1 Temat 4.1.: „OD NASIONKA SIĘ ZACZYNA”

Temat 4.1.: „OD
NASIONKA SIĘ ZACZYNA”
Termin: styczeń - luty
Miejsce zajęć: Zbiórka na terenie leśnictwa położonego najbliżej
szkoły, a następnie przejazd na miejsce zrębu.
Czas trwania: 6 godzin.
Cel główny: Zabezpieczenie ciągłości produkcyjności lasu.
Wiadomości:
 Poznanie sposobów rozsiewania nasion.
 Poznanie sposobów wykorzystywania drewna dawniej i dziś
 Poznanie roli leśników w zabezpieczeniu ciągłości produkcyjności
lasu.
Umiejętności:
 Rozpoznawania gatunków drzew iglastych.
 Obserwowanie skutków działania człowieka.
 Pozyskiwania nasion drzew iglastych.
 Rozumienia roli człowieka w zachowaniu równowagi w przyrodzie
 Pracy grupowej
Postawy:
 Angażowania się w lokalne akcje na rzecz ochrony środowiska.
 Kształtowanie postawy badawczej
 Kształtowanie wrażliwości na piękno przyrody
 Kształtowanie odpowiedzialności za stan środowiska lokalnego
 Wzbudzenie zainteresowania problemami ekologii i ochrony
środowiska
Metody: praca w terenie, obserwacje, dyskusja, elementy pogadanki
Formy pracy: praca w grupach 4-6 osobowych
Środki dydaktyczne:
 karty instrukcyjne
 zestawy gałązek różnych gatunków drzew i krzewów iglastych
 plansze z gatunkami drzew i krzewów iglastych
 foliowe rękawice ochronne
 worki na szyszki
 upominki – nagrody
 gorąca herbata i kiełbaski na ognisko
 ankieta ewaluacyjna
1
Literatura:
Jura Cz., Krzanowska H. : Leksykon biologiczny. Wiedza
Powszechna W-wa 1992
Łysiak W. : Las w kulturze polskiej. T. II. Materiały z konferencji w
Gołuchowie. Poznań 2002.
Mowszowicz J. : Przewodnik do oznaczania drzew i krzewów
krajowych i aklimatyzowanych. WSiP. W-wa 1979
Rostański K., Rostański K. M. : Klucz do oznaczania wybranych
gatunków drzewiastych. Kubajak. Krzeszowice 1997
Stawiński W. : Zarys dydaktyki biologii. PWN. W – wa 1985
Żabko – Potopowicz A. : Dzieje lasów, leśnictwa i drzewniactwa w Polsce. PWRiL. W-wa
1965.
Plan zajęć:
I.
Faza przygotowawcza.
1. Przybycie uczniów do leśniczówki.
2. Pouczenie o zachowaniu w lesie.
3. Przewiezienie uczniów na miejsce zrębu.
II.
Faza realizacyjna.
1. Pogadanka na temat wykorzystywania drewna dawniej i dziś.
2. Przedstawienie roli leśników w zabezpieczeniu ciągłości produkcyjności lasu.
3. Rozpoznawanie drzew iglastych.
4. Zbiórka szyszek w formie konkursu (w grupach 4-6 osobowych).
5. Wspólne ognisko.
III.
Faza podsumowująca.
1. Podsumowanie wyników i rozdanie nagród.
2. Wymiana poglądów i doświadczeń – dyskusja.
3. Zebranie propozycji ochrony lasu.
4. Opuszczenie miejsca zrębu.
5. Zakończenie zajęć przy leśniczówce.
Przebieg zajęć:
Po przybyciu uczniów należy omówić krótko, jaki jest cel naszych zajęć, a następnie
poinformować o zachowaniu się w lesie. Jeżeli sprzyja nam zimowa aura można
zorganizować kulig na miejsce zajęć lub przejść się spacerkiem. Po przybyciu na zrąb leśnik
wyjaśnia, gdzie się znajdujemy i w jaki sposób prowadzi się tutaj gospodarkę leśną.
