pliku PDF - Marek Cieciura
Transkrypt
pliku PDF - Marek Cieciura
TYMCZASOWA WITRYNA ŚWIATOWEGO ZWIĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ ADRES: http://www.cieciura.net/ak Warszawa, 18 sierpnia 2010 r. SPIS TREŚCI CZĘŚĆ 1 STRONA GŁÓWNA TYMCZASOWA WITRYNA ŚWIATOWEGO ZWIĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ........................................................................................... 5 CZĘŚĆ 2 ARMIA KRAJOWA 1. INFORMACJE WPROWADZAJĄCE .................................................7 INFORMACJE WSTĘPNE ............................................................................... 7 KOLEJNE ETAPY ROZWOJU ........................................................................ 8 STRUKTURA ORGANIZACYJNA AK .......................................................... 8 KOMENDANCI ARMII KRAJOWEJ ............................................................ 11 AKCJA "BURZA" ........................................................................................... 11 POWSTANIE WARSZAWSKIE .................................................................... 12 2. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE .....................................................14 OKRĘGI SAMODZIELNE ............................................................................................................ 14 OKRĘG BIAŁYSTOK ARMII KRAJOWEJ .................................................. 14 OKRĘG KRAKÓW ARMII KRAJOWEJ ...................................................... 18 OKRĘG LUBLIN ARMII KRAJOWEJ ......................................................... 20 OKRĘG ŁÓDŹ ARMII KRAJOWEJ............................................................. 22 OKRĘG NOWOGRÓDEK ARMII KRAJOWEJ........................................... 25 OKRĘG POLESIE ARMII KRAJOWEJ ....................................................... 30 OKRĘG RADOM-KIELCE ARMII KRAJOWEJ.......................................... 32 OKRĘG ŚLĄSK ARMII KRAJOWEJ............................................................ 44 OKRĘG WARSZAWA ARMII KRAJOWEJ .................................................. 45 OKRĘG WILNO ARMII KRAJOWEJ .......................................................... 51 OKRĘG WOŁYŃ ARMII KRAJOWEJ.......................................................... 56 OBSZAR WARSZAWSKI.............................................................................. 58 PODOKRĘG WSCHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ .................................................................................................. 58 PODOKRĘG ZACHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ .................................................................................................. 61 PODOKRĘG PÓŁNOCNY OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ .................................................................................................. 64 OBSZAR POŁUDNIOWO-WSCHODNI ............................................................................ 66 OKRĘG LWÓW ARMII KRAJOWEJ ........................................................... 66 OKRĘG STANISŁAWÓW ARMII KRAJOWEJ ............................................ 68 OKRĘG TARNOPOL ARMII KRAJOWEJ................................................... 70 2 OBSZAR ZACHODNI .................................................................................... 72 OKRĘG POMORZE ARMII KRAJOWEJ .................................................... 72 OKRĘG POZNAŃ ARMII KRAJOWEJ........................................................ 74 CZĘŚĆ 3 ŚWIATOWY ZWIĄZEK śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ 1. WYBRANE INFORMACJE........................................................................ 77 INFORMACJE WSTĘPNE ............................................................................. 77 ZADANIA PROGRAMOWE.......................................................................... 78 PREZESI ŚWIATOWEGO ZWIĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ 80 Wojciech Borzobohaty.................................................................................. 81 Aleksander Tyszkiewicz ................................................................................ 82 Stanisław Karolkiewicz ................................................................................ 83 Czesław Justyn Cywiński.............................................................................. 85 Stanisław Oleksiak........................................................................................ 