Łódź, dnia 3 czerwca 2005 r. Szanowny Panie Prezydencie

Łódź, dnia 3 czerwca 2005 r.
Szanowny Panie Prezydencie!
Wychodząc naprzeciw społecznej potrzebie zachowania dziedzictwa i tożsamości
Łodzi, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami – Oddział w Łodzi i Wojewódzki Urząd Ochrony
Zabytków w Łodzi zorganizowali spotkanie, na które zaprosili przedstawicieli środowisk
zaangażowanych w ochronę zabytków, przedstawicieli Urzędu Miasta Łodzi, inwestorów i
architektów oraz popularyzatorów walorów naszego miasta: Doradcę Wojewody ds.
Rewitalizacji Księżego Młyna, Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków,
Fundację na Rzecz Ratowania Kaplicy Karola Scheiblera, Fundację Księżego Młyna, Instytut
Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej, „UNIONTEX S.A. w upadłości”, Łódzkie
Stowarzyszenie Zarządców Nieruchomości, „VALOR” Instytut Nieruchomości, BER &
architekt, Goltz Associates, Regionalną Organizację Turystyczną Województwa Łódzkiego,
Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi, Towarzystwo Przyjaciół Łodzi, Grupę
Fabricum s. c. oraz liczne grono miłośników naszego miasta.
Z niepokojem patrzymy na przyszłość pofabrycznego kompleksu Karola Wilhelma
Scheiblera. Położony w centralnej części miasta dawny zespół fabryczny Scheiblera i
Grohmana stanowi jego szczególnie cenny, a jednocześnie coraz bardziej zdegradowany
fragment, który bezwzględnie wymaga kompleksowego programu rewitalizacji i
odpowiedzialnej polityki przestrzennej. Niezbędne w tym kontekście wydaje się
uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla szeroko pojętego
kompleksu poscheiblerowskiego.
Obecnie zabudowania zespołu w przeważającej części są użytkowane przez
przedsiębiorstwa „UNIONTEX S.A. w upadłości” oraz „WESTER S.A.”. Skutkiem zaszłości
administracyjno - prawnych z lat 70. XX wieku powstałych w trakcie wpisywania zespołu do
rejestru zabytków, ochrona prawna unikalnego zespołu fabrycznego dawnych Zjednoczonych
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.
Zakładów Scheiblera i Grohmana, nie stanowi skutecznego narzędzia zachowania dla
przyszłych pokoleń tego unikatowego zabytku architektury i techniki. Pragniemy zwrócić
uwagę, że wszystkie działania podejmowane ostatnio na tym obszarze mają charakter
doraźny, są wykonywane chaotycznie, podyktowane są bieżącymi potrzebami (spłata
wierzytelności).
Brakuje
całościowego
programu
rewitalizacji
oraz
strategii
zagospodarowania w przyszłości całego kompleksu. Wkrótce Wojewódzki Konserwator
Zabytków stanie przed koniecznością uzgodnień dotyczących podziałów własnościowych,
choćby na terenie dawnego zespołu tzw. wykończalni. Brak miejscowego planu
zagospodarowania
przestrzennego,
czy
spójnej koncepcji
zagospodarowania,
które
regulowałyby m.in. te kwestie, znacznie utrudnia podejmowanie odpowiedzialnych decyzji.
Miasto, które swoją politykę przestrzenną prowadzi bez oparcia o miejscowy plan
zagospodarowania, pogrąża się w architektonicznym i funkcjonalnym chaosie.
Księży Młyn (w potocznym, szeroko rozumianym kontekście, obejmujący wschodnią
część dawnych posiadeł wodno-fabrycznych doliny Jasienia) doczekał się już opracowania
pod nazwą „Studium Rewitalizacji Księżego Młyna – Delimitacja wschodniej części posiadeł
wodno-fabrycznych”. Opracowanie to jest cennym materiałem przedstawiającym historię,
stan aktualny i złożoność problemów występujących na tym obszarze. Może ono stanowić
punkt wyjścia do dalszych działań. Delimitacja wskazuje na trzy obszary o wybitnych
wartościach kulturowych i największym stopniu autentyzmu. Są to: (1.) tzw. zespół
„Centrali” przy Placu Zwycięstwa, (2.) osiedle domów robotniczych wraz z przędzalnią i
rezydencją Edwarda Herbsta oraz (3.) tzw. zespół wykończalni pomiędzy ulicami
Tymienieckiego i Milionową. Niestety, na razie brakuje długofalowej polityki dla
omawianych obszarów. W tym kontekście pojawiający się pomysł wpisania Księżego Młyna
na listę światowego dziedzictwa UNESCO staje się coraz bardziej nierealny. Na liście znaleźć
się przecież mogą jedynie obiekty odpowiednio zagospodarowane, których przyszłość w
żaden sposób nie jest zagrożona.
