po złożeniu wniosku o płatność końcową

 Komplementarność i równość szans w projektach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007‐2013 – cykliczne podsumowanie z realizacji zasad horyzontalnych (stan na koniec 2011 r.) I. Wprowadzenie Niniejszy raport jest pierwszym z cyklicznych podsumowań sposobu realizacji zasady równości szans i zasady komplementarności w projektach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007‐2013 (PO RPW). Dotyczy on pierwszych 29 zakończonych projektów 1 w ramach Programu i będzie uzupełniany i aktualizowany wraz z postępem w realizacji Programu. Zbyt wczesne jest co prawda uogólnianie pierwszych wniosków i hipotez na cały PO RPW, ale można już zaprezentować interesujące przykłady realizacji obu powyższych zasad. Podsumowanie realizacji zasady komplementarności i równości szans w projektach PO RPW odbywa się na podstawie ankiet monitorowania wypełnianych jednorazowo przez beneficjentów, którzy złożyli wnioski o płatność końcową. Prośba o wypełnienie ankiet jest wysyłana przez Instytucję Zarządzającą (IZ) PO RPW (w styczniu i lipcu) do beneficjentów, którzy złożyli wnioski w danym półroczu. Zasady równości szans i komplementarności powinny być obligatoryjnie uwzględnione przy realizacji każdego typu projektu. Deklaracja odnośnie sposobu ich wdrażania jest już oceniana na etapie oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie, a później powinna być zweryfikowana przy kontroli na zakończenie projektu. Pytania w ankietach monitorujących dotyczą sposobów, w jaki beneficjenci zrealizowali je w swoich projektach. Pozwalają uszczegółowić informacje zawarte we wniosku o dofinansowanie, zweryfikować sposób, w jaki zasady są rozumiane przez beneficjentów oraz zgromadzić przykłady dobrych praktyk na potrzeby sprawozdań rocznych z realizacji PO RPW kierowanych do Komisji Europejskiej (KE). II. Wypełnione ankiety Do końca stycznia 2012 r. łącznie zostały wypełnione ankiety dla 29 projektów, dla których beneficjenci (z osi I‐V PO RPW) złożyli wnioski o płatność końcową do końca 2011 r. Wszyscy beneficjenci proszeni o wypełnienie ankiety dopełnili swojego obowiązku. Liczba Liczba Działanie Rodzaj beneficjenta JST 1
ankiet/projek
tów 16 Uczelnie i jednostki badawcze 10 Klastry 2 GDDKiA 1 Łącznie 29 Projekty, dla których zostały złożone już wnioski o płatność końcową PO RPW ankiet/projektów 1.1. 3 1.3. 15 1.4. 7 3.1. 1 4.1. Łącznie 3 29 III. Komplementarność w projektach PO RPW Ankiety dot. komplementarności projektów miały na celu dostarczyć informacje na temat powiązań komplementarnych projektów realizowanych w ramach PO RPW z innymi projektami, które są realizowane/planowane do realizacji zarówno ze środków unijnych jak też środków krajowych. Poszczególni beneficjenci wskazywali od 0 do 10 projektów komplementarnych do projektu zakończonego w ramach PO RPW. Wartość zerową wskazano w odniesieniu do 2 z 29 projektów. Należałoby bliżej przyjrzeć się przyczynom takiej sytuacji, szczególnie, że beneficjenci wskazywali działania komplementarne do ich projektu we wniosku o dofinansowanie, który podlegał w tym zakresie ocenie. Można tylko przypuszczać, że w rzeczywistości beneficjenci realizując projekt nie widzieli jednak praktycznego związku ze wskazanymi przez siebie działaniami, albo w rzeczywistości wpłynęły one w niezauważalnym stopniu na bezpośrednią realizację i wykorzystanie efektów projektu. Mogli zatem rozumieć komplementarność czysto teoretycznie, jako kryterium, które powinno zostać opisane tylko „na papierze” dla spełnienia formalności. W związku z tym, w momencie aplikowania o dofinansowanie unijne starają