Pobierz dokument
Transkrypt
Pobierz dokument
Postacie Kociewskie • Edmund Ruduński • Przezył jedynie lat 50. Był wybitnym tczewianinem i patriota, wysokiej rangi działaczem samorzadowym, cenionym publicysta, autorem pierwszej polskiej monografii ”Grodu Sambora”, prekursorem promocji Kociewia. Został zamordowany przez gestapo w Tczewie w pazdzierniku 1939 r. E. Radunski był równiez aktywnym publicysta. Na co dzien pisał do róznych gazet i czasopism, najczesciej jednak do ”Dziennika Tczewskiego”, pózniej ”Gonca Pomorskiego”i do pelplinskiego ”Pielgrzyma”. U schyłku II Rzeczypospolitej nasz bohater odnalazł jakby nowa pasje w sobie, a mianowicie misje promocji regionalizmu kociewskiego. Był inicjatorem i redaktorem regionalnego dodatku do ”Gonca Pomorskiego”pt. ”KOCIEWIE”. W sumie od lipca 1938 do lipca 1939 r. wydał 12 numerów miesiecznika ”KOCIEWIE”! Na łamach tego pisma zamieszczał materiały nie tylko historyczne, ale i etnograficzne, oraz z literatury i gwary regionalnej. Mówiac dzisiejszym jezykiem promował kociewskie przysłowia, ludowe podania, zyciorysy zbieraczy folkloru itp. Prowadził tez stała kronike kulturalna. E. Radunski zapoczatkował interesujaca debate w sprawie utworzenia Muzeum Kociewskiego, jego miejsca i znaczenia w regionie. Nie kwestionował roli Starogardu jako stolicy Kociewia”, ale w ”KOCIEWIUz marca 1939 r., pisał, ze sadze, ze miasto Tczew najwieksze miasto regionu, wykazujace w ostatnim czasie liczne aspiracje kulturalne, musi podjac sie tej pracy”. Jednoczesnie zachecał, aby całe Kociewie staneło do szlachetnej rywalizacji z innymi regionami Pomorza. Niestety wybuch wojny przerwał ten niezwykle twórczy i interesujacy okres promocji Kociewia • Bronisław Malinowski ( ur. 4 czerwca 1951 w Nowem n. Wisłą, zm. 27 września 1981 w Grudziądzu ). Mistrz (1980 – Moskwa) i wicemistrz (1976 – Montreal) olimpijski, zdobywca czwartego miejsca na igrzyskach w Monachium 1972 w biegu na 3000 m z przeszkodami, dwukrotny mistrz Europy (1974 – Rzym i 1978 – Praga) na tym dystansie. 10-krotny mistrz Polski; 23 razy reprezentował Polskę w meczach międzynarodowych. 10 sierpnia 1972 wyrównał rekord Europy podczas mityngu w Warszawie na dystansie 3000 m z przeszkodami (8:22,2 s). Był również wicemistrzem świata w biegach przełajowych. Do dziś do niego należą rekordy Polski na dystansach: 3000 m, 5000 m, 1 milę, 2 mile oraz 3000 m z przeszkodami. • Bernard Janowicz urodził się dnia 23 lipca 1908 roku w Starogardzie Gdańskim. Jego ojciec, Józef, pracował w majątku pomorskiej rodziny Jackowskich, z którymi dziad Bernarda brał udział w Powstaniu Styczniowym. W roku 1895 ojciec Bernarda przeprowadził się do Starogardu, gdzie po czterech latach zawarł związek małżeński z Anastazją Meske. Bernard uczył się w pruskiej (1915-1918), a następnie w polskiej (1919-1922) szkole powszechnej w Starogardzie. Po skończeniu piętnastu lat podjął pracę w fabryce obuwia "Polar", a następnie fabryce "Balorient", z którą był związany do 1945 r. Jednocześnie dokształcał się w szkole wieczorowej. Po zakończeniu II wojny światowej pracował w administracji miejskiej, a w latach 1958-l973, do czasu przejścia na emeryturę kierował starogardzkim Urzędem Stanu Cywilnego. Pracę zawodową łączył z działalnością społeczno-kulturalną. Od 1948 r. aktywnym członkiem chóru "Lutnia", a zarazem całego amatorskiego ruchu artystycznego Starogardu. Z bogactwem folkloru swojego regionu Bernard Janowicz zetknął się już w dzieciństwie, w domu rodzinnym, gdzie jego matka, Anastazja z domu Meske, opowiadała dzieciom kociewskie bajki i legendy. Pierwszą próbę ich spisania podjął dosyć niedawno. Zachętą do kontynuowania tej pracy była propozycja Oddziału Gdańskiego Zrzeszenia KaszubskoPomorskiego wydania tych bajek. W ten sposób powstał zbiorek "Bajki kociewskie", które mają przede wszystkim walor ludowego autentyzmu, zawierają bowiem opis bogatej w archaizmy gwary kociewskiej. • Górski Antoni 1926 r. - 2005.W 1985 r. TMZK wydaje jego zbiorek poezji kociewskiej "Modraki". W druku są opracowane przez autora "Hafty kociewskie", "Gawandy Kaźmniyrza" (drukowane w odcinkach w "Gazecie Kociewskiej") oraz wiersze "Maki i modraki". • Ceynowa Florian (1817-1881), lekarz, działacz społeczny i polityczny, przywódca marszu zbrojnego chłopów na garnizon pruski w Starogardzie w 1846 r., autor wielu prac o języku i