Etap rejonowy - Gimnazjum nr 4 w Stargardzie

Załącznik nr 13
ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI
WYMAGANY NA KONKURS HISTORYCZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM
W ROKU SZKOLNYM 2015/2016
Cele konkursu:
1. popularyzowanie wiedzy historycznej wśród uczniów,
2. zachęcanie do poznawania historii i dziedzictwa własnego narodu,
3. rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów tematyką historyczną,
4. ukazywanie procesów przemian w funkcjonowaniu społeczeństw, narodów i państw,
5. ukazywanie związków pomiędzy różnymi dziedzinami życia,
6. kształtowanie umiejętności posługiwania się wiedzą historyczną w celu zrozumienia
problemów współczesnego świata,
7. rozwijanie postaw patriotyzmu, aktywności społecznej, tolerancji i poszanowania dla innych
kultur i narodów,
8. pobudzanie do twórczego myślenia oraz rozwijanie uzdolnień uczniów,
9. wyłanianie i promowanie uczniów o wybitnych umiejętnościach i wiedzy historycznej,
10. przygotowanie uczniów do podjęcia nauki w szkołach ponadgimnazjalnych.
Etap rejonowy
Wymagane wiadomości i umiejętności zgodne z podstawą programową historii – rozporządzenie
MEN z 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r., nr 4, poz. 17):
I.
1.
2.
Treści kształcenia z historii
Najdawniejsze dzieje człowieka, rewolucja neolityczna.
Cywilizacje Bliskiego Wschodu (położenie geograficzne, struktura społeczeństwa, państwa,
religia, kultura).
3. Dzieje starożytnych Żydów (położenie geograficzne, państwo, religia).
4. Powstanie i rozwój cywilizacji starożytnej Grecji (położenie geograficzne, ustroje polityczne
starożytnej Grecji, konflikty zbrojne, struktura społeczeństwa, religia, kultura).
5. Powstanie i rozwój cywilizacji rzymskiej (położenie geograficzne, zmiany ustrojowe, ustrój
republiki i cesarstwa, struktura społeczeństwa, ekspansja terytorialna i budowa imperium,
kultura).
6. Dziedzictwo antyku (osiągnięcia kultury materialnej i duchowej).
7. Powstanie i rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa (prześladowania chrześcijan).
8. Arabowie i świat islamski (podboje, religia, kultura).
9. Bizancjum i Kościół wschodni (położenie, organizacja państwa, prawo, kultura).
10. Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa w Europie (państwo Franków, przemiany w
czasach Karola Wielkiego, odrodzenie cesarstwa na zachodzie Europy, rywalizacja między
papiestwem a cesarstwem).
11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy (struktura społeczeństwa stanowego, system lenny,
rola miast i wsi).
12. Kultura materialna i duchowa średniowiecznej Europy (kultura rycerska i miejska, style
architektoniczne, rola Kościoła w rozwoju cywilizacyjnym, szkolnictwo i uniwersytety).
1
13. Polska za pierwszych Piastów (plemiona polskie, monarchia patrymonialna, znaczenie chrztu
Polski, przemiany kulturowe i cywilizacyjne, osiągnięcia pierwszych Piastów, konflikty
z sąsiadami i rozwój terytorialny państwa).
14. Polska dzielnicowa i zjednoczona (postanowienia statutu Krzywoustego i jego skutki, podział
państwa oraz jego zjednoczenie, stosunki polsko-krzyżackie, lokacje miast i wsi, osiągnięcia
Kazimierza Wielkiego w polityce wewnętrznej i zagranicznej, zmiany struktury społecznej
i wyznaniowej).
15. Polska w dobie unii z Litwą (rządy Andegawenów, przyczyny i skutki unii, stosunki polskokrzyżackie, rozwój przywilejów szlacheckich).
16. Wielkie odkrycia geograficzne (przyczyny i skutki odkryć geograficznych, kierunki wypraw
i odkryć, wielcy podróżnicy).
17. Humanizm i renesans (źródła kultury renesansowej, nowe prądy kulturowe, znaczenie druku
dla rozwoju kultury europejskiej, wielkie postacie kultury renesansu i ich dzieła).
18. Reformacja i kontrreformacja (geneza i skutki, nowe wyznania chrześcijańskie i ich cechy,
reakcja Kościoła Katolickiego na reformację).
19. Polska i Litwa pod rządami ostatnich Jagiellonów w XV-XVI w. (polityka zagraniczna
Jagiellonów, przywileje szlacheckie, przyczyny i skutki Unii Lubelskiej, stosunki wyznaniowe,
kultura i sztuka renesansu na ziemiach polskich, osiągnięcia piśmiennictwa polskiego).
20. Ustrój i społeczeństwo Rzeczypospolitej Obojga Narodów (instytucje ustrojowe demokracji
szlacheckiej, artykuły henrykowskie, konfederacja warszawska, zasady wolnej elekcji,
ewolucja ustroju w XVI-XVII w., sytuacja gospodarcza).
21. Kultura i sztuka baroku.
22. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVII w. (wojny Rosją, Turcją i Szwecją, powstanie
Bohdana Chmielnickiego, zmiany terytorialne, skutki wojen, kryzys społeczny, gospodarczy
i polityczny Rzeczypospolitej w II poł. XVII w.).
23. Formy państwa nowożytnego (monarchia absolutna Ludwika XIV, kształtowanie się monarchii
parlamentarnej w Anglii).
24. Europa w dobie oświecenia (idee oświecenia w nauce, literaturze, architekturze i sztuce, nowe
idee polityczne, przemiany ustrojowe i gospodarcze w państwach ościennych).
25. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. (położenie międzynarodowe wobec sąsiadów,
czasy saskie, kryzys państwa i pierwsze próby reform).
26. Powstanie Stanów Zjednoczonych (przyczyny i przebieg wojny o niepodległość, ustrój USA).
27. Rzeczpospolita w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego (pierwsze reformy, Sejm Wielki
i Konstytucja 3 Maja, wojna w obronie konstytucji, powstanie kościuszkowskie, rozbiory).
28. Francja i Europa w czasach rewolucji francuskiej (geneza i skutki, główne zasady ideowe
Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, przemiany ustrojowe, dyktatura jakobinów).
29. Europa napoleońska (wojny napoleońskie, przemiany polityczne, wojna z Rosją, upadek
Napoleona I).
30. Sprawa polska w epoce napoleońskiej (Legiony Dąbrowskiego, Księstwo Warszawskie,
polityka Napoleona wobec Polaków).
31. Europa po kongresie wiedeńskim (główne zasady polityczne i postanowienia, decyzje kongresu
w sprawie polskiej, Święte Przymierze, nowe idee i ich założenia).
32. Rozwój cywilizacji przemysłowej (rewolucja przemysłowa, nowe wynalazki i odkrycia,
przemiany społeczne i polityczne, nowe klasy społeczne).
33. Zjednoczenie Włoch i Niemiec (etapy zjednoczenia, idea wielkich i małych Niemiec, rola
Cavoura i Bismarcka w procesie zjednoczenia).
34. Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych.
35. Ekspansja kolonialna państw europejskich w XIX w. i jej skutki.
36. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim (nowy podział ziem polskich, ustrój polityczny
Królestwa Polskiego, kształtowanie się opozycji, sytuacja polityczna i gospodarcza).
2
37. Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych (powstanie
listopadowe, powstanie krakowskie, powstanie wielkopolskie, powstanie styczniowe, Wielka
Emigracja, skutki powstań dla Polaków).
38. Życie Polaków pod zaborami (polityka zaborców wobec ludności polskiej, postawy
społeczeństwa polskiego wobec zaborców, obrona polskości, sytuacja gospodarcza ziem
polskich, nowe idee polityczne, kultura polska przełomu XIX/XX w.).
39. Europa i świat na przełomie XIX/XX w. (upowszechnienie systemu demokratycznego, nowe
idee polityczne, przemiany społeczne i cywilizacyjne, rywalizacja kolonialna mocarstw).
40. I wojna światowa i jej skutki (powstanie bloków politycznych, geneza konfliktu, przebieg
działań wojennych, wojna pozycyjna, nowe technologie).
41. Rewolucje w Rosji (geneza i przebieg rewolucji lutowej, przejęcie władzy przez bolszewików,
wojna domowa, skutki rewolucji, przemiany społeczne i gospodarcze).
42. Sprawa polska w czasie I wojny światowej (orientacje polityczne Polaków, stosunek państw
zaborczych do sprawy polskiej, wysiłek wojskowy i zaangażowanie polityczne Polaków,
stosunek mocarstw zachodnich do sprawy polskiej).
2.
Zakres umiejętności
Uczeń:
1. porządkuje wydarzenia oraz procesy historyczne w czasie i przestrzeni historycznej,
2. dokonuje selekcji i hierarchizacji informacji pozyskanych z różnych źródeł wiedzy,
3. dostrzega procesy dynamicznych zmian w życiu społecznym oraz ciągłość rozwoju
kulturowego i cywilizacyjnego społeczeństw,
4. dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą,
5. wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych,
6. wyjaśnia znaczenie poznawania wydarzeń historycznych dla zrozumienia współczesnego
świata,
7. zna i sprawnie posługuje się terminologią historyczną,
8. dokonuje samodzielnej oceny postaci, faktów i wydarzeń historycznych,
9. rozumie przebieg procesów gospodarczych na przestrzeni dziejów.
Eliminacje wojewódzkie:
1. Zakres wiedzy
Na eliminacjach wojewódzkich obowiązywać będą wszystkie treści wymagane na etapie
rejonowym oraz treści dodatkowe związane z tematem przewodnim tegorocznego konkursu: Polska
pod panowaniem Piastów i Andegawenów, a w szczególności:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Polska za pierwszych Piastów (plemiona polskie, monarchia patrymonialna, znaczenie chrztu
Polski, przemiany kulturowe i cywilizacyjne, osiągnięcia pierwszych Piastów, kontakty
z sąsiadami i rozwój terytorialny państwa).
Kryzys i odbudowa państwa w XI w. (kryzys państwa po śmierci Bolesława Chrobrego,
odbudowa państwa przez Kazimierza Odnowiciela, panowanie Bolesława Szczodrego).
Polska dzielnicowa (postanowienia statutu Krzywoustego i jego skutki, podział państwa,
procesy zjednoczeniowe, ośrodki zjednoczeniowe, stosunki polsko-krzyżackie, lokacje miast
i wsi – zasady lokacji).
Zjednoczenie Polski w XIII/XIV w. (koronacja Przemysła, panowanie Przemyślidów, rządy
Władysława Łokietka, polityka zagraniczna, stosunki z sąsiadami, sojusz z Andegawenami).
Panowanie Kazimierza III Wielkiego (osiągnięcia w polityce wewnętrznej i zagranicznej,
wzrost pozycji międzynarodowej Polski, zmiany struktury społecznej i wyznaniowej).
Panowanie Andegawenów w Polsce (układy na przeżycie, rządy Ludwika, okresy regencji,
objęcie tronu i rządy Jadwigi).
3
2. Zakres umiejętności
Uczeń wykazuje się umiejętnościami obowiązującymi na etapie rejonowym, a ponadto:
1. dokonuje analizy oraz interpretacji różnorodnych źródeł oraz formułuje wnioski,
2. formułuje i przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko,
3. tworzy krótkie wypowiedzi pisemne na podstawie informacji pozyskanych z różnych źródeł
wiedzy.
LITERATURA
Podręczniki szkolne do gimnazjum z historii, dopuszczone do użytku szkolnego przez MEN.
Na etap rejonowy dodatkowo:
1.
M. K. Barański, Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2008 (i inne wydania);
Na etap wojewódzki dodatkowo:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2008 (i inne wydania);
G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Kraków, 1989;
G. Labuda, Korona i infuła. Od monarchii do poliarchii, Kraków 1996;
A. Jureczko, Testament Krzywoustego, Kraków 1988;
H. Samsonowicz, Łokietkowe czasy, Kraków 1989;
F. Kiryk, Wielki król i jego następca, Kraków 1992;
4