2
Jak należy zachowywać się w lesie:
1.
Nie oddalać się samowolnie.
2. Nie rozmawiać głośno.
3. Nie śmiecić.
4. Nie niszczyć otaczającej przyrody.
Wykorzystywanie drewna dawniej i dziś
Osoba prowadząca: nauczyciel
ćwiczenie 1
1. Dzielimy klasę na trzy grupy.
2. Przedstawiciel każdej grupy losuje karteczkę z instrukcją.
3. Każda grupa otrzymuje parę minut czasu na przygotowanie scenki.
4. Prezentacja scenek.
5. Podsumowanie każdej prezentacji.
6. Omówienie problemu wykorzystywania drewna dawniej i dziś.
grupa 1
Cofnęliście się w czasie do epoki ludzi pierwotnych. Waszym zadaniem jest przedstawienie
scenki z życia codziennego ludzi pierwotnych pokazującej różne sposoby wykorzystywania
drzewa.
grupa 2
Cofnęliście się w czasie do wieków średnich. Waszym zadaniem jest przedstawienie scenki
z życia codziennego ludzi epoki średniowiecza pokazującej różne sposoby wykorzystywania
drzewa.
grupa 3
Waszym zadaniem jest przedstawienie scenki z życia codziennego współczesnych ludzi
pokazującej różne sposoby wykorzystywania drzewa.
Na przestrzeni całych pradziejów las stanowił bardzo istotne miejsce w życiu
człowieka. Rola ta zmieniała się. Las dla człowieka był często „całym jego światem”:
żywicielem, mieszkaniem, schronieniem, uświęconą przestrzenią stanowiącą rodzaj tabu,
miejscem życia i śmierci.
Pierwotnie las dostarczał budulca, pożywienia, a w wypadkach zagrożenia także
schronienia. Przez wieki obok produktów rolnych, owoce lasu stanowiły podstawowy element
eksportu, a tym samym rozwoju gospodarki. Pierwsze „zagłębia„ przemysłowe powstawały
3
w puszczach Litwy, Mazowsza i Małopolski, gdzie z surowca
drzewnego produkowano przeznaczone na eksport do krajów Europy
Zachodniej: potaż, węgiel drzewny, dziegć i smołę.
 POTAŻ
otrzymywano
z
popiołu
pochodzącego
ze
spalania drewna i węgla drzewnego, a także przez wypalanie
skał. Potaż był od starożytności powszechnie stosowany przy
produkcji mydła, szkła, wyrobów ceramicznych, bielenia tkanin oraz jako nawóz.
Polska była dość długo eksporterem potażu. Szczyt produkcji potażu w Polsce miał
miejsce w XVII i XVIII w.
 WĘGIEL
DRZEWNY
był
wykorzystywany
w
obróbce
metalurgicznej
od
najdawniejszych czasów – został wyparty dopiero przez węgiel kamienny.
 DZIEGĆ jest cieczą oleistą, o małej lepkości, ciemnobrunatnej barwie oraz
charakterystycznym przenikliwym zapachu. Otrzymywano ją z kory lub drewna.
Dawniej miała szerokie zastosowanie między innymi jako środek antyseptyczny,
lepiszcze oraz barwnik.
 SMOŁA była najlepszym materiałem impregnującym drewno, w szczególności
kadłuby statków.
Polskie i litewskie lasy zyskały na znaczeniu w okresie wielkich odkryć
geograficznych, stając się cennym rezerwuarem budulca flot wszystkich państw.
O roli drewna w życiu dawnych ludzi świadczą zawody, które opierały się na tym
surowcu: szkutnictwo, bednarstwo, gonciarstwo, stelmachostwo, kołodziejstwo, meblarstwo i
inne.
