Wladyslawa_Hanuszewi..

4/2013
DOSKONALENIE NAUCZYCIELI
Osoby niepe³nosprawne w drodze ku doros³oœci
MIÊDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA W KRAKOWIE
Instytut Pedagogiki Specjalnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN oraz Chrzeœcijañskie Stowarzyszenie Osób Niepe³nosprawnych, Ich Rodzin i Przyjació³ „Ognisko” obchodz¹ce 20-lecie istnienia, byli
organizatorem Miêdzynarodowej Konferencji Naukowej „Osoby niepe³nosprawne w drodze ku doros³oœci”, która odby³a siê w dniach 19-20 wrzeœnia
2013 r. w Krakowie. Patronat honorowy objêli: Ksi¹dz
Kardyna³ Franciszek Macharski Rektor Uniwersytetu
Pedagogicznego, prof. Dr hab. Micha³ Œliwa.
W sk³ad Komitetu Naukowego konferencji weszli:
dr hab. prof. UP Adam Mikrut z Krakowa (przewodnicz¹cy), ks. dr hab. Antoni Bartoszek (Katowice), dr hab.
Beata Cytowska (Wroc³aw), doc. Paed Dr. Hedviga
Gregušová CSc (Bratys³awa), dr hab. prof. UP Gra¿yna Gunia (Kraków), dr hab. prof. UP Joanna Konarska
(Kraków), prof. dr hab. W³adys³awa Pilecka (Kraków),
dr hab. prof. APS Bernadeta Szczupa³ (Warszawa), doc.
Paed Dr. Darina Tarcisov áPhD (Bratys³awa), prof. Paed
Dr. Alica Vanèová, CSc (Bratys³awa), prof. zw. dr hab.
Janina Wyczesany (Kraków), dr hab. prof. UP Jolanta
Zieliñska (Kraków), dr hab. prof. US Teresa ¯ó³kowska (Szczecin).
W sk³ad Komitetu Organizacyjnego konferencji
weszli: dr Danuta Wolska jako Przewodnicz¹ca oraz
dr Maria Koœció³ek, dr Ma³gorzata Trojañska, mgr Katarzyna Dyl¹g-Rydzewska, mgr Andrzej Wolski, mgr
Agnieszka ¯urek.
Celem spotkania by³a prezentacja doœwiadczeñ
oraz wspólna dyskusja osób niepe³nosprawnych,
terapeutów, rodziców, œrodowiska akademickiego
z kraju i z zagranicy, którym bliskie jest towarzyszenie osobom niepe³nosprawnym. Tematykê dwudniowego spotkania ujêto w 47 indywidualnych wyst¹pieniach: 10 – w sesji plenarnej, 37 – w sekcjach tematycznych.
Sesjê plenarn¹ w pierwszym dniu konferencji rozpocz¹³ dr in¿. Wac³aw Reczek (ChSON „Ognisko”)
wyst¹pieniem pt. „Dwadzieœcia lat „Ogniska”– jeden, drugiego brzemiona noœcie” przybli¿aj¹c motywacjê i historiê utworzenia Stowarzyszenia. Prof.
dr hab. W³adys³awa Pilecka (UJ, Kraków) przedstawi³a referat, w którym wskaza³a co u³atwia, a co utrudnia stawanie siê osob¹ dojrza³¹ w sytuacji doznania
niepe³nosprawnoœci. Uwa¿a, ¿e nie bêdzie dojrza³ego
dziecka, jeœli nie bêdzie dojrza³ych rodziców i dojrza³ych
INFORMATOR OSWIATOWY
terapeutów, nauczycieli, wychowawców. Optymizm,
prê¿noœæ osobowa, zdolnoœci, zaanga¿owanie, cel ¿yciowy to niezbêdne czynniki, które w ponad 50% decyduj¹
o jakoœci ¿ycia ludzi. Z jej badañ wynika, ¿e jedna trzecia populacji osi¹ga pe³niê rozwoju osobowego i satysfakcjonuj¹co funkcjonuje w doros³ym ¿yciu spo³ecznym,
jedna trzecia d¹¿y do pe³ni rozwoju, choæ ma z tym k³opoty i jedna trzecia nigdy nie osi¹gnie pe³ni rozwoju osobowego. Podkreœli³a te¿ fakt, ¿e proces rozwoju osobowego nigdy siê nie koñczy. Osoba niepe³nosprawna, po
uœwiadomieniu sobie swoich ograniczeñ, zawsze doœwiadcza sytuacji granicznej w postaci dwóch mo¿liwoœci. Pierwsza to odrzucenie, negowanie wszystkiego, co
mo¿na rozwijaæ i wspieraæ, a druga to akceptacja niepe³nosprawnoœci i d¹¿enie do jak najpe³niejszego rozwoju.
