolnej i lokalnej (uczeń
i mieszkaniec osiedla, dzielnicy, miasta)
1.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Uczeń jako członek społeczności ponadlokalnej
(obywatel)
Obszar
funkcjonowania
ucznia
Numer zadania
do realizacji
Stopień
realizacji
zadania*
2.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Uwagi o przebiegu realizacji programu wychowawczego:
13/13