Obecnie drewno jest najbardziej ekologicznym materiałem budowlanym, służącym
również do produkcji mebli oraz celulozy, jest tym samym podstawowym surowcem
wykorzystywanym w przemyśle papierniczym.
Rola leśników w zabezpieczeniu ciągłości produkcyjności lasu
Osoba prowadząca: leśnik
Lasy pierwotne już dawno przestały istnieć - ten, w którym się znajdujemy został
posadzony przez człowieka, a tym samym wymaga pielęgnacji, jak każda uprawa.
Rolą leśników od końca XVIII wieku, czyli od momentu powstania gospodarki leśnej
jest prowadzenie zrównoważonego rozwoju lasu, uwzględniającego potrzeby człowieka
i wymagania przyrody. Ucząc się od natury, przez ostatnie 200 lat leśnicy doskonalą tą
4
trudną sztukę. Każde stulecie przynosi nowe wyzwania, kiedyś była nim
plądrownicza eksploatacja, dzisiaj są nią emisje przemysłowe.
Rola leśników sprowadza się do:
 zachowania ciągłości produkcyjnej lasu
 prowadzenia zrównoważonego rozwoju lasu
 ochrony zasobów leśnych
Rozpoznawanie drzew iglastych
Osoba prowadząca: nauczyciel
ćwiczenie 2
1. Dzielimy klasę na grupy 4 – osobowe.
2. Rozdajemy każdej grupie po jednej gałązce świerka i jodły.
3. Zadaniem uczniów jest rozróżnienie obu gatunków i podanie wszystkich różnic, jakie
istnieją między tymi drzewami.
4. Każda grupa przedstawia swoje wyniki.
5. Rozdajemy plansze z porównaniem jodły i świerka i omawiamy wszystkie różnice.
ćwiczenie 3
1. Dzielimy klasę na grupy 4 – osobowe.
2. Wręczamy każdej grupie wcześniej przygotowane zestawy szyszek i gałązek różnych
gatunków drzew i krzewów iglastych.
3. Zadaniem uczniów jest nazwanie wszystkich gatunków.
4. Każda grupa odczytuje nazwy swoich okazów.
5. Rozdajemy plansze z ilustracjami drzew i krzewów iglastych, aby uczniowie mogli
zweryfikować swoje wyniki.
6. Chwalimy grupę, która najlepiej wykonała zadanie.
ćwiczenie 4
Rozpoznajemy i nazywamy drzewa iglaste znajdujące się w pobliżu nas.
5
Zbiórka szyszek
Osoba prowadząca: leśnik
Zbiórkę szyszek przeprowadzamy na uprzednio ściętych
drzewach, najlepiej w formie konkursu. W tym celu dzielimy klasę na
grupki 4 osobowe, rozdajemy foliowe rękawice ochronne dla każdego
uczestnika zajęć oraz po jednym worku na szyszki dla jednej grupy
i omawiamy warunki konkursu. Czas trwania konkursu należy dostosować do wieku
uczestników oraz do warunków pogodowych.
Po zakończeniu zbioru szyszek zbieramy wszystkie worki.
Ognisko
Osoba prowadząca: nauczyciel i leśnik
Przy wspólnym ognisku przeliczamy zebrane szyszki, ogłaszamy zwycięzców
i wręczamy im drobne upominki. Bardzo ważne jest podkreślenie, że w ten sposób
przyczyniamy się do zachowania ciągłości produkcyjnej lasu.
ćwiczenie 5
1. Każdy uczestnik dostaje po jednej szyszce do domu.
2. Szyszkę należy umieścić w tekturowym pudełku i położyć na grzejniku.
3. Po otwarciu się szyszki należy zebrać nasiona i wysiać w wilgotnej ziemi w doniczce.
4. Na jesieni siewkę można przesadzić do gruntu.
W czasie ogniska podsumowujemy zdobyte wiadomości i zachęcamy uczniów do
wymyślania własnych propozycji ochrony lasu.
6