Ks. dr hab. Antoni Bartoszek (Uniwersytet Œl¹ski, Katowice) przedstawi³ problem „Zawarcia ma³¿eñstwa i za³o¿enia rodziny przez osoby z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹. Aspekt prawny,
pedagogiczny i duchowy”. Wyk³ad by³ jednoczeœnie
zaproszeniem do szerszego zg³êbienia tego zagadnienia,
m.in. poprzez zapoznanie siê z publikacjami jego autorstwa. Problemem seksualnoœci rodzice dzieci niepe³nosprawnych nie chc¹ siê zajmowaæ. Nadal trudno poruszaæ ten problem jest te¿ nauczycielom. Ks. Bartoszek
uwa¿a, ¿e na seksualnoœæ osób niepe³nosprawnych nale¿y patrzeæ w sposób ca³oœciowy. Wg koncepcji personalistycznej bardzo wa¿ne jest ujmowanie cz³owieka integralnie, jako jednoœæ cielesno-psychiczno-duchow¹.
Aktywnoœæ seksualna stanowi istotny element ma³¿eñstwa i konieczne jest asystowanie w kierunku rozwoju
dojrza³ej mi³oœci. W przypadku seksualnoœci osób niepe³nosprawnych, je¿eli chcemy im dojrzale towarzyszyæ
w realizacji to mamy dwa cele. Jeden to odpowiedzialne zawarcie ma³¿eñstwa, a drugi to dojrza³e ¿ycie bez¿enne we wspólnocie. Z punktu widzenia moralnego nie
ma rozwi¹zania trzeciego, a ¿ycie w samotnoœci jest
¿yciem destrukcyjnym.
Drug¹ czêœæ sesji plenarnej rozpoczê³o wyst¹pienie prof. Kas Mazurek i prof. Margret Winzer z University of Lethbridge w Kanadzie nt. „Prawa niepe³nosprawnych w miejscu pracy: ustawodawstwo
i mo¿liwoœci zatrudnienia osób niepe³nosprawnych
w œwietle ADA i CRPC” (United Nations Convention
on the Rights of Persons with Disabilities). Prelegenci
45
DOSKONALENIE NAUCZYCIELI
przypomnieli w swoim wyst¹pieniu, ¿e Koncepcja Praw
Osób Niepe³nosprawnych jako prawo miêdzynarodowe
powsta³a w ONZ, a najwa¿niejsze idee tej Konwencji
powsta³y w stanach Zjednoczonych. Pomimo, ¿e ruch
na rzecz osób niepe³nosprawnych wywodzi siê z Wielkiej Brytanii, to jednak USA przypisuj¹ sobie rolê lidera
w tej dziedzinie. Konwencjê Praw ON do roku 2012
podpisa³o 112 pañstw, wiele krajów j¹ ratyfikowa³o, jednak USA nadal tego nie zrobi³y. Osoby niepe³nosprawne na drodze do doros³oœci nieustannie doœwiadczaj¹
ogromnych trudnoœci, np. wci¹¿ maj¹ ograniczony dostêp do treningu zawodowego, maj¹ du¿o mniejsz¹ szansê
na zatrudnienie, a jeœli ju¿ s¹ zatrudniani to otrzymuj¹
du¿o mniejsze p³ace. Norm¹ s¹ uprzedzenia i stronniczoœæ. Wielu z nich znajduj¹ siê w grupie najbiedniejszych z biednych. Z danych ONZ wynika, ¿e osoby niepe³nosprawne znajduj¹ siê na najni¿szych szczeblach
hierarchii spo³ecznej. Problemy tej grupy ludzi wci¹¿
wynikaj¹ z barier kulturowych, oœwiatowych, psychologicznych. Mimo podejmowanych wielu dzia³añ, rozwijaj¹cego siê ruchu, legislacji wielu aktów prawnych,
wci¹¿ w tej dziedzinie funkcjonuje ogromna niesprawiedliwoœæ.
