Początek końca przewlekłości postępowań

Początek końca przewlekłości postępowań
Rzeczpospolita, Dariusz Skuza
Nowelizacja ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zwiększy efektywność
postępowań i będzie dobrym krokiem w kierunku ich odformalizowania.
Sejm 9 kwietnia 2015 r. uchwalił znaczące zmiany do ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (p.p.s.a.),których wejście w życie planowane jest wczesną jesienią tego roku
(trzymiesięcznevacatio legis). Nowelizacja przepisów ma na celu odformalizowanie postępowania
administracyjnego oraz zwiększenie jego efektywności i sprawności zgodnie z zasadą ekonomiki procesowej.
Zmiany te zmierzają w pozytywnym kierunku, ale powinny stanowić dopiero początek niezbędnej, a przy tym
głębszej reformy systemu sądowej kontroli organów administracji publicznej. Niewątpliwie pozytywnym aspektem
jest wyposażenie sądów w mechanizmy, które pozwalają im mieć realny wpływ na działanie organów, a nie
stawiają ich wyłącznie w roli kontrolera.
Zadośćuczynienie za niewykonanie wyroku
Jedną z podstawowych korzyści płynących z reformy jest przyznanie stronie postępowania uprawnienia o
charakterze zbliżonym do zadośćuczynienia za błędne działanie organów administracji. Wprowadzenie możliwości
zasądzenia przez sąd od organu na rzecz skarżącego zadośćuczynienia za niewykonanie wyroku jest nowym
rozwiązaniem odrębnym od istniejącego prawa do domagania się przez stronę odszkodowania, co wymagało
niestety wszczęcia odrębnego procesu.
Co prawda, zasądzane kwoty nie będą bardzo wysokie (dowysokości ok. 17 tys. zł), ale zawsze będą stanowiły
formę rekompensaty dla strony pokrzywdzonej oraz wymuszały na organie zastosowanie się do orzeczeń
sądowych. Pytanie, które należy sobie postawić w związku z powyższą zmianą, brzmi: kto w „ukaranym” organie
poniesie konsekwencje działań będących podstawą do ich wypłacenia.
Zmiany w postępowaniu
Po pierwsze, zmiany umożliwiają wojewódzkim sądom administracyjnym dokonanie samokontroli zaskarżonego
wyroku lub postanowienia, od którego przysługuje skarga kasacyjna. W praktyce oznacza to, że skargi kasacyjne
nie zawsze będą musiały trafiać do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jeżeli WSA uzna, że podstawa skargi jest
oczywiście zasadna bądź stwierdzi przesłankę nieważności postępowania, będzie uprawniony do uwzględnienia
takiej skargi, bez potrzeby angażowania NSA, co znacznie przyśpieszy proces ich rozpoznawania, skróci
postępowanie i odciąży NSA.
Kolejną zmianą podyktowaną względami ekonomiki procesowej jest rozszerzenie kompetencji NSA o możliwości
wydawania orzeczeń o charakterze reformatoryjnym, tzn. takich, które będą rozstrzygały sprawę co do istoty w
kolejnej instancji. W razie uwzględnienia skargi kasacyjnej NSA będzie mógł rozpoznać merytorycznie skargę,
jeżeli tylko uzna, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona, bez konieczności przekazywania jej do
ponownego rozpoznania przez WSA. W tym samym kierunku zmierza również procedura umarzania postępowań
przez sąd.
Wyrok sądu uchylający zaskarżoną decyzję lub postanowienie ma definitywnie załatwiać sprawę administracyjną,
bez potrzeby przekazywania jej znowu do organu administracji publicznej wyłącznie w celu wydania decyzji o
umorzeniu postępowania.
Pozytywnie należy ocenić wprowadzoną zasadę bezpośredniej wymiany pism procesowych w toku postępowania
przez profesjonalnych pełnomocników. I tutaj nowum – o wysłaniu pisma ma poświadczyć (złożyćoświadczenie) w
jego treści pełnomocnik wysyłający pismo (niema potrzeby poświadczenia wysłania pisma procesowego).
Fundamentalne znaczenie ma wyposażenie wojewódzkich sądów administracyjnych w możliwość realnego
wpływania na rozstrzygnięcia w sprawie. W obecnym stanie prawnym zdarzały się sytuacje, że sądy uchylały
decyzje organów, a te wydawały nowe błędne decyzje, od których ponownie należało wnieść skargę do WSA.
Proces taki mógł trwać w nieskończoność. Nowa regulacja poprzez przyznanie sądowi uprawnień, na mocy
których sąd może zobowiązać organ do wydania decyzji lub postanowienia o wskazanym rozstrzygnięciu w
określonym przez sąd terminie, ma zapobiegać takim przypadkom. Uniemożliwienie organowi administracji
niewykonanie wytycznych sądu na pewno zwiększy efektywność postępowań i usprawni działanie organów
administracji.
Uprawnienia rzeczników i doradców
Zmiany wprowadzone w zakresie uprawnień bądź obowiązków rzeczników patentowych i doradców podatkowych
nie mają charakteru zmian fundamentalnych. Wydają się natomiast naturalną konsekwencją przyznania im
statusu profesjonalnych pełnomocników procesowych odpowiednio w sprawach dotyczących własności
intelektualnej i w sprawach podatkowych.
Uniemożliwienie organowi administracji niewykonania wytycznych sądu zwiększy efektywność postępowań