folklorze kaszubskim i kociewskim. • Bernard Sychta przyszedł na świat 21 marca 1907 r. w Puzdrowie w powiecie kartuskim jako syn zamożnego rolnika i zarazem współwłaściciela cegielni Jana i Anny z domu Karszny, pochodzącej z odległego o 12 km Potęgowa. Od 1918 r. po skończeniu czteroletniej miejscowej szkoły powszechnej, uczęszcza do gimnazjum miejskiego w Gdańsku, gdzie mieszka u krewnych ojca. W 1920 r. rodzice przenoszą go do gimnazjum polskiego do Wejherowa. Tam w związku ze słabą znajomością języka polskiego pierwszy rok musi powtarzać. Maturę zdaje w 1928 i zgodnie ze swym powołaniem dalszą edukację pobiera w seminarium duchownym w Pelplinie, gdzie w grudniu 1932 r zostaje wyświęcony na księdza, a 1 stycznia 1933 roku obejmuje obowiązki wikariusza w Świeciu, gdzie m. in. powierzono mu funkcję kapelana w miejscowym szpitalu i Zakładzie Psychiatrycznym. Przez cały okres II wojny światowej ukrywa się przed Niemcami poszukującymi go głównie za wydźwięk jego twórczości dramatycznej. Przez pierwsze dwa lata znajduje schronienie w mieszkaniu przedwojennego ordynatora kocborowskiego szpitala i swego przyjaciela, prof. Bilikiewicza, a po zajęciu jego mieszkania przez Niemców, w kociewskiej wiosce Osie. W ukryciu nie pozostaje bezczynny, wciąż zbiera materiały dotycząca języka kaszubskiego i gwary kociewskiej, zwłaszcza, że znacznej części jego przedwojennych zbiorów nie udało się uchronić przed Niemcami. Po zakończeniu wojny w 1947 roku uzyskał tytułu doktora filozofii na Uniwersytecie Poznańskim za pracę "Materialna kultura ludowa Borów Tucholskich na tle etnografii kaszubskiej i kociewskiej". W późniejszym czasie ukazuje się stopniowo w druku siedmiotomowy "Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej". Poza tym, trudnym do przecenienia dla kaszubskiej i całej słowiańskiej leksykografii dziełem, ks. dr Bernard Sychta jest autorem licznych utworów scenicznych, poczynając od napisanej jeszcze w wejherowskim gimnazjum "Szopki kaszubskiej", poprzez wystawioną przez uczniów Gimnazjum Polskiego w Gdańsku w 1930 r. sztukę "We Gwiôzdka", aż po dziś dzień ciepło przyjmowane przez publiczność komedie obyczajowe "Hanka sa żeni" i "Dzéwcza i miedza". Był też autorem dramatów "Spiącé wojsko", "Przebudzenié", "Ostatniô gwiôzdka Mestwina" i "Budzta spiącëch", którego to cały nakład został spalony na wejherowskim rynku przez wkraczających w 1939 r do miasta hitlerowców. Z początkowych kontaktów z Kociewiem w 1934 roku powstała komedia "Duchy w klasztorze" pisana gwarą kociewską. Sztuka ta nie została opublikowana i nie zachował się żaden jej egzemplarz, ponieważ autor na początku okupacji zniszczył rękopis w obawie, by nie wpadł on w ręce wroga. Podczas swego wieloletniego pobytu na Kociewiu napisał również utwór "Wesele kociewskie", który jest odzwierciedleniem wielorakich aspektów materialnej i duchowej kultury Kociewia. Jest to także zbiór autentycznych ludowych melodii i pieśni oraz tańców. Ksiądz doktor Bernard Sychta, "Piastun słowa", jak go nazywa w poświęconej mu monografii ks. Jan Walkusz umiera 25 XI 1982 r. w Klinice Gdańskiej Akademii Medycznej i zostaje pochowany w Pelplinie. Pozostawił językoznawcom, ale chyba przede wszystkim swoim rodakom dzieło wielkie, zaklął w swym Słowniku dziesiątki tysięcy żywych kaszubskich słów, spisanych we wszystkich zakątkach naszej tatczëznë, znaczną część z nich ocalając od postępującego zapomnienia i swej ukochanej mowie ojczystej tym dziełem, swą niesłychaną pracowitością i zdolnościami wystawił wielki, niezniszczalny pomnik. W 1981 roku otrzymał tytuł honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego. Został honorowym członkiem Towarzystwa Miłośników Ziemi Kociewskiej. Towarzystwo to oraz Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza w Starogardzie Gdańskim wręczyło Bernardowi Sychcie 23 października 1980 roku medal, który wybito dla uczczenia i upamiętnienia autora znaczącego dla regionu kociewskiego - pierwszego Słownika gwary kociewskiej. • Janusz Józefowicz (ur. 3 lipca 1959 w Świeciu) – magister sztuki, polski choreograf, aktor, scenarzysta i reżyser, pierwszy manager muzyczny Edyty Górniak i Nataszy Urbańskiej. :D • Adam Weydlich (ur. w Świeciu) - odgrywał istotną rolę w historii rodziny Chopinów, spowodował przyjazd młodego Chopina z Francji do Polski, był jego pierwszym opiekunem.