się udowodnić, że spełniają zasadę komplementarności, aby uzyskać dodatkowe punkty podczas oceny wniosku. Pozostali beneficjenci wskazywali: • 1‐3 projekty (16 beneficjentów) • 4‐6 projekty (5 beneficjentów) • 7‐10 projekty (6 beneficjentów) Biorąc pod uwagę strukturę finansowania projektów komplementarnych, zdecydowanie najwięcej wskazano innych projektów współfinansowanych również z PO RPW (32). Ponad 3 razy mniej z PO KL i RPO. Najczęściej beneficjenci jako projekty komplementarne wymieniali inne projekty, które sami realizują/realizowali i które były dofinansowane ze środków unijnych. Można przypuszczać, że komplementarność widzieli poprzez różnorodne działania, których wspólnym celem jest wzmacnianie ich (szeroko rozumianego) potencjału. Może to wynikać z faktu, że na etapie aplikowania o środki beneficjenci nie posiadają wiedzy na temat innych niż swoje projektów, w związku z tym nie mają szans na nawiązanie współpracy z innymi podmiotami w celu realizacji komplementarnych przedsięwzięć. Tylko w przypadku co czwartej ankiety wskazano wśród projektów komplementarnych projekty realizowane przez innych beneficjentów oraz zadeklarowano, że między beneficjentami zaistniała współpraca, głównie na etapie ustalania zakresu rzeczowego projektu. Poniżej prezentujemy przykłady dobrych praktyk w zakresie komplementarności projektów których beneficjenci współpracowali na etapie realizacji projektów. 2
1.
Projekty zakupu sprzętu naukowego i jego wykorzystania w pracach badawczych i wdrożeniowych Projekt Rozbudowa infrastruktury i doposażenie laboratoriów… (PO RPW) polegający na budowie zaplecza dla działalności statutowej Instytutu Agrofizyki PAN w Lublinie jest uzupełniany przez projekt Środowiskowe Laboratorium Energii Odnawialnej (ŚLEO ‐ PO RPW), który rozszerza działalność Instytutu o nowe obszary badawcze, obejmujące głównie zagadnienia z zakresu energii odnawialnej oraz zakup odpowiedniej do tego celu aparatury uzupełniającej dotychczasowe zasoby. Z wykorzystaniem zakupionej aparatury w ramach projektu ŚLEO są prowadzone projekty naukowe (granty badawcze: Opracowanie innowacyjnego preparatu do optymalizacji procesu fermentacji metanowej oraz Opracowanie założeń fizjologiczno‐technicznych do produkcji glonów na cele energetyczne), jednocześnie realizując założone w projekcie ŚLEO wskaźniki rezultatu. Do projektu ŚLEO jest również komplementarny projekt beneficjenta z sektora prywatnego Budowa bioelektrowni UHNIN (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka /PO IG/) w województwie lubelskim, który wykorzystuje odnawialne źródła energii. Beneficjent projektu bioelektrowni z uwagi na zakres swojego projektu współpracował z Instytutem zarówno na etapie opracowania zakresu jak i realizacji projektu bioelektrowni. Jednocześnie z wykorzystaniem sprzętu zakupionego w ramach projektu Rozbudowa infrastruktury i doposażenie laboratoriów… (PO RPW) realizowany jest projekt badawczy 3
Produkcja ekologicznego oleju rzepakowego o wyjątkowych właściwościach prozdrowotnych (PO IG). Jego celem jest opracowanie pilotażowej linii innowacyjno‐produkcyjno‐
