Zbiór Orzeczeń

Zbiór Orzeczeń
WYROK TRYBUNAŁU (druga izba)
z dnia 27 marca 2014 r. *
Obywatelstwo Unii — Zasada niedyskryminacji — System językowy mający zastosowanie do
postępowań cywilnych
W sprawie C-322/13
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie
prejudycjalnym, złożony przez Landesgericht Bozen (Włochy) postanowieniem z dnia 6 czerwca
2013 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 13 czerwca 2013 r., w postępowaniu:
Ulrike Elfriede Grauel Rüffer
przeciwko
Katerinie Pokornej,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: R. Silva de Lapuerta (sprawozdawca), prezes izby, J.L. da Cruz Vilaça, G. Arestis,
J.C. Bonichot i A. Arabadjiev, sędziowie,
rzecznik generalny: E. Sharpston,
sekretarz: A. Calot Escobar,
uwzględniając pisemny etap postępowania,
rozważywszy uwagi przedstawione:
— w imieniu K. Pokornej przez M. Mairhofera oraz F. Bauera, Rechtsanwälte,
— w imieniu Republiki Włoskiej przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną
przez W. Ferrantę, avvocato dello Stato,
— w imieniu Komisji Europejskiej przez E. Traversa oraz W. Bogensbergera, działających
w charakterze pełnomocników,
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
* Język postępowania: niemiecki.
PL
ECLI:EU:C:2014:189
1
WYROK Z DNIA 27.3.2014 R. – SPRAWA C-322/13
GRAUEL RÜFFER
Wyrok
1
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 18 TFUE i 21 TFUE.
2
Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy U.E. Grauel Rüffer a K. Pokorną w przedmiocie
powództwa odszkodowawczego wytoczonego w następstwie wypadku na nartach.
Ramy prawne
3
Artykuł 122 ust. 1 Zivilprozessordnung (włoskiego kodeksu postępowania cywilnego) stanowi:
„Używanie języka włoskiego jest wymagane przez cały czas trwania postępowania […]”.
4
Artykuł 156 tego kodeksu przewiduje:
„1. Czynności procesowe nie mogą zostać uznane za nieważne z powodu niedochowania przepisów
dotyczących formy, jeżeli ustawa tego nie przewiduje.
2. Czynności te można jednak uznać za nieważne, jeżeli nie są spełnione przesłanki formalne czynności
procesowej konieczne do osiągnięcia jej celów.
3. Czynność procesowa nie może zostać uznana za nieważną, jeżeli osiągnęła zamierzony cel”.
5
Na zasadzie odstępstwa od wskazanej zasady w prowincji Bolzano język niemiecki może być używany
przed sądem w postępowaniach karnym, cywilnym i administracyjnym. Używanie języka niemieckiego
przed sądami prowincji Bolzano oparte jest na przepisach art. 99 i 100 dekretu prezydenta republiki
nr 670 z dnia 31 sierpnia 1972 r. w sprawie zatwierdzenia ujednoliconych tekstów ustaw
konstytucyjnych, które dotyczą szczególnego statutu dla Trydentu-Górnej Adygi (zwanego dalej „DPR
nr 670/1972”), oraz na dekrecie prezydenta republiki nr 574 z dnia 15 lipca 1988 r. dotyczącego
przepisów wykonawczych dotyczących szczególnego statutu dla regionu Trydentu-Górnej Adygi
w sprawie używania języków niemieckiego i ladyńskiego w kontaktach obywateli z administracją
publiczną i w postępowaniach sądowych (zwanego dalej „DPR nr 574/1988”).
6
Artykuł 99 DPR nr 670/1972 stanowi:
„W regionie status języka niemieckiego jest zrównany ze statusem języka włoskiego, będącego
oficjalnym językiem urzędowym państwa. W aktach z mocą ustawy i zawsze wtedy, gdy niniejszy
statut przewiduje wersję dwujęzyczną, autentyczna jest włoska wersja językowa”.
7
Artykuł 100 DPR nr 670/1972 przewiduje:
„Niemieckojęzyczni mieszkańcy prowincji Bolzano mają prawo do używania języka niemieckiego
w kontaktach z sądami oraz organami i urzędami administracji publicznej, które mają swoją siedzibę
na terytorium tej prowincji lub posiadają jurysdykcję regionalną, oraz w kontaktach
z koncesjonowanymi przedsiębiorstwami, które świadczą usługi publiczne na terytorium prowincji”.
2
ECLI:EU:C:2014:189
WYROK Z DNIA 27.3.2014 R. – SPRAWA C-322/13
GRAUEL RÜFFER
8
Zgodnie z brzmieniem art. 1 ust. 1 DPR nr 574/1988:
„Niniejszy dekret reguluje, w oparciu o przepisy działu XI […] szczególnego statutu dla
Trydentu-Górnej Adygi, używanie języka niemieckiego. W regionie status języka niemieckiego jest
zrównany ze statusem języka włoskiego, będącego oficjalnym językiem urzędowym państwa:
a)
w kontaktach z organami i urzędami administracji publicznej oraz z osobami prawnymi
i przedsiębiorstwami prawa publicznego mającymi siedzibę w prowincji Bolzano lub
posiadającymi jurysdykcję regionalną oraz w kontaktach z koncesjonowanymi przedsiębiorstwami,
które świadczą usługi publiczne na terytorium prowincji;
b)
w kontaktach z sądami i sądami powszechnymi, sądami administracyjnymi i sądami skarbowymi,
które mają siedzibę na terytorium prowincji Bolzano,
c)
w kontaktach z sądem apelacyjnym, ławniczym sądem apelacyjnym, wydziałem sądu apelacyjnego
dla nieletnich, prokuraturą przy sądzie apelacyjnym, sądem dla nieletnich, trybunałem nadzorczym
i organem nadzorczym, regionalnym komisarzem ds. zaspokojenia praw w dziedzinie użyteczności
publicznej […];
[…]”.
9
Artykuł 20 DPR nr 574/1988 stanowi:
„1. W postępowaniu cywilnym każda ze stron ma prawo do wyboru języka, w którym sporządza swoje
czynności procesowe. Wybór ten wynika z faktu sporządzenia w jednym bądź drugim języku pisma
wszczynającego postępowanie lub odpowiedzi na pozew, lub równoważnych czynności.
2. W razie sporządzenia pisma wszczynającego postępowanie i odpowiedzi na pozew lub
równoważnych czynności w tym samym języku postępowanie jest jednojęzyczne. W przeciwnym razie
postępowanie jest dwujęzyczne.
3. W postępowaniu dwujęzycznym każda ze stron używa wybranego przez siebie języka. Postanowienia
sądu są sporządzane i ogłaszane w obu językach, chyba że zainteresowana strona zrezygnuje
z egzekwowania tego wymogu przed zakończeniem rozprawy, na której złożony został wniosek
o wydanie danego postanowienia. Pisma i dokumenty stron są sporządzane w języku włoskim lub
niemieckim, przy czym nie istnieje obowiązek dokonywania tłumaczenia z urzędu na koszt sądu.
W postępowaniu dwujęzycznym strony, które nie mają miejsca zamieszkania bądź siedziby na
terytorium prowincji Bolzano, mogą w ciągu zawitego terminu trzydziestu dni, liczonego od
przekazania lub złożenia pism i dokumentów, zwrócić się do sądu z wnioskiem o zlecenie ich
tłumaczenia z urzędu i na koszt sądu w całości lub w części na inny język. Sąd może wyłączyć
tłumaczenie całości bądź części złożonych przez strony dokumentów, które uzna za oczywiście
nieistotne”.
Postępowanie główne i pytanie prejudycjalne
10
Z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika, że U.E. Grauel Rüffer, obywatelka niemiecka
zamieszkała w Niemczech, przewróciła się w dniu 22 lutego 2009 r. na trasie narciarskiej położonej
w prowincji Bolzano i doznała uszkodzenia prawego barku. Twierdzi ona, iż upadek ten spowodowała
K. Pokorná, obywatelka czeska, zamieszkała w Republice Czeskiej. Ulrike Elfriede Grauel Rüffer
zażądała od K. Pokornej naprawienia poniesionych szkód.
ECLI:EU:C:2014:189
3
WYROK Z DNIA 27.3.2014 R. – SPRAWA C-322/13
GRAUEL RÜFFER
11
12
13
14
15
W ramach postępowania wszczętego przed sądem odsyłającym pozew doręczony w dniu 24 kwietnia
2012 r. został na żądanie U.E. Grauel Rüffer sporządzony w języku niemieckim. Katerina Pokorná,
która otrzymała tłumaczenie tego pozwu na język czeski w dniu 4 października 2012 r., odpowiedziała
na pozew w języku niemieckim w dniu 7 lutego 2013 r. i nie podniosła żadnych zarzutów dotyczących
wyboru przez powódkę tego języka jako języka postępowania.
W trakcie pierwszej rozprawy sąd odsyłający poruszył – z uwagi na wyrok wydany w dniu 22 listopada
2012 r. przez Corte suprema di cassazione [sąd kasacyjny] (Włochy) (wyrok nr 20715) – kwestię
wyboru języka, mianowicie niemieckiego bądź włoskiego, w jakim powinno być dalej prowadzone
przedmiotowe postępowanie.
W wyroku tym Corte suprema di cassazione orzekł, że przepisy DPR nr 574/1988 mają zastosowanie
wyłącznie do obywateli włoskich zamieszkujących w prowincji Bolzano.
Sąd odsyłający podnosi, że zgodnie z tym wyrokiem pozwana w postępowaniu głównym nie mogłaby –
dokonując wyboru języka niemieckiego jako języka postępowania – konwalidować nieważności pozwu
wynikającej z użycia tego języka. Tym samym należałoby uznać za nieważne zarówno pozew, jak
i następną czynność procesową, czyli odpowiedź na pozew.
Sąd ten uważa jednak, że prawo Unii mogłoby stać na przeszkodzie stosowaniu spornych w niniejszej
sprawie przepisów krajowych w interpretacji nadanej im przez Corte suprema di cassazione. Zdaniem
sądu odsyłającego powstaje bowiem pytanie, czy tylko obywatele włoscy zamieszkujący w prowincji
Bolzano mogą używać w toczącym się przed sądem postępowaniu cywilnym języka niemieckiego, czy
też tę samą możliwość należy stworzyć również obywatelom włoskim niezamieszkującym w prowincji
Bolzano lub obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej innych aniżeli Republika Włoska,
zamieszkującym w prowincji Bolzano lub, jak w postępowaniu głównym, obywatelom tych państw
członkowskich niezamieszkującym w tej samej prowincji.
16
Wprawdzie w przekonaniu sądu odsyłającego celem cytowanych włoskich przepisów prawnych
dotyczących używania języka niemieckiego jest ochrona niemieckojęzycznej mniejszości
etniczno-kulturowej zamieszkałej na terytorium prowincji Bolzano, niemniej jednak stosowanie
spornego uregulowania do obywateli państw członkowskich innych aniżeli Republika Włoska, którzy
korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się, w żaden sposób nie powoduje uszczerbku
w realizacji tego celu.
17
W tych oto okolicznościach Landesgericht Bozen postanowił zawiesić postępowanie i przedłożyć
Trybunałowi następujące pytanie prejudycjalne:
„Czy wykładnia art. 18 TFUE i 21 TFUE stoi na przeszkodzie stosowaniu przepisów krajowych takich
jak sporne w postępowaniu głównym, które przyznają prawo używania języka niemieckiego
w postępowaniach cywilnych przed sądami prowincji Bolzano tylko obywatelom włoskim zamieszkałym
w prowincji Bolzano, a nie obywatelom innych państw członkowskich, niezależnie od tego, czy
mieszkają oni w prowincji Bolzano?”.
W przedmiocie pytania prejudycjalnego
18
Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający pyta w istocie, czy art. 18 TFUE i 21 TFUE należy interpretować
w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w postępowaniach
cywilnych toczących się przed sądami państwa członkowskiego mającymi siedzibę w danej jednostce
podziału terytorialnego tego państwa przyznaje prawo używania języka innego aniżeli język urzędowy
tego państwa tylko obywatelom tego ostatniego, zamieszkałym w tej samej jednostce podziału
terytorialnego.
4
ECLI:EU:C:2014:189
WYROK Z DNIA 27.3.2014 R. – SPRAWA C-322/13
GRAUEL RÜFFER
19
20
W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie należy w pierwszej kolejności przypomnieć, że
w odniesieniu do tych samych postanowień Trybunał orzekł w swoim wyroku Bickel i Franz,
C-274/96, EU:C:1998:563, pkt 19, 31, że przyznane przez uregulowanie krajowe prawo do tego, aby
postępowanie karne było prowadzone w języku innym aniżeli główny język danego państwa, jest
objęte zakresem zastosowania prawa Unii i że prawo Unii stoi na przeszkodzie uregulowaniu
krajowemu, które obywatelom władającym określonym – niebędącym głównym językiem danego
państwa członkowskiego – językiem i niemającym miejsca zamieszkania na terytorium określonej
jednostki terytorialnej przyznaje prawo do tego, aby postępowania karne były prowadzone w ich
języku, nie przyznając tego samego prawa obywatelom innych państw członkowskich, którzy władają
tym samym językiem, przemieszczają się i przebywają na tym terytorium.
Względy, które doprowadziły Trybunał do przyznania w wyroku Bickel i Franz, EU:C:1998:563, że
obywatel Unii będący obywatelem państwa członkowskiego innego aniżeli odnośne państwo
członkowskie ma – na takiej samej podstawie, jak obywatele tego ostatniego państwa członkowskiego
– prawo powoływać się w ramach postępowania karnego na system językowy taki jak sporny
w postępowaniu głównym i w związku z tym może zwrócić się do sądu, przed którym zawisło
postępowania w jednym z języków przewidzianych przez ten system, należy rozumieć jako względy
mające zastosowanie do każdego postępowania sądowego prowadzonego w tej jednostce terytorialnej,
w szczególności do postępowania cywilnego.
21
W przeciwnym wypadku niemieckojęzyczny obywatel państwa członkowskiego innego aniżeli
Republika Włoska, który przemieszcza się i przebywa w prowincji Bolzano, znalazłby się w sytuacji
mniej korzystnej w porównaniu z niemieckojęzycznym obywatelem włoskim zamieszkującym w tej
prowincji. O ile bowiem taki obywatel włoski może wytoczyć powództwo przed sądem w ramach
postępowania cywilnego i spowodować, by postępowanie to toczyło się w języku niemieckim, o tyle
prawa tego byliby pozbawieni przemieszczający się w tej prowincji niemieckojęzyczni obywatele
państwa członkowskiego innego aniżeli Republika Włoska.
22
Jeżeli chodzi o uwagę rządu włoskiego, zgodnie z którą nie ma powodu, aby rozszerzać zakres prawa od
używania języka odnośnej mniejszości etniczno-kulturowej o obywatela państwa członkowskiego
innego aniżeli Republika Włoska, który to obywatel w spornym regionie znajduje się jedynie
okazjonalnie i tymczasowo, jako że są mu gwarantowane instrumenty umożliwiające wykonywanie
w adekwatny sposób przysługujących mu praw, mimo iż nie zna on urzędowego języka przyjmującego
państwa członkowskiego, należy zauważyć, że to samo spostrzeżenie zostało sformułowane przez tenże
rząd w sprawie, która doprowadziła do wydania wyroku Bickel i Franz, EU:C:1998:563, pkt 21, i które
to spostrzeżenie Trybunał odrzucił w pkt 24–26 tego wyroku, stwierdzając, że uregulowanie sporne
w postępowaniu głównym jest niezgodne z zasadą niedyskryminacji.
23
Uregulowanie takie mogłoby zostać uzasadnione tylko wtedy, gdyby opierało się na względach
obiektywnych, niezależnych od przynależności państwowej zainteresowanych osób i proporcjonalnych
względem słusznego celu, jaki realizuje ustawodawstwo krajowe (zob. wyrok Bickel i Franz,
EU:C:1998:563, pkt 27).
24
Po pierwsze, jeżeli chodzi o argument podniesiony przez rząd włoski, w myśl którego zastosowanie
spornego w postępowaniu głównym systemu językowego do obywateli Unii skutkowałoby
utrudnieniem postępowania pod względem organizacji i terminów, należy zauważyć, że stwierdzeniu
temu wyraźnie zaprzecza sąd odsyłający, zdaniem którego sądy prowincji Bolzano są całkowicie
w stanie prowadzić postępowania sądowe czy to w języku włoskim, czy też niemieckim, czy też
w obydwu tych językach.
25
Po drugie, jeżeli chodzi o sformułowane przez ten sam rząd spostrzeżenie dotyczące dodatkowych
kosztów powstających dla odnośnego państwa członkowskiego z powodu stosowania tego systemu
językowego do obywateli Unii, z utrwalonego orzecznictwa wynika, że względy o charakterze czysto
ECLI:EU:C:2014:189
5
WYROK Z DNIA 27.3.2014 R. – SPRAWA C-322/13
GRAUEL RÜFFER
ekonomicznym nie mogą stanowić nadrzędnego względu interesu ogólnego uzasadniającego
ograniczenie podstawowej swobody gwarantowanej przez traktat (zob. wyrok Kranemann, C-109/04,
EU:C:2005:187, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).
26
27
W konsekwencji sporne w postępowaniu głównym uregulowanie krajowe nie może zostać uznane za
uzasadnione.
Z całokształtu powyższych rozważań wynika, że na przedstawione pytanie należy odpowiedzieć, iż
art. 18 TFUE i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie
uregulowaniu krajowemu takiemu jak sporne w postępowaniu głównym, które w postępowaniach
cywilnych toczących się przed sądami państwa członkowskiego mającymi siedzibę w danej jednostce
podziału terytorialnego tego państwa przyznaje prawo używania języka innego aniżeli język urzędowy
tego państwa tylko obywatelom tego ostatniego, zamieszkałym w tej samej jednostce podziału
terytorialnego.
W przedmiocie kosztów
28
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy
bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie
o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron
w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje:
Artykuły 18 TFUE i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie
uregulowaniu krajowemu takiemu jak sporne w postępowaniu głównym, które
w postępowaniach cywilnych toczących się przed sądami państwa członkowskiego mającymi
siedzibę w danej jednostce podziału terytorialnego tego państwa przyznaje prawo używania
języka innego aniżeli język urzędowy tego państwa tylko obywatelom tego ostatniego,
zamieszkałym w tej samej jednostce podziału terytorialnego.
Podpisy
6
ECLI:EU:C:2014:189