Prof. dr hab. Józef Stachyra i mgr Anna Sokulska (UMCS, Lublin) omówi³y problematykê „Samooceny a nadzieja na sukces osób z dysfunkcj¹ s³uchu u progu doros³oœci”. W referacie zwrócono uwagê
na fakt, ¿e w ostatnich kilku latach sytuacja osób niepe³nosprawnych, w tym nies³ysz¹cych, na rynku pracy ulega
nieznacznej poprawie. Dotyczy to szczególnie mê¿czyzn
i osób, u których niepe³nosprawnoœæ pojawi³a siê w póŸniejszym okresie ¿ycia. Ponadto na podstawie badañ,
wykonanych w oparciu o Kwestionariusz Nadziei na
Sukces, na grupie 50 ON, w tym: 36 kobiet i 14 mê¿czyzn (po maturze), którzy utracili s³uch w ró¿nych okresach ¿ycia, prelegenci stwierdzili, ¿e nadzieja na sukces
kszta³tuje siê w kontekœcie pozytywnej samooceny i w³aœciwego rozwoju intelektualnego. Ogromnego znaczenia ma tu równie¿ wsparcie rodziny oraz kompetencja
jêzykowa osoby niepe³nosprawnej.
Dr hab. Beata Cytowska (Uniwersytet Wroc³awski) przedstawi³a referat nt. „Trener pracy – nowy
zawód (?) w zatrudnianiu wspomaganym osób z niepe³nosprawnoœci¹”. W nomenklaturze polskiej nie ma
jednak jeszcze tego zawodu. Do marca 2013 roku realizowane by³y projekty, w ramach których pod opiek¹
PFRON funkcjonowali „trenerzy pracy”. Prelegentka
omówi³a model wroc³awski zatrudniania wspomaganego, w ramach którego trener pracy jest asystentem
w miejscu pracy osoby niepe³nosprawnej, jest najistotniejszym ogniwem ³¹cz¹cym pracodawcê z pracownikiem, ponadto jest ³¹cznikiem miêdzy ON a wspó³pracownikami. W Polsce wci¹¿ trwa dyskusja nad statusem
46
4/2013
zawodu pod nazw¹ „trener pracy”. Nadal nie potrafimy
odpowiedzieæ na pytania: kto mia³by zatrudniaæ i op³acaæ TP? Jak kreœliæ czas pracy i jej organizacjê? Jakie
ma mieæ wykszta³cenie bazowe TP?
W dalszej czêœci sesji autorka tej relacji mgr W³adys³awa Hanuszewicz omówi³a praktyczne formy
przygotowania m³odzie¿y z niepe³nosprawnoœci¹ intelektualn¹ do pracy na otwartym rynku, w oparciu o przyk³ady dzia³alnoœci pedagogicznej nauczycieli ze Szko³y Przysposabiaj¹cej do Pracy przy
Specjalnym Oœrodku Szkolno-Wychowawczym im.
