Treść artykułu - Instytut Technologiczno

Transkrypt

PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ
PIR 2013 (IV–VI): z. 2 (80)
s. 43–54
PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING
Wersja pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo
Wpłynęło
Zrecenzowano
Zaakceptowano
19.03.2013 r.
29.04.2013 r.
25.05.2013 r.
A – koncepcja
B – zestawienie danych
C – analizy statystyczne
D – interpretacja wyników
E – przygotowanie maszynopisu
F – przegląd literatury
ISSN 1231-0093
Rozchody i dochody w badanych
gospodarstwach rodzinnych
Zdzisław WÓJCICKI 1) ABCD, Barbara RUDEŃSKA2) BCEF
1)
2)
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Oddział w Warszawie
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Mazowiecki Ośrodek
Badawczy w Kłudzienku
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki badań nad ponoszonymi nakładami (rozchodami) i uzyskiwanymi dochodami w 53 wybranych gospodarstwach
rodzinnych w 2009 i 2010 r. Zebrane wyniki porównano z rozchodami
i dochodami, jakie przewiduje się w projektach modernizacji tych gospodarstw w 2015 r. W latach 2009–2012 badano gospodarstwa o powierzchni od 8 do 150 ha UR. Średnia powierzchnia badanych obiektów wynosiła w 2009 r. 44,23 ha, w 2010 r. 45,88 ha, a w 2015 r. będzie wynosić 49,49 ha UR, czyli zwiększy się o 11,9%. Wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstwa zwiększają się łączne nakłady (rozchody) ponoszone na produkcję rolniczą. Natomiast w przeliczeniu na
jednostkę powierzchni łączne rozchody wynosiły średnio w 2009 r.
6,78 tys. zł·ha–1 UR, w 2010 r. 6,51 tys. zł·ha–1 UR, a w 2015 r. będą wynosić 5,02 tys. zł·ha–1 UR. Średnie dochody brutto w badanych gospodarstwach są nieco wyższe niż średnie dochody rodzin rolniczych
w Polsce. Natomiast dochody brutto wyrażone w roboczogodzinach ogólnego czasu pracy wynosiły średnio w 2009 r. 21,69 zł·rbh–1, w 2010 r.
27,38 zł·rbh–1, a w 2015 r. będą wynosiły 34,46 zł·rbh–1. Są to dochody
znacznie przekraczające wynagrodzenie za pracę w porównaniu z jednostkowym średnim wynagrodzeniem pracownika spoza rolnictwa.
Większość badanych gospodarstw należy lub będzie należała po modernizacji do grupy rozwojowych rodzinnych przedsiębiorstw rolniczych,
mających zdolność do prowadzenia systematycznej inwestycyjnej działalności odtworzeniowej i rozwojowej.
Słowa kluczowe: rolnictwo, gospodarstwo, modernizacja, rozchody,
dochody
© Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2013
Zdzisław Wójcicki, Barbara Rudeńska
Wstęp
Udokumentowane informacje o pieniężnych przychodach, rozchodach i dochodach oraz o efektach i efektywności działalności indywidualnych gospodarstw
rolnych, przynoszą badania terenowe i ankietowe rolniczych placówek naukowych [GOLKA, WÓJCICKI 2009; WÓJCICKI i in. 2009]. Wyniki takich badań empirycznych, dotyczące działalności zmechanizowanych i modernizujących się towarowych gospodarstw rodzinnych, zawiera baza danych uzyskanych w trakcie
realizacji projektu badawczo-rozwojowego NCBiR nr NR 120043 pt.: „Technologiczna i ekologiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych” [WÓJCICKI,
KUREK 2012].
Podobnie jak w poprzednich publikacjach [RUDEŃSKA, WÓJCICKI 2013; WÓJCICKI
2013; WÓJCICKI, RUDEŃSKA 2013], w niniejszym opracowaniu wykorzystano odpowiednie dane liczbowe zestawione w aneksach kilku części sprawozdania
z realizacji poszczególnych etapów projektu badawczo-rozwojowego [KUREK,
WÓJCICKI 2011; WÓJCICKI 2010; WÓJCICKI, KUREK 2011; 2012].
Celem opracowania jest analiza poziomu i struktury ponoszonych nakładów (rozchodów) w latach 2009 i 2010 w różnych grupach badanych gospodarstw rodzinnych i porównanie ich z rozchodami przewidywanymi do ponoszenia w 2015 r. (po
modernizacji).
Porównując ponoszone rozchody do poprzednio uzyskiwanych przychodów
[WÓJCICKI, RUDEŃSKA 2013], określono dochody rolnicze uzyskiwane w poszczególnych grupach gospodarstw i średnio dla całej zbiorowości badanych obiektów.
Uzyskane wyniki będą podstawą do określenia potrzeb i możliwości ich technicznej i technologicznej modernizacji oraz efektów produkcyjnej i inwestycyjnej działalności zmechanizowanych rodzinnych przedsiębiorstw rolniczych.
Przebieg i metody badań
Wspomniany projekt badawczo-rozwojowy był realizowany w latach 2009–2012
przez specjalistów Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego i specjalistów z uczelni
rolniczych.
Badania 53 celowo dobranych gospodarstw rodzinnych prowadzono według jednolitej, wspólnie ustalonej metodyki [WÓJCICKI i in. 2009].
Projekty modernizacji badanych gospodarstw wraz szacunkiem przewidywanych
na 2015 r. wyników produkcyjnych oraz przychodów i rozchodów (nakładów)
opracowywali pracownicy naukowi przy aktywnym udziale właścicieli tych gospodarstw. Stosowano porównywalne ceny z 2009 i 2010 r.
Badano działalność 53 gospodarstw o powierzchni od 8 do 150 ha UR, podzielonych na 11 grup obszarowych po 5 gospodarstw w grupach od I do IX i po
44
© ITP w Falentach; PIR 2013 (IV–VI): z. 2 (80)
Rozchody i dochody w badanych gospodarstwach rodzinnych
4 gospodarstwa w grupach X i XI (tab. 1). Gospodarstwa grupowano według
wzrastającej powierzchni posiadanych w 2009 r. UR, zachowując takie samo
grupowanie na 2010 i 2015 r., chociaż już w 2010 r. wystąpiły, a na 2015 r. są
planowane zmiany powierzchni posiadanych i dzierżawionych UR (tab. 1). Taki
podział i grupowanie badanych gospodarstw pozwala na neutralizowanie wyników skrajnych i ułatwia określanie wpływu powierzchni UR na poziom i strukturę
ponoszonych rozchodów i uzyskiwanych dochodów jednostkowych w zł·ha–1 UR
lub w zł·rbh–1.
Tabela 1. Powierzchnia użytków rolnych (UR) badanych gospodarstw rodzinnych
Table 1. Area of agricultural land (AL) of surveyed family farms
Grupa obszarowa
– liczba gospodarstw
Acreage group
– number of farms
I–5
II – 5
III – 5
IV – 5
V–5
VI – 5
VII – 5
VIII – 5
IX – 5
X–4
XI – 4
Razem Total 53
Średnia powierzchnia gospodarstwa [ha·gosp.–1] w grupie w roku
Average farm acreage [ha·farm–1] in group and year
2009
2010
2015 (plan)
13,07
18,95
23,43
25,92
30,66
34,22
43,92
53,77
64,40
79,02
121,55
44,23
13,07
20,45
23,43
27,88
33,06
34,99
45,69
58,85
67,87
79,02
122,30
45,88
17,96
24,75
29,43
29,06
33,76
37,89
48,20
54,36
72,54
82,76
138,01
49,49
Źródło: wyniki własne. Source: own study.
Do rozchodów brutto w badanych obiektach zaliczano nakłady pieniężne ponoszone na:
− zakup środków pochodzenia rolniczego, jak nasiona, pasze, zwierzęta i inne;
− zakup agrochemikalii, jak nawozy mineralne, środki ochrony roślin, zwierząt
i inne;
− bezpośrednie nośniki energii, jak paliwa stałe, ciekłe i gazowe oraz energia
elektryczna;
− opłaty i materiały, jak woda, ścieki, części wymienne i materiały do napraw
maszyn i budynków;
− usługi i inne materialne, jak usługi rolnicze i melioracyjne oraz doradcze i inne;
− rozchody niematerialne, jak podatki, ubezpieczenia, spłaty kredytów i inne
świadczenia;
− wynagrodzenia bezpośrednie za pracę najemną wraz z oszacowaniem wartości wzajemnej pomocy sąsiedzkiej;
− inwestycje odtworzeniowe i rozwojowe, jak zakup i dzierżawa ziemi, zakup
maszyn i materiałów budowlanych do modernizacji budynków i budowli.
45
Z rozchodów brutto wydzielano rozchody domowe rodziny rolniczej ponoszone
wraz z nakładami na produkcyjną działalność gospodarstwa, jak na przykład
energia elektryczna, paliwa do samochodów osobowych i inne. Takie rozchody
są równocześnie elementem dochodów brutto rodzin rolniczych.
Wyniki badań
W 2009 r. badane gospodarstwa ponosiły rozchody brutto (nakłady) w granicach
od 89,6 tys. zł·gosp.–1 (grupa I) do 854,1 tys. zł·gosp.–1 (grupa IX). Średnio w 53
badanych obiektach rozchody brutto wynosiły 299,8 tys. zł·gosp.–1 i 6,78 tys.
zł·ha–1 UR (tab. 2).
Tabela 2. Rozchody (nakłady) ogółem w badanych gospodarstwach rodzinnych
Table 2. Gross expenditures (outputs) in surveyed family farms
w tym domowe
of that
the household
średnio na ha UR
average per ha AL
52,5
48,0
54,2
56,5
140,5
69,0
75,8
147,5
177,3
61,1
77,2
5,11
4,58
5,18
4,78
6,69
6,41
8,03
5,59
12,17
5,86
4,23
418,0
516,6
661,9
629,4
992,2
1 006,1
1 565,8
1 172,4
3 217,5
1 248,5
1 747,9
45,7
54,3
37,5
49,7
56,3
78,0
60,7
57,7
50,6
53,9
49,0
4,65
4,17
4,50
4,33
5,88
5,31
6,50
4,31
8,87
3,77
3,17
15 831,3
959,6
6,51
13 176,3
593,4
5,02
298,7
18,1
–
248,6
11,2
–
razem total
334,1
468,0
606,7
665,8
1 106,3
1 120,8
1 835,3
1 644,4
4 131,5
1 851,2
2 067,2
razem total
średnio na ha UR
average per ha AL
I–5
447,9
47,5 6,85
II – 5
690,2
41,3 7,28
III – 5
1 316,2
114,3 11,24
IV – 5
532,4
49,1 4,11
V–5
971,5
149,4 6,34
VI – 5
826,1
71,0 4,83
VII – 5
1 617,3
127,2 7,36
VIII – 5
1 361,9
67,8 5,07
IX – 5
4 270,8
76,3 13,26
X–4
1 878,0
48,7 5,94
XI – 4
1 977,2
217,4 4,07
Razem 53
15 889,5 1 010,0 6,78
Total 53
Średnio na
gospodarstwo
299,8
19,1
–
Average
per farm
w tym domowe
of that
the household
Rozchody ogółem [tys. zł] w roku
Total expenditures [thous. PLN] in the year
2010
2015 (plan)
średnio na ha UR
average per ha AL
w tym domowe
of that
the household
2009
razem total
Grupa
obszarowa
– liczba
gospodarstw
Acreage
group
– number
of farms
Największe jednostkowe rozchody wystąpiły w grupach obszarowych IX, III i VII
(13,26; 11,24 i 7,36 tys. zł·ha–1 UR), a najmniejsze w gospodarstwach z grup XI,
IV i VI (4,07; 4,11 i 4,83 tys. zł·ha–1 UR). W 2010 r. średnie rozchody w badanych gospodarstwach zmniejszyły się do 298,7 tys. zł·gosp.–1 i do 6,51 tys.
zł·ha–1 UR (tab. 2).
46
Największe jednostkowe rozchody wystąpiły w gospodarstwach z grup IX, VII i V
(12,17; 8,03 i 6,69 tys. zł·ha–1 UR), a najmniejsze z grup XI, II i IV (4,23; 4,58
i 4,78 tys. zł·ha–1 UR).
Przewiduje się, że w 2015 r. średnie rozchody w badanych obiektach zmniejszą
się do 248,6 tys. zł·gosp.–1 i do 5,02 tys. zł·ha–1 UR. Największe jednostkowe rozchody wystąpią w gospodarstwach z grup IX, VII i V (8,87; 6,50 i 5,88 tys. zł·ha–1
UR), a najmniejsze w grupach XI, X i II (3,17; 3,77 i 4,17 tys. zł·ha–1 UR).
Zmienność jednostkowych rozchodów (na gospodarstwo i na ha UR) nie jest zależna wprost od obszaru gospodarstwa, jest bardziej uzależniona od intensywności produkcji i wartości ekonomicznej gospodarstwa.
W rozchodach brutto (ogółem) występowały wydatki domowe związane z utrzymaniem rodzin rolników (tab. 2). W 2009 r. wyniosły one średnio 19,1 tys.
zł·gosp.–1 i stanowiły 6,3% rozchodów ogółem. W 2010 r. wyniosły 18,1 tys.
zł·gosp.–1 (6,1%), a w 2015 r. będą wynosić 11,2 tys. zł·ha–1 UR (4,5%).
Rozliczenie rodzajów rozchodów (nakładów) ponoszonych w poszczególnych
grupach obszarowych badanych gospodarstw przedstawia tabela 3 (dla 2009 r.),
tabela 4 (dla 2010 r.) i tabela 5 (plan na 2015 r.).
Struktura rozchodów zmieniła się nieco w 2010 r. i zmieni się w 2015 r., co prezentuje zestawienie danych w tabeli 6.
Zmniejszenie jednostkowych rozchodów w 2015 r. wynika z planowanego wzrostu powierzchni UR oraz ze zmniejszenia nakładów inwestycyjnych, gdyż większość niezbędnych zakupów inwestycyjnych planowano na lata 2011–2014,
a nie na rok docelowy.
Wykorzystując dane z poprzedniej publikacji, dotyczącej przychodów w badanych gospodarstwach [WÓJCICKI, RUDEŃSKA 2013], można było oszacować łączne
i jednostkowe dochody rodzin rolniczych w poszczególnych grupach obszarowych
badanej zbiorowości (tab. 7).
Średnie dochody w badanej zbiorowości wynosiły w 2009 r. 2,27 tys. zł·ha–1 UR,
stanowiąc 25,1% przychodów. W 2010 r. wynosiły 2,61 tys. zł·ha–1 UR (28,6%),
a w 2015 r. będą wynosiły 3,44 tys. zł·ha–1 UR (40,7% przychodów).
Zwiększone jednostkowe dochody rolników w 2015 r. wynikają ze zmniejszenia
rozchodów związanych z planowaniem zaniżonych odtworzeniowych nakładów
inwestycyjnych po zakończeniu w poprzednim roku rozwojowej działalności modernizacyjnej większości badanych gospodarstw.
Oszacowane dochody rolnicze stanowią różnicę między przychodami i rozchodami brutto.
47
48
Tabela 3. Rodzaje rozchodów (nakładów) w badanych gospodarstwach w 2009 r.
Table 3. Kinds of expenditures (outputs) in surveyed farms in 2009
Grupa
obszarowa
Acreage group
– number of farms
wynagrodzenie
inwestycje
pracowników odtworzeniowe
najemnych
i rozwojowe
wages
reproductive
of hired
and developing
investments
workers
15,0
176,0
9,5
173,1
94,0
264,9
13,6
45,6
6,3
144,1
30,1
185,0
87,6
395,9
54,7
448,5
38,9
1 317,5
95,8
523,0
6,7
851,8
452,2
4 525,4
produkty
pochodzenia
rolniczego
products of
agricultural
origin
agrochemikalia
agrochemicals
nośniki
energii
energy
carriers
42,5
77,5
434,8
131,8
312,9
174,8
384,8
185,1
1 858,9
393,7
125,4
4 122,2
48,4
77,9
67,8
74,4
131,8
112,9
233,3
198,6
387,6
304,2
396,3
2 033,2
86,8
81,3
105,3
134,3
155,7
126,2
207,6
187,8
271,2
224,1
210,1
1 790,4
36,0
33,2
97,4
55,2
86,1
75,5
123,5
94,4
166,1
83,4
51,2
902,0
17,8
34,1
43,3
18,3
45,0
29,7
61,8
53,2
59,8
64,1
2,3
429,3
25,4
203,7
208,7
59,2
89,6
92,0
122,8
139,6
170,8
189,7
333,3
1 634,8
77,8
38,3
33,8
17,0
8,1
30,8
8,5
85,4
1,76
0,87
0,76
0,38
0,18
0,70
0,19
1,93
25,9
12,8
11,3
5,7
2,7
10,3
2,8
28,5
opłaty
usługi i inne
rozchody
i materiały materialne
niematerialne
charges
services
immaterial
and
and other
expenditures
material
materials
© ITP w Falentach; PIR 2013 (IV–VI): z. 2(80)
I–5
II – 5
III – 5
IV – 5
V–5
VI – 5
VII – 5
VIII – 5
IX – 5
X–4
XI – 4
Razem Total 53
Średnio na gospodarstwo
Average per farm
Średnio na ha UR
Average per ha AL
Struktura [%]
Structure [%]
Rozchody (nakłady) w gospodarstwach [tys. zł]
Expenditures (outputs) in farms [thous. PLN]
Grupa
obszarowa
Acreage group
– number of farms
I–5
II – 5
III – 5
IV – 5
V–5
VI – 5
VII – 5
VIII – 5
IX – 5
X–4
XI – 4
Razem Total 53
Average per farm
Średnio na ha UR
Average per ha AL
Struktura [%]
Structure [%]
wynagrodzenie
inwestycje
najemnych
i rozwojowe
wages
reproductive
of hired
and developing
investments
workers
24,0
33,0
10,1
18,8
18,6
110,1
13,8
97,9
7,9
216,4
19,8
333,6
68,9
457,6
70,9
563,0
53,6
1 090,8
63,5
445,0
6,8
737,5
357,9
4 103,7
produkty
pochodzenia
rolniczego
products of
agricultural
origin
agrochemikalia
agrochemicals
nośniki
energii
energy
carriers
57,8
86,2
52,6
161,8
336,5
347,0
472,7
310,6
1 937,7
377,2
108,1
4 248,2
43,0
81,4
64,1
85,1
124,7
103,7
252,4
168,0
335,7
269,5
436,7
1 964,3
97,3
109,8
113,7
162,0
185,3
145,1
230,9
210,7
273,6
287,3
240,7
2 056,4
32,4
35,6
49,7
55,2
90,5
75,3
109,3
136,2
187,3
87,4
54,0
912,9
18,2
33,4
16,8
26,8
49,2
40,2
71,0
69,5
98,0
87,0
2,8
512,9
28,5
92,6
181,2
63,3
95,8
56,2
172,4
115,4
154,7
234,2
480,6
1 675,0
80,2
37,1
38,8
17,2
9,7
31,6
6,8
77,4
1,75
0,81
0,84
0,37
0,21
0,69
0,15
1,68
25,9
12,8
11,3
5,7
2,7
10,3
2,8
28,5
opłaty
usługi i inne
rozchody
niematerialne
charges
services
immaterial
and
and other
expenditures
material
materials
49
50
Grupa
obszarowa
Acreage group
– number of farms
wynagrodzenie
inwestycje
najemnych
i rozwojowe
wages
reproductive
of hired
and developing
investments
workers
17,5
30,8
11,2
33,8
6,1
135,2
18,7
39,9
8,6
128,1
35,6
184,7
98,0
182,3
54,7
305,6
47,3
354,3
86,7
95,6
6,3
725,2
390,7
2 215,5
produkty
pochodzenia
rolniczego
products of
agricultural
origin
agrochemikalia
agrochemicals
nośniki
energii
energy
carriers
83,5
135,0
147,7
190,9
340,7
306,1
511,6
235,0
1 728,0
263,7
141,1
4 083,3
67,7
80,5
82,0
88,2
119,2
128,6
217,5
176,5
384,7
237,4
218,5
1 800,8
101,1
89,2
124,8
141,6
182,3
138,3
263,3
188,4
312,4
246,3
242,9
2 030,6
42,3
35,0
57,1
73,3
86,9
74,4
126,3
92,7
156,2
77,8
54,9
876,9
18,6
30,4
29,0
25,1
45,2
42,8
54,1
48,9
43,9
69,9
3,2
411,1
56,4
101,6
80,0
51,7
81,2
95,6
112,7
70,6
190,7
171,1
355,7
1 367,3
77,0
34,0
38,3
16,5
7,8
25,8
7,4
41,8
1,56
0,69
0,77
0,33
0,16
0,52
0,15
0,84
31,0
13,7
15,4
6,6
3,1
10,4
3,0
16,8
opłaty
usługi i inne
rozchody
niematerialne
charges
services
immaterial
and
and other
expenditures
material
materials
I–5
II – 5
III – 5
IV – 5
V–5
VI – 5
VII – 5
VIII – 5
IX – 5
X–4
XI – 4
Razem Total 53
Average per farm
Średnio na ha UR
Average per ha AL
Struktura [%]
Structure [%]
Tabela 6. Jednostkowe rozchody i ich struktura w badanych gospodarstwach rodzinnych
Table 6. Unitary expenditures and their structure in surveyed family farms
Rodzaj rozchodu
Kind of expenditure
Produkty pochodzenia
rolniczego
Products of agricultural
origin
Agrochemikalia
Agrochemicals
Nośniki energii
Energy carriers
Opłaty i materiały
Charges and materials
Usługi i inne materialne
Services and other material
Rozchody niematerialne
Immaterial expenditures
Wynagrodzenie
pracowników najemnych
Wages of hired workers
Inwestycje odtworzeniowe
i rozwojowe
Reproductive and developing
investments
Razem Total
Średnio w roku
[tys.zł·ha–1 UR]
Average in year
[thous. PLN·ha–1 AL]
2015
2009
2010
plan
Struktura w roku
Structure in year
[%]
2009
2010
2015
plan
1,76
1,75
1,56
25,9
26,8
31,0
0,87
0,81
0,69
12,8
12,4
13,7
0,76
0,85
0,77
11,8
13,0
15,4
0,38
0,37
0,33
5,7
5,8
6,6
0,18
0,21
0,16
2,7
3,2
3,1
0,70
0,69
0,52
10,3
10,6
10,4
0,19
0,15
0,15
2,8
2,3
3,0
1,93
1,68
0,84
28,5
25,9
16,8
6,78
6,51
5,02
100,0
100,0
100,0
Nieproporcjonalnie niskie dochody gospodarstw w niektórych grupach obszarowych
mogą wynikać z występowania tam gospodarstw ponoszących rozwojowe nakłady
inwestycyjne ze środków własnych zgromadzonych w poprzednich latach.
Do dochodów rodzin rolniczych wynikających z różnicy między przychodami a rozchodami należy jeszcze doliczyć wydatki (nakłady) wydzielone z rozchodów brutto
z przeznaczeniem na działalność domową rodziny.
Średnio w 2009 r. wydatki domowe wynosiły 19,1 tys. zł·gosp.–1 lub 0,43 tys.
zł·ha–1 UR, w 2010 r. wynosiły 18,1 tys. zł·gosp.–1 lub 0,39 tys. zł·ha–1 UR, natomiast w 2015 r. będą wynosiły 11,2 tys. zł·gosp.–1 lub 0,23 tys. zł·ha–1 UR (tab. 2).
Łączne jednostkowe dochody rolników w badanych gospodarstwach wynosiły
średnio:
– w 2009 r.
– 2,27 + 0,43 = 2,70 tys. zł·ha–1 UR,
– w 2010 r.
– 2,61 + 0,39 = 3,00 tys. zł·ha–1 UR,
– w 2015 r. (plan) – 3,44 + 0,23 = 3,67 tys. zł·ha–1 UR.
51
52
Tabela 7. Jednostkowe przychody, rozchody i dochody w badanych grupach gospodarstw
Table 7. Unitary incomes, expenditures and profits in farm groups surveyed
Grupa obszarowa
– liczba
gospodarstw
Acreage group
– number of farms
dochody
profits
4,68
5,65
2,92
6,68
5,10
1,96
5,94
2,86
2,70
2,52
2,31
9,05
6,78
2,27
9,12
6,51
2,61
8,46
5,02
3,44
100,0
74,9
25,1
100,0
71,4
28,6
100,0
59,3
40,7
I–5
II – 5
III – 5
IV – 5
V–5
VI – 5
VII – 5
VIII – 5
IX – 5
X–4
XI – 4
Średnio w 53
gospodarstwach
Average in 53
farms
Struktura [%]
Structure [%]
przychody
incomes
8,94
11,18
13,98
7,57
10,64
6,93
10,76
7,94
14,47
6,92
5,58
Jednostkowe przychody, rozchody i dochody [tys. zł·ha–1 UR] w roku
Unitary incomes, expenditures and profits [thous. PLN·ha–1 AL] in year
2009
2010
2015 (plan)
rozchody
dochody przychody
rozchody
dochody przychody
rozchody
expenditures
profits
incomes
expenditures
profits
incomes
expenditures
6,85
2,09
10,73
5,11
5,62
9,33
4,65
7,44
3,74
3,68
8,26
4,58
9,82
4,17
11,24
2,75
8,28
5,18
3,10
7,42
4,50
4,11
3,46
3,59
8,37
4,78
11,01
4,33
6,34
4,30
11,53
6,69
4,84
10,98
5,88
4,83
2,11
1,23
7,64
6,41
7,27
5,31
7,36
3,40
14,86
8,03
6,83
12,44
6,50
5,07
2,87
2,13
7,72
5,59
7,17
4,31
13,26
1,21
14,02
12,17
1,85
11,57
8,87
5,94
0,98
6,50
5,86
0,64
6,29
3,77
4,07
1,51
5,68
4,23
1,45
5,48
3,17
Porównując powyższe wskaźniki z danymi statystycznymi [GUS 2011] podającymi, że w 2010 r. średnie dochody gospodarstw rolniczych w Polsce wynosiły
44 830 mln zł·15 503 tys. ha–1 = 2,89 tys. zł·ha–1 UR można stwierdzić, że średnio pod względem jednostkowych dochodów badane obiekty reprezentowały
poziom średniej krajowej z tendencją wzrostową.
Wykorzystując dane z poprzedniej publikacji [RUDEŃSKA, WÓJCICKI, 2013] można szacować, że średnie dochody brutto na roboczogodzinę ogólnych nakładów
pracy rodziny wynosiły:
– w 2009 r.
– 2,70 tys. zł·ha–1 ·124,5 rbh·ha–1 = 21,69 zł·rbh–1,
– w 2010 r.
– 3,00 tys. zł·ha–1 ·109,6 rbh·ha–1 = 27,38 zł·rbh–1,
– w 2015 r. (plan) – 3,67 tys. zł·ha–1 ·106,5 rbh·ha–1 = 34,46 zł·rbh–1.
Są to dochody znacznie przekraczające dotychczasowe parytetowe wynagrodzenie w zawodach pozarolniczych.
Podsumowanie
Z przeprowadzonej analizy przychodów, rozchodów i dochodów 53 wybranych
gospodarstw badanych w 2009 i 2010 r. wynika, że są to obiekty, w których kontynuowana jest technologiczna modernizacja, prowadząca do zwiększania produkcji i zwiększania dochodów.
Większość z nich należy lub będzie (po modernizacji) należała do grupy rozwojowych rodzinnych przedsiębiorstw rolniczych, prowadzących odtworzeniową
i rozwojową działalność inwestycyjną. Szczegółowa analiza potrzeb i możliwości
inwestycyjnych badanych gospodarstw będzie przedmiotem oddzielnego opracowania.
Bibliografia
GOLKA W., WÓJCICKI Z. 2009. Ocena działalności modernizacyjnych gospodarstw rodzinnych.
Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s. 35–42.
GUS 2011. Rocznik Statystyczny Rolnictwa. Warszawa. Wydaw. Głównego Urzędu Statystycznego. ISSN 2080-8798 ss. 394.
KUREK J., WÓJCICKI Z. 2011. Technologiczna i ekologiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych. Cz. IV. Wyposażenie i działalność badanych obiektów w 2010 r. Monografia. Falenty-Warszawa. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-28-8 ss. 130.
RUDEŃSKA B., WÓJCICKI Z. 2013. Zatrudnienie i nakłady pracy w badanych gospodarstwach
rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s. 61–69.
WÓJCICKI Z. 2010. Technologiczna i ekologiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych. Część II. Projekty modernizacji badanych obiektów. Monografia. Falenty-Warszawa. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-12-7 ss. 90.
WÓJCICKI Z. 2013. Środki techniczne w badanych gospodarstwach rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s. 31–40.
53
WÓJCICKI Z., MUZALEWSKI A., SAWA J., TABOR S., WAJSZCZUK K. i in. 2009. Technologiczna i ekologiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych. Cz. I. Program, organizacja
i metodyki badań. Monografia. Warszawa. Wydaw. IBMER. ISBN 978-83-8986-32-1 ss. 149.
WÓJCICKI Z., KUREK J. 2011. Technologiczna i ekologiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych. Cz. III. Wyposażenie i działalność badanych obiektów w 2009 r. Monografia. Falenty-Warszawa. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-18-9 ss. 123.
WÓJCICKI Z., KUREK J. 2012. Technologiczna i ekologiczna modernizacja wybranych gospodarstw rodzinnych. Cz. IV. Wyniki badań i wdrożeń projektu rozwojowego. Monografia. Falenty-Warszawa. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-34-9 ss. 148.
WÓJCICKI Z., RUDEŃSKA B. 2013. Przychody i ich struktura w badanych gospodarstwach rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. W niniejszym numerze s. 33–41.
INPUT – OUTPUT ANALYSIS OF THE SELECTED FAMILY FARMS
Summary
Paper presented the results of study on the expenditures born and incomes obtained
by 53 selected family farms in the years 2009 and 2010. Obtained results were compared with the inputs – outputs forecasted by modernization projects of these farms
for 2015. The acreage of surveyed farms within the years 2009–2012 ranged from 8 to
150 ha AL. The average acreage of objects tested in 2009 amounted to 44.23 ha, in
2010 – 45.88 ha, while in 2015 it will reach 49.49 ha AL (increase by 11.9%). Together
with enlarging farm acreage, increase the total expenditures born on agricultural production. Whereas the total expenditures per unit of land surface in 2009 amounted to
6.78 thous. PLN·ha–1AL, in 2010 – 6.51 thous. PLN·ha–1 AL, in 2015 – shall amount
5.02 thous. PLN·ha–1AL. The average gross incomes in the farms surveyed are somewhat higher than the average incomes of family farms in the whole country. On the
other hand, the gross incomes, expressed in work-hours of total work time, on average in 2009 amounted to 21.69 PLN·work-hr–1, in 2010 – 27.38 PLN·work-hr–1, and in
2015 will amount to 34.46 PLN·work-hr–1. Such incomes considerably exceed the
wages, as compared with the average salaries of workers from outside of agriculture.
The majority of surveyed here farms belong, or will belong after modernization, to
group of developing family farms – enterprises, being able to systematic investment
activity, either the reproductive and developing ones.
Key words: agriculture, family farm, modernization, inputs, outputs
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. Zdzisław Wójcicki
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Oddział w Warszawie
ul. Rakowiecka 32, 02-532 Warszawa
tel. 22 542-11-77 lub 605 206 348
54

Treść artykułu - Instytut Technologiczno

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zal 4 przychody i rozchody

Sprawozdanie finansowe

Lp. Treść Kwota 1 2 3 1. Z wolnych środków jako nadwyżki środków

modele rozwojowych gospodarstw rodzinnych the models of

Sprawozdanie finansowe za rok 2009

7. Wolne środki

Ankietowe badania rolnicze 17.08.-24.08.2012r.

Przychody i rozchody budż

Pieniądz i jego rola w gospodarstwie domowym