technologicznej, przy pomocy której, w oparciu o ekologicznie wyprodukowane odmiany rzepaku uzyskiwany będzie prozdrowotny olej spożywczy. Dzięki upowszechnieniu wyników prac możliwa będzie produkcja oleju ekologicznego o właściwościach prozdrowotnych na skalę przemysłową. Projekty te są ze sobą powiązane zarówno ze względu na bliskość terytorialną jak i tematyczną. W związku z tym, ich realizacja przyczynia się do wzmocnienia potencjału naukowo‐ badawczego w regionie (Lublin i okolice). 2. Projekty wsparcia terenów inwestycyjnych i ich promocji gospodarczej Wspólnym celem projektów komplementarnych z PO RPW i Regionalnym Programem Operacyjnym (RPO) województwa lubelskiego polegających na uzbrojeniu terenów inwestycyjnych oraz ich promocji jest zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej 3 gmin podstrefy TSSE EURO‐PARK WISŁOSAN w województwie lubelskim (Janowa Lubelskiego, Łukowa, Tomaszowa Lubelskiego). Projekt promocyjny terenu polegał na opracowaniu strategii rozwoju i marketingu oraz strony internetowej i przeprowadzeniu kompleksowej kampanii informacyjno – promocyjnej oferty inwestycyjne trzech podstref ekonomicznych województwa lubelskiego. Projekty te dzięki wzbogaceniu oferty promocyjnej i inwestycyjnej ww. gmin mogą również wpłynąć na poprawę efektów projektu Promocji gospodarczej Polski Wschodniej (PO RPW), w ramach którego mogą być prezentowane potencjalnym inwestorom, polskim i zagranicznym. 4
3. Projekty rozwoju lokalnego ośrodka naukowo‐badawczego Projekty budowy i wyposażenia uczelni w Stalowej Woli finansowane z PO RPW (Stworzenie kompleksowej bazy naukowo‐dydaktycznej i socjalnej dla uczelni wyższych w Stalowej Woli jako ośrodka intensyfikacji rozwoju gospodarczego i społecznego Polski Wschodniej) i Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) (Baza dydaktyczna i badawcza niezbędna dla powstania i rozwoju kierunku Inżynieria Środowiska na Wydziale Zamiejscowym Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli) są komplementarne z zakupionym z PO RPW wyposażeniem naukowym dla Inkubatora Technologicznego ("Od COP‐u do innowacji i rozwoju" ‐ Inkubator Technologiczny w Stalowej Woli jako narzędzie rozwoju gospodarki i innowacji Polski Wschodniej), który jednocześnie będzie stanowić sprzętowe zaplecze dla całości bazy dydaktycznej. Inkubator współpracuje m.in. z lokalnymi uczelniami, których studenci i absolwenci mogą uzyskać wsparcie rozpoczynając działalność gospodarczą. Inkubator prowadzi bezpłatne doradztwo w tym zakresie i zachęca do udziału m.in. w takich projektach szkoleniowych jak Spinaker Wiedzy (Program Operacyjny Kapitał Ludzki /PO KL/) dotyczący przedsiębiorczości akademickiej, zarządzania prawem własności intelektualnej i przemysłowej oraz założeniem firmy typu spin off/out. Udostępnia swoim klientom również sprzęt maszynowy i laboratorium metaloznawcze. Działania miasta Stalowa Wola w zakresie poprawy dostępności komunikacyjnej do terenów przemysłowych i inwestycyjnych pozwalają skutecznie spoić całość przedsięwzięć związanych z rozwojem lokalnego ośrodka naukowo‐badawczego. 5
IV. Równość szans w projektach PO RPW Ankiety dot. równości szans mają dostarczyć informacji na temat rozwiązań jakie zastosowali beneficjenci w ramach realizowanych projektów, które świadczą o realizacji zasady równości szans. Z przeprowadzonych ankiet wynika, że kwestie związane z równością szans są trudnym tematem dla dużej części beneficjentów. Większość beneficjentów realizuje je w ściśle określonym, obligatoryjnym zakresie zapisanym w wymogach prawa w zakresie budowy i modernizacji obiektów oraz konsultacji społecznych planów budowy. W związku z tym, w obiektach infrastruktury uczelni budowane są m.in. podjazdy, windy, toalety dostosowane dla osób niepełnosprawnych, a przy realizacji projektów drogowych w trybie uzyskiwania pozwoleń na budowę, odbywają się konsultacje społeczne. Dość często również w zakresie promocji projektów (18 z 29) beneficjenci, aby informacja mogła trafić do różnych grup społecznych, stosowali metody upowszechniania informacji poprzez różne kanały dystrybucji, np. strony internetowe, publikacje, plakaty, filmy. Natomiast w większości pozostałych sfer nie zdefiniowanych konkretnymi wymogami prawa, inicjatywa beneficjentów na rzecz realizacji zasady równości szans jest niewielka. Świadczą o tym stwierdzenia beneficjentów, które są często niespójne z ich uzasadnieniem, jakby beneficjenci chcieli pokazać się w lepszym świetle albo nie rozumieli w pełni, na czym polega równość szans. Na przykład: - zakładają, że skoro cele projektu odnoszą się do całej społeczności, a nie poszczególnych grup, to tym samym uwzględniają grupy zmarginalizowane. Jeśli beneficjent nie stwarza świadomie barier w dostępie do efektów projektu tym grupom, to uznaje, że tym samym zapewnia im równy dostęp. Tymczasem, żeby mógł zaistnieć równy dostęp, to należałoby najpierw usunąć pewne bariery dla osób z różnorodnymi problemami (np. osobom niepełnosprawnym, kobietom z małymi dziećmi itd.). Tylko w przypadku jednego z 29 projektów beneficjent skonsultował jego zakres z organizacjami działającymi na rzecz równości szans, żeby zniwelować ewentualne bariery w dostępie. - beneficjenci również często deklarowali (22 z 29) stosowanie w promocji projektów języka równościowego, ale część z nich stwierdziła jednocześnie, że „stosuje formy bezosobowe” albo „powszechnie stosowany język polski”, czyli nie stosowała końcówek żeńskich, jeśli nie jest to popularne. - różni beneficjenci na tą samą kwestię prezentowali różne spojrzenie. W odniesieniu do projektu polegającego na zakupie sprzętu naukowego ‐ jeden z beneficjentów założył, że tego typu projekt „nie dotyczy bezpośrednio wsparcia osób”, a zatem również kwestii poruszonych w ankiecie. Nie brał pod uwagę, że sprzęt mogą użytkować przecież pracownicy naukowi z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Inny beneficjent tego samego typu projektu twierdził natomiast, że zadbano, aby zautomatyzowany sprzęt został zainstalowany w budynku, który przystosowany jest dla osób niepełnosprawnych 6
(podjazdy, węzeł sanitarny). Dostęp do jego użytkowania może być zatem limitowany jedynie poprzez profil prowadzonych badań, zbieżny z badaniami prowadzonymi przez kierowników pracowni. Pozytywnymi przejawami realizacji zasady równości w zrealizowanych projektach z PO RPW są: - gromadzenie danych ilościowych dotyczących potencjalnych odbiorców w podziale na płeć (dla 6 z 29 projektów), - udział zarówno kobiet jak i mężczyzn w realizacji (w gremiach decyzyjnych, konsultacyjnych, eksperckich) większości projektów (24 z 29), ale tylko w przypadku 8 z 29 projektów zapewniono rozwiązania godzenia życia osobistego z zawodowym, - ponad połowa (16 z 29) beneficjentów zadeklarowanała, że sprawdziła wprowadzone rozwiązań pod kątem bezpieczeństwa korzystania z nich, - w ramach działań promocyjnych (działanie 1.4. PO RPW) jeden z beneficjentów wykorzystywał film z lektorem (Platforma Współpracy – EGO SA), dzięki czemu osoby niedowidzące mogły usłyszeć o walorach prezentowanego obszaru, a inny beneficjent zapewnił wersję strony internetowej projektu dla osób niedowidzących (Innowacyjny Klaster Zdrowie i Turystyka. Uzdrowiska – Perły Polski Wschodniej – www. klasterzit.pl) Dobra praktyka realizacji zasady równych szans Działanie 1.1. PO RPW, projekt: Centrum Edukacji Międzynarodowej, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Kielnerowa k/Rzeszowa Zakres projektu: • budowa obiektu dydaktycznego z salami wykładowymi, ćwiczeniowymi, z salą audytoryjną, biblioteką multimedialną oraz 17 laboratorami nowoczesnych technologii (m.in. laboratorium podstaw automatyki i robotyki, laboratorium finansowe, przetwarzania dźwięku i akustyki, a także laboratorium inteligentnych systemów