Danuta Tatka - Wyższa Szkoła Finansów i Prawa w Bielsku

WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA
W BIELSKU-BIAŁEJ
STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA
STREFY EURO
Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach
programu edukacji ekonomicznej
PRACA DYPLOMOWA
Poziom płac a konkurencyjność gospodarek strefy euro
Autor:
Promotor:
Danuta Tatka
dr Elżbieta Rak-Młynarska
Bielsko-Biała, rok 2015
SPIS TREŚCI
WSTĘP
3
1. ISTOTA KONKURENCYJNOŚCI GOSPODAREK
4
2. KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODAREK W UNII EUROPEJSKIEJ
8
3. PŁACE W UNII EUROPEJSKIEJ A KONKURENCYJNOŚĆ
GOSPODARKI
19
ZAKOŃCZENIE
24
WYKAZ TABEL
25
WYKAZ SCHEMATÓW
25
BIBLIOGRAFIA
26
2
WSTĘP
Utrzymanie odpowiedniej zależności pomiędzy wzrostem wynagrodzeń
i wydajności pracy jest jednym z podstawowych fundamentów konkurencyjności
przedsiębiorstw oraz gospodarek. W raporcie przygotowanym przez Narodowy Bank
Polski można przeczytać, iż „utrzymanie konkurencyjności kosztów pracy przez kraj
należący do unii walutowej wymaga obecnie przede wszystkim tego, żeby
zróżnicowanie
dynamiki
wynagrodzeń
wynikało
ze zróżnicowania
dynamiki
wydajności pracy...” (NBP, 2009, s. 202). Zbyt szybki wzrost płac realnych w stosunku
do wydajności
pracy może być czynnikiem
ograniczającym
konkurencyjność
gospodarki oraz naszych przedsiębiorstw.
Praca ta została podzielona na trzy rozdziały. W pierwszym i drugim rozdziale
została poruszona istota konkurencyjności oraz konkurencyjność gospodarek strefy
Euro jak również samych przedsiębiorstw. Rozdział trzeci dotyczy zagadnień płac
w Unii Europejskiej.
3
1. Istota konkurencyjności gospodarek
Wpływ samej strefy euro na bezpośrednią konkurencyjność gospodarek, a także
samych przedsiębiorstw można rozważać:

od poziomu mikroekonomicznego,

przez poziom pośredni,

po poziom makroekonomiczny.
Sytuacja poszczególnych rynków finansowych w roku 2008 pokazała tak
naprawdę, że usztywnienie się kursu euro może mieć w istocie negatywne
konsekwencje dla szeroko pojętej konkurencyjności, ale również dobrostanu takich
gospodarek jak:

Litwa,

Łotwa,

Estonia1.
Dodatkowo należy zauważyć, iż sama przynależność do wspomnianej strefy nie
rozwiązuje w zasadzie wszystkich problemów, w szczególności tych związanych
bezpośrednio ze sferą finansów publicznych. O takim właśnie problemie przekonują się;

Grecja,

Irlandia.
Problemy określonych krajów, takich jak Portugalia, Grecja, Irlandia, Hiszpania
oraz Włochy obnażyły zasadniczo strukturalną słabość całej strefy euro. Trzeba przy
tym zauważyć, iż problemy te nie wynikają bezpośrednio ze słabości samej waluty, ale
z braku konsekwentnego respektowania zasad, które w istocie stanowiły podstawy
skutecznego tworzenia omawianej strefy. Wiązało się to również z uczestnictwem
w innych określonych korzyściach, a także kosztach wynikających wyłącznie ze
zmniejszenia wartości waluty w danym kraju2.
Globalizacja spowodowała znaczny wzrost konkurencji na poszczególnych
rynkach międzynarodowych, a zwłaszcza ze strony dość dynamicznie rozwijających się
w ostatnich latach krajów azjatyckich. W konsekwencji poszczególni producenci z Unii
Europejskiej zmuszeni tak naprawdę zostali do podjęcia szybkiej walki o utrzymanie
wysokiego udziału rynkowego w praktyce w całym światowym eksporcie.
1
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, Poltext, Warszawa 2008, s. 51
A. Oleksiuk, Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe, Branta,
Warszawa 2009, s. 102
2
4
Podstawą osiąganej przez gospodarki Unii Europejskiej przewagi są takie
czynniki jak:

wysoka wydajność pracy,

niskie koszty ogólne produkcji,

koszty pracy,

obfitość taniej siły roboczej,

zaawansowana technologia,

nowoczesne metody zarządzania3.
Poniższy schemat przedstawia udział poszczególnych czynników w budowaniu
konkurencyjności gospodarki kraju na podstawie danych Eurostat.
Schemat 1 Czynniki budujące konkurencyjność gospodarek
Metody
zarządzania
9%
Wysoka wydajność
pracy
14%
Technologia
11%
Niskie koszty
produkcji
25%
Tania siła robocza
15%
Koszty pracy
26%
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Konkurencyjność gospodarek jest szerokim, ale również wielowymiarowym
pojęciem definiowanym przede wszystkim na różne sposoby z perspektywy nie tylko
samej firmy, ale także sektora gospodarki oraz gospodarki kraju. Jedną z najczęściej
podawanych
definicji
konkurencyjności
jest
sformułowała
na
początku
lat
dziewięćdziesiątych definicja Laura Tysona. Konkurencyjność jest bowiem określana
jako pewnego rodzaju zdolność do wytwarzania towarów oraz usług, które są w stanie
3
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, op. cit., s. 55
5
skutecznie sprostać międzynarodowej konkurencji, podczas gdy sami obywatele danego
kraju cieszą się w zasadzie zrównoważonym oraz rosnącym standardem życia4.
Przyjęta w różnego rodzaju publikacjach Komisji Europejskiej definicja zawiera
określenie, iż konkurencyjna gospodarka to taka, w której odpowiedni standard życia
rośnie w sposób niezwykle zrównoważony oraz zapewniająca skuteczny dostęp do
miejsc pracy dla wszystkich osób chcących pracować5.
Znacznie
bardziej
skomplikowane
jest
zdefiniowanie
konkurencyjności
handlowej w szczególności danego kraju. W większości definicji zwraca się uwagę na
zdolność poszczególnych firm lub też sektorów do dostarczania towarów, a także usług
na danym rynku docelowym6.
W bezpośredniej ocenie konkurencyjności danego kraju wykorzystywanych jest
wiele różnych wskaźników, a wśród nich najważniejsze dwa miejsca zajmują:

pozycja eksportowa kraju,

poziom życia mieszkańców kraju.
Pomiar
powyższych
wskaźników
może
zostać
przeprowadzony
przy
wykorzystaniu dość prostych mierników, jak zmiany szczegółowego udziału
rynkowego w światowym eksporcie określonego państwa. Dobrym wskaźnikiem
konkurencyjności gospodarki kraju jest także zmiana poziomu życia mieszkańców, ale
także tempo wzrostu realnego Produktu Krajowego Brutto per capita. Słusznie się
jednak zauważa, iż konkurencyjność w zbyt znaczącym stopniu zależy od wielu
krajowych czynników, a zbyt tak naprawdę mały akcent kładzie się na relatywny wzrost
produktywności w ramach stosunku do pozostałych.
Na
poziomie
makroekonomicznym
skuteczna
ocena
konkurencyjności
gospodarki danego kraju musi uwzględniać cztery zasadnicze obszary:

podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego kraju,

konkurencyjność cenowo-kosztową gospodarki,

konkurencyjność pozacenową gospodarki,

konkurencyjność zewnętrzną gospodarki danego kraju.
Istotnym ważnym wyznacznikiem pozycji konkurencyjnej gospodarki kraju jest
konkurencyjność kosztowa oraz cenowa. Konkurencyjność kosztowa jest zazwyczaj
ściśle oceniana na podstawie różnego rodzaju tendencji zachodzących w bezpośrednim
4
A. Oleksiuk, Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe, op. cit., s. 105
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, op. cit., s. 59
6
W. Bieńkowski, S. I. Bukowski, G. Olszewska, Przyszłość integracji europejskiej - konkurencyjność i
rynki, CeDeWu, Warszawa 2012, s. 212
5
6
kształtowaniu się jednostkowych kosztów pracy. Konkurencyjność cenowa jest
określana poprzez analizę zmian w ramach realnego efektywnego kursu walutowego
gospodarki danego kraju. Realny efektywny kurs walutowy jest w gruncie rzeczy oparty
o szeroką miarę cen:

inflację,

deflator Produktu Krajowego Brutto,

jednostkowe koszty pracy7.
Wszystkie pozacenowe czynniki konkurencyjności gospodarki kraju można
podzielić na dwie zasadnicze grupy:

czynniki wpływające na poziom innowacyjności gospodarki, a także poziom
technologicznego zaawansowania w ramach oferowanych produktów:
o nakłady na B+R,
o liczba patentów,
o poziom wykształcenia uczestników rynku pracy,
o wskaźniki innowacyjności,

czynniki tworzące prawno-instytucjonalne, a także infrastrukturalne warunki dla
szeroko pojętego rozwoju przedsiębiorczości:
o rankingi wolności gospodarczej,
o rankingi konkurencyjności,
o warunki logistyczne,
o jakość infrastruktury technicznej8.
Konkurencyjność gospodarki danego kraju najczęściej oceniana jest także przy
wykorzystaniu indeksu ujawnionej przewagi komparatywnej. Wskaźnik ten został po
raz pierwszy zastosowany w roku 1965 i dokonuje pomiaru przewagi komparatywnej
kraju poprzez bezpośrednie porównanie udziału danej grupy produktów w całościowym
eksporcie krajowym9.
7
A. Oleksiuk, Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe, op. cit., s. 109
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, op. cit., s. 63
9
W. Bieńkowski, S. I. Bukowski, G. Olszewska, Przyszłość integracji europejskiej - konkurencyjność i
rynki, op. cit., s. 214
8
7
2. Konkurencyjność gospodarek w Unii Europejskiej
Zróżnicowanie w zakresie ogólnej konkurencyjności poszczególnych krajów
członkowskich Unii Europejskiej wpływa na funkcjonowanie całej strefy euro.
Podstawowym
miernikiem
w
ramach
badania
konkurencyjności
kraju
oraz
wskaźnikiem określonego standardu życia wszystkich mieszkańców są zmiany
w poziomie realnego Produktu Krajowego Brutto per capita. Najwyższe tempo takiego
wzrostu w latach 1995-2014 odnotowały:

Litwa - 6,1%,

Łotwa - 5,8%,

Estonia - 5,5%,

Polska - 4,4%,

Słowacja - 4,2%10.
Wśród zasadniczych czynników wysokiej dynamiki należy wymienić przede
wszystkim:

efekt doganiania poszczególnych państw,

wysoki wzrost wydajności pracy,

wzrost nakładów kapitałowych na jednego zatrudnionego,

poprawą jakości kapitału ludzkiego w kraju,

wzrost efektywności w zakresie wykorzystania poszczególnych czynników
produkcji11.
Należy także dodać, iż najniższe tempo wzrostu realnego Produktu Krajowego
Brutto per capita zanotowały w analizowanym okresie:

Włochy - 0,4%,

Dania - 0,9%12.
W obu tych gospodarkach powodem niskiej dynamiki był przede wszystkim spadek
efektywności w zakresie wykorzystania poszczególnych czynników produktów.
Zestawienie wskaźników wzrostu Produktu Krajowego Brutto per capita w latach 19952014 w krajach Unii Europejskiej zawiera tabela 1.
10
Raport Eurostat „Sytuacja makroekonomiczna Unii Europejskiej” w latach 1995-2014
A. Oleksiuk, Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe, op. cit., s. 122
12
W. Bieńkowski, S. I. Bukowski, G. Olszewska, Przyszłość integracji europejskiej - konkurencyjność i
rynki, op. cit., s. 219
11
8
Tabela 1 Wskaźniki wzrostu gospodarczego PKB per capita w latach 1995-2014
Państwo
Wysokość wskaźnika
Austria
1,8
Belgia
1,4
Bułgaria
3,4
Cypr
1,2
Czechy
2,7
Dania
0,9
Estonia
5,5
Finlandia
2,8
Francja
1,1
Grecja
5,6
Hiszpania
2,6
Holandia
1,2
Irlandia
1,7
Litwa
6,1
Luksemburg
1,8
Łotwa
5,8
Malta
6,1
Niemcy
2,3
Polska
4,4
Portugalia
1,1
Rumunia
1,5
Słowacja
4,2
Słowenia
3,1
Szwecja
2,4
Węgry
2,6
Wielka Brytania
1,8
Włochy
0,4
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Na schemacie nr 2 zaprezentowano wskaźniki wzrostu Produktu Krajowego Brutto per
capita w latach 1995-2014 w krajach Unii Europejskiej.
9
Schemat 2 Wskaźniki wzrostu gospodarczego PKB per capita w latach 1995-2014
6,1
5,8
5,6
5,5
6,1
4,4
4,2
3,4
3,1
2,8
2,7
2,6
1,8
1,4
1,7
1,2
0,9
1,1
2,4
2,3
1,8
1,2
1,5
2,6
1,8
1,1
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
0,4
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Zasadniczym założeniem modeli handlu zagranicznego jest w istocie wyższa
wydajność pracy poszczególnych eksporterów aniżeli firm działających wyłącznie na
rynku krajowym.
Najwyższe tempo w zakresie wzrostu wydajności pracy w poszczególnych
gospodarkach Unii Europejskiej zanotowały w latach 1995-2014:

Irlandia - 2,6%,

Szwecja - 2,0%,

Wielka Brytania - 1,9%,

Finlandia - 1,9%13.
Wydajność pracy wzrastała również w tych krajach poprzez niewielki poziom wzrostu
całkowitej produktywności z punktu widzenia migracji siły roboczej. Najwolniej
wydajność pracy wzrastała w takich krajach jak:
13
14

Włochy - 0,4%,

Luksemburg - 0,6%,

Dania - 0,8%14.
Raport Eurostat „Sytuacja makroekonomiczna Unii Europejskiej” w latach 1995-2014
Ibidem
10
Zestawienie wskaźników wydajności pracy w latach 1995-2014 w krajach Unii
Europejskiej zawiera tabela 2.
Tabela 2 Wskaźniki wydajności pracy w latach 1995-2014
Państwo
Wysokość wskaźnika
Austria
1,2%
Belgia
1,5%
Bułgaria
1,3%
Cypr
1,2%
Czechy
1,2%
Dania
0,8%
Estonia
2,3%
Finlandia
2,1%
Francja
2,2%
Grecja
2,0%
Hiszpania
0,8%
Holandia
2,1%
Irlandia
2,6%
Litwa
0,5%
Luksemburg
0,6%
Łotwa
1,2%
Malta
1,1%
Niemcy
2,3%
Polska
1,2%
Portugalia
1,1%
Rumunia
0,4%
Słowacja
0,2%
Słowenia
0,8%
Szwecja
2,0%
Węgry
0,6%
Wielka Brytania
1,9%
Włochy
0,4%
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
11
Na schemacie nr 3 zaprezentowano wskaźniki wydajności pracy w latach 1995-2014
w krajach Unii Europejskiej.
Schemat 3 Wskaźniki wydajności pracy w latach 1995-2014
2,6%
2,3%
2,3%
2,2%
2,1%
2,1%
2,0%
2,0%
1,9%
1,5%
1,2%
1,3%
1,2%
1,2%
0,8%
1,2%
1,2%
1,1%
1,1%
0,8%
0,8%
0,6%
0,5%
0,6%
0,4%
0,4%
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
0,2%
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Ze względu na częste występowanie efektu doganiania gospodarek tempo
wzrostu w ramach wydajności pracy poszczególnych krajów o niższym poziomie
rozwoju przewyższa zasadniczo wyniki osiągane bezpośrednio przez gospodarki
o najwyższym poziomie Produktu Krajowego Brutto per capita.
Pomimo postępującego rozwoju gospodarek Unii Europejskiej poziom
wydajności pracy pomiędzy poszczególnymi krajami jest niezwykle zróżnicowany.
Poziom szeroko pojętej wydajności pracy wszystkich krajów Unii Europejskiej jest
stale poniżej średniej dla całej Wspólnoty, ale w większości z nich doszło do poprawy
wskaźników15.
15
Raport Eurostat „Sytuacja makroekonomiczna Unii Europejskiej” w latach 1995-2014
12
Podstawą oceny gospodarczej konkurencyjności cenowej oraz kosztowej danego
kraju jest również analiza zmian realnych w zakresie efektywnych kursów walutowych
oraz poziomu jednostkowych kosztów pracy. Analizując przede wszystkim realny
efektywny kurs walutowy należy zwrócić uwagę na dwie grupy gospodarek. Do
pierwszej grupy gospodarek należy zaliczyć najwyżej rozwinięte kraje Unii
Europejskiej. Drugą grupę tworzą całkowicie nowe kraje członkowskie16. Kraje, które
się rozwijają, przechodzą transformację gospodarczą, a także posiadają wysokie tempo
wzrostu realnego Produktu Krajowego Brutto, doświadczają w praktyce aprecjacji
realnego efektywnego kursu walutowego, a tym samym zróżnicowania w zakresie
poziomu płac17.
W grupie poszczególnych krajów wysoko rozwiniętych Unii Europejskiej
konkurencyjność cenowa mierzona była zmianami realnego efektywnego kursu
walutowego, który został oparty na deflatorze Produktu Krajowego Brutto wzrosła
w największym stopniu w takich krajach jak:

Wielka Brytania,

Niemcy,

Szwecja,

Finlandia,

Austria.
Należy także podkreślić, że w przypadku gospodarki Wielkiej Brytanii wysoka
deprecjacja w ramach realnego kursu walutowego nastąpiła wówczas, gdy doszło do
kryzysu w latach 2008-2009. Na uwagę zasługuje także niewielkie, nie przekraczające
poziomu 10% pogorszenie w ramach konkurencyjności w stosunku do innych 36
najwyżej rozwiniętych krajów całego świata, w tym krajów Unii Europejskiej:

Belgii,

Luksemburga,

Włoch

Danii,

Grecji,

Francji18.
16
Raport Eurostat „Sytuacja makroekonomiczna Unii Europejskiej” w latach 1995-2014
Ibidem
18
Ibidem
17
13
Porównując w całej Unii Europejskiej zmiany realnego kursu walutowego
w praktyce opartego na deflatorze Produkty Krajowego Brutto ze wskaźnikami, do
obliczenia których zasadniczo wykorzystano jednostkowe koszty pracy należy także
wskazać, iż wskaźnik ten uległ poprawie w Austrii oraz Niemiec, co świadczy
o konkurencyjności gospodarek. Szczególnie negatywnie wzrost poszczególnych
jednostkowych kosztów pracy wpłynął na szeroko pojętą konkurencyjność gospodarki:

Irlandii,

Danii,

Włoch,

Finlandii19.
W grupie dwunastu krajów, które przystąpiły w latach 2004-2007 do Unii Europejskiej
zróżnicowanie konkurencyjności gospodarek jest jeszcze większe. Należy również
dodać, iż większe są także różnice występujące zasadniczo pomiędzy zmianami
realnego kursu walutowego, który jest bezpośrednio oparty na deflatorze Produktu
Krajowego Brutto, a jednostkowymi kosztami pracy. Największa aprecjacja wystąpiła
w latach 1999-2014 w:

Rumunii,

Bułgarii,

Słowacji.
W Polsce realny efektywny kurs walutowy oparty przede wszystkim na
deflatorze Produktu Krajowego Brutto uległ w latach 1999-2014 wyjątkowej aprecjacji
o blisko 20%. Było to głównie spowodowane wzrostem cen dóbr oraz usług. Świadczy
to również o niewielkim wzroście kosztów pracy, a także minimalnym wpływie na
pogorszenie szeroko rozumianej konkurencyjności gospodarki. Przeciwne tendencje
wystąpiły w Słowenii, gdzie wzrost cen był niski, a pogorszenie konkurencyjności
gospodarki kraju było spowodowane wzrostem kosztów pracy w tym państwie.
Uzupełnieniem analizy konkurencyjności gospodarek z punktu widzenia poziomu płac
jest informacja o relatywnym poziomie konkurencyjności wszystkich krajów w Unii
Europejskiej20. Zestawienie wskaźników relatywnego kursu walutowego opartego na
deflatorze Produktu Krajowego Brutto oraz jednostkowych kosztach pracy zawiera
tabela 3.
19
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 111
W. Bieńkowski, S. I. Bukowski, G. Olszewska, Przyszłość integracji europejskiej - konkurencyjność i
rynki, op. cit., s. 199
20
14
Tabela 3 Jednostkowe koszty płac w latach 1995-2014
Państwo
Wysokość wskaźnika
Austria
95,9
Belgia
107,7
Bułgaria
154,4
Cypr
115,2
Czechy
167,4
Dania
115,2
Estonia
142,9
Finlandia
106,1
Francja
108,1
Grecja
106,6
Hiszpania
111,4
Holandia
110,9
Irlandia
116,0
Litwa
121,0
Luksemburg
134,4
Łotwa
117,0
Malta
88,9
Niemcy
103,0
Polska
110,8
Portugalia
178,7
Rumunia
177,7
Słowacja
110,9
Słowenia
101,3
Szwecja
133,8
Węgry
88,9
Wielka Brytania
115,2
Włochy
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Na schemacie nr 4 zaprezentowano wskaźniki jednostkowych kosztów płac w latach
1995-2014 w krajach Unii Europejskiej.
15
Schemat 4 Wskaźniki jednostkowych kosztów płac w latach 1995-2014
178,7
177,7
167,4
154,4
142,9
134,4
121
116
111,4
110,9
108,1
106,1 106,6
117
110,8
103
115,2
110,9
101,3
88,9
88,9
Austria
Belgia
Bułgaria
Cypr
Czechy
Dania
Estonia
Finlandia
Francja
Grecja
Hiszpania
Holandia
Irlandia
Litwa
Luksemburg
Łotwa
Malta
Niemcy
Polska
Portugalia
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Szwecja
Węgry
Wielka Brytania
Włochy
107,7
95,9
115,2 115,2
133,8
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Jednostkowe koszty pracy w latach 1995-2014 najwolniej rosły zasadniczo w:

Niemczech o 0,53%,

Litwie o 0,97%,

Austrii 1,28%,

Polsce 1,52%,

Szwecji 1,57%21.
Największy wzrost natomiast jednostkowych kosztów płac nastąpił w:
21
22

Rumunii o 17,6%,

Łotwie o 5,93%,

Bułgarii o 5,38%,

Estonii o 5,17%,

Węgrzech o 4,97%22.
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 116
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, op. cit., s. 69
16
Analiza osiągniętej dynamiki kosztów pracy w ramach określonych poziomów
w państwach Unii Europejskiej pozwala zidentyfikować najbardziej konkurencyjne
gospodarki pod względem kosztowym. Zgodnie z danymi ogłoszonymi przez Komisję
Europejską najniższe tempo wzrostu w ramach jednostkowych kosztów pracy w latach
1995-2014 odnotowały:

Bułgaria z wynikiem -2,3%,

Finlandia z wynikiem -1,4%,

Austria z wynikiem -1,2%,

Szwecja z wynikiem -0,7%,

Belgia z wynikiem -0,2%23.
Zasadniczo wysoki wzrost jednostkowych kosztów pracy w tych krajach
spowodowany był olbrzymim wzrostem kosztów w następujących branżach:

usługi pośrednictwa,

usługi biznesowe,

nieruchomości.
O wiele gorsze wyniki zanotowano w sektorze przemysłowym. W dynamicznie
rozwijających się gospodarkach, usługi finansowe najbardziej konkurencyjne z punktu
widzenia gospodarki pod względem omawianych kosztów pracy były w takich
państwach jak:

Austria,

Dania,

Hiszpania,

Belgia,

Bułgaria,

Portugalia.
Bezpośrednio w handlu hurtowym oraz detalicznym wyraźną przewagę kosztową
w zakresie konkurencyjności posiadały takie państwa jak:
23
24

Austria,

Niemcy,

Czechy,

Luksemburg24.
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 117
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, op. cit., s. 72
17
Tak samo ważne jak cenowe czynniki konkurencyjności dane gospodarki są
również pozacenowe źródła budowania przewagi komparatywnej. W stworzonej na
przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych nowej teorii handlu obok znanych
czynników wymiany uwzględniono również zróżnicowanie produktów. W rozwijanych
na świecie w kolejnych latach modelach handlu zagranicznego zaczęto zauważać także
jakościowe czynniki rozwoju konkurencyjności gospodarek. Wśród najważniejszych
należy w praktyce wymienić:

poziom zaawansowania technologicznego gospodarki danego kraju,

innowacyjność technologiczną kraju,

wysokość określonych nakładów badawczo rozwojowych,

poziom wykształcenia całości społeczeństwa,

aktywność patentową,

jakość infrastruktury transportowej,

jakość infrastruktury teleinformatycznej,

prawno-instytucjonalne otoczenie biznesu,

jakość powyższych instytucji,

poziom wolności gospodarczej w danym kraju,

bariery administracyjne gospodarki25.
Wkład czynników pozacenowych w budowanie konkurencyjności gospodarki
w latach 1995-2014 był o ponad 50% wyższy w:

Holandii,

Luksemburgu,

Słowenii,

Polsce,

Irlandii,

Czechach26.
Mniejszy wkład zanotowano w:
25
26

Belgii,

Litwie,

Słowacji,

Niemczech27.
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 119
E. Jagiełło, Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, op. cit., s. 74
18
3. Płace w Unii Europejskiej a konkurencyjność gospodarki
W tabeli nr 4 przedstawiono poziom minimalnego wynagrodzenia w gospodarkach Unii
Europejskiej w roku 2014.
Tabela 4 Minimalne wynagrodzenie w Unii Europejskiej w roku 2014
Państwo
Wysokość wynagrodzenia w Euro
Austria
3 264
Belgia
3 551
Bułgaria
409
Czechy
970
Dania
4 561
Estonia
887
Finlandia
3 341
Francja
2 965
Grecja
1 541
Hiszpania
2 231
Holandia
3 541
Irlandia
3 949
Litwa
644
Luksemburg
4 663
Łotwa
716
Niemcy
2 995
Polska
865
Portugalia
1 376
Rumunia
507
Słowacja
969
Słowenia
1 803
Szwecja
3 579
Węgry
845
Wielka Brytania
3 160
Włochy
2 410
Źródło: Dane Eurostat za lata 2014
27
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 119
19
Na schemacie nr 5 zaprezentowano poziom średniego wynagrodzenia w krajach Unii
Europejskiej w roku 2014.
Schemat 5 Średnie wynagrodzenie w Unii Europejskiej w roku 2014
4663
4561
3949
3551
3264
3579
3541
3341
2965
3160
2995
2410
2231
1803
1541
845
Włochy
Wielka Brytania
Węgry
Szwecja
Słowenia
Słowacja
Rumunia
Polska
Portugalia
507
Niemcy
Luksemburg
Irlandia
Holandia
Hiszpania
Grecja
Francja
Estonia
Finlandia
Dania
Czechy
Bułgaria
Belgia
Austria
409
969
865
716
644
Łotwa
887
Litwa
970
1376
Źródło: Dane Eurostat za lata 2014
Począwszy od roku 2004 przeciętne miesięczne wynagrodzenia systematycznie
rosły w całej Unii Europejskiej, w tym również w Polsce. Biorąc zasadniczo pod uwagę
parytet określonej siły nabywczej, różnice te były w istocie nieco niższe. Polacy
zarabiali tak naprawdę przeciętnie dwukrotnie mniej aniżeli wynosiła średnia w całej
Unii Europejskiej. W latach 2012-2014 najwyższy wzrost wynagrodzeń w całej Unii
Europejskiej nastąpił w Bułgarii. W tym państwie płace wzrosły o 5,4%.
W piętnastu krajach Unii Europejskiej zaobserwowano spadek realnych płac.
Z danych unijnych wynika, że w roku 2014 w całej Unii Europejskiej kobietom płacono
zasadniczo średnio o 16,5% mniej aniżeli mężczyznom. Najmniejsze różnice w tym
zakresie występowały:
28

w Słowenii 2,5%,

na Malcie 6,1%,

w Polsce 6,4%28.
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 120
20
W tabeli nr 5 przedstawiono zmiany płac w krajach Unii Europejskiej w latach 20102014.
Tabela 5 Zmiany płac w Unii Europejskiej w roku 2010-2014
Państwo
Zmiana płac
Austria
0,2
Belgia
0,1
Bułgaria
5,2
Czechy
0,2
Dania
-0,1
Estonia
-2,2
Finlandia
0,3
Francja
0,8
Grecja
-4,9
Hiszpania
-0,5
Holandia
0,2
Irlandia
-0,7
Litwa
-4
Luksemburg
-0,1
Łotwa
-1,7
Niemcy
0,5
Polska
0,3
Portugalia
-1,7
Rumunia
-1,7
Słowacja
0,1
Słowenia
0
Szwecja
0,5
Węgry
-3,2
Wielka Brytania
-0,5
Włochy
-0,6
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
21
Na schemacie nr 6 zaprezentowano zmiany płac w krajach Unii Europejskiej.
Schemat 6 Zmiany płac w krajach Unii Europejskiej w latach 2010-2014
5,2
-1,7-1,7
-2,2
Włochy
Węgry
Szwecja
Słowenia
Słowacja
Rumunia
0,1 0
Wielka Brytania
-1,7
0,5
0,3
Portugalia
-0,1
Łotwa
Litwa
-0,7
Luksemburg
Irlandia
Holandia
Hiszpania
Grecja
-0,5
Niemcy
0,5
0,2
Francja
Finlandia
-0,1
Estonia
Dania
Czechy
0,2
Bułgaria
Belgia
Austria
0,2 0,1
Polska
0,8
0,3
-0,5-0,6
-3,2
-4
-4,9
Źródło: Dane Eurostat za lata 2010-2014
Zbyt
wysoki
poziom
płac, w tym
także płacy minimalnej
obniża
konkurencyjność całej gospodarki. Szczególnie widoczne było to w takich krajach jak
Czechy i Słowacja, gdzie po wzroście minimalnego wynagrodzenia spadł wskaźnik
Produktu Krajowego Brutto per capita.
W
przygotowywanych
przez
Komisję
Unii
Europejskiej
Raportach
Konkurencyjności Globalnej zasadniczo wyróżnia się osiem głównych grup czynników
mających bezpośredni wpływ na szeroko pojętą poziom konkurencyjności29:

otwartość gospodarki:
o stopień aktywnego otwarcia gospodarki na handel,
o stopień otwarcia gospodarki na inwestycje zagraniczne,
o międzynarodowe przepływy finansowe,

29
rolę państwa:
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 125
22
o wielkość wydatków rządkowych,
o struktura wydatków rządowych,
o deficyt budżetowy,
o podatki,

finanse:
o poziom konkurencyjności poszczególnych rynków finansowych,
o wypłacalność głównych instytucji finansowych,
o poziom oszczędności narodowych,
o poziom inwestycji narodowych,

infrastrukturę,

technologie,

zarządzanie,

siłę roboczą:
o wydajność rynku pracy,
o konkurencyjność rynku pracy,
o poziom kosztów pracy,
o poziom wykształcenia siły roboczej,
o podatki i opłaty,
o koszty
ubezpieczeń
związane
bezpośrednio
z
zatrudnieniem
pracowników),

instytucje:
o jakość funkcjonowania instytucji prawnych,
o funkcjonowanie instytucji prawnych,
o poziom korupcji w państwie30.
Wysoka
konkurencyjność
cenowa
poszczególnych
gospodarek
Unii
Europejskiej nie idzie w przypadku niektórych krajów w parze z określoną dynamiką
w ramach wymiany handlowej. Poziom płac w gospodarce nie znajduje również
odzwierciedlenia w rosnącym udziale rynkowym.
30
J.M. Szaban, Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013, s. 125
23
ZAKOŃCZENIE
Akcesja do strefy euro nie zmieni zbyt wiele w obszarze wynagrodzeń,
a szczególnie indywidualnych płac każdego z nas. Jednakże, jak czytamy w raporcie
NBP, „należy liczyć się z wyższą inflacją płac i cen, lecz determinować ją będzie
głównie proces konwergencji realnej i wzrost wydajności pracy. Będzie to jednak
zjawisko naturalne, a tym samym nie powinno przekładać się ani na pogorszenie
stabilności gospodarczej, ani międzynarodowej konkurencyjności” (NBP, 2009, s. 285).
Tym, na co warto zwrócić uwagę w powyższym cytacie jest kwestia wydajności pracy.
Wprowadzenie euro zmodyfikuje rzeczywistość gospodarczą na tyle, że firmy
by pozostać
konkurencyjnymi
będą
musiały
jeszcze
ściślej
powiązać
płace
z efektywnością i wydajnością
24
WYKAZ TABEL
Tabela 1 Wskaźniki wzrostu gospodarczego PKB per capita w latach 1995-2014
Tabela 2 Wskaźniki wydajności pracy w latach 1995-2014
Tabela 3 Jednostkowe koszty płac w latach 1995-2014
Tabela 4 Minimalne wynagrodzenie w Unii Europejskiej w roku 2014
Tabela 5 Zmiany płac w Unii Europejskiej w roku 2010-2014
WYKAZ SCHEMATÓW
Schemat 1 Czynniki budujące konkurencyjność gospodarek
Schemat 2 Wskaźniki wzrostu gospodarczego PKB per capita w latach 1995-2014
Schemat 3 Wskaźniki wydajności pracy w latach 1995-2014
Schemat 4 Wskaźniki jednostkowych kosztów płac w latach 1995-2014
Schemat 5 Średnie wynagrodzenie w Unii Europejskiej w roku 2014
Schemat 6 Zmiany płac w krajach Unii Europejskiej w latach 2010-2014
25
BIBLIOGRAFIA
Bieńkowski W., Bukowski S.I., Olszewska G., Przyszłość integracji europejskiej konkurencyjność i rynki, CeDeWu, Warszawa 2012
Jagiełło E., Strategiczne Budowanie Konkurencyjności Gospodarki, Poltext, Warszawa
2008
Oleksiuk A., Konkurencyjność regionów a parki technologiczne i klastry przemysłowe,
Branta, Warszawa 2009
Raport Eurostat „Sytuacja makroekonomiczna Unii Europejskiej” w latach 1995-2014
Szaban J.M., Rynek pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Difin Warszawa 2013
26