86 2. INFORMACJE NORMATYWNE ......................................................88 3. INFORMACJE ORGANIZACYJNE ..................................................89 WŁADZE......................................................................................................... 89 KOMISJE......................................................................................................... 98 4. FORMULARZE.................................................................................99 5. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE ...................................................100 Okręg Białystok Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ............. 100 Okręg Bydgoszcz Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ........... 100 Okręg Częstochowa Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej....... 100 Okręg Dolnośląski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej......... 100 Okręg Kielce Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej.................. 100 Okręg Koszalin Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej.............. 100 Okręg Krosno Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ................ 101 Okręg Lublin Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ................. 101 Okręg Lubuski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ............... 101 Okręg Łódź Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej .................... 101 Okręg Małopolska Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ......... 101 Okręg Opole Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej .................. 101 Okręg Ostrołęka Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ............ 102 Okręg Piotrków Trybunalski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ..................................................................................................... 102 Okręg Podkarpacki Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ....... 102 Okręg Pomorski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej............. 102 3 Okręg Radom Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej................. 102 Okręg Szczecin Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej .............. 102 Okręg Śląski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej .................. 103 Okręg Tarnów Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ............... 103 Okręg Toruń Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej .................. 103 Okręg Warmińsko-Mazurski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ..................................................................................................... 103 Okręg Warszawa Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ........... 103 Okręg Warszawa Powiat Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ..................................................................................................... 103 Okręg Warszawa Wschód Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ..................................................................................................... 104 Okręg Wielkopolska Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ...... 104 Okręg Zamość Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ............... 104 Okręg Zielona Góra Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ...... 104 Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich "Ponury Nurt"... 104 Ogólnokrajowe środowisko batalionu "Kiliński"....................................... 104 Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” 105 OKRĘGI "BEZ ZIEMI"................................................................................. 109 Okręg Nowogródek Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ....... 109 Okręg Poleski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ................ 109 Okręg Wileński Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej .............. 109 Okręg Wołyński Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ............. 110 Ogólnopolski Okręg śołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” ................................................................................................ 110 Oddział w Bielsku Białej Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ..................................................................................................... 110 KOŁA ZAGRANICZNE ............................................................................... 110 CZĘŚĆ 4 AKTUALNOŚCI ..................................................................111 CZĘŚĆ 5 WYDAWNICTWA POŚWIĘCONE ARMII KRAJOWEJ....114 CZĘŚĆ 6 LINKI ..................................................................................115 CZĘŚĆ 7 KONTAKT ..........................................................................119 4 CZĘŚĆ 1 STRONA GŁÓWNA TYMCZASOWA WITRYNA ŚWIATOWEGO ZWIĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ Armia Krajowa Światowy Związek śołnierzy Armii Krajowej Aktualności Wydawnictwa poświęcone Armii Krajowej Linki Kontakt Szanowni Państwo! Ponad rok temu podjęliśmy się opracowania oficjalnej witryny internetowej naszego Związku. Podstawowe jej cele to: 1. Propagowanie wiedzy o Armii Krajowej i jej działalności. 2. Upublicznianie wiadomości o Światowym Związku śołnierzy Armii Krajowej i jego funkcjonowaniu. 3. Dostarczanie dedykowanej informacji członkom Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej. Witryna została wykonana w nowoczesnej technologii Flesh i jest juŜ dostępna. Z uwagi na przewidzianą, bardzo obszerną zawartość informacyjną potrzeba wiele czasu i wysiłku do pełnej jej aktualizacji. Z tego powodu uruchomiliśmy niniejszą witrynę i zamieściliśmy w niej większość zaplanowanych informacji. Sukcesywnie będą w niej publikowane kolejno opracowywane informacje. Informacje z niniejszej witryny po weryfikacji, uzupełnieniu i autoryzacji będą przenoszone do docelowej witryny. Osoby, które chciałyby aktywnie uczestniczyć w rozwoju naszej witryny internetowej zapraszamy do współpracy. Nadesłane materiały po autoryzacji bedą publikowane. Prosimy takŜe o zgłaszanie uwag do zamieszczonych informacji. Zbigniew Pusłowski Wiceprezes Zarządu Głównego ŚZśAK Komisja ds. MłodzieŜy Fundacja Polskiego Fundacja Volhynia Księgarnia przy Zarządzie Państwa Filmowa Armii Galicia Warszawska Głównym ŚZśAK Podziemnego Krajowej Komisja ds. MłodzieŜy Fundacja Polskiego Fundacja Volhynia Księgarnia przy Zarządzie Państwa Filmowa Armii Galicia Warszawska Głównym ŚZśAK Podziemnego Krajowej (naliczanie odwiedzin od 18 sierpnia 2010) 5 CZĘŚĆ 2 ARMIA KRAJOWA 6 1. INFORMACJE WPROWADZAJĄCE INFORMACJE WSTĘPNE Armia Krajowa (kryptonimy: Polski Związek Powstańczy, PZP, Siły Zbrojne w Kraju, SZK) to konspiracyjna organizacja wojskowa, działająca w okresie okupacji niemieckiej na obszarze państwa polskiego w granicach sprzed 1 września 1939. Stanowiła integralną część Sił Zbrojnych RP. Powstała w wyniku przekształcenia powołanej 27 IX 1939 SłuŜby Zwycięstwu Polski w utworzony 13 XI 1939 Związek Walki Zbrojnej, przemianowany 14 II 1942 rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, generała W. Sikorskiego, na AK. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Armia Krajowa była najsilniejszą i najlepiej zorganizowaną armią podziemną z działających w tamtym czasie w Europie. W skład Armii Krajowej weszło wiele mniejszych organizacji, m.in.: Narodowa Organizacja Wojskowa – od 1942 (częściowo), Konfederacja Narodu – od sierpnia 1943, Narodowe Siły Zbrojne – od 1944 (częściowo), Bataliony Chłopskie (częściowo), Gwardia Ludowa WRN (PPS-WRN) – od 1940 (autonomiczna). Głównym zadaniem AK było prowadzenie oporu zbrojnego przeciwko okupantowi hitlerowskiemu i przygotowanie mającego wybuchnąć w sposobnej chwili ogólnokrajowego powstania, akcja "Burza". Działalność ZWZ-AK w latach 1941 -1943 to stopniowe przechodzenie od akcji sabotaŜowo-dywersyjnych do działań dywersyjno-partyzanckich. Przeprowadzenie zwycięskiego powstania powszechnego było celem strategicznym Armii Krajowej. Do czasu jego wybuchu planowano prowadzić walkę bieŜącą. Podstawowymi formami działania miały być sabotaŜ, dywersja, wywiad i propaganda. Dopiero w późniejszym okresie miano przystąpić do działań partyzanckich. Liczba zaprzysięŜonych Ŝołnierzy AK wynosiła na początku 1942 ok. 100 tys., na początku 1943 ok. 200 tys., w lecie 1944 ok. 380 tys., w tym: ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchorąŜych i 87,9 tys. podoficerów. Kadra AK rekrutowała się z oficerów i podoficerów armii przedwrześniowej oraz z absolwentów tajnych Zastępczych Kursów Szkoły PodchorąŜych Rezerwy i Zastępczych Kursów Podoficerów Piechoty, a takŜe przerzucanych do kraju oficerów, tzw. cichociemnych. AK zaopatrywała się w sprzęt na drodze akcji bojowych (wyposaŜenie niemieckie), alianckich zrzutów oraz własnej produkcji. Straty w walce: około 100 tys. poległych, 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwięzionych. 7 Po klęsce powstania warszawskiego jednostki AK na terenach zajętych przez Armię Czerwoną zostały zdemobilizowane. 1 I 1945 Komendant Główny generał Okulicki wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Straty AK wyniosły ok. 100 tys. poległych i zamordowanych Ŝołnierzy, ok. 50 tys. zostało wywiezionych do ZSRR i uwięzionych, np. w Riazaniu, Borowiczach i Ostaszkowie. Do moskiewskiego więzienia trafił m.in. generał Okulicki, sądzony w procesie szesnastu . Wobec represji radzieckich i polskich słuŜb bezpieczeństwa nie wszystkie oddziały AK podporządkowały się rozkazowi o demobilizacji, m.in. wykonania rozkazu odmówił okręg białostocki. Powstały nowe organizacje konspiracyjne, np.: Ruch Oporu Armii Krajowej (ROAK), Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość”. śołnierze AK byli prześladowani przez władze komunistyczne, zwł. w okresie stalinizmu, wielu z nich skazano na karę śmierci (np. A.E. Fieldorfa "Nila") lub na wieloletnie więzienie. Masowe prześladowania członków tych organizacji, określanych w późniejszym okresie równieŜ jako Ŝołnierze wyklęci, trwały przez cały okres stalinowski. KOLEJNE ETAPY ROZWOJU • • • • • 20 kwietnia 1940 powstaje Związek Odwetu, szczególnie zakonspirowany pion ZWZ, który stanowić miał trzon bojowy organizacji. Posiadał on rozbudowane struktury organizacyjne i bojowe zarówno na terenach Generalnego Gubernatorstwa, jak i włączonych do Rzeczy Niemieckiej. Oddziały Odwetu organizowały głównie akcje minerskie na kolejach, dywersję i sabotaŜ w przemyśle zbrojeniowym, węzłach transportu i łączności. W sierpniu 1941 powołano specjalną organizację dywersyjną o nazwie Wachlarz. Organizacja miała dwa główne zadania: prowadzenie bieŜącej akcji sabotaŜowodywersyjnej oraz zapewnienie osłony powstania od wschodu. Jej struktura to pięć odcinków – praktycznie od Morza Bałtyckiego do Ukrainy z kilkuosobowymi patrolami. Liczyła około 800 ludzi. Przeprowadziła ok. 100 akcji przede wszystkim na transporty kolejowe. W maju 1942 powołano Organizację Specjalnych Akcji ("Osa"). Była to ściśle zakonspirowana komórka AK, której celem była fizyczna likwidacja funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu policji i bezpieczeństwa, więziennictwa oraz administracji, wyróŜniających się szczególnym okrucieństwem. W czerwcu 1943 Komenda Główna AK powołała nową jednostkę bojową "Agat", wywodzącą się z Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Organizacja ta dokonała szeregu spektakularnych akcji bojowych. NaleŜą do nich: zamach na generała SS i policji Franza Kutscherę, akcja odbicia pod Arsenałem Jana Bytnara "Rudego" i inne. 22 stycznia 1943, w celu koordynowanie działalności sabotaŜowo-dywersyjnej i partyzanckiej, powołano Kierownictwo Dywersji (Kedyw) KG AK. W jego skład weszły: Związek Odwetu, Wachlarz, Tajna Organizacja Wojskowa oraz grupy bojowe Szarych Szeregów. STRUKTURA ORGANIZACYJNA AK Komenda Główna składała się z siedmiu oddziałów: • • Oddział I Organizacyjny - zajmował się planowaniem i organizacją działań, sprawami personalnymi, utrzymaniem łączności konspiracyjnej z obozami jenieckimi i skupiskami Polaków na terenie Rzeszy, wywiezionych na roboty przymusowe. Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy - zajmował się sprawami bezpieczeństwa, wywiadu ofensywnego, kontrwywiadu, legalizacji i łączności. 8 • • • • • Oddział III Operacyjno-Szkoleniowy - planował i przygotowywał działania związane z walką zbrojną i przyszłym powstaniem ogólnonarodowym oraz koordynował pracę inspektorów poszczególnych rodzajów broni. Odział IV Kwatermistrzostwa - koordynował prace słuŜb: uzbrojenia, intendentury, sanitarnej, geograficznej i weterynaryjnej, kierował produkcją konspiracyjną. Oddział V Łączności Operacyjnej - zajmował się sprawami łączności operacyjnotechnicznej, w tym takŜe produkcją sprzętu, planowaniem i odbiorem zrzutów, opieką nad Ŝołnierzami wojsk sprzymierzonych i słuŜbą kurierską. Oddział VI Biura Informacji i Propagandy - kierował całokształtem działalności propagandowej. Oddział VII Finansów i Kontroli - zajmował się kontrolą gospodarki finansowej i zaopatrzenia finansowego oraz organizowaniem lokali konspiracyjnych. Organizacja terenowa dzieliła się na obszary oraz samodzielne okręgi dla większych miast. Mniejszymi jednostkami były podokręgi, inspektoraty i obwody. Na początku 1944 Komendzie Głównej AK podlegały 4 obszary i 8 samodzielnych okręgów. Okręgi dzieliły się na obwody - na początku 1944 było ich 280. Ogniwem pośrednim był podokręg. W zaleŜności od potrzeb w ramach okręgów i podokręgów tworzono inspektoraty rejonowe, skupiające po kilka obwodów, natomiast w obwodach - rejony obejmujące kilkanaście placówek. Bojową jednostką kalkulacyjną był pluton pełny, liczący 35-50 ludzi, bądź szkieletowy, grupujący 16-25 ludzi, przewidziany do uzupełnienia po ogłoszeniu stanu czujności. W II 1944 Armia Krajowa miała 6287 plutonów pełnych i 2613 szkieletowych. Na początku 1944 r. struktura terenowa była następująca: • • • • Obszar Warszawski z Podokręgami: Wschodnim, Zachodnim i Północnym; Obszar Południowo-Wschodni z Okręgami: Lwów, Stanisławów i Tarnopol; Obszar Zachodni z Okręgami: Pomorze i Poznań; Okręgi samodzielne: Wilno, Nowogródek, Warszawa, Polesie, Wołyń, Białystok, Lublin, Kraków, Śląsk, Radom-Kielce oraz Łódź. 9 W skład AK wchodziły takŜe jednostki strukturalne, działające poza granicami kraju: Samodzielny Wydział do Spraw Kraju Sztabu Naczelnego Wodza (tzw. Oddział VI, podpułkownik J. Smoleński - do IV 1942, podpułkownik M. Protasewicz - do VII 1944, następnie pułkownik E. Utnik) oraz Oddziały AK na Węgrzech (“Liszt", podpułkownik J. Korkozowicz ) i w Niemczech (Komenda Okręgu Berlin "Blok"). 10 KOMENDANCI ARMII KRAJOWEJ Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz był w zaleŜności politycznej od Delegata Rządu. Funkcję tę pełnili: Zdjęcie Stopień Imię i nazwisko Pseudonim Okres urzędowania Michał TokarzewskiKaraszewicz Torwid 27 IX 1939 - III 1940 Kazimierz Sosnkowski Godziemba III 1940 - 18 VI 1940 gen. dyw. Stefan Rowecki Grot 18 VI 1940 - 30 VI 1943 gen. dyw. Tadeusz Komorowski Bór VII 1943 - 2 X 1944 gen. dyw. gen. broni gen. bryg. Niedźwiadek 3 X 1944 - 17 I 1945 Leopold Okulicki AKCJA "BURZA" Wydarzenia w 1943 na froncie sowiecko-niemieckim postawiły przed rządem polskim w Londynie kwestię ustosunkowania się do prawdopodobnego wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie polskie. 26 października 1943 Rząd Naczelnego Wodza wydał instrukcję dla kraju. Zakładała ona prowadzenia działań sabotaŜowo-dywersyjnych wymierzonych w cofające się oddziały niemieckie. W instrukcji zaznaczono, Ŝe w warunkach braku unormowanych stosunków polsko-sowieckich, władze cywilne i wojskowe pozostaną w konspiracji. Na podstawie instrukcji Rządu i Naczelnego Wodza dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski "Bór" wydał 20 listopada 1943 rozkaz nakazujący rozpoczęcie przygotowań do zbrojnej operacji kryptonim "Burza". Rozkaz ten przewidywał ujawnienie wobec Rosjan władz wojskowych i cywilnych. Armia Krajowa, wobec wkraczających wojsk sowieckich, miała wystąpić w roli gospodarza. Było to w sprzeczności z instrukcja naczelnego wodza nakazującą konspirację. W Komendzie Głównej AK zwycięŜył pogląd porozumienia z Armią Czerwoną. UwaŜano, ze bez współdziałania taktycznego, dalsze kontynuowanie walki za wielce ryzykowne i mogące narazić oddziały partyzanckie na represje i rozbrojenie. Akcja „Burza” miała dwa cele ściśle ze sobą powiązane wojskowy i polityczny. Pierwszy polegał na atakowaniu wszelkimi siłami Armii Krajowej wojsk niemieckich, ściślej ich straŜy tylnych w ostatniej chwili przed wkroczeniem na dany teren Armii Czerwonej. Cel drugi sprowadzał się do utworzenia na obszarach wyzwalanych przez A. K. administracji polskiej, stanowiącej ramie Rządu R. P. w Londynie. 4 stycznia 1944 Armia Czerwona przekroczyła granice przedwojennej Rzeczypospolitej. Na Wołyniu oddziały AK podjęły współpracę taktyczną z 11 oddziałami Armii Czerwonej. Wspólnie toczyły walkę z cofającymi się wojskami niemieckimi i oddziałami nacjonalistów ukraińskich. Pierwsze kontakty polsko-sowieckie nie pozostawiały jednak złudzeń, co do rzeczywistych zamiarów Rosjan. Nie godzili się oni na respektowanie polskich oddziałów partyzanckich i administracji cywilnej podległej rządowi w Londynie. Dowódca AK w meldunku do Naczelnego Wodza z 19 kwietnia 1944 pisał: "Niczego dobrego z tamtej strony nie oczekujemy, nie łudzimy się teŜ moŜliwą ich lojalnością współpracy z niepodległymi czynnikami polskimi"'. śołnierzy AK czekały aresztowania, zsyłki, obozy, wcielenia do Armii Czerwonej lub do armii Berlinga. „Burza” była wielką bitwą toczoną przez Armię Krajową. Uczestniczyło w niej najskromniej licząc (bez Powstania Warszawskiego) ponad 80 tysięcy Ŝołnierzy AK. Mimo lokalnych osiągnięć militarnych, "Burza" w sensie politycznym zakończyła się niepowodzeniem. Respektowanie praw suwerennych władz polskich nie leŜało w planach Stalina i państw zachodnich. POWSTANIE WARSZAWSKIE Powstanie warszawskie (1 sierpnia – 3 października 1944) – wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza", połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyŜszych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Straty po stronie polskiej wyniosły około 10 tys. zabitych i 7 tys. zaginionych, 5 tys. rannych Ŝołnierzy oraz 200 tysięcy ofiar spośród ludności cywilnej. Wśród zabitych przewaŜała młodzieŜ oraz ogromna większość warszawskiej inteligencji. Po stronie niemieckiej straty wyniosły 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, 9 tys. rannych Ŝołnierzy, 300 zniszczonych czołgów i samochodów pancernych. Według zeznań von dem Bacha, złoŜonych w 1947 roku w Warszawie, wyniosły 10 tysięcy zabitych oraz 7 tysięcy zaginionych i 9 tysięcy rannych. Według powojennych zeznań von dem Bacha złoŜonych w areszcie w Warszawie – strona niemiecka straciła ok. 26 000 ludzi (17 tys. zabitych i 9 tys. rannych). Podkreślał on jednak, Ŝe: "W pierwszych dniach zostały zniszczone całe jednostki, o których losie ze strony niemieckiej nigdy nie moŜna było się dowiedzieć". Przez 63 dni wiązano znaczne siły niemieckie. Istnieją kontrowersje, zarówno co do znaczenia powstania warszawskiego, jego przebiegu, jak i trafności decyzji dowództwa AK o jego rozpoczęciu. Przedmiotem sporów jest cena powstania (zniszczenie miasta, utrata pokolenia młodych ludzi), podnoszona jest jednak równieŜ kwestia nieuchronności jego wybuchu. Przez wiele lat propaganda PRL-u oraz oficjalna wersja w podręcznikach szkolnych do historii, szczególnie powstających do 1956 roku, usiłowała przedstawić powstanie warszawskie jako nieodpowiedzialną decyzję, która spowodowała niewyobraŜalne szkody i nie miała większego znaczenia militarnego, niejednokrotnie zawyŜając liczbę ofiar walk w Warszawie i podwaŜając kompetencje dowódców walk w stolicy. Nie wspominano o tym, iŜ Armia Czerwona z polecenia Józefa Stalina w dniach 5 i 6 sierpnia 1944 wstrzymała atak na miasto ze względów politycznych oraz przez 44 dni (pierwsze zrzuty radzieckiego uzbrojenia nastąpiły dopiero 13 i 14 września 1944), mimo wielokrotnie składanych obietnic, nie udzieliła Ŝadnej pomocy wojskowej powstańcom warszawskim, chcąc w ten sposób doprowadzić do zniszczenia organizacji niepodległościowych przeciwnych planom ZSRR w stosunku do Polski. Po upadku systemu komunistycznego w Polsce i zmianie ustroju w 1989, szereg publikacji historycznych starało się dokonać rzeczowej i obiektywnej oceny tamtych wydarzeń, weryfikując nieprawdziwe informacje historiografii okresu PRL. W ostatnich latach zauwaŜyć naleŜy jednostronną opinię, idącą w kierunku budowania "kultu powstania warszawskiego". 12 Najczęstsze argumenty krytyków powstania: • • • • • niemieckie dowództwo od początku wiedziało o dacie wybuchu powstania; powstanie było bardzo źle przygotowane taktycznie, w dniu jego wybuchu nie osiągnięto praktycznie Ŝadnych planowanych celów wojskowych; powstanie spowodowało ogromne cierpienia i straty wśród ludności cywilnej Warszawy, skutkowało ogromnym zniszczeniem lewobrzeŜnej części miasta; źle przygotowane strategicznie powstanie nie miało praktycznie Ŝadnego znaczenia militarnego; Ŝaden z celów politycznych powstania nie został osiągnięty. Nie wzmocniło to pozycji Mikołajczyka w rozmowach ze Stalinem w Moskwie, lecz ją osłabiło. Nie poróŜniło Wielkiej Koalicji, izolowało zaś Rząd RP na uchodźstwie na arenie międzynarodowej. Spowodowało, Ŝe Anglicy skreślili ostatecznie AK z listy sponsorowanych dostawami sprzętu formacjami ruchu oporu, a Roosevelt dał Stalinowi wolną rękę w sprawach Europy Wschodniej. Najczęstsze argumenty zwolenników powstania: • • • • powstanie jako symbol: "Bohaterstwo, ofiarność i zaciętość powstańców są największym w naszej historii przejawem walki o wolność jako wartości wyŜszej niŜ Ŝycie ludzkie, kalectwo, wszystkie dobra materialne. Byłoby cięŜkim błędem nie doceniać, a co gorsza odŜegnywać się od takich wartości duchowych"; wybuch walk powstańczych był nieunikniony; powstanie jako "walka najbardziej zaŜarta spośród prowadzonych od początku wojny, równie cięŜka jak walka uliczna o Stalingrad" (Heinrich Himmler do generałów niemieckich – 21 września 1944); powstanie odegrało istotną rolę militarną. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa [3] http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_warszawskie [4] http://portalwiedzy.onet.pl/59129,,,,armia_krajowa,haslo.html 13 2. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE OKRĘGI SAMODZIELNE OKRĘG BIAŁYSTOK ARMII KRAJOWEJ Okręg Białystok, kryptonim "Lin", "Czapla", "Pełnia", "Sarna", "Maślanki" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Początki Okręgu Białystok AK-AKO-DSZ-WiN sięgają schyłku 1939 r., gdy miejscowe struktury konspiracyjne nawiązały kontakt z Dowództwem Głównym SZP. Wiosną 1940 r. stworzono zręby organizacji, funkcjonującej początkowo jako Okręg Białystok ZWZ, od lutego 1942 r. jako AK. Bezpośrednio przed akcją „Burza” Okręg Białystok AK liczył ponad 33 tys. członków. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na Ŝołnierzy AK spadły masowe represje. Aresztowania, wywózki w głąb ZSRR oraz fizyczna likwidacja Ŝołnierzy podziemia przez NKWD i UB osłabiły potencjał AK. Komendanci • ppłk Franciszek Slęczka "Krak", • mjr Feliks Banasiński, • por. Antoni Iglewski "Nieczuja", • ppłk Józef Spychalski "Samuraj" (brat Mariana), • kpt/ppłk Władysław Liniarski "Mścisław". Okręg dzielił się na 13 obwodów. Struktura organizacyjna w 1944 • • • Inspektorat Podlaski AK - Obwód Bielsk Podlaski - w okresie Akcji Burza na jego terenie sformowano 2 Pułk Ułanów Grochowskich AK - Obwód Wysokie Mazowieckie - w okresie Akcji Burza na jego terenie formowano 76 pułk piechoty AK Inspektorat Mazowiecki AK - Obwód Zambrów - Obwód Ostrołęka - szczegóły W czasie Akcjii Burza sformowany w obwodzie ostrołęckim 5 Pułk Ułanów AK 20 sierpnia 1944 dokonał napadu na stanowiska baterii niemieckiej pod wsią Łabędy. Po demobilizacji w Puszczy Kurpiowskiej pozostał oddział por. Kazimierza Stefanowicza 14 • • • • • "Asa". Współdziałał on z sowieckimi grupami wywiadowczymi. - Obwód Ostrów Mazowiecka (od lutego 1945) Inspektorat ŁomŜyński AK Inspektorat Suwalski AK Inspektorat Białostocki AK Inspektorat Grodzieński AK Inspektorat Białystok Miasto AK. Dowódcą był mjr Stanisław śukowski 20.04.1942 1945 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 15 OBWÓD OSTROŁĘCKI ARMII KRAJOWEJ1 1. Organizacja Od 13 października 1941 - Obwód Ostrołęcki ZWZ Od 14 lutego II 1942 - Obwód Ostrołęcki Armii Krajowej, skład: 3 bataliony, 36 plutonów; Placówka Myszyniec. Od V 1944 - odtwarzanie 5. Pułku Ulanów Spieszonych. Układ Obwodu do IX 1944 - wkroczenie wojsk sowieckich/ W płn. części powiatu (Kurpie) - do 18 1 1945. 2. Komendanci Komendant Obwodu: • mjr Edward Filochowski ps. „San” - do 30 III 1944 • kpt. Aleksander Bednarczyk ps. „Adam". Od V 1944 mjr Filochowski był d-cą 5. Pułku Ułanów Spieszonych, z-ca kpt. Bednarczyk. D-ca 1 batalionu kpt. Roman Sadowski ps. „Blady”, z-ca por. Leonard Cejko ps. „Wis”; D-ca 2 batalionu Tadeusz Budny ps. „Swoboda”, z-ca por. Ryszard Pszczółkowski ps. „Gryf'”, D-ca 3 batalionu kpt. Kazimierz Stefanowicz ps. „As”; D-ca Placówki „Myszyniec” d-ca por. Zygmunt Kwiatkowski ps. „Zryw”. 3. Akcje • • • • • • • Walki z Wehrmachtem i Ŝandarmerią w Grabowie, Myszyńcu, Rozogach, Płoszycach, Bandysiach, Kwarcibałdzie Likwidacja szpicli niemieckich w Drogoszewie, Rozworach, Piskach; Akcja na transporty kolejowe na szlaku Kurpie - Śniadowo i Ostrów Mazowiecki. Zabór broni z wagonu na stacji kolej. Ostrołęka; Odbijanie więźniów z kolejki wąskotorowej Myszyniec - Ostrołęka; Lipiec 1944 - zorganizowanie oddziału na terenie gmin Troszyn - Piski w ramach Akcji ,Burza"; VIII - IX 1944 - walki oddziału z mniejszymi grupami Wehrmachtu; do rozwiązania oddziałów straty własne wyniosły 4 osoby; W akcji „Burza” - 13 pp AK wystawił 3. batalion (koniec VII 1944) na podst. Rozkazu Komendanta Obwodu AK Ostrów Mazowiecki o mobilizacji sił Obwodu w rejonie Stara Pecyna i Lipniak Majorat (stan ok. 1000 osób; część odesłanych do domu z powodu braku broni) 4. Miejsca pamięci • • • • • • • • 1 Tablica pamiątkowa Ŝołn. AK Obwodu Ostrołęckiego (kruŜganek klasztoru w Ostrołęce); Pomnik AK Obwodu „Sęp” w Ostrołęce; Tablica pamiątkowa organizacji działaj, na terenie Obwodu Ostrołęckiego (kruŜganek kościoła w Ostrołęce); Ołtarz z symbolami AK (kościół pod wezwaniem Zbawiciela Świata w Ostrołęce); Pomnik i rondo im. prof. Jana Radomskiego por. AK (Ostrołęka); Pomnik AK poświęcony 5. poległym w Akcji „Burza” (Sawały gm. Troszyn); Tablica pamiątkowa poległym Ŝołnierzom (kościół paraf, w Troszynie); Tablica pamiątkowa poległym Ŝołnierzom w latach 1939-1946 (kościół w Rzekuniu); Materiał dostarczony 16 • • • • • • • • • • • • • • • Tablica pamiątkowa Aleksandra Bednarczyka ps. „Adam”; zginął z rąk UB 6 XII 1946 (Rzekuń-kościół); Tablica pamiątkowa na domu - byłej siedzibie gestapo, w którym rozstrzelano 19 stycznia 1945 dwanaście osób (Myszyniec); Pomnik poświęć AK, WIN, NZW (Myszyniec); Głaz poświęć, Ŝołn AK, którzy zginęli w latach 1939-1945 /Czarnia Myszyniecka/; Pomnik poświęć, męŜczyznom ze wsi Bandysie k. Czarni wywiezionym w ramach represji przez Niemców do obozów koncentracyjnych (ze 120 ocalało 113); Pomnik poświęć, poległym 6 partyzantom (Charcibałd k. Czarni); Pomnik w miejscu śmierci ppor. Bolesława Kurpielewskiego, poległego w czasie odbijania więźniów gestapowskich; tablica pamiątkowa ppor. Kurpielewskiego w kościele parafialnym.; Tablica pamiątkowa ku czci gen. Aleksandra KrzyŜanowskiego ps. „Wilk” /Gimnazjum w Kadzidle im. gen. KrzyŜanowskiego; Tablica pamiątkowa w kościele paraf, w Makowie Mazowieckim dla 6. członków organizacji niepodległościowych, zamordowanych przez UB w Makowie Mazowieckim. Tablica pamiątkowa w kościele par. w Makowie Mazowieckim poświęcona Józefowi Grzymkowskiemu ps „Wilk” zamordowanemu w obozie koncentracyjnym Mauthausen; Tablica pamiątkowa w kościele paraf, w Makowie Mazowieckim, poświęcona 40 ofiarom gestapo i NKWD, w walce o niepodległość w latach 1939-1956; Tablica pamiątkowa im. Ŝołnierzy AK (Zespół Szkół Zawód, w Makowie Mazowieckim); Tablica pamiątkowa na głazie poświęcona tym, którzy umiłowali Ojczyznę (rynek w RóŜanie); Tablica pamiątkowa tych, którzy zginęli w hitlerowskich obozach śmierci (kościół w RóŜanie); Tablica pamiątkowa poświęć, Ŝołnierzom AK i NSZ, zamordowanych przez komunistów w latach 1945-1946 (ściana kościoła parafialnego w Lipie). 6. Galeria Kpt. Edward Niesiobedzki Ur. 6 X 1917 - zm. 3 IV 2000. Urodzony w rodzinie chłopskiej w Ogonach pow. Maków Maz. Matura w Płocku, potem w Dywizyjnym Kursie PodchorąŜych Rezerwy Piechoty w Dęblinie -Twierdzy. Udział w walkach w 1939 r. w 36 PP.Legii Akademickiej jako kpr. pchor. Udział w ZWZ w placówce Sieluń - ps. „Śledź”, d-ca plut. - ps. „Lis” i „Zew”. W 1943 awans na ppor. D-ca oddziałów bojowych w placówce Sieluń do Akcji „Burza”. Od 1945 - praca w szkolnictwie w Nidzicy i Ciechanowie, studia na UMK w Toruniu, funkcje kierownicze w szkolnictwie. 1977 - emerytura i działalność w Stowarzyszeniu śołnierzy AK, od 1944 - prezes Zarządu Okręgu ŚZśAK w Ostrołęce. Odznaczenia: KrzyŜ Kawalerski OOP, Złoty KrzyŜ Zasługi, KrzyŜ Partyzancki, KrzyŜ AK, Medal KEN, Medal ZasłuŜonym Na Polu Chwały i inne, przyznane przez Zarz. Gł. ŚZśAK. Kpt. Edward Mierzejewski Kpt. Aleksander Bednarczyk Płk Edward Filochowski Ppłk Roman Sadowski 17 OKRĘG KRAKÓW ARMII KRAJOWEJ Okręg Kraków, kryptonim "Gobelin", "Godło" "Muzeum" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Okręg Kraków SZP-ZWZ-AK powstał juŜ w październiku 1939 r. jako część Obszaru nr 4 Kraków-Śląsk. Był to wówczas największy terytorialnie okręg w Rzeczypospolitej. Latem 1941 r. rozwiązano struktury obszarowe, a Okręg Kraków podobnie jak Okręg Śląsk został bezpośrednio podporządkowany Komendzie Głównej ZWZ-AK. Po rozmowach z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim pierwszym dowódcą Okręgu mianowany został płk dypl. Julian Filipowicz „Róg”, „Pobóg” (16 października 1939 r.). W momencie wkroczenia Sowietów funkcję komendanta Okręgu Kraków AK pełnił cichociemny płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski „Kruk II” (20 kwietnia 1945 r. aresztowany przez NKWD). W połowie 1944 r. Okręg Kraków AK był największy pod względem liczebności w kraju – osiągnął stan 90 tys. ludzi, z tego 60 tys. w części wschodniej (zob. woj. rzeszowskie) oraz 30 tys. w części zachodniej. Komendanci • płk dypl. Julian Filipowicz "Róg", • płk dypl. Zygmunt Miłkowski "Wrzos" • płk dypl. Józef Spychalski "Luty", • ppłk dypl. Wojciech Wayda "Odwet", • płk dypl. Edward Godlewski "Garda", • płk Przemysław Nakoniecznikow-Klukowski "Kruk II" Struktura organizacyjna • • • • • Inspektorat Kraków AK, Inspektorat Miechów AK, Inspektorat Nowy Sącz AK, Inspektorat Tarnów AK, Podokręg Rzeszów AK, któremu podlegały od 1943 Inspektoraty Rejonowe: Inspektorat Jasło AK, Inspektorat Krosno OP-15, Inspektorat Łańcut, Inspektorat Sanok OP-23, Inspektorat Przemyśl AK, Inspektorat Rzeszów AK, Inspektorat Tarnobrzeg oraz Inspektorat Mielec AK. Podokręg Rzeszów AK powstał wiosną 1943 r. i obejmował zachodnią cześć woj. Lwowskiego. W okresie największego rozwoju, w połowie 1944 r. siatka tego Podokręgu liczyła ok. 60 tys. Ŝołnierzy. W lipcu 1944 r., w momencie wkraczania Armii Czerwonej na Rzeszowszczyznę, funkcję komendanta Podokręgu sprawował płk Kazimierz Putek „Zaworny”. 18 Akcji Burza "Burzę" w okręgu krakowskim cechowała duŜa dynamika działań rozciągniętych zarówno w czasie jak i w przestrzeni. W podokręgu rzeszowskim zmobilizowano oddziały 24 Dywizji Piechoty AK płk. Kazimierza Putka "Zwornego", w inspektoratach przemyskim i rzeszowskim oddziały 22 Dywizji Piechoty AK mjr. Łukasza Świtalskiego "Grzywacza". W inspektoracie jasielskim, rzeszowskim i mieleckