Brexit z perspektywy Litwy

KOMENTARZE
Redakcja: Anna Visvizi
Nr 13/2016 (2016-06-21) © IEŚW
Aleksandra Kuczyńska-Zonik
Brexit z perspektywy Litwy
Kwestia referendum w sprawie członkostwa Zjednoczonego Królestwa (ZK) w Unii
Europejskiej (UE) jest szczegółowo dyskutowana w litewskich mediach.
Konsekwencje wyjścia ZK z UE byłyby dla Litwy bardzo poważne z uwagi na
stosunkowo liczebną diasporę litewską przebywającą w ZK oraz wzrost poczucia
zagrożenia ze strony Rosji.
Niemal wszystkie ugrupowania na scenie politycznej Litwy są przeciwne wyjściu ZK z UE. Różnice
postaw zaobserwować można jedynie w odniesieniu do oceny konsekwencji ewentualnego
Brexitu dla Litwy. Podobnego zdania jest społeczeństwo. W badaniach opinii publicznej
przeprowadzonych przez instytucję Lord Ashcroft Pollsi w dniach 20 stycznia – 1 lutego 2016 r.
w 28 państwach UE, to Litwini wykazywali największe poparcie dla pozostania ZK w UE.
Rzeczywiście, Litwa dostrzega wagę Brexitu nie tylko dla regionu, ale i całej UE. Dowodem na to
było zorganizowane 25 stycznia 2016 r. w Wilnie spotkanie przewodniczących i członków
komitetów europejskich parlamentów Litwy, Łotwy i Polski. Jego uczestnicy zgodnie potwierdzili,
że potencjalny Brexit jest większym wyzwaniem dla UE niż kryzys migracyjny.
W lutym 2016 r., podczas dwudniowego szczytu bezpieczeństwa w Monachium, kiedy
jednocześnie trwały negocjacje dotyczące nowego porozumienia dla Zjednoczonego Królestwa
w ramach Unii Europejskiej, prezydent Litwy Dalia Grybauskaitė otrzymała od strony brytyjskiej
zapewnienie, że „ograniczenia dostępu do zasiłków dla pracujących w ZK imigrantów będą
stosowane wyłącznie wobec nowo przybyłych i nie dotkną już tam mieszkających i pracujących”ii.
Przewodniczący sejmowego Komitetu Spraw Europejskich Gediminas Kirkilas, reprezentujący
Litewską Partię Socjaldemokratyczną (LSDP), pozytywnie ocenił rezultat negocjacji. Natomiast
Petras Auštrevičius z Ruchu Liberalnego Republiki Litewskiej (LRLS) wskazał, że porozumienie nie
będzie miało wpływu na ostateczny wynik referendum w ZK.
Według wstępnych ocen, które wypełniają dyskurs publiczny na Litwie, ewentualne wyjście ZK z
UE może wpłynąć na: pogorszenie sytuacji diaspory litewskiej w ZK, kwestie bezpieczeństwa w
regionie oraz relacje Litwy z Rosją.
W odniesieniu do kwestii emigracji szacuje się, że około 137 000 obywateli litewskich przebywa
obecnie w ZK (na podstawie cenzusu z 2014 r.); liczba ta może być znacznie zaniżona.
Zdecydowany wzrost emigracji zanotowano po kryzysie ekonomicznym w 2008 r. (tabela 1). W
ostatnich latach stopa bezrobocia na Litwie malała (w 2013 r. wyniosła 11%; w 2014 r. – 9,9%),
ale ten spadek wynikał raczej ze wzmożonej emigracji zarobkowej niż z powstawania nowych
miejsc pracy na Litwie. Ewentualny Brexit oznaczałby, że tysiące obywateli Litwy
zamieszkujących Wyspy Brytyjskie zostałoby pozbawionych praw, które obecnie gwarantuje im
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
posiadane przez nich obywatelstwo unijne. Na Litwie jest to tym bardziej problematyczne, że
konstytucja z 1992 r. wyklucza możliwość posiadania podwójnego obywatelstwa. Decyzja o
przyjęciu brytyjskiego obywatelstwa oznaczałaby automatyczną utratę litewskiego paszportu.
Tabela 1: Dynamika wzrostu liczebności diaspory litewskiej w Wielkiej Brytanii
Rok
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Liczba
144 000
137 000
53 000
58 000
60 000
74 000
90 000
108 000
132 000
Źródło: Office for National Statistics, https://www.ons.gov.uk,
http://webarchive.nationalarchives.gov.uk, dostęp: 16.06.2016.
W odniesieniu do poziomu bezpieczeństwa w regionie podkreśla się, że w momencie wyjścia ZK
z UE, NATO straci ważny łącznik we współpracy z UE. Szczególnie dotkliwe może się to okazać
dla Litwy, Łotwy i Estonii, które w sytuacji pogłębiającej się niepewności i obaw przed Rosją
stracą silnego sprzymierzeńca. 13 czerwca 2016 r. sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg
zapewnił jednak, że do Polski i każdego z państw bałtyckich zostanie wysłany batalion bojowy
składający się z ok. 1 tysiąca żołnierzy z krajów NATO.
Ponadto Litwa obawia się pogorszenia relacji z Rosją, tym bardziej że w UE narasta sprzeciw co
do dalszych sankcji wobec Rosji. Minister spraw zagranicznych Linas Linkevičius (LSDP) zapewnił,
że Litwa razem z Polską będzie wnioskowała o ich utrzymanie. Kwestia ta będzie dyskutowana w
UE na przełomie czerwca i lipca tego roku. Brexit, którego Rosja oficjalnie nie popiera, stawiałby
ją w korzystniejszej sytuacji wobec państw UE. Przewiduje się, że bez ZK utrzymanie sankcji
będzie trudniejsze i bardziej kosztowne. Oznacza to, że słabsza UE będzie bardziej ustępliwym
partnerem wobec nacisków Rosji. Wyjście ZK ze wspólnoty osłabi także jedność Europy w kwestii
konfliktu we wschodniej Ukrainie.
Chociaż wynik referendum jest trudny do przewidzenia, ambasador Litwy w ZK Asta SkaisgirytėLiauškienė zaznaczyła, że postrzelenie i śmierć członkini brytyjskiego parlamentu Jo Cox z Partii
Pracy mobilizująco wpłynie na decyzję głosujących za pozostaniem ZK w UE.
i
http://lordashcroftpolls.com
Porozumienie ma wejść w życie w momencie, gdy Przewodniczący Rady UE zostanie poinformowany, że ZK
pozostaje członkiem UE, lub zostać odrzucone, jeśli w związku z wynikiem referendum państwo to opuści UE.
ii
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]