Powtórzenie do matury – ćwiczenia.

Powtórzenie do matury – ćwiczenia.
1.
Oto fragmenty polskich przywilejów szlacheckich. Uzupełnij tabelę.
Fragment przywileju
„(...) przyrzekamy w pełni utrzymać wszystkich mieszkańców naszego
królestwa przy wszelkich prawach danych im przez poprzedników naszych.
(...) Przyrzekamy równieŜ, Ŝe Ŝadnych nowych ustaw nie wydamy ani nie
polecimy wzywać ziemian na wojnę bez zgody sejmiku ziemskiego (...)”
„(...) NieuŜytecznego sołtysa pan w dziedzictwie mając albo krnąbrnego
moŜe rozkazać mu sołectwo jego sprzedać, (...) I tak pan po zapłaceniu owej
taksy pienięŜnej dla siebie sołectwo otrzyma.”
„(...) poniewaŜ szlachta rzeczonego królestwa (...) przyjęła (...) potomka
naszego Ŝeńskiego (...) na monarchę i pana, przeto my (...) chcemy się tym
tylko zadowalać, Ŝe dwa grosze zwyczajnej, w kraju obieg mającej monety
(...) płacić się będzie z kaŜdego łanu (...) nam i następcom naszym corocznie
(...)”
„(...) przyrzekamy najuroczyściej, Ŝe Ŝadnego obywatela osiadłego za
popełnioną winę lub przestępstwo nie będziemy więzili, ani więzić i karać
dozwolimy, aŜ gdy o nie sądowo i dowodnie przekonanym, i nam albo
staroście naszemu przez sędziego tej ziemi, w którym tenŜe obywatel
zamieszkał, wydanym zostanie (...). Nikomu teŜ dóbr ani dzierŜaw zabierać
nie będziemy, chyba Ŝe w drodze prawa przez sędziów właściwych albo
panów naszych jako winowajca będzie nam wskazany. (...)”
„ Dalej postanawiamy, Ŝe mieszczanom i plebejuszom nie wolno dóbr
ziemskich kupować, dzierŜawić lub posiadać, a to dlatego, Ŝe oni posiadając
takie dobra, zwykli szukać sposobności uwolnienia się od wypraw
wojennych. A którzy juŜ weszli w posiadanie dóbr ziemskich, mają je do
pewnego czasu sprzedać, pod karą.”
„(...) odtąd na potomne czasy nic nowego (nihil novi) stanowionym być nie
ma przez nas i naszych następców, bez wspólnego zezwolenia senatorów i
posłów ziemskich (...)”
2.
Miejsce wydania
Panujący
Rok
Oto fragmenty tekstów charakteryzujących róŜne unie polsko – litewskie w wiekach XIV-XVI. Uzupełnij tabelę.
Charakterystyka postanowień unii polsko-litewskiej
Miejsce
(miejsca)
zawarcia unii
Data
„(...) wprowadzała m.in. zasadę, Ŝe wielki ksiąŜę litewski wybierany będzie przy udziale panów
polskich, a waŜne dla obu państw sprawy załatwiane na wspólnych zjazdach (...). 47 polskich
rodów szlacheckich przyjęło do swych herbów taką samą liczbę rodów litewskich, zapewniając im
uprzywilejowane stanowisko na Litwie.”
„(...) przewidywała wspólnego monarchę, wybieranego i koronowanego jednocześnie na króla
polskiego i wielkiego księcia litewskiego (...). Wspólna miała być teŜ polityka zagraniczna i sejm
(...). Litwa zachowała osobne urzędy centralne (...), administrację, skarb, wojsko, prawa (...).
Moneta miała być taka sama, ale bita osobno w Koronie i osobno na Litwie (...)”
„(...) Ustalono, Ŝe Witold doŜywotnio będzie samodzielnie rządził Litwą, a potem władza wróci do
Władysława Jagiełły jako wielkiego księcia. (...) Witold zobowiązał się nie zawierać układów z
KrzyŜakami bez zgody Jagiełły. Unia stała się polityczną podstawą zwycięstwa pod Grunwaldem.
(...)”
„(...) Władysław Jagiełło w zamian za rękę Jadwigi i koronę polską zobowiązał się przyjąć chrzest
w obrządku łacińskim, a ziemie Litwy i Rusi połączyć z Polską.”
3.
Oto fragmenty pamiętników. Napisz do jakich wydarzeń historycznych związanych z wojnami Rzeczpospolitej w XVII
wieku odnoszą się te cytaty.
Fragment tekstu
„Jedyna duszy i serca pociecho (...). Bóg (...) dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu (...). Działa
wszystkie, obóz wszystek (...) dostały się w ręce nasze. (...) Wezyr tak uciekł od wszystkiego, Ŝe
ledwo na jednym koniu i w jednej sukni.”
„In decursu Augusti (pod koniec sierpnia) poszliśmy do Danijej na sukurs królowi duńskiemu,
który uczynił adversionem (dywersję) wojny szwedzkiej u nas w Polszcze.”
„Takim tedy skutkiem jako się wyŜej wymieniło ekspedycja berestecka odprawiła się, w której (...)
oprócz wielu poległych z województw róŜnych szlachty znacznych (...) krwią swoją i zdrowiem (...)
zapieczętowali.”
Wydarzenie
„TymŜe sposobem i tej wojny moskiewskiej zaciąg, tak obfite krwi rozdania (...) z (...) pana Jerzego
Mniszka, wojewody sandomierskiego, poszedł. Który dla ambicji i chciwości swojej Moskwicina
(...), który (...) zwał się carewiczem moskiewskim Dymitrem Iwanowiczem, podjął się prowadzić
na panstwo moskiewskie.”
