przeglad_seks_19 - Przegląd Seksuologiczny

FUNKCJONOWANIE
SEKSUALNE
KOBIET Z BULIMIÑ
W ÂWIETLE BADA¡
KATAMNESTYCZNYCH
dr med. Anna Sarol-Kulka, dr med. Zenon Kulka
Streszczenie
Celem pracy by∏a ocena funkcjonowania seksualnego kobiet leczonych z powodu bulimii po pi´ciu latach
od przebytego leczenia. Zbadano 52 kobiety trzema kwestionariuszami (KKS, EDI oraz klinicznym), a wyniki
poddano analizie statystycznej. Z badaƒ wynika, ˝e 1/3 badanych kobiet uwa˝a∏a, ˝e cz´Êciej ni˝ przed
leczeniem odczuwa potrzeby seksualne i realizuje je, czujàc podniecenie przed kontaktem seksualnym
i prze˝ywa orgazm. Poprawa objawowa by∏a znaczàco zwiàzana z lepszym funkcjonowaniem seksualnym.
S∏owa kluczowe
seksualnoÊç, bulimia
SEXUAL FUNCTIONING OF BULIMIC WOMEN – A FOLLOW UP STUDY
Summary
The aim of our research was to evaluate sexual functioning women who had been treated for bulimia
nervosa. In this paper we report the results after 5 years of a follow-up. 52 women was examined using
3 questionnaires (KKS, EDI and clinical), the findings underwent statistical analysis. As the research reveals,
1/3 examining women finded that frequently than before treatment felt sexual desire, and felt arousal
before sexual intercourse and had orgasm. Reduction of symptoms connected with better sexual functioning.
Key words
sexuality, bulimia
PRACA RECENZOWANA
WST¢P
dr med. Anna
Sarol-Kulka
dr med. Zenon
Kulka
Instytut Psychiatrii
i Neurologii
w Warszawie
16
SeksualnoÊç cz∏owieka jest jednym z zasadniczych czynników motywujàcych ludzi
do nawiàzywania kontaktów i wi´zi interpersonalnych. SeksualnoÊç jest wrodzonà,
naturalnà potrzebà i funkcjà organizmu ludzkiego, podobnie jak oddychanie, procesy
trawienia i inne. Cz∏owiek rodzi si´ z seksualnym potencja∏em fizjologicznym, który ulega
kszta∏towaniu przez doÊwiadczenia ˝yciowe.
SeksualnoÊç jest wi´c uwarunkowana zinte-
growanym oddzia∏ywaniem czynników biologicznych, psychicznych i spo∏eczno-kulturowych. Zaburzenia seksualne wyst´pujà
wówczas, gdy ta wrodzona funkcja ulegnie
zahamowaniu czy zniekszta∏ceniu lub te˝
gdy pozostaje w skrajnej dysharmonii z pozosta∏ymi sferami osobowoÊci cz∏owieka.
Dzieje si´ tak w przypadku zaburzeƒ od˝ywiania. W leczeniu pacjentek z anoreksjà
i bulimià wa˝na jest nie tylko poprawa objawowa, ale tak˝e poprawa funkcjonowania
seksualnego, tym bardziej, ˝e zaburzenia
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19
od˝ywiania dotyczà m∏odych kobiet. Nieprawid∏owoÊci w funkcjonowaniu seksualnym
mogà w znacznym stopniu wp∏ywaç na ich
˝ycie osobiste utrudniajàc nawiàzanie prawid∏owych relacji partnerskich.
18 pacjentek z bulimià po terapii wysz∏o
za mà˝ z czego jedna powtórnie, jedna poinformowa∏a, o wyznaczonej dacie Êlubu,
zaÊ 28 pozosta∏o pannami. (tab. 2);
Tabela 2. Stan cywilny
CEL PRACY
Stan cywilny
1. Zbadanie funkcjonowania seksualnego kobiet, które by∏y leczone z powodu
bulimii po 5 latach od przebytego leczenia.
2. Znalezienie zwiàzku pomi´dzy stopniem poprawy objawowej a funkcjonowaniem seksualnym.
METODA
Kobiety by∏y leczone w latach 2000–2001
z powodu zaburzeƒ od˝ywiania si´ w Klinice
Nerwic w Warszawie.
Do badaƒ pos∏u˝y∏y nast´pujàce kwestionariusze:
1. Kwestionariusz katamnestyczny dotyczàcy funkcjonowania seksualnego – KKS.
2. Inwentarz zaburzeƒ od˝ywiania si´
(EDI).
3. Kwestionariusz kliniczny dotyczàcy
zaburzeƒ od˝ywiania si´.
Kwestionariusz katamnestyczny dotyczàcy funkcjonowania seksualnego, mierzy te
same parametry co kwestionariusz KSK
(stosowany przeze mnie we wczeÊniejszych
badaniach).
Inwentarz zaburzeƒ od˝ywiania (EDI)
opracowany do diagnostyki zaburzeƒ od˝ywiania przez Garner’a i Garfinkel’a w 1979 r.
OPIS GRUPY BADANEJ
Wybrano grup´ 91 pacjentek z rozpoznaniem ˝ar∏ocznoÊci psychicznej, leczonych
w Klinice Nerwic w Warszawie w 2000 i 2001 r.
Otrzymano 11 zwrotów ankiet, gdy˝ adres
by∏ ju˝ nieaktualny. Wype∏nione ankiety odes∏a∏y 52 pacjentki.
Przewa˝a∏y kobiety w przedziale wiekowym 25–29 lat – 41 kobiet (79 %) (tab. 1)
Panna
Zam´˝na
Grupa badana
N
%
28
24
54
46
Przewa˝a∏y pacjentki z wy˝szym wykszta∏ceniem 27 kobiety (52%), zaledwie
dwie kobiety (4%) nie mia∏y ukoƒczonego
Êredniego wykszta∏cenia. (tab. 3)
6 pacjentek (12%) studiowa∏o, a 33 pacjentki (63%) pracowa∏y, zaÊ 12 pacjentek
(23%) nie uczy∏o si´ i nie pracowa∏o.
Tabela 3. Wykszta∏cenie
Wykszta∏cenie
Podstawowe
Ârednie
Pomaturalne
Wy˝sze
Grupa badana
N
%
2
2
21
27
4
4
40
52
52% pacjentek z bulimià zamieszkiwa∏a
w mieÊcie powy˝ej 200 tys. ludnoÊci zaÊ
na wsi lub mieÊcie poni˝ej 20 tys. ludnoÊci
zamieszkiwa∏o 15% bulimiczek. (tab.4)
Tabela 4. Miejsce zamieszkania
Miejsce zamieszkania
WieÊ
Miasto poni˝ej
20 tys. ludnoÊci
Miasto od 20 tys.
do 50 tys. ludnoÊci
Miasto od 50 tys.
do 100 tys. ludnoÊci
Miasto od 100 tys.
do 200 tys. ludnoÊci
Miasto powy˝ej
200 tys. ludnoÊci
Grupa badana
N
%
7
13
1
2
7
13
2
4
8
16
27
52
Tabela 1. Wiek
Przedzia∏y wiekowe
20–24
25–29
30–34
Bulimia
N
6
41
5
%
11
79
10
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19
WYNIKI BADA¡
89% pacjentek z bulimià podawa∏a, ˝e
miesiàczkuje, z czego 71% miesiàczkowa∏o
regularnie. 85% badanych pacjentek mia∏a
w przesz∏oÊci okresy zatrzymania miesiàczki.
17
Wyniki Katamnestycznego
Kwestionariusza Seksuologicznego
– KKS
i tylko 8% by∏o niezadowolonych ze swojego
˝ycia seksualnego, ale tylko 33% ocenia∏o
swoje ˝ycie seksualne jako bardziej udane,
a 48% nie widzia∏o ró˝nicy w porównaniu
z okresem przed leczeniem.
35% pacjentek z bulimià – po leczeniu
wysz∏o za mà˝, 31% ocenia∏o swoje ma∏˝eƒstwo jako szcz´Êliwe i tylko 8% jako nieudane. W porównaniu z okresem przed leczeniem – 50% pacjentek uwa˝a∏o swoje ma∏˝eƒstwo za bardziej udane, a zaledwie 17%
uznawa∏o je za mniej udane.
64% pacjentek uznawa∏a, ˝e jest atrakcyjna lub bardzo atrakcyjna seksualnie dla
swego partnera. 31% pacjentek z bulimià
uzna∏o swoje cia∏o jako atrakcyjne, ale nie
by∏o istotnych ró˝nic w tej ocenie po leczeniu. 50% pacjentek w pe∏ni by∏o zadowolonych z faktu bycia kobietà.
75% pacjentek odczuwa∏a potrzeb´ kontaktów seksualnych kilka razy w tygodniu.
33% tych pacjentek twierdzi∏o, i˝ w porównaniu z okresem przed leczeniem cz´Êciej
odczuwa∏y potrzeb´ kontaktów seksualnych. (tab.5)
80% pacjentek po leczeniu mia∏o kontakty seksualne z m´˝czyznami – przed leczeniem takie kontakty mia∏o 66% pacjentek.
Tylko 11% badanych kobiet nie mia∏o inicjacji seksualnej, przy czym przed leczeniem
18% kobiet zg∏asza∏o brak inicjacji.
58% pacjentek podejmowa∏o wspó∏˝ycie
kilka razy w tygodniu. 36% kobiet twierdzi∏o,
˝e wspó∏˝yje cz´Êciej ni˝ przed leczeniem.
(tab.6)
Analiza statystyczna zachowaƒ seksualnych kobiet z bulimià wykaza∏a szereg, istotnych statystycznie ró˝nic w funkcjonowaniu
seksualnym w porównaniu z okresem
przed leczeniem.
79% pacjentek odczuwa∏o potrzeby seksualne kilka razy w tygodniu, jednak˝e tyko
29% deklarowa∏o, ˝e jest to cz´Êciej ni˝
przed leczeniem, 48% twierdzi∏o, ˝e nic si´
nie zmieni∏o. 66% podejmowa∏o kontakty
seksualne z cz´stotliwoÊcià zgodnà z potrzebami seksualnymi, zaledwie 11% wspó∏˝y∏o seksualnie kilka razy w miesiàcu lub
rzadziej. Jednak˝e w tym wypadku pacjentki nie dostrzega∏y wyraêniej ró˝nicy po leczeniu, gdy˝ 35% uwa˝a∏o, ˝e jest tak samo,
a 21%, ˝e nawet gorzej.
Równie˝ w wyniku leczenia nie nastàpi∏a
istotna zmiana w wyst´powaniu snów czy
fantazji erotycznych, jak i faktu odbywania
kontraktów seksualnych z m´˝czyznami.
Przed leczeniem kontakty seksualne mia∏o
66% pacjentek aktualnie zaÊ 81%.
69% pacjentek podejmujàc kontakt seksualny by∏o podnieconych lub bardzo podnieconych, a po kontakcie mia∏o bardzo dobre
lub dobre samopoczucie. 75% pacjentek
deklarowa∏o uzyskiwanie orgazmu w wyniku
kontaktów seksualnych lub/i pieszczot
z partnerem. 42% pacjentek ocenia∏o swoje
˝ycie seksualne jako bardzo udane lub udane
Tabela 5. Subiektywna ocena odczuwania potrzeb seksualnych
Aktualnie jest
Prawie codziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiàcu
Nie odczuwam takiej potrzeby
N
9
39
4
0
%
17
75
8
0
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
17
33
26
50
9
17
0
0
Cz´Êciej
Tak samo
Rzadziej
Nie odczuwam
takiej potrzeby
Tabela 6. Subiektywna ocena cz´stoÊci kontaktów seksualnych
Aktualnie jest
Prawie codziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiàcu lub rzadziej
Nie podejmuj´ kontaktów
seksualnych
18
N
4
30
14
4
%
8
58
26
8
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
19
36
18
35
11
21
4
8
Cz´Êciej
Tak samo
Rzadziej
Nie podejmuj´
kontaktów
seksualnych
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19
Tabela 7. Subiektywna ocena cz´stoÊci podejmowania ró˝nych form pieszczot z partnerem nie koƒczàcych
si´ kontaktem seksualnym
Aktualnie jest
Prawie codziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiàcu lub rzadziej
Nie podejmuj´ takich pieszczot
N
4
13
22
9
%
8
25
42
17
Nie mam kontaktów erotycznych
i seksualnych z m´˝czyznami
4
8
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
16
30
14
27*
18
35
4
8
Cz´Êciej
Tak samo
Rzadziej
Nie mam kontaktów
erotycznych
i seksualnych
z m´˝czyznami
Tabela 8. Subiektywna ocena cz´stoÊci masturbacji
Aktualnie jest
Prawie codziennie
Kilka razy w tygodniu
Kilka razy w miesiàcu lub rzadziej
Nie masturbuj´ si´
N
4
10
15
23
%
8
19
29
44
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
8
16
12
23
9
17
23
44
Cz´Êciej
Tak samo
Rzadziej
Nie masturbuj´ si´
Tabela 9. Subiektywna ocena roli jakà seks pe∏ni w ˝yciu
Aktualnie jest
Bardzo wa˝nà
Wa˝nà
Niezbyt wa˝nà
Niewa˝nà
Nie wiem
N
9
28
11
0
4
%
17
54
21
0
8
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
6
12
16
31
15
29
8
15
7
13
Bardzo wa˝nà
Wa˝nà
Niezbyt wa˝nà
Niewa˝nà
Nie wiem
Tabela 10 Subiektywna ocena swojego ˝ycia seksualnego
Aktualnie jest
Bardzo udane
Udane
Przeci´tne
Nieudane
N
12
10
22
4
%
23
19
42
8
Nie mam ˝ycia seksualnego
4
8
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
16
31
24
46
8
15
4
8
Bardziej udane
Takie samo
Mniej udane
Nie mam ˝ycia
seksualnego
Tabela 11. Subiektywna ocena ma∏˝eƒstwa
Aktualnie jest
Bardzo szcz´Êliwe
Szcz´Êliwe
Przeci´tne
Niezbyt szcz´Êliwe
N
7
9
4
4
%
13
17
8
8
Nie jestem m´˝atkà
28
54
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19
W porównaniu z okresem
przed leczeniem w Klinice
N
%
12
22
8
16
4
8
28
54
Bardziej udane
Takie samo
Mniej udane
Nie jestem
m´˝atkà
19
75% pacjentek podejmowa∏o ró˝ne formy pieszczot z partnerem nie koƒczàce si´
stosunkiem p∏ciowym, ale 35% kobiet czyni∏o to rzadziej ni˝ przed leczeniem. (tab.7)
44% pacjentek nie masturbowa∏o si´ lub
czyni∏o to rzadziej ni˝ przed leczeniem. (tab.8)
69% pacjentek przy podejmowaniu kontaktów seksualnych odczuwa∏a ch´ç i podniecenie. Prze˝ywanie orgazmu u badanych kobiet przedstawia∏o si´ nast´pujàco: 33% uzyskiwa∏o najcz´Êciej orgazm w wyniku stosunku p∏ciowego, 25% równie cz´sto w wyniku
pieszczot z partnerem i w wyniku stosunku,
zaÊ 17% w wyniku pieszczot z partnerem.
69% pacjentek po stosunku p∏ciowym
ma dobre lub bardzo dobre samopoczucie,
odczuwa zadowolenie i odpr´˝enie. Dla
71% pacjentek seks pe∏ni wa˝nà rol´ w ˝yciu, zaÊ przed leczeniem seks by∏ wa˝ny tylko dla 43% badanych kobiet. (tab.9)
Przy ocenie negatywnych stron w∏asnej
seksualnoÊci 40% pacjentek zg∏asza∏o trudnoÊci z uzyskaniem orgazmu, ale te˝ 31%
kobiet nie widzia∏o ˝adnych negatywnych
stron swojej seksualnoÊci. 42% pacjentek
ocenia∏o swoje aktualne ˝ycie seksualne jako udane lub bardzo udane, ale te˝ 42%
ocenia∏o je jako przeci´tne.
Porównujàc ˝ycie seksualne z okresem
przed leczeniem 31% pacjentek ocenia∏o je
jako bardziej udane i tylko 15% pacjentek
ocenia∏o je jako mniej udane ni˝ przed leczeniem. Pozosta∏e pacjentki nie widzia∏y ró˝niç
w swoim ˝yciu seksualnym przed i po leczeniu. (tab.10)
30% pacjentek z bulimià ocenia∏o swoje
ma∏˝eƒstwo jako szcz´Êliwe lub bardzo
szcz´Êliwe, a 22% uwa˝a∏o je za bardziej
udane ni˝ przed leczeniem. (tab.11)
Wyniki dotyczàce
wp∏ywu wyst´powania
miesiàczkowania na seksualnoÊç
Skorelowano za pomocà testu tau Kendall’a aktualne wyst´powanie miesiàczkowania ze zmiennymi okreÊlajàcymi ró˝ne przejawy seksualnoÊci – kwestionariusza KKS.
Uzyskano korelacje istotne statystycznie
na poziomie (p<0,01):
● podejmowaniem ró˝nych form pieszczot
nie koƒczàcych si´ stosunkiem (-0,314),
Korelacje statystycznie istotne na poziomie (p<0,05) uzyskano z:
● odczuciami wyst´pujàcymi po kontakcie seksualnym (-0,266),
● ocenà atrakcyjnoÊci swojego cia∏a (0,282),
● iloÊcià posiadanych dzieci (-0,325).
20
Skorelowano za pomocà testu tau
Kendall’a regularne miesiàczkowanie ze
zmiennymi okreÊlajàcymi ró˝ne przejawy
seksualnoÊci – kwestionariusza KKS.
Uzyskano nast´pujàce korelacje istotne
statystycznie na poziomie (p<0,01) z:
● z niezadowoleniem z faktu bycia
kobietà (-0,404),
● zmianà stanu cywilnego po leczeniu (0,463).
ZaÊ na poziomie (p<0,05) zmienna ta
korelowa∏a z:
● negatywnymi stronami w∏asnej seksualnoÊci (-0,316).
OMÓWIENIE WYNIKÓW BADA¡
Badania katamnestyczne stwarzajà trudne problemy metodologiczne. Pierwszym
istotnym problemem, którego nie da si´
rozstrzygnàç w sposób jednoznaczny jest
jaki odsetek pierwotnie leczonej populacji
obj´tej badaniami kamnestycznymi mo˝na uznaç za wystarczajàcy dla wyciàgni´cia
wiarygodnych wniosków. Dyskusje dotyczàce tego zagadnienia doprowadzi∏y do wniosku, ˝e odsetek pacjentów bioràcych udzia∏
w badaniach zmniejsza si´ z up∏ywem czasu
od chwili zakoƒczenia terapii i ˝e po roku
odsetek 60% nale˝y uznaç za wysoki, zaÊ
po 5 latach odsetek 37% zosta∏ uznany
za satysfakcjonujàcy.
W przeprowadzonych przeze mnie badaniach rozes∏ano kwestionariusze do 159 pacjentek (68 kobiet leczonych z powodu anoreksji i 91 kobiet leczonych z powodu bulimii
odpowiedzi uzyskano od 81 pacjentek a wi´c
51% (od 43% kobiet leczonych z powodu
anoreksji i 57% kobiet leczonych z powodu
bulimii). Bioràc pod uwag´, ˝e okres katamnestyczny wynosi 5 lat odsetek uzyskanych
odpowiedzi mo˝na uznaç za wysoki.
Drugim istotnym problemem jest sposób
uzyskania informacji jak i charakter narz´dzi
pomiaru. Osobisty kontakt z pacjentami
po up∏ywie 5 lat jest bardzo trudny, a im
grupa obj´ta badaniami jest wi´ksza, staje
si´ praktycznie niemo˝liwy. W powy˝szych
badaniach pos∏u˝y∏am si´ Kwestionariuszem Katamnestycznym, który dawa∏ mo˝liwoÊç porównania aktualnego funkcjonowania seksualnego ze stanem przed podj´ciem leczenia w Klinice.
Trzecim wa˝nym problemem jest charakter zwiàzków przyczynowo-skutkowych. Nie
ma pewnoÊci, ˝e przyczyny zmian, o których informujà pacjenci w badaniach katamnestycznych sà wynikiem terapii zastosoPrzeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19
wanej w Klinice Nerwic. Nie mo˝na wykluczyç rozmaitych wydarzeƒ ˝yciowych, uzyskania pomocy w innych placówkach leczniczych, a tak˝e dzia∏ania niespecyficznych
czynników powodujàcych zmiany u poszczególnych pacjentów w okresie obj´tym
badaniami katamnestycznymi.
Dotychczas przeprowadzono niewiele
badaƒ katamnestycznych dotyczàcych
funkcjonowania seksualnego pacjentek
z zaburzeniami od˝ywiania. Byç mo˝e wynika to z trudnoÊci metodologicznych, które
wy˝ej opisa∏am, albo z niech´ci pacjentek
z takimi zaburzeniami do udzielania informacji o ich sferze seksu. W przeprowadzanych
badaniach katamnestycznych odnotowano
znaczàco ni˝szy zwrot kwestionariuszy
przez pacjentki z anoreksjà ni˝ pacjentki
z bulimià – co potwierdzi∏y badania.
Badania katamnesyczne przeprowadzone do tej pory (Morgan i in. 1995) wykaza∏y,
˝e kobiety diagnozowane i leczone z powodu zaburzeƒ od˝ywiania si´ wykazujà zaburzenia w funkcjonowaniu seksualnym pomimo znacznej poprawy objawowej. Wi´kszoÊç przeprowadzonych badaƒ (Morgan,
Russell 1975; Sturzenberger i in. 1977; Hsu,
Crips, Harding 1979; Nussbaum i in. 1985;
Steihausen, Seidel 1993; Gillberg i in. 1994)
dotyczy∏o kobiet leczonych z powodu anoreksji i obejmowa∏o Êrednio 3-letni okres kamnestyczny.
Przebadano 52 pacjentki z rozpoznaniem ˝ar∏ocznoÊci psychicznej (F 50.2,
F 50.3), które by∏y leczone w latach
2000–2001 w Klinice Nerwic w Warszawie.
Pacjentki poddano psychoterapii kompleksowej obejmujàcej ró˝ne formy terapii grupowej (terapia dyskusyjna, muzykoterapia,
arteterapia, choreoterapia, psychodrama).
Analiza statystyczna zachowaƒ seksualnych kobiet z bulimià wykaza∏a, i˝ nie by∏o
zbyt wielu statystycznie istotnych ró˝nic
w ich funkcjonowaniu seksualnym w porównaniu z okresem przed leczeniem. Funkcjonowanie seksualne wi´kszoÊci pacjentek
by∏o dobre, kilka razy w tygodniu odczuwa∏y potrzeby seksualne i wi´kszoÊci zgodnie
z tymi potrzebami podejmowa∏o kontakty
seksualne dajàce im satysfakcj´. Cz´Êciej
ni˝ przed leczeniem pacjentki podejmowa∏y
ró˝ne formy pieszczot z partnerem nie koƒczàce si´ kontaktem seksualnym. W ich subiektywnej ocenie funkcjonowa∏y podobnie
jak przed leczeniem lub nieco lepiej. Dla 2/3
badanych kobiet seks odgrywa∏ wa˝nà rol´
w ˝yciu, a prawie po∏owa ocenia∏a swoje ˝ycie seksualne jako udane lub bardzo udane.
Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19
Ich pozytywne nastawienie do seksu potwierdza te˝ fakt, i˝ 1/3 pacjentek wysz∏a
za mà˝ po leczeniu i ocenia∏a swoje ma∏˝eƒstwo jako szcz´Êliwe. Po∏owa pacjentek zam´˝nych przed leczeniem ocenia∏a teraz
swoje ma∏˝eƒstwo jako bardziej udane.
Potwierdzajà to badania Morgana i in. 1995;
Gillberg i in. 1994; Nussbaum i in. 1985;
Quadflieg i Fichter 2003, Abraham 1998 r.
WNIOSKI
1. Po 5 latach po∏owa kobiet leczonych
z powodu bulimii nie dostrzega∏a znaczàcych zmian w swoim funkcjonowaniu seksualnym oceniajàc je jako równie dobre jak
przed terapià i tylko 1/3 uwa˝a∏a, ˝e cz´Êciej
odczuwa potrzeby seksualne i je realizuje,
czujàc podniecenie przed kontaktem seksualnym i prze˝ywa∏a orgazm.
2. Poprawa objawowa w obu grupach
by∏a znaczàco zwiàzana z lepszym funkcjonowaniem seksualnym. ◗
PiÊmiennictwo
1. Abraham S. (1998) Sexuality and reproduction in bulimia nervosa patient
over 10 years. J. Psychosom. Res. 44 (3-4), 491-502.
2. Beumont P.J.V., Burrows G.D., Casper R.C. (1987) Handbook of eating
disorders. Amsterdam.
3. Calam R., Slade P. (1991) Eating patterns and unwanted sexual experiences.
In: Dolan B., Gitzinger I. (eds): Why Women? Gender Issues and Eating
Disorders. London.
4. Józefik B. (1996) Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie
zaburzeƒ od˝ywiania si´. Kraków.
5. Morgan C.D., Wiederman M.W., Pryor T.L. (1995) Sexual functioning
and attitudes of eating disordered women: a follow up study. J. Sex.
Marital Ther. 21 (2), 67-77.
6. Mustein B.I., Holden C.C. (1979) Sexual behavior and correlates among
college students. Adolescence. 14, 625-639.
7. Quadflieg N., Fichter M.M. (2003) The course and outcome of bulimia
nervosa. Eur. Child Adolesc. Psychiatry. 12, suppl. 1, 109-199.
8. Rorty M., Yager J., Rossotto E. (1993) Why and how do women recover
from bulimia nervosa. The subjective appraisals of forty women recovered
a year or more. Int. J. Eat. Disord. 14, 249-260.
9. Sarol-Kulka A., Kulka Z. (2005) Obraz w∏asnego cia∏a a seksualnoÊç
kobiet z zaburzeniami od˝ywiania si´. Post´py Psychiatrii i Neurologii.
14 (2), 115-122.
10. Steinhausen H.C., Seidel R. (1993) Outcome in adolescent in eating
disorders. Int. J. Eat. Disord. 14, 487-496.
11. Steinhausen H.C., Vollrath M. (1993) The self-image of adolescent
patients with eating disorders. Int. J. Eat. Disord. 13, 221-222.
12. Wiederman M.W. (1996) Women, sex and food: a review of research
on eating disorders and sexuality. The Journal of Sex Reaserch. Vol. 33,
4, 301-311.
13. Wiederman M.W., Pryor T. (1997) Body dissatisfaction and sexuality
among women with bulimia nervosa. Int. J. Eat. Didord. 21 (4), 361-365.
21