informacyjnych ‐ diagnostyka obrazowa, grafiki komputerowej i sztuki cyfrowej oraz zdalnej diagnostyki medycznej), gdzie kształcić się będą specjaliści z szeroko rozumianej branży informatycznej • zakup wyposażenia sieciowego i komputerowego w celu zapewnienia pełnej informatyzacji budynku, • zakup wysoce specjalistycznego i innowacyjnego wyposażenia do laboratoriów nowoczesnych technologii teleinformatycznych Ułatwienia dla grup marginalizowanych: 1. budynek i jego otoczenie Z budynku i jego bezpośredniego otoczenia mogą bezpiecznie korzystać osoby 7
z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W trakcie jego budowy i wyposażania monitorowano, czy uwzględnione w dokumentacji technicznej zastosowania są bezpieczne dla osób z nich korzystających. Parking znajduje się w nieznacznej odległości od budynku, jest odpowiednio oświetlony, widoczne jest z niego wejście do budynku. Zastosowano podjazdy, które umożliwiają swobodne poruszanie. Dodatkowym rozwiązaniem zapewniającym bezpieczeństwo jest system monitoringu. Wewnątrz budynku jest winda, podjazdy, posadzki wykonane z materiałów antypoślizgowych. Dostosowano pomieszczenia sanitarne i zainstalowano pętle indukcyjne, wspomagające korzystanie z urządzeń słuchowych osobom niedosłyszącym, w tym umożliwiające usłyszenie głosowych sygnałów alarmowych. W celu dobrej orientacji wewnątrz budynku umieszczono tablice informacyjne, opisy sal, laboratoriów, oznaczenie wyjść ewakuacyjnych, miejsca w którym znaleźć można sprzęt przeciwpożarowy oraz ozdobną klatkę z papugami jako punkt orientacyjny. 2. wyposażenie naukowe W laboratoriach przystosowanych do korzystania z nich przez osoby niewidome znajdują się oznaczenia w alfabecie Braille'a, monitory dotykowe, powiększalniki na monitory i drukarki Braille'a, specjalistyczne klawiatury. Dla osób niedosłyszących w salach wykładowych i ćwiczeniowych zainstalowane zostały specjalne pętle indukcyjne, które znacznie ułatwiają odbiór przekazu audio. To pokazuje, że nowoczesne rozwiązania informatyczne pomagają w pełni funkcjonować osobom niepełnosprawnym. 3. sposoby nauki Poprzez zakupienie specjalistycznego sprzętu i zastosowanie w ramach programów nauczania kształcenia blended learning (polegającego na połączeniu tradycyjnych metod dydaktycznych z metodami nowoczesnymi wykorzystującymi internet distance 8
learning), około 30 proc. zajęć będzie mogło być prowadzone z wykorzystaniem nowoczesnych technologii (w tym w formie telemostów). Znacznie zwiększy to dostęp do infrastruktury uczelni, szczególnie osób niepełnosprawnych, a także takich, które ze względu na miejsce zamieszkania mają utrudniony dostęp do edukacji, pozwoli też na efektywniejsze godzenie życia zawodowego z nauką. Ponadto, przygotowana w ramach projektu biblioteka multimedialna zawiera bazę kursów e‐learningowych, dzięki czemu osoby niepełnosprawne ruchowo, bez wychodzenia z domu, z dostępem do Internetu, mogą zgłębiać wiedzę. 4. zarządzanie projektem Promocja projektu uwzględniała upowszechnianie materiałów informacyjnych różnymi kanałami, aby dotarły do różnych grup społecznych tj. poprzez strony internetowe, filmiki, materiały drukowane, ogłoszenia. W skład zespołu zarządzającego wchodzili zarówno mężczyźni jak i kobiety. Bezpośrednio w wyniku realizacji projektu utworzono nowe etaty i zostali zatrudnieni zarówno mężczyźni jak i kobiety. Zastosowane również rozwiązania godzenia życia zawodowego z prywatnym m.in. poprzez: skrócony czas pracy i indywidualny czas pracy. Opracowanie: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Departament Programów Ponadregionalnych Marta Brzozowska, Maria Ślesik 9