Od Wydawcy - Muzeum Ziemi Kociewskiej

Od Wydawcy
Tegoroczne wydanie RYDWANU to ponad 20 artykułów – jak zwykle ciekawych i zróżnicowanych pod względem tematycznym. Niektórzy spośród
autorów towarzyszą nam już od pierwszego numeru rocznika.
Jak co roku będą mieli Państwo okazję poznać sylwetki ciekawych
osobistości pochodzących z naszego regionu. Będzie to m. in. Ewa Działek,
urodzona w Starogardzie zasłużona profesor medycyny, o której napisał pan
Krzysztof Kowalkowski; skarszewski lotnik – Walter Kuligowski, bohater
artykułu Wiesława Brzoskowskiego; przedwojenny maturzysta ze starogardzkiego gimnazjum – Jan Brejza w wywiadzie, jaki przeprowadziła z nim
Róża Janca-Brzozowska, a także osoby duchowne: ksiądz Paweł Szarowski
– we wspomnieniach tej samej autorki - oraz ksiądz infułat Tadeusz Borcz,
o którym napisał Ryszard Szwoch. Pan Ryszard proponuje nam również ciekawy artykuł dotyczący elit społecznych Pelplina sprzed wieku.
Na szczególną uwagę zasługuje kolejny artykuł profesora Adama
Linsenbartha, opowiadający o niezwykłych losach wojennych szwoleżera
rokitniańskiego – Janusza Waligóry.
Czasy II wojny światowej przypominają nam także teksty panów
Izydora Genczy oraz Krzysztofa Filipa. Oboje zajęli się tematem antyhitlerowskiej organizacji „Jaszczurka”. Izydor Gencza wspomina ją z perspektywy współzałożyciela, bardzo szczegółowo opisuje okoliczności jej powstania.
Natomiast Jego wnuka – Krzysztofa Filipa – zainteresował obraz owej organizacji w oczach starogardzkiego PUBP.
Mariusz Szarmach porusza z kolei temat grobów niemieckich żołnierzy na Kociewiu.
Ewangielicki Związek Narodowy, funkcjonujący w latach 1895-1945,
wspomina Wiesław Brzoskowski.
W tegorocznym RYDWANIE nie zabraknie też ciekawostek dotyczących działalności archeologicznej, którymi podzieliła się z nami tym razem
Magdalena Wałaszewska.
O zapomnianym grodzie w miejscowości Pinczyn pisze Marian
Kochanowski.
A jeżeli już mowa o zabytkach i pamiątkach – profesor Maria
Pająkowska-Kensik, która już w pierwszym numerze RYDWANU zapoczątkowała tematykę dotyczącą kociewskiej gwary, tym razem pisze o listach
4
z Kociewia jako zabytkach gwary, podkreślając przy tym ogromną wartość słowa
pisanego.
Lothar Hyss zapoznaje nas z funkcjonowaniem i strukturą Muzeum Prus
Zachodnich w Monastyrze-Wolbecku , przedstawiając nam cele, zadania i ofertę
Muzeum. Warto tu nadmienić, iż do jego najważniejszych partnerów kooperacyjnych należy Muzeum Ziemi Kociewskiej.
Bory Tucholskie to niezwykle atrakcyjny region Polski, stanowią największy kompleks leśny w naszym kraju. Historię i walory turystyczne położonych w kociewskiej części Borów miejscowości opisuje Enrico Göllner.
I coś jeszcze dla kochających lasy. Grzegorz Dunajski i Janusz Urban
proponują ciekawy temat osobom zainteresowanym problematyką ekologiczną.
Zastanawiają się nad kwestią nieuzasadnionej wycinki drzew, omawiając przy
tym funkcjonowanie zbiorowisk drzewnych i przybliżając przepisy prawne, dotyczące ochrony zadrzewień i gospodarowania nimi.
Edmund Zieliński kontynuuje opowieść o naszych ludowych twórcach.
Prezentuje ich sylwetki, zapoznaje z dorobkiem artystycznym. Tematykę dotyczącą kultury regionu porusza w swoim artykule również Mirosława Möller, przedstawiając nam historię zespołów folklorystycznych w regionie kociewskim.