4.
Kto to powiedział?
a. Ich bin Berliner. (Jestem berlińczykiem). ............................................................
b. Aby Polska rosła w siłę, a ludzie Ŝyli dostatniej. .............................................................
c. Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem zapadła Ŝelazna kurtyna. ..........................................................
d. To mały krok człowieka, ale ogromny skok w dziejach ludzkości. ........................................................
e. Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi! Tej ziemi! ...................................................
f. ParyŜ wart jest mszy. ..........................................................
g. Wszystko płynie ...........................................................................
h. Nie da się dwa razy wejść do tej samej rzeki ....................................................................
i. a²+b²=c² ......................................................
j. Wiem, Ŝe nic nie wiem .....................................................
k. Eureka! .......................................................
l. Przede wszystkim nie szkodzić .................................................
ł. Człowiek to zwierzę polityczne ...............................................................
m. Platon jest mi drogi, lecz jeszcze droŜsza jest mi prawda ..................................................
n. Ja nie z soli, ani z roli, tylko z tego, co mnie boli, wyrosłem. .................................................................
o. Jestem królem waszym, nie wymyślonym ani malowanym. Chcę panować i rządzić. ...................................................
p. Przybyłem, zobaczyłem, zwycięŜyłem. .......................................................
r. Przybyłem, zobaczyłem, Bóg zwycięŜył. ..................................................................
5.
PoniŜej zaprezentowane zostały fragmenty przemówień polityków polskich w okresie PRL. Uzupełnij tabelę.
Tekst przemówienia
„Nie trzeba ukrywać faktu, Ŝe zbrodniczy prowokatorzy wykorzystali istniejące
bezsprzecznie bolączki i niezadowolenie w niektórych zakładach pracy z powodu
trudności ekonomicznych (...) na Poznaniu skupiła się cała uwaga ośrodków
imperialistycznych, albowiem chodziło o to, aby Poznań (...) uczynić terenem
zamieszek. (...) KaŜdy prowokator, czy szaleniec, który odwaŜy się podnieść rękę
przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, Ŝe mu tę rękę władza ludowa odrąbie.”
„ Obywatelki i obywatele! Wielki jest cięŜar odpowiedzialności, jaka spada na mnie w
tym dramatycznym momencie polskiej historii. Obowiązkiem moim jest wziąć tę
odpowiedzialność – chodzi o przyszłość Polski, o którą moje pokolenie walczyło na
wszystkich frontach wojny. (...) Ogłaszam, Ŝe w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się
Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego.”
„Niemała część młodzieŜy w Warszawie, a takŜe w innych ośrodkach akademickich w
kraju, została oszukana i sprowadzona przez wrogie socjalizmowi siły na fałszywą
drogę. (...) W dniu 8 marca br. na dziedzińcu UW zebrało się ok. 1500 studentów, nie
mając na to zezwolenia władz uczelnianych (...) Wznoszono tam hasła o wrogiej,
demagogicznej treści. (...) Sytuacja stawała się coraz bardziej niebezpieczna. Pragnąc
ją opanować, kierownictwo (...) zdecydowało się na uŜycie Milicji Obywatelskiej,
która przywróciła porządek.”
6.
Imię i nazwisko
PoniŜsze teksty źródłowe odnoszą się do zgromadzeń zakonnych średniowiecznej i nowoŜytnej Europy. Wpisz nazwę zakonu
w rubryce obok tekstu.
„Tak dalece winniśmy być zgodni z Kościołem katolickim, aŜeby uznać za czarne to, co naszym
oczom wydaje się białe, jeśliby kościół określił to jako czarne.”
„Reguła i Ŝycie braci mniejszych polega na zachowaniu świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa
Chrystusa przez Ŝycie w posłuszeństwie, bez własności i w czystości... Nakazuję stanowczo
wszystkim braciom, aby Ŝadnym sposobem nie przyjmowali pieniędzy lub rzeczy mających
wartość pienięŜną.”
„(...) kiedy miasto Akka było oblegane przez chrześcijan i z łaską boŜą odzyskane z rąk
niewiernych, w wojsku chrześcijańskim znajdowali się pewni poboŜni ludzie z miast Bremy i
Lubeki, którzy powodowani miłosierdziem (...) załoŜyli szpital (Jerozolimski).”
7.
Rok
Przeczytaj fragmenty preambuł polskich konstytucji i napisz, w którym roku powstały.
„Wypełniając wolę Narodu Polskiego i zgodnie ze swym powołaniem – Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej
Polskiej uchwala uroczyście niniejszą konstytucję jako ustawę zasadniczą, którą Naród Polski i wszystkie organy
władzy polskiego ludu pracującego kierować się winny w celu umocnienia państwa ludowego.”
„My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z
wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń (...) tę oto ustawę konstytucyjną (...) uchwalamy i
stanowimy.”
„Uznając, iŜ los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim
doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady (...) dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic, z
największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy.”
8.
Przeczytaj fragment pieśni Alojzego Felińskiego BoŜe, coś Polskę... z 1816 roku i odpowiedz na pytania.
BoŜe! Coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęgi i chwały,
I tarczą swojej osłaniał opieki
Od nieszczęść, które przywalić ją miały;
Przed twe ołtarze zanosim błaganie,
Naszego króla zachowaj nam Panie!
a. O szczęśliwe panowanie którego króla prosi Boga autor pieśni w słowach: Naszego króla zachowaj nam Panie!
..............................................................................................
b. Jak zmieniono wyŜej wskazany fragment pieśni w drugiej połowie XIX wieku?
................................................................................................................................................................................................................