DOSTĘPNOŚĆ INTERNETU DLA OSÓB NIEWIDOMYCH I SŁABO

DOSTĘPNOŚĆ INTERNETU DLA OSÓB NIEWIDOMYCH I
SŁABO WIDZĄCYCH
Żyjemy w XXI wieku, gdzie każdy przeciętny człowiek posiada co najmniej jeden
telefon komórkowy, telewizor, komputer i dostęp do Internetu. Jesteśmy społeczeństwem
informacyjnym. W ciągu kilku sekund możemy znaleźć informacje na temat wydarzeń z
innego kraju, dokonać zakupu na aukcji internetowej, czy obejrzeć film, pomijając już
komfort, jakim jest posiadanie wszystkiego w jednym miejscu. Człowiek pozbawiony dostępu
do Internetu czuje się odsunięty od wielu możliwości. Jakie niewidomy napotyka bariery
uniemożliwiające mu korzystanie z tej „kopalni wiedzy”?
W Polsce co najmniej 10% osób niepełnosprawnych wzrokowo jest skomputeryzowanych”.
Tak więc 10% Polaków ma ograniczoną możliwość korzystania z Internetu – nie dlatego, że
są niewidomi, a w skutek błędów popełnianych przy tworzeniu serwisów WWW. Główną
przyczyną jest brak wiedzy o potrzebach ludzi niepełnosprawnych, w tym niepełnosprawnych
wzrokowo.
Poważnym problemem, z którym borykają się osoby niewidome i słabo widzące jest
ograniczony dostęp do informacji, będącej jednym z istotnych czynników procesu kształcenia
i zatrudnienia. Barierą informacyjną jest brak wydawnictw w formie dostosowanej do ich
potrzeb, "nieczytelne" strony internetowe czy też wadliwy system informacji dla
przedsiębiorców, którzy nie wiedzą, jak uzyskać pomoc publiczną na sfinansowanie bądź
przystosowanie stanowiska pracy dla osoby niewidomej.
Osoby, które podejmują trud kształcenia w szkolnictwie otwartym, pomimo braku
szybkiego dostępu do najnowszych technologii umożliwiających pokonywanie
niepełnosprawności, są o wiele lepiej przygotowane do rozpoczęcia studiów. Utrudnieniem
procesu edukacji jest brak dostępu do stanowisk komputerowych, gdzie osoby niewidome i
słabo widzące mogłyby nabywać praktycznych umiejętności w przypadku, gdy nie mają
komputera w domu. Tylko nieliczne wyższe uczelnie dysponują nowoczesnymi urządzeniami
i aplikacjami, tj. syntezatorami mowy, monitorami brajlowskimi. Instytucje powołane do
pomocy osobom z uszkodzonym narządem wzroku (np. Koła PZN) nie posiadają bazy
sprzętowej i programowej, którą mogłyby udostępnić zainteresowanym nieodpłatnie. Bariery
te nie są najtrudniejsze do likwidacji, ale ich usunięcie pociąga za sobą duże koszty.
Wielu niewidomych dobrze radzi sobie w Internecie. Aktywnie przeglądają serwisy
www, biorą udział w forach dyskusyjnych, korespondują za pomocą poczty e-mail.
Największym problemem dla nich są jednak strony internetowe. Serwisy są przygotowywane
przy użyciu różnych technologii, różnych narzędzi, przez mniej lub bardziej przypadkowe
osoby. Programy czytające i syntezatory mowy nie radzą sobie z większością stron
internetowych.
Badania przeprowadzone w krajach członkowskich Unii Europejskiej wykazały, że
jedynie 3% stron administracji publicznej spełniało minimalne wymagania dostępności i
użyteczności dla osób niepełnosprawnych. Według ankiety, przeprowadzonej przez BIFRON
wśród niepełnosprawnych, wszyscy badani wskazali komputer i Internet, jako najważniejsze
refundowane elementy (ważniejsze od sprzętu rehabilitacyjnego), a około 80% z nich
wskazało przeglądanie stron www jako główny cel korzystania z Internetu. W celu
ujednolicenia sposobu przygotowywania serwisów www, organizacja W3C (czyli www)
przygotowała standard WAI. Określa on precyzyjnie, w jaki sposób serwisy powinny być
przygotowywane, aby były dostępne m.in. dla osób niewidomych i niedowidzących. Serwisy
przygotowane zgodnie ze standardami są bez najmniejszych problemów odczytywane przez
programy czytające.
WAI (inicjatywa dostępności do sieci), to trzy poziomy dostępności, priorytety spisane
w dokumencie WCAG (zbiór dokumentów opublikowany przez WAI zawierający zalecenia
dotyczące tworzenia dostępnych serwisów internetowych). WAI określa zbiór zasad, jakimi
powinien się kierować twórca stron www, aby treści były dostępne dla jak największej liczby
użytkowników. Proste rozwiązania ułatwiające dostęp do sieci umożliwiają korzystanie z
Internetu osobom, które w przeciwnym wypadku nie miałyby tej możliwości, w rezultacie
rozszerzając zakres uczestnictwa w życiu społecznym i ekonomicznym. Rozwiązania dostępu
do siec WAI obejmują:
stosowanie w przeglądarkach większej czcionki,
udostępnienie tekstu mówionego dzięki programom pomocniczym,
nawigację z wykorzystaniem klawiatury zamiast myszki.
W 2007r. tylko 5% publicznych i mniej niż 3% prywatnych stron internetowych w UE jest w
pełni dostępnych zgodnie z wytycznymi. Szereg państw członkowskich (między innymi
Austria, Francja, Holandia, Portugalia i Włochy) podjęło działania w celu poprawy sytuacji,
na przykład poprzez stworzenie wytycznych i określenie celów dla publicznych stron.
Każdy kraj Wspólnoty prowadzi własną politykę społeczną i tworzy różnorodne systemy
wsparcia tej grupy osób: rezolucja dotycząca spójnej polityki w sprawie rehabilitacji osób
niepełnosprawnych, ogólne zasady polityki wobec niepełnosprawności, prowadzona przy
współpracy z osobami niepełnosprawnymi i organizacjami działającymi na ich rzecz
profilaktyki i oświaty zdrowotnej, orzekania o niepełnosprawności i rehabilitacji medycznej,
edukacji, poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz zatrudnienia, integracji społecznej,
ochrony socjalnej, ekonomicznej i prawnej, szkolenia osób zaangażowanych w proces
rehabilitacji i społecznej integracji, dostępu do informacji, statystyki i badan naukowych,
standardowe zasady wyrównywania szans osób niepełnosprawnych.
Ze swojej strony Komisja Europejska zajęła się kwestią dostępności portalu „Europa” w 2001
r. i pracuje nad poprawą dostępności. Obecnie testuje wykorzystanie czytników ekranowych.
System emisji głosu lub monitory brajlowskie umożliwiają osobom niewidomym czytanie
stron internetowych (kliknięcie w ikonkę głośnika).
22 października 2007r. ruszył nowatorski projekt Polskiego Związku Niewidomych
Śląsk i Agencji IArt o nazwie „Widzialni", którego celem jest przeciwdziałanie wykluczeniu
cyfrowemu, na które narażonych jest wiele grup społecznych. Strony internetowe w Polsce
wciąż nie są w pełni przystosowane do potrzeb osób niewidzących i głuchoniemych. Choć
wiele w tej materii na przestrzeni ostatnich lat się zmieniło, to jeszcze sporo zostało do
zrobienia. Widzialni przygotowują nową ustawę o stronach internetowych regulującą, w jaki
sposób stworzyć stronę, by była ona w równym stopniu dostępna dla wszystkich, również dla
niepełnosprawnych.
Twórcy projektu Widzialni oraz osoby niewidome i niedowidzące sprawdzili, jak strony
internetowe partii przystosowane są do obsługi przez osoby niedowidzące, czy strony
internetowe partii politycznych startujących w wyborach do Parlamentu Europejskiego są dla
nich dostępne. Wyniki nie napawają optymizmem. Wyniki są zatrważające – wszystkie strony
są do niczego – mówią badani.
Serwisy internetowe najważniejszych urzędów miast w Polsce nie zdały egzaminu
dostępności dla osób niewidomych i niedowidzących. Administracja publiczna ma jeszcze
tylko dwa lata na dostosowanie serwisów do wymagań Unii Europejskiej.
Nowe technologie sprawiają, że brak wzroku nie jest przeszkodą w komunikacji
z osobami widzącymi i dostępie do tekstów czarnodrukowych, zwiększają motywację do
działania, pobudzają do większej aktywności. Jednak w dalszym ciągu przekraczają one
możliwości finansowe samych zainteresowanych!
BIBLIOGRAFIA:
1. P. Szczawiński „Wykorzystywanie komputera w edukacji i terapii dzieci z wieloraką
niepełnosprawnością” AP, Kraków 1999.
2. A. Lechowicz „Komputerowe wspomaganie procesu komunikacji niewerbalnej dzieci
z wieloraką niepełnosprawnością” WSiP, Warszawa 2005.
3. M. Paplińska „Brajl w nowoczesnych technologiach – kierunki przemian w edukacji
komunikacji niewidomych” SPI, Warszawa 2005.
4. S. Jakubowski, R. Serafin, B. Szczepankowski „Pomoce techniczne dla osób
niepełnosprawnych” CNBSI, Warszawa 2004.
5. B. Matusz. "Efektywność nauczania techniki wspomaganego komputerem" PWN,
Warszawa 1998.
6. J. Łaszczyka "Komputerowe wspomaganie kształcenia" WSiP, Warszawa 1998.
7. J. Łaszczyk, „Komputer w kształceniu specjalnym”, WSiP, Warszawa 1998.
8. A. Pielecki, E. Skrzetuski „Nowe narzędzia i technologie informatyczne w edukacji
osób niewidomych” Wsparcie Społeczne, Katowice 1997.
9. B. Siemieniecki „Komputer w diagnostyce i terapii pedagogicznej” Adam Marszałek Multimedialna Biblioteka Pedagogiczna, Toruń 1996.