Podsumowany został także kolejny Plener Twórców Ludowych, organizowany w ubiegłym roku już po raz trzeci przez pana Zenona Usarkiewicza
w Wycinkach. Napisały o tym panie Maria Wojtasiak, Bożena Ronowska,
Maria Leszman i Katarzyna Nowak.
Sporą część czytelników zainteresuje z pewnością artykuł panów
Kazimierza Burczyka i Michała Swobodzinskiego, napisany z okazji 150 rocznicy powstania Ochotniczej Straży Pożarnej w naszym mieście i przybliżający
nam wszystkie najistotniejsze wydarzenia z tego okresu. Autorzy najpierw cofają
nas jednak tysiące lat wstecz, ukazując rolę i znaczenie ognia w życiu człowieka,
a także związane z nim zagrożenia oraz sposoby walki z żywiołem. Sięgają też
do historii naszego miasta, przytaczając fragmenty XVII-wiecznego Wilkierza
Miasta Starogardu.
Na sam koniec tekst autorstwa Bartłomieja Sadowskiego, promujący
projekt rekonstrukcji grodziska średniowiecznego w Owidzu.
Andrzej Błażyński
Spis treści
003
Słowo od Wydawcy
Magdalena Wałaszewska
009
Działalność archeologiczna Muzeum Ziemi Kociewskiej
w Starogardzie Gdańskim
Marian Kochanowski
016
Zapomniany gród w Pinczynie
Enrico Göllner
026
Bory Tucholskie z Czerskiem, Tucholą, Osiem i Tleniem.
Spojrzenie w przeszłość
Mariusz Szarmach
044
Groby niemieckich żołnierzy
Ryszard Szwoch
047
Elity społeczne Pelplina XIX i poł. XX wieku
Adam Linsenbarth
061
Janusz Waligóra – szwoleżer rokitniański
i ułan karpacki
Izydor Gencza
083
Wspomnienia z powstania antyhitlerowskiej organizacji
„Jaszczurka”
Krzysztof Filip
092
„Jaszczurka” w oczach bezpieki. Obraz organizacji
i jej członków w sprawozdaniach Powiatowego Urzędu
Bezpieczeństwa Publicznego w Starogardzie Gdańskim
Wiesław Brzoskowski
115
Ewangelicki Związek Narodowy w Skarszewach
Wiesław Brzoskowski
118
Skarszewski lotnik – Walter Kuligowski
6
Spis treści
Krzysztof Kowalkowski
120
Prof. dr hab. n. med. Ewa Działek
Ryszard Szwoch
129
Starogardzki etap duszpasterstwa
ks. infułata Tadeusza Borcza
Róża Janca–Brzozowska
134
Jan Brejza.
Maturę zdałem tuż przed wybuchem II wojny światowej
Róża Janca-Brzozowska
138
Ks. Paweł Szarowski – odnowiciel kościoła
p.w. św. Wojciecha, zwanego „na polu”
Lothar Hyss
142
Muzeum Prus Zachodnich ambasadorem kultury
między Polską a Niemcami
Maria Pająkowska-Kensik
150
O listach z Kociewia jako zabytkach gwary
Mirosława Möller
156
Słów kilka o początkach zespołów ludowych na Kociewiu
Edmund Zieliński
167
Z wizytą u moich ziomków
Maria Leszman, Katarzyna Nowak
179
„Kociewskie Wycinki 2012”.
Kilka słów o III Plenerze Twórców Ludowych
Maria Wojtasiak
183
Plener malarski w Wycinkach
Bożena Ronowska
186
Sztuka uczy nas szacunku do siebie i innych
Kazimierz Burczyk, Michał Swobodziński
191
150 lat Ochotniczej Straży Pożarnej
w Starogardzie Gdańskim
Spis treści
Grzegorz Dunajski, Jerzy Urban
212
Wycinka drzew – plaga czy konieczność?
223
Rekonstrukcja grodziska średniowiecznego
w miejscowości Owidz – gmina Starogard Gdański
224
Sprostowania i uzupełnienia
7