Szlakiem ikonografii świętych

Szlakiem ikonografii świętych
Trasa spacerowa po Wieliczce
Zapraszamy na wędrówkę śladami kultu świętych w Wieliczce.
Nasz spacer rozpoczniemy w centrum Wieliczki, na ulicy Zamkowej, gdzie znajduje się kościół
pw. św. Klemensa.
Obecna świątynia powstała w 1805 r. na fundamentach dwóch poprzednich średniowiecznych
budowli. Możemy tu podziwiać aż 14 ołtarzy poświęconych poszczególnym świętym, większość
z nich została wykonana w 2. połowie XIX w.
Wejdźmy do prezbiterium kościoła i spójrzmy na ołtarz główny, w którym umieszczony został
obraz Erazma Fabijańskiego, przedstawiający patrona parafii, św. Klemensa, w stroju papieskim.
Legenda głosi, że Święty został zesłany przez cesarza Trajana na Półwysep Krymski, gdzie
nawracał i czynił cuda, za co cesarz kazał wrzucić go do morza z uwieszoną u szyi kotwicą. Św.
Klemens uznawany jest za patrona kamieniarzy, kapeluszników, a także górników.
Po lewej stronie prezbiterium znajduje się obraz przedstawiający św. Barbarę, która według
legendy została uwięziona w wieży, gdyż nie chciała wyprzeć się wiary chrześcijańskiej. Św.
Barbara jest patronką dobrej śmierci, cieśli, dzwonników, flisaków, a przede wszystkim
górników, którzy co roku celebrują święto swojej orędowniczki podczas popularnej Barbórki (4
grudnia).
Po prawej stronie prezbiterium widzimy obraz ukazujący św. Mikołaja. Święty ten już w
średniowieczu uznawany był za patrona kopaczy. Tutaj przedstawiono go w stroju biskupim, w
momencie wręczania trzech złotych kul pannom bez posagu.
Opuszczając prezbiterium, zwróćmy uwagę na ołtarz św. Kingi, który znajduje się na końcu
lewej nawy. Kult tej świętej pojawił się na długo przed sprowadzeniem w XVII w. jej relikwii do
wielickiego kościoła i oficjalnego uznania jej za patronkę małopolskich salin przez Nadworną
Kamerę w Wiedniu po pierwszym rozbiorze Polski. To właśnie do św. Kingi uciekali się górnicy w
najbardziej dramatycznych sytuacjach, jakimi były pożar czy zawał w kopalni.
Wychodzimy z kościoła pw. św. Klemensa i udajemy się ulicą Zamkową w stronę Rynku
Górnego. Jego dominantę stanowi pałac Przychockich, wzniesiony pod koniec XVIII w. w stylu
klasycystycznym, na miejscu średniowiecznego ratusza. Zostawiamy pałac po naszej prawej
stronie i idziemy dalej ulicą Batorego. Na jej końcu skręcamy w prawo w ulicę Limanowskiego,
która przechodzi w ul. św. Sebastiana. Znajduje się przy niej perełka architektury Wieliczki:
drewniany kościółek pw. św. Sebastiana.
Droga do niego prowadząca pnie się ostro w górę i może być nieco męcząca, lecz piękna
panorama miasta rozciągająca się ze wzgórza zwanego Pod Baranem, na którym wznosi się
kościółek, wynagradza wszelkie trudy.
Szlakiem ikonografii świętych
Materiał przygotowany w ramach projektu
Pierścień św. Kingi – edycja 2008
1
Patronem świątyni jest św. Sebastian, według legendy oficer gwardii cesarza Dioklecjana,
gorliwy wyznawca Chrystusa. Ponieważ sprzeciwiał się cesarskim prześladowaniom chrześcijan,
został skazany na śmierć. Przywiązano go do drzewa i przeszyto strzałami. Ciało ledwie żywego
Sebastiana odnalazła kobieta o imieniu Irena, która roztoczyła nad nim opiekę. Po powrocie do
zdrowia przyszły Święty ponownie wystąpił wobec cesarza w obronie chrześcijan. Wtedy
Dioklecjan rozkazał zatłuc go pałkami. Ciało Świętego wrzucono do rzymskiej Cloaca Maxima.
Sebastian został patronem m.in. kamieniarzy, łuczników, strażaków, strzelców, żołnierzy oraz
orędownikiem podczas epidemii chorób zakaźnych. Nie dziwi więc fakt, że mieszkańcy Wieliczki
nadali wezwanie Świętego Sebastiana kościółkowi wzniesionemu na miejscu cmentarza
cholerycznego w podzięce za ustanie epidemii.
Zwróćmy teraz uwagę na dach świątyni – znajduje się tam wykuty w metalu łuk, będący
odwołaniem do męczeństwa Świętego.
Przypomina o nim także obraz w rokokowym ołtarzu głównym, ufundowany z okazji 200-lecia
konsekracji kościoła, która odbyła się w roku 1598. Ukazuje on najpopularniejszy typ
przedstawienia św. Sebastiana – młodzieniec przywiązany jest do drzewa, w jego ciele tkwią
strzały. Podobnie namalował postać Świętego Włodzimierz Tetmajer, którego polichromia,
wykonana na początku XX w., zdobi wnętrze kościółka. Na stropie artysta przedstawił jednak nie
tylko patrona świątyni, ale i niezwykle dla Wieliczki ważną osobę – św. Kingę wraz z jej mężem,
księciem krakowsko-sandomierskim Bolesławem Wstydliwym.
Przyglądnij się uważnie polichromii Włodzimierza Tetmajera. Czy potrafisz odnaleźć postaci
trzech żyjących w średniowieczu biskupów krakowskich: Stanisława ze Szczepanowa,
Wincentego Kadłubka i Iwona Odrowąża?
[Zwiedzanie kościółka jest możliwe tylko bezpośrednio przed lub po nabożeństwach. W niedzielę msze
św. odprawiane są o godz. 10.00 i 16.30.]
Czas spaceru: 60 min.
Opracowanie trasy: Aleksandra Szeląg, Katarzyna Meroń
Bibliografia:
Długosz A., Zabytki wielickie. Przewodnik, Muzeum Żup Krakowskich, Wieliczka 1966.
Kalwajtys E., Ochniak K., Kościół pw. Św. Klemensa w Wieliczce (architektura i wyposażenie), [w:]
Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce, tom XXI, Muzeum Żup Krakowskich,
Wieliczka 2001.
Spiechowicz A. M., Wieliczka. Parafia św. Klemensa, Wydawnictwo Turystyczne 2004
http://free.of.pl/s/swsebastian/index.htm
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka ziemi krakowskiej, Kraków 1982.
Janicka-Krzywda U., Patron-atrybut-symbol, Poznań 1993.
Szlakiem ikonografii świętych
Materiał przygotowany w ramach projektu
Pierścień św. Kingi – edycja 2008
2