Marynarza Polskiego w Damnicy. Na koniec swojego wyst¹pienia przedstawi³a film dokumentalny Stowarzyszenia Przyjació³ Niepe³nosprawnych „Dajmy im radoœæ” w S³upsku pt. „Zobacz we mnie cz³owieka”, który
zosta³ nagrany przy okazji realizacji zadania publicznego
zwi¹zanego z obchodami Powiatowego Dnia Osoby
Niepe³nosprawnej w 2012 r. Film przedstawia jeden dzieñ
z ¿ycia dwójki nastoletnich ch³opców, rówieœników, jednego w pe³ni sprawnego i drugiego niepe³nosprawnego,
uzale¿nionego ca³kowicie od drugiej osoby. Film ten zosta³ nagrany w celu podnoszenia w spo³eczeñstwie wiedzy i œwiadomoœci na temat funkcjonowania osób niepe³nosprawnych oraz ich rodzin.
Na zakoñczenie tej czêœci wyst¹pieñ uczestnicy konferencji obejrzeli spektakl „Medytacje nad ¿yciem”
w wykonaniu uczestników Warsztatu Terapii Zajêciowej w Krakowie (ChSON „Ognisko”). Aktorzy przedstawienia mówili o sobie, o tym co lubi¹, co ich interesuje, czym zajmuj¹ siê na co dzieñ. Spektakl sta³ siê
przyczynkiem do dyskusji pod has³em „Rozwa¿ania o doros³oœci”, a cz³onkowie zespo³u teatralnego byli jej aktywnymi uczestnikami.
W czêœci III sesji plenarnej konferencji zabra³a g³os
dr Magdalena Loska (LO TPD, Warszawa), która
przedstawi³a zagadnienie „Mo¿liwoœci wspomagania
przez nauczyciela ucznia z niepe³nosprawnoœci¹
w d¹¿eniu do samodzielnoœci i gotowoœci do pe³nienia ról w doros³ym ¿yciu”. Podkreœli³a wagê dzia³alnoœci nauczyciela ucz¹cego osoby niepe³nosprawne.
Jego praca pedagogiczna winna byæ zró¿nicowana w zale¿noœci od rodzaju i stopnia niepe³nosprawnoœci. Znaczenie ma równie¿ fakt, czy niepe³nosprawnoœæ ucznia
jest nabyta w trakcie rozwoju, czy te¿ jest wad¹ wrodzon¹, ponadto czy ma charakter postêpuj¹cy. Istotne
znaczenie dla pracy pedagogicznej w zakresie wspierania ucznia w d¹¿eniu do samodzielnoœci ma równie¿ wiek
i poziom jego edukacji oraz to, jak rodzice akceptuj¹ niepe³nosprawnoœæ swojego dziecka. Zdaniem dr M. Loska uczeñ niepe³nosprawny musi wiedzieæ co jest jego
s³ab¹ stron¹, po to, aby nie rozbudzaæ w sobie niepotrzebnie marzeñ i nierealnych planów. Szko³a i nauczyciel musi poœwieciæ bardzo du¿o czasu, aby nauczyæ
INFORMATOR OSWIATOWY
4/2013
dziecko niepe³nosprawne bycia i funkcjonowania w grupie spo³ecznej, rozumienia potrzeby bycia samodzielnym
i autonomicznym. Ponadto uczeñ powinien otrzymaæ
wsparcie w zrozumieniu w³asnych, rzeczywistych mo¿liwoœci edukacyjnych oraz realnych mo¿liwoœci zdobycia zawodu.
Dr hab. Bernadeta Szczupa³ z Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie omawiaj¹c zagadnienie
pt. „Osoba z niepe³nosprawnoœci¹ wyzwaniem dla
wspó³czesnych bibliotek” zwróci³a uwagê na niektóre bariery w dostêpie do zbiorów bibliotecznych oraz na
pojawiaj¹ce siê coraz œmielej inicjatywy na rzecz osób
niepe³nosprawnych. Prof. dr hab. Jolanta Zieliñska
(Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie) skupi³a siê
w swoim wyst¹pieniu na zagadnieniu dotycz¹cym
„Oceny poziomu dostosowania stron internetowych
do potrzeb osób z niepe³nosprawnoœci¹ sensoryczn¹”. Omówi³a zasady budowania dostêpnoœci internetu do potrzeb tych osób, podkreœlaj¹c w szczególnoœci koniecznoœæ stosowania odpowiednich czytników
komputerowych (np. dla niewidomych) oraz mniejszej
liczby rysunków czy ilustracji, które znacznie utrudniaj¹
odczytanie tekstu.
W drugim dniu konferencji 20 wrzeœnia 2013 r. obradowano w czterech równoleg³ych sekcjach tematycznych:
1. Doros³oœæ osób niepe³nosprawnych – ró¿ne jej
aspekty (¿ycie rodzinne, praca, czas wolny, ¿ycie
religijne i duchowe).
2. Jakoœæ ¿ycia osób niepe³nosprawnych w doros³oœci.
3. Wyzwania edukacji wobec doros³oœci osób niepe³nosprawnych.
4. Rozwi¹zania systemowe (i nie tylko) na rzecz osób
doros³ych niepe³nosprawnych – dobre praktyki.
Autorka relacji uczestniczy³a w sesji IV zwi¹zanej
tematycznie z rozwi¹zaniami systemowymi na rzecz osób
doros³ych niepe³nosprawnych. W tej czêœci omawiano
miêdzy innymi:
a) „Znaczenie aktywnoœci zawodowej w ¿yciu osób
niepe³nosprawnych” – mgr M. Adaszek-Waliszczak i mgr J. Smogulecka-Mokrzycka z Krakowa
(ChSON),
b) „Rozwój osób w domach wspólnot L`Arche (Arka)
– mgr A. Szempliñska z Uniwersytetu Wroc³awskiego,
c) Innowacyjne narzêdzie aktywizacji zawodowej i spo³ecznej doros³ych osób z autyzmem jakim jest platforma internetowa KrainaOZA – mgr E. Bolak
z Fundacji Wspólnota Nadziei z Wiêckowic,
d) „Kapita³ spo³eczny uczestników Warsztatów Terapii Zajêciowej w Gorzowie” – mgr W. Antosz z WTZ
przy Fundacji Z³ota Jesieñ w Gorzowie Wlkp.
INFORMATOR OSWIATOWY
DOSKONALENIE NAUCZYCIELI
Pod koniec sesji mgr W³adys³awa Hanuszewicz
przedstawi³a zebranym kolejny film dokumentalny pt.
„Marzenia o przysz³oœci” (2013), nagrany przez SPN
„Dajmy im Radoœæ” w S³upsku równie¿ z okazji realizacji zadania publicznego, zwi¹zanego z organizacj¹ obchodów Dnia Godnoœci Osób Niepe³nosprawnych w powiecie s³upskim.
Konferencjê, która by³a konfrontacj¹ teorii z praktyk¹, zakoñczy³a krótkim wyst¹pieniem przewodnicz¹ca Komitetu Organizacyjnego dr Danuta Wolska. Podziêkowa³a wszystkim za aktywny udzia³ w spotkaniu
i zadeklarowa³a przekazanie wszystkim uczestnikom
publikacji, która zostanie wydana na podstawie prezentowanych wyst¹pieñ (przes³anych w formie elektronicznej).ö
W³adys³awa Hanuszewicz
konsultant ds. pedagogiki
opiekuñczo-wychowawczej i opieki nad dzieckiem
o specjalnych potrzebach edukacyjnych
w ODN w S³upsku
dyrektor SOSW w Damnicy
Przy wigilijnym stole,
£ami¹c op³atek œwiêty,
Pomnijcie,
¿e dzieñ ten radosny
W mi³oœci jest poczêty;
¯e, jako mówi wam wszystkim
Dawne, prastare orêdzie,
Z pierwsz¹ na niebie gwiazd¹
Bóg w waszym domu zasi¹dzie.
Sercem Go przyj¹æ gor¹cym,
Na œcie¿aj otworzyæ wrota Oto co czyniæ wam ka¿e
Mi³oœæ - najwiêksza cnota.
J. Kasprowicz
47