Tax Alert

Tax Alert
Numer 142
Marzec 2004
REFORMA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO
W dniu 1 stycznia 2004 r. weszła w życie reforma sądownictwa administracyjnego.
Poniżej przedstawiamy wybrane konsekwencje tej reformy, które w naszej ocenie mogą mieć istotne
znaczenie w sprawach podatkowych.
1.
Sądownictwo dwuinstancyjne
Podstawową zmianą wynikającą z reformy jest wprowadzenie – w miejsce dotychczasowego
jednoinstancyjnego sądownictwa administracyjnego – systemu dwuinstancyjnego.
Od 1 stycznia 2004 r. zamiast pojedynczego Naczelnego Sądu Administracyjnego działają nowe
Wojewódzkie Sądy Administracyjne (utworzone z dotychczasowych Ośrodków Zamiejscowych
NSA) i nowy Naczelny Sąd Administracyjny (NSA).
Oznacza to, że wyrok nowego WSA może być zaskarżony do nowego NSA.
Skarga kasacyjna
Skarga
§
§
§
Warszawa
tel: 022 557 70 00, fax: 022 557 70 01
Kraków
tel: 012 431 12 20, fax: 012 431 12 51
Katowice
tel: 032 760 77 00, fax: 032 760 77 10
§
§
Wrocław
tel: 071 375 10 00, fax: 071 375 10 10
Poznań
tel: 061 856 29 00, fax: 061 856 30 00
Alert Nr 142
2.
Skarga
Od aktu organu administracji (zwykle – decyzji) przysługuje skarga do właściwego miejscowo WSA:
po wyczerpaniu środków zaskarżenia,
w terminie 30 dni od doręczenia rozstrzygnięcia,
za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi.
Organ przekazuje skargę sądowi administracyjnemu wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę
w terminie 30 dni od dnia jej wniesienia. Organ administracji może w zakresie swej właściwości
uwzględnić skargę w całości do dnia rozprawy.
Od skargi na akt organu administracji należy odróżnić nowo wprowadzoną skargę kasacyjną.
Ten środek zaskarżenia przysługuje od wyroku lub postanowienia WSA kończącego postępowanie
w sprawie – jest wnoszony do NSA za pośrednictwem WSA, który wydał zaskarżony wyrok, w
terminie 30 dni od doręczenia stronie odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
Warto zwrócić uwagę, że reforma sądownictwa administracyjnego otwiera drogę do
kwestionowania wyroku wydanego przez sąd administracyjny w pierwszej instancji (poprzez
złożenie skargi kasacyjnej) nie tylko podatnikowi, ale także organowi administracji skarbowej nie
zgadzającemu się z wyrokiem WSA korzystnym dla podatnika.
3.
Postępowanie mediacyjne
Istotną zmianą wprowadzoną przez reformę jest postępowanie mediacyjne. Postępowanie to zmierza
do polubownego rozstrzygnięcia sporu pomiędzy podatnikiem i organem skarbowym i załatwienia
sprawy bez władczego rozstrzygnięcia Sądu. Zgodnie z ustawą, jego celem jest wyjaśnienie
okoliczności faktycznych i prawnych sprawy i przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej
załatwienia w granicach obowiązującego prawa.
Postępowanie mediacyjne prowadzone jest przez sędziego lub referendarza sądowego na wniosek
skarżącego lub organu administracji (organu podatkowego). Wniosek taki powinien zostać złożony
przed wyznaczeniem rozprawy. Jeżeli postępowanie to kończy się pomyślnie, w jego wyniku organ
uchyla lub zmienia zaskarżony akt.
Na akt wydany na podstawie ustaleń podjętych w wyniku postępowania mediacyjnego przysługuje
skarga do WSA w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia.
4.
Skarga kasacyjna od wyroków NSA doręczonych w drugim półroczu 2003 r.
Również w sprawach zakończonych prawomocnym orzeczeniem NSA przed 1 stycznia 2004 r., w
których nie upłynął termin do wniesienia rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego, podatnik
może, w terminie do 31 marca 2004 r., wnieść skargę kasacyjną do NSA. Możliwość ta dotyczy
zatem wyroków doręczonych w II półroczu 2003 r. – od 1 lipca do 31 grudnia 2003 r.
Złożenie skargi spowoduje ponowne rozpatrzenie sprawy przed nowym NSA. W razie
uwzględnienia skargi kasacyjnej NSA może zwrócić sprawę do WSA w celu ponownego
rozpatrzenia albo rozstrzygnąć sprawę.
Należy zwrócić uwagę, że uprawnienie do kwestionowania wyroków NSA doręczonych pomiędzy 1
lipca i 31 grudnia 2003 r. w drodze skargi kasacyjnej do sądu administracyjnego w drugiej instancji
przysługuje także władzom skarbowym. Stwarza to pewne ryzyko, że korzystne dla podatnika
2
Alert Nr 142
orzeczenia wydane przez NSA w 2003 r. zostaną zaskarżone przez organ podatkowy, a następnie
uchylone przez „nowy” NSA działający w drugiej instancji.
5.
Skarga kasacyjna a rewizja nadzwyczajna
W wyniku omawianej reformy skarga kasacyjna zastąpi dotychczasowy środek zaskarżenia
przysługujący od wyroku NSA – rewizję nadzwyczajną składaną do Sądu Najwyższego. W
porównaniu z rewizją nadzwyczajną skarga kasacyjna charakteryzuje się istotnymi zaletami.
-
Podstawy skargi kasacyjnej występują częściej i są łatwiejsze do wykazania przez podatnika.
Uzasadnieniem skargi kasacyjnej jest już „zwykłe” (niekwalifikowane) naruszenie prawa
materialnego lub naruszenie przepisów proceduralnych, które mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy. Tymczasem rewizja nadzwyczajna mogła być uzasadniona jedynie rażącym
naruszeniem prawa albo interesów Państwa. Przesłanki te nawet w przypadku wadliwych
merytorycznie wyroków NSA występują dość rzadko i są trudniejsze do udowodnienia.
-
Uprawnienie do złożenia skargi kasacyjnej przysługuje samodzielnie podatnikowi – jedynym
wymogiem formalnym obowiązującym w stosunku do niej jest tzw. „przymus adwokacki”
(wymaganie, aby skarga kasacyjna została przygotowana i podpisana przez profesjonalistę –
m.in. doradcę podatkowego, adwokata lub radcę prawnego). Legitymowanymi do wniesienia
rewizji nadzwyczajnej były natomiast wyłącznie wskazane w przepisach organy (np. Rzecznik
Praw Obywatelskich, Minister Sprawiedliwości, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego).
Podatnik mógł jedynie złożyć wniosek do tych organów z prośbą o wniesienie rewizji
nadzwyczajnej – ich decyzja o wniesieniu rewizji nadzwyczajnej ma charakter uznaniowy.
6.
Przepisy
Nowe zasady postępowania przed sądami administracyjnymi regulują:
Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153 poz. 1269),
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153 poz. 1270),
Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153 poz. 1271).
W przypadku pytań dotyczących przedstawionych powyżej kwestii prosimy o kontakt z Zespołem
Postępowań Podatkowych i Sądowych Ernst & Young.
Informacje zawarte w Alertach Ernst & Young mają na celu jedynie zasygnalizowanie określonych kwestii i/lub zmian w legislacji.
Przed podjęciem konkretnych decyzji zalecamy skonsultowanie ich z Państwa doradcą podatkowym.
3