Wiadomości gospodarcze z Litwy Nr 44/2016 (31.10 – 06.11.2016)

Wiadomości gospodarcze z Litwy
Nr 44/2016 (31.10 – 06.11.2016)
MAKROEKONOMIA
Na Litwie największy potencjał do wzrostu PKB wśród krajów bałtyckich
Wg danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), realny PKB Litwy najbardziej odstaje od
potencjalnego wśród krajów bałtyckich. Analitycy MFW szacują, że Litwa trafia do grupy krajów, w
których jest nieduża różnica między potencjalnym i realnym PKB (1,5 – 3 %), natomiast Łotwa i Estonia
są zaliczane do grupy krajów, w których tej różnicy praktycznie nie ma (poniżej 1,5 %). W opinii Jorga
Decressina, wicedyrektora Departamentu Europy MFW, o różnicy między Litwą i innymi krajami
bałtyckimi decyduje stosunkowo wysokie bezrobocie. „Posiadacie stosunkowo wysokie bezrobocie, które
stanowi około 8,5 %. To pozwala czynić przypuszczenie, że gospodarka wciąż może rosnąć i wciągać
bezrobotnych, nie powodując szybkiego wzrostu płac.” – powiedział J. Decressin. Wg niego, na ile
szybko będzie rozwijała się gospodarka zależy również od tempa wzrostu płac – jeżeli będą rosły zbyt
gwałtownie, zmniejszanie poziomu bezrobocia zajmie więcej czasu. Polska również jest zaliczana do
grupy krajów, w których potencjalny PKB został praktycznie osiągnięty, natomiast Rosja jest w tej samej
kategorii jak i Litwa. Gorzej od Litwy wśród krajów Europy Środkowo – Wschodniej wyglądają Białoruś
i Ukraina, w których realny PKB odstaje od potencjalnego o więcej niż 3,5 %. (Lietuvos žinios,
03.11.2016)
Wsparcie dla firm na zatrudnianie osób nieaktywnych na rynku pracy
Zostało ogłoszone pierwsze wezwanie na uzyskanie wsparcia unijnego w ramach działania „Wsparcie dla
pracy” (lit. Parama darbui). Spółka UAB „Invega” wnioski będzie przyjmowała do końca lutego 2019 r.
W ramach tego działania pracodawca otrzyma rekompensatę w wysokości 23,3 % wypłaconego
pracownikowi wynagrodzenia brutto. Maksymalne wsparcie dla pracodawcy za wypłacone
wynagrodzenie brutto w wysokości 760 EUR wyniesie 177 EUR. Jeżeli wysokość wynagrodzenia brutto
będzie wyższe niż 760 EUR, wysokość rekompensaty wyniesie tyle samo – 177 EUR. O uzyskanie
rekompensaty będą mogły wnioskować spółki prywatne oraz publiczne osoby prawne (z wyjątkiem
instytucji budżetowych), filie i przedstawicielstwa zagranicznych firm, także osoby prywatne, które
zatrudniają pracownika. Ministerstwo Opieki Socjalnej i Pracy ma nadzieję, że wsparcie zachęci
przedsiębiorstwa do zatrudniania osób, które dotychczas nie były aktywne na rynku pracy. Jak stwierdził
Gintaras Uselis, kierownik Wydziału Powszechnych Dotacji w spółke "Invega”, koszty wynagrodzeń
będą rekompensowane raz na kwartał. Pracodawcy będą mogli zwracać się w dowolnym czasie, gdy
tylko zatrudnią pracownika spełniającego kryteria działania. Rekompensaty będą wypłacane tym
pracodawcom, którzy nie mają zaległości wobec funduszu ubezpieczeń społecznych „Sodra”. Jeżeli
zostanie zatrudniona osoba w wieku do 29 lat, dla której będzie to pierwsza praca, rekompensata będzie
wypłacana przez 12 miesięcy. Jeżeli spółka zatrudni osobę w wieku powyżej 54 lat, która nie pracowała
przez ostatnich 6 miesięcy, rekompensata może być wypłacana przez 24 miesiące. Jedna spółka będzie
mogła wnioskować o rekompensatę dla nieograniczonej liczny pracowników, jednak w czasie realizacji
działania jedna spółka nie będzie mogła otrzymać więcej niż 200 000 EUR rekompensat. Szacuje się, że
przy pomocy tego działania w pierwszym roku zostanie zatrudnionych 3 000 osób: 2 500 młodych osób
w wieku do 29 lat oraz 500 osób starszych. Na pierwsze wezwanie przeznaczono 15 mln EUR.
