docmarzec ok ok.indd - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
download 
Reklamacja Transkrypt
marzec ok ok.indd - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
!ZOTANY)))I6WWYBRANYCHPREPARATACHZIOOWYCH .ITRATESANDNITRITESINTHESELECTEDHERBALPREPARATIONS $RNFARM"ARBARA&IGURA 0ROFDRHAB*ANUSZ0LUTA +ATEDRAI:AKAD4ECHNOLOGII0OSTACI,EKU !KADEMII-EDYCZNEJWE7ROCAWIU +IEROWNIKPROFDRHAB*ANUSZ0LUTA Azotany i azotyny są bardzo niebezpiecznymi związkami, które poprzez kumulację w organizmie mogą powodować methemoglobinemię, awitaminozę, anemię. Ponadto wykazują mutagenność, embriotoksyczność i teratogenność oraz odpowiadają za powstawanie rakotwórczych nitrozoamin. Celem pracy było określenie poziomu skażenia azotanami III i V wybranych preparatów ziołowych w postaci stałej – tabletek, kapsułek, pastylek do ssania i cukierków zawierających sproszkowane zioła lub wyciągi z surowców zielarskich. Oznaczenia przeprowadzono zgodnie z metodyką opisaną w Polskiej Normie PN-92/A-75112. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że azotany V były obecne we wszystkich preparatach badanych serii, a najbardziej zanieczyszczone okazały się tabletki. Najniższy poziom zanieczyszczeń związkami azotu zanotowano w pastylkach do ssania i cukierkach ziołowych. Przebadane preparaty stałe nie stanowią bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego dla pacjenta, ale są dodatkowym, ważnym źródłem pobrania związków azotowych. Nitrates and nitrites are extremely dangerous compounds, which, when accumulated in the organism may cause methemoglobinaemia, avitaminosis and anemia. Moreover, they reveal mutagenic, embryotoxic and teratogenic properties as well as they are responsible for production of carcinogenic nitrozoamines. The aim of study was to determine the level of nitrates and nitrites in selected tablets, capsules, lozenges and pastilles (with powdered herbs or herbal’s extract). The contents of nitrates and nitrites were assessed according to method presented in the Polish Norm PN-92/A-75112. The results are proved the nitrates contingency in all of the tested samples. The highest contamination was found in the tablets and the lowest was detected in the lozenges and herbal pastilles. Tested samples are no dangerous for live and health of patient but are the additional and very important source of nitrates and nitrites. Keywords: nitrate, nitrite, contaminations, plant origin, safety of phytotherapy Słowa kluczowe: azotany, azotyny, zawartość zanieczyszczeń, preparaty ziołowe, bezpieczeństwo fitoterapii Azotany III i V to substancje szeroko rozpowszechnione w środowisku. Są obecne w produktach spożywczych, wodzie do picia oraz w powietrzu. Mechanizm działania toksycznego azotanów V wynika z redukcji ich do azotanów III, które są wielokrotnie bardziej toksyczne. Redukcja ta następuje w przewodzie pokarmowym pod wpływem enzymów wytwarzanych przez bakterie jelitowe. (1) Toksyczne działanie tej grupy związków polega na możliwości wywoływania methemoglobinemii, niedokrwistości, unieczynniania witamin z grupy B oraz witaminy A, upośledzenia wykorzystania białek i tłuszczów, zahamowania przyrostu masy ciała, zaburzenia funkcji tarczycy. Ponadto azotany III i V są prekursorami nitrozoamin, które wykazują działanie rakotwórcze, mutagenne i embriotoksyczne. (2-4) Ponieważ azotany i azotyny dostają się do organizmu zarówno w wyniku procesów fizjologicznych, jak również są COPYRIGHT'RUPA$R!2+WIECIÊSKIEGO )33. dostarczane z zewnątrz, organizm ludzki wykształcił kilka mechanizmów obronnych. Antyoksydanty, jak np. witaminy C, E lub beta-karoten, a także selen, wapń, kobalt i cynk działają ochronnie na organizm przez reagowanie z azotanami III i V, uniemożliwiając powstawanie nitrozwiązków. W rzeczywistości dzienne dawki nitrozwiązków dostarczane do organizmu są na ogół niskie i system obronny organizmu potrafi je zneutralizować. (3,5) Natomiast w przypadku kiedy pojawia się nadmiar związków azotu nie ma możliwości by je unieczynnić. Z tego względu konieczne jest kontrolowanie zawartości azotanów III i V w różnych produktach oraz przestrzeganie dopuszczalnych norm dziennego pobrania. Według zaleceń Komitetu Ekspertów FAO/WHO ds. dodatków do żywności, tolerowane dzienne pobranie ADI przez człowieka dorosłego wynosi 5 mg NaNO3/kg masy ciała i 0,2 mg NaNO2/kg masy ciała. (6) Należy jednak pa- &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY ¡¤°°U miętać, że istnieją grupy pacjentów – niemowlęta, dzieci i osoby starsze – które są w sposób szczególny wrażliwe na wystąpienie działań niepożądanych pod wpływem nawet dopuszczalnych dawek azotanów. Problem jest tym bardziej skomplikowany, że brak jest norm podających bezpieczną zawartość azotanów III i V w ziołach leczniczych i innych preparatach ziołowych. Odnośnikiem może być jedynie rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia z roku 2003, w którym podano maksymalne poziomy zanieczyszczeń azotanami III i V w wybranych produktach spożywczych. (7) Celem pracy było określenie poziomu skażenia azotanami III i V wybranych preparatów ziołowych w postaci stałej – tabletek, kapsułek, pastylek do ssania i cukierków zawierających sproszkowane zioła lub wyciągi z surowców zielarskich. Badaniom poddano 26 preparatów w postaci stałej. Wśród nich znajdowało się 13 rodzajów tabletek, 9 rodzajów kapsułek, dwa rodzaje pastylek do ssania i dwa rodzaje cukierków ziołowych. Wszystkie preparaty zostały zakupione we wrocławskich aptekach. Oznaczenie azotanów III i V wykonano zgodnie z zaleceniami Polskiej Normy (8,9), wykorzystując do prób różną ilość tabletek lub kapsułek, w zależności od spodziewanej zawartości. Zawartość tę wyliczano na podstawie odczytu absorbancji przy pomocy spektrofotometru Cecil CE 5501, przy długości fali 538 nm wobec próby odczynnikowej. Zawartość azotanów V oznaczano po ich uprzedniej redukcji kadmem do azotanów III. Wyniki podane w tabelach I – III są średnią z co najmniej trzech równolegle prowadzonych prób. Z przeprowadzonych badań wynika, że azotany V były obecne we wszystkich preparatach, a w wielu z nich wykryto również azotany III. W tabeli I przedstawiono wyniki badań zawartości zawiązków azotowych w tabletkach. Spośród trzynastu rodzajów tabletek poddanych analizie, obecność azotanów III stwierdzono w siedmiu, przy czym w trzech były to ilości znaczne – w tabletkach Echinapur – 11,60 mg/kg, Gingko intensiv – 9,64 mg/kg oraz Echinacea-ratiopharm – 7,75 mg/kg. Niemniej jednak biorąc pod uwagę dawkowanie poszczególnych preparatów w postaci tabletek, należy stwierdzić, że do organizmu chorego wraz z lekiem trafi nieznaczna ilość azotanów III, rzędu dziesiętnych części miligrama. Azotany V wykryto we wszystkich analizowanych tabletkach, a ich zawartość wahała się w szerokich granicach, od śladowych ilości w Hyperherba i Nervendragees, poprzez 380 mg NaNO3/kg w Immunalu forte, 247 mg/kg w Lymphozilu, aż po 570 mg/kg w tabletkach Echinapur. Echinapur to preparat zawierający koncentrat z jeżówki, który stosuje się w celu podniesienia odporności organizmu. Uwzględniając dawkowanie dla dzieci – 1 tabletka 3 razy dziennie – wprowadzamy do organizmu chorego ok. 0,6 mg jonu azotanowego (w przeliczeniu na NaNO3). Dla dziecka trzyletniego (o masie ciała 15 kg) taka ilość oznacza 20% ADI (0,2 mg/kg m.c.). Nie jest to mało, zważywszy, że na ADI składają się jony azotanowe przyjęte wraz z pożywieniem i wodą, które stanowią główne źródła podaży. W tabeli II przestawiono wyniki oznaczeń azotanów III i V w kapsułkach. Azotany III były obecne &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY w sześciu rodzajach kapsułek spośród dziewięciu badanych, w ilościach od śladowych w badanej serii Nervomixu i Urinalu, do 10 mg/kg w kapsułkach 50 Plus-simplex. Azotany V oznaczono we wszystkich badanych kapsułkach, przy czym najwyższy poziom – 31 mg/kg stwierdzono w badanej serii Avioplantu oraz w kapsułkach: 50 Plus-simplex i Nervomix – po 27 mg/kg. Nie stanowi to jednak problemu toksykologicznego uwzględniwszy dawkowanie obu preparatów. Za całkowicie bezpieczne należy także uznać przebadane pastylki do ssania i ich odmianę – cukierki lecznicze, gdyż poziom azotanów III i V w tych preparatach był poniżej 3 mg/kg w przeliczeniu na NaNO3 (Tabela III). 1. Azotany V wykryto we wszystkich preparatach badanych serii. 2. Spośród badanych postaci najbardziej zanieczyszczonymi przez związki azotu okazały się tabletki. 3. Najniższy poziom zanieczyszczeń związkami azotu zanotowano w pastylkach do ssania i cukierkach ziołowych. 4. Przebadane preparaty stałe nie stanowią bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego dla pacjenta, ale są dodatkowym, ważnym źródłem pobrania związków azotowych. l²ulRyylA ª| 1. Traczyk I.: Azotany i azotyny – występowanie i wpływ na organizm człowieka. Żywność, żywienie, prawo a zdrowie, 2000, 1, 81-89 2. Świątkowska A., Murzyński R.: Chorobotwórcze działanie azotanów i azotynów na organizm małego dziecka. Ped. Pol., 1983, 58, 7, 667-671 3. Karłowski K., Bojewski J.: N-nitrozoaminy, azotyny i azotany w środkach spożywczych przeznaczonych dla niemowląt i dzieci. Roczn. PZH, 1986, 37, 179-183 4. Sharat D. Gangolli, P. von den Brandt, Victor J. Feron, Ch. Janzowsky, Jan H. Koeman, Gerrit J. and other: Nitrate, nitrite and N-nitrosocompounds. European Journal of Pharmacology, Enviromental Toxicology and Pharmacology Section 292, 1994, 1-38 5. Ducha B., Hady S.: Trzy przypadki methemoglobinemii e przebiegu zatrucia azotynami. Roczn. PZH, 1992, 43, 267-270. 6. Gertig H.: Żywność a zdrowie. , PZWL, Warszawa, 1996 7. Dziennik Ustaw – Rozporządzenie MZiOS, Warszawa, 2003, nr 37, poz. 326 8. Polska Norma PN—92/A-75112: Owoce, warzywa i ich przetwory. Oznaczanie zawartości azotanów i azotynów. Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości 9. Azotany i azotyny – Materiały konferencji „Surowce uzupełniające i materiały pomocnicze stosowane w produkcji żywności”. Wrocław, 1999, Akademia Ekonomiczna COPYRIGHT'RUPA$R!2+WIECIÊSKIEGO )33. ¡¤°°U -®ª-R-- ¥ -®| -y¬ ¥uRRll°°° lyap|ly Ryl© Aily-¥ uu¥y-q\| R ¬ui|®lq Aily-AR-k- l|i-u 7Rl |« "-7qR pl¥|p-o-oÔAR ®RªR« ¬7Rl-y -®| -y¬& ¤ -¤ ¡ -¡ ° G`¡°G¤ zG`°G¡ UG¤^°GUz G¡°G¡ °°` G¡°G°` G°°G¤ `G^G¤^ ^°G°¤G°z °°^°° k k ¤UG°¤¤Gz ¡U°GUz¡G¡¡ ¡^¡ k k U°G`¡zG°` ¤`GU¤GzU ¤¤U^¤ ^G°G G^°G¤¤ °G¤°G¤°° `G¤°°G¤ ¤¤` k k z^GU¤°Gz °¡°^°^z ¤zGU°Gzz ¡G¤UG¤ `°GG¡ ¡¤°°` GU°G¤¡ ¤`G¤¤°G¤¤ ¤¤°¡ GUGUz ¤¡G°¡G¤U "-7qR ply-ylR -ªy|²É °¤^°¤°¤¤ G¤°GU° °°° zG¤G` &-qRly °°°^ k k G^U°G¡ zG°°Gzz °U^°¤ k k ¤G¡°G¤` ¤Gz¤°G¤ °°`°°°¤ k k Gz°G¡¡ ¤G`^°G¤z R©RyJ-aRR ¬RiR7lq|²Al²q-J|ªR "-7Rq-+-ª- |²É-®| -y}ªl&ª -7qR p-Aiuapa -®ª-R-- ¥ ¥uR°°Rll ©l|q-y `°`°¡°°°°° R©|ul« ^°¤° &-q¥RJ ¤°°^ |-JÖ7¥ p®¬®ªl -uly-ul ^°q¥kluqR« #ly-q -®| -y¬ -®| -y¬& ¤ -¤ G¡°G ¤G``°G¤ ¤G¤U°G° °°¡°` `G°°°G° °°¤° Gz°G^ ¤°° ¤¤GzG^` ¡G¡zG`^ ¤G¡G`` UG¤°°G`U k G°°G¤ °°°G¤`G¡z G°°G^ °° °G°`°Gz` -¡ °° ¤°G¤`G^° ¡G`¤°G¤ k ¡U` ¡ zG¡G¡ UG`G° G^¡G` zGUz°G¤^ °°°¤G¤G° zG¡G¤° ¡G¤°G^^ Rlu\| R °¡° k k RRy\| R ¡¤Uz°U k k lq|²Al²q-J|ªR "-7Rq-+-ª- |²É-®| -y}ªl&ªp-¥tp-Aiuapa |J®-oR-- ¥ - ¬qplJ|-yl- ¥plRpl -®ª-R-- ¥ |p|u| l© ¥uR Rll °U°`°°° -®| -y¬ ¤ -®| -y¬& -¤ ¡ -¡ °G^°°G°¡° °GU°G° Ra¥q-« `¤°z G°°G¤¤ G^°°G¤ ¥plRpl |p®¬ª|ªR `¡¤ k k ¤G`°G¤^ ¡G¡°°G¡ ¥plRpl-ª|²q-k ®|ª|k ¬ul-yp|ªR °¡¤°` G^°G¡ ¤G`°°G^ lq|²Al²q-J|ªR "-7Rq-+-ª- |²É-®| -y}ªl&ª- ¬qp-AilA¥plRp-Aiuapa COPYRIGHT'RUPA$R!2+WIECIÊSKIEGO )33. &ARMACEUTYCZNY 0RZEGLD.AUKOWY