Mimo postępującej degradacji, w kompleksie pofabrycznym Karola Scheiblera miały
miejsce w ostatnim czasie wydarzenia, które pokazały, czym Księży Młyn mógłby być z
punktu widzenia kształtowania pozytywnego wizerunku naszego miasta i jakie funkcje
mógłby pełnić w przyszłości w przypadku prawidłowego zagospodarowania. Mowa tu o:
Pikniku Świętojańskim, zorganizowanym w czerwcu 2002 r., w którym wzięły udział tłumy
łodzian
zachęconych
między
innymi
możliwością
przejażdżki
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.
fabryczną
koleją
„scheiblerowską”, Międzynarodowym Biennale Sztuki, zorganizowanym w ubiegłym roku w
zabytkowych halach zespołu wykończalni, czy przedstawieniu teatralnym, wystawionym w
secesyjnej hali turbogeneratorów zakładowej elektrowni. Za sukces uznać też należy
przykłady (niestety nieliczne) adaptacji historycznych budynków do nowych funkcji (np.
remiza strażacka, czy budynek tzw. „szwajcarki”).
Unikalny ciąg zabudowy poprzemysłowej tzw. posiadeł wodno-fabrycznych, ciągnący
się wzdłuż doliny Jasienia praktycznie od al. Włókniarzy (przebudowany ostatnio zespół
fabryki Allarta i Rousseau) poprzez kompleks Ludwika Geyera, a na zabudowie
poscheiblerowskiej z folwarkiem przy al. Rydza-Śmigłego skończywszy, stanowi ogromny,
niewykorzystany potencjał Łodzi przemysłowej. Nie ma w Polsce lepszego miasta niż Łódź –
ze swoją bogatą historią – które mogłoby popularyzować zabytki techniki i prezentować
przemysłową przeszłość.
Działania
takie
jak:
udostępnienie
niektórych
zabytków
poprzemysłowych (chociażby takich jak piękna secesyjna elektrownia) dla turystów,
wskrzeszenie kolei na Księżym Młynie jako turystycznego szlaku „śladami Łodzi
przemysłowej”, adaptacja pozostałych obiektów do różnorakich, niekoniecznie związanych z
przemysłem funkcji (np. usługi, hotelarstwo), stanowiłyby szansę na ożywienie i uzdrowienie
tej części obszaru miasta.
Niedawno, 7 kwietnia br., byliśmy świadkami spontanicznego spotkania u wrót
przędzalni przy ul. Kilińskiego, upamiętniającego wizytę papieża Jana Pawła II u łódzkich
prządek w 1987 roku. Owo bogate dziedzictwo niematerialne Księżego Młyna jest przez
nasze miasto tracone bezpowrotnie, można rzec bezmyślnie w chwili, gdy np. w Gdańsku
17.04. br. zorganizowano konferencję pt. „Dziedzictwo niematerialne miast historycznych”.
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, która weszła w życie w 2003 r.
wprowadza nową formę ochrony zabytków, jaką jest park kulturowy. Uważamy, że
utworzenie parku kulturowego (należące do kompetencji Rady Miasta) powinno być bardzo
poważnie rozważone. Podobnie zresztą, jak możliwość uznania (w dalszej perspektywie)
całego zespołu scheiblerowskiego za pomnik historii.
W związku z powyższym wnosimy o pilne rozpoczęcie konkretnych działań, w
wyniku których będzie opracowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.
obszaru szeroko pojętego kompleksu scheiblerowskiego. Jednocześnie deklarujemy z naszej
strony zainteresowanie współuczestniczeniem i pomocą w tychże działaniach.
Opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wpłynęłoby
na
zainteresowanie
inwestorów
Łodzią,
której
potencjał
jest
niedostatecznie
wykorzystany. Plan miejscowy byłby czynnikiem zmniejszającym ryzyko inwestorów i
przyczyniłby się do napływu kapitału niezbędnego do rewitalizacji tego cennego terenu.
Nasze grono jest wyrazicielem ogromnej, społecznej potrzeby i woli wspólnego
uczestnictwa w dziele ochrony i utrwalania, a w istocie przekazania przyszłym pokoleniom
spuścizny twórców przemysłowej Łodzi. Znajduje to potwierdzenie w ogromnej liczbie
łodzian uczestniczących np. we wspomnianym wcześniej Pikniku Świętojańskim. Brak
profesjonalnej opieki nad postindustrialnym dziedzictwem Łodzi podważa sens wspólnej
działalności wielu ludzi dobrej woli i uniemożliwia kształtowanie pozytywnego wizerunku
naszego miasta.
Z poważaniem
Created with novaPDF Printer (www.novaPDF.com). Please register to remove this message.