Ogłoszenie drugiego wezwania jest planowane w I kwartale 2019 r., na ten cel przewidziano 25 mln
EUR. W okresie 2013 – 2015 „Invega” realizowała podobne działanie „Wsparcie dla pierwszej pracy”.
Ogółem w niej uczestniczyło i rekompensaty za wynagrodzenia pracowników otrzymały 2 744 spółki.
Zatrudniono 22 270 młodych osób do 29 lat. Spółkom wypłacono prawie 8 mln EUR rekompensat.
(Verslo žinios, 03.11.2016)
Umiarkowany wzrost PKB w III kwartale br.
Według danych Departamentu Statystyki, w III kwartale br., w porównaniu z III kwartałem poprzedniego
roku, wzrost PKB wyniósł 1,6 %. W porównaniu z II kwartałem br. PKB zwiększył się zaledwie o 0,1 %
1
i w cenach bieżących wyniósł 10,285 mld EUR. Łączna wartość PKB Litwy za pierwszych 9 miesięcy br.
roku wyniosła 28,439 mld EUR i była o 2,1 % większa niż przed rokiem. „Litewska gospodarka nadal
pozostaje w strefie skromnego wzrostu, a to wciąż pozostaje pewnym osiągnięciem w obliczu
skomplikowanych warunków międzynarodowych” – stwierdził Gitanas Nausėda, doradca prezydenta
banku SEB. W ocenie analityków banku SEB, wpływ na umiarkowane tempo wzrostu wywierają zbyt
niskie inwestycje, zbyt wolne przeorientowanie eksportu z Rosji na inne rynki. Z innej strony, jak i w
poprzednich latach, wzrost PKB podtrzymuje napędzany wzrostem wynagrodzeń popyt wewnętrzny. W
ocenie analityków SEB, w 2016 r. wzrost litewskiego PKB wyniesie 2,2 %, w 2017 r. wzrost przyśpieszy
do 2,5 %, a w 2018 r. osiągnie 3 %. Główny ekonomista banku „Nordea” Žygimantas Mauricas
stwierdził, że wzrost litewskiej gospodarki pozostaje w miarę konserwatywny, gdyż rozwój gospodarki
hamuje otoczenie zewnętrzne oraz niski poziom inwestycji. „Przede wszystkim powinniśmy zwiększać
liczbę inwestycji zagranicznych. Także trzeba celowo inwestować środki publiczne. Inwestować w
wykształcenie oraz wzrost jego efektywności. W ten sposób będziemy wspierać zmniejszanie się
nierówności dochodów oraz poziom korupcji, a to zmniejszy emigrację.” – powiedział Ž. Mauricas. W
jego opinii, wzrost PKB w br. wyniesie 2,3 – 2,4 %, a w następnym roku – 3 %. Z kolei główny
ekonomista na kraje bałtyckie banku „Danske Bank“ Rokas Grajauskas stwierdził, że tegoroczny wzrost
PKB Litwy jest rozczarowujący. „To nie jest takie tempo, którego chcielibyśmy i które pozwoliłoby
szybciej gonić bogatsze kraje Europy. Główne przyczyny, które nie pozwalają gospodarce rozwijać się
szybciej, to ospałe inwestycje oraz negatywna zmiana rezerw biznesu. Jednak litewski eksport w br.
demonstruje w miarę dobre wyniki. Rozwijający się eksport zwiększa również wielkość produkcji, z
której 2/3 wędruje za granicę.“ – skomentował R. Grajauskas. „Danske Bank” przewiduje, że w br. PKB
Litwy zwiększy się o 2,5 %, w 2017 r. – o 2,8 %, a w 2018 r. – o 3 %. (Lietuvos rytas, Verslo žinios,
02.11.2016)
INWESTYCJE
Większość inwestycji zagranicznych osiada w Wilnie
Według danych Departamentu Statystyki, w końcu 2015 r. na okręg wileński przypadało 9,528 mld EUR,
czyli 70,6 % wartości skumulowanych bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) na Litwie. Na
jednego mieszkańca okręgu wileńskiego przypadało 11 800 EUR BIZ, gdy średni wskaźnik dla całego
kraju wynosił 4 700 EUR. Natomiast w samym okręgu wileńskim nawet 95,4 % ogólnej wartości
inwestycji przypadało na miasto Wilno, a na jednego mieszkańca stolicy przypadało 16 700 EUR
inwestycji zagranicznych. Na okręg kowieński przypadało 1,508 mld EUR, czyli 11,2 % ogólnej wartości
BIZ, na okręg kłajpedzki – 1,212 mld EUR (9 %). Najmniej zainwestowano w okręgu tauroskim (lit.
Tauragės apskritis) – 24,6 mln EUR, czyli zaledwie 0,2 % ogólnej wartości inwestycji zagranicznych. W
poprzednim roku największy wzrost BIZ odnotowano w okręgu kłajpedzkim (o 19,4 %), olickim (lit.
Alytaus) (o 15,6 %) oraz poniewieskim (o 13,5 %). Natomiast największy spadek odnotowano w okręgu
uciańskim (lit. Utenos) – o 18,1 % oraz okręgu telszeńskim (lit. Telšių) – o 8 %. Najwięcej na Litwie
zainwestowali inwestorzy ze Szwecji, Holandii i Niemiec. W ciągu 2015 r. ogólna wartość
skumulowanych BIZ zwiększyła się o 5,9 % i w końcu roku wyniosła 13,497 mld EUR. (Lietuvos rytas,
05.11.2016)
Ulgi dla małych spółek w SSE
Sejm zatwierdził ulgi dla małych spółek w specjalnych strefach ekonomicznych. Zezwolono przez 6 lat
nie płacić podatku dochodowego dla tych spółek, w których pracuje co najmniej 20 osób i których
wartość inwestycji przekroczy 100 tys. EUR. Następnie przez 10 kolejnych lat te spółki będą płaciły
połowę podatku dochodowego. (Lietuvos rytas, 04.11.2016)
2
BANKOWOŚĆ, FINANSE
Bank Litwy zarobił 2,54 %
Bank Litwy w okresie styczeń – wrzesień br. na zarządzanym portfelu aktywów finansowych o wartości
2,3 mld EUR zarobił 2,54 %. Jeżeli wysokość stopy zwrotu nie zmieni się znacznie do końca roku, będzie
to najlepszy wynik tego portfelu od 2009 r., gdy stopa zwrotu wyniosła 3,85 %. Obecnie największą
część portfela – 32,6 % - stanowią instrumenty rynku pieniężnego, 19 % stanowią papiery dłużne spółek,
17 % - papiery dłużne innych rządów, 9,4 % - papiery dłużne rządu USA, 6 % - akcje, 4,2 % - papiery
dłużne rządu Chin. (Verslo žinios, 03.11.2016)
Ochrona przed kredytami konsumenckimi
Bank Litwy od 1 listopada br. rozpoczął świadczenie usługi „Stop kredytom konsumenckim”, która
pomoże zabezpieczyć się przed nadmiernym i nieodpowiedzialnym zapożyczaniem się. Usługa zezwala
bezpłatnie wpisać się na specjalną listę osób, którym nie będą udzielane kredyty konsumenckie. Jeżeli
instytucja kredytowa mimo wszystko takiej osobie kredyt udzieli, umowa kredytowa będzie uważana za
nieważną, a instytucji kredytowej będzie groziła kara. Listą będzie zarządzał i administrował Bank Litwy,
natomiast dane będą udostępniane wyłącznie instytucjom kredytowym po złożeniu zapytania w sprawie
konkretnej osoby. Można to będzie zrobić poprzez system bankowości elektronicznej, łącząc się do usługi
poprzez elektroniczny portal usług publicznych „Elektroniniai valdžios vartai” bądź poprzez stronę
internetową Banku Litwy. Wnioski o wpisanie na listę można będzie złożyć w siedzibie Banku Litwy,
wysłać listem poleconym lub pocztą elektroniczną. Jest to już druga tego typu usługa na rynku litewskim.
Wywiadownia gospodarcza „Creditinfo Lietuva” poprzez swój portal obsługi klientów „manocreditinfo.lt” od 2012 r. oferuje możliwość bezpłatnego wpisania się do rejestru „Nie chcę szybkiej
pożyczki”. Na dzień dzisiejszy w tym rejestrze jest zarejestrowanych około 20 tys. osób. (Verslo žinios,
02.11.2016)
ENERGETYKA
EA w Ignalinie poszuka pieniędzy
Zamykana Elektrownia Atomowa w Ignalinie (EAI) zamierza powołać specjalny komitet, który będzie
poszukiwał możliwości zapewnienia finansowania projektów zamknięcia po 2020 r. Wcześniej minister
energetyki Rokas Masiulis stwierdził, że po 2020 r. na zamknięcie EAI będzie potrzebnych około 900
mln EUR. Obecnie udział Litwy w finansowaniu projektów zamknięcia EAI stanowi około 12 %.
Nieoficjalnie napomina się, że w przypadku braku wystarczającego finansowania z UE, część kosztów
będą musieli pokryć użytkownicy energii elektrycznej poprzez taryfę. (Lietuvos rytas, 04.11.2016)
REGULACJE PRAWNE
Sejm już nowelizuje nowy Kodeks Pracy
Kończący swoją kadencję Sejm rozpoczął nowelizację uchwalonego przed kilkoma miesiącami nowego
Kodeksu Pracy (KP). Zmiany zostały przyjęte uwzględniając uwagi wskazane w weto prezydent Dalii
Grybauskaitė. Wówczas posłowie odrzucili weto prezydent, jednak postanowili składać propozycje w
celu doskonalenia KP. Jedna z najważniejszych zmian – decyzja o rezygnacji z tzw. umów zerowych,
czyli o nieustalonym wymiarze pracy. Także zaaprobowano propozycję Litewskiej Konfederacji
Związków Zawodowych, by w razie wątpliwości co do warunków reglamentujących stosunki pracy,
byłyby one interpretowane na korzyść pracownika. Poza tym do KP przywrócono postanowienie, by tryb
udzielania dodatkowego urlopu za nieprzerwany długookresowy staż pracy w tym samym miejscu
zatrudnienia ustalał rząd, a nie byłoby to określane w umowach zbiorowych, gdyż takich umów na Litwie
zawiera się bardzo mało. Także zgodnie z nowelizacją KP, pracodawcy zostali zobowiązani, by w
przypadku wypowiedzenia umowy o pracę z pracownikiem wychowującym dziecko w wieku do 14 lat
lub niepełnosprawne dziecko w wieku do 18 lat, termin wypowiedzenia umowy wynosił 3 miesiące, a nie
1 jak to przewidziano w nowym KP. Jeżeli tacy pracownicy pracują krócej niż rok, o wypowiedzeniu
3
umowy trzeba zawiadomić przed 6 tygodniami (obecnie przed 2). Sejm także przywrócił zapis, że w
przeddzień dni świątecznych długość dnia pracy jest skracana o 1 godzinę. Przy udzielaniu corocznych
urlopów pierwszeństwo należy udzielać pracownikom, którzy samotnie wychowują dziecko w wieku do
14 lat lub niepełnosprawne dziecko w wieku do 18 lat (w nowej wersji KP dziecko do 10 lat).
Pracownikom wychowującym samotnie takie dziecko należy udzielić 25 dni roboczych urlopu, a nie 20
jak jest w nowej wersji KP. Prezydent D. Grybauskaitė tłumaczyła, że to dopiero początek. „Sejm poparł
więcej niż jedną trzecią moich propozycji, które przedstawiłam wetując buldożerem przepchany nowy
KP. Podpiszę je. Jednak to dopiero pierwszy krok i tylko częściowe poprawienie KP. Pozostaje
nierozwiązanych wiele kwestii, ważnych dla socjalnego bezpieczeństwa ludzi, dlatego KP powinien być
poprawiany dalej.” – oświadczyła prezydent. Jednak Rūta Skyrienė, dyrektor wykonawczy zrzeszenia
„Investors’ Forum”, stwierdziła, że decyzja o zmianie nowego KP wysyła zły sygnał dla litewskiego i
zagranicznego biznesu. „Sondaże przedstawicieli zagranicznych spółek inwestujących na Litwie
wyraźnie pokazały, że brak politycznej stabilności jest jednym z zasadniczych czynników, który
zmniejsza atrakcyjność inwestycyjną kraju. Takie niekonsekwentne zachowanie polityków jest kolejnym
ważnym sygnałem dla miejscowej i międzynarodowej społeczności inwestorów, którzy udzielają
pierwszeństwo tym krajom, w których zmiany otoczenia prawnego są przewidywalne i nie są
dokonywane w sposób żywiołowy.” – powiedziała R. Skyrienė. (Lietuvos rytas, 04.11.2016)
Opracowanie
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji
Ambasady RP w Wilnie
na podstawie litewskiej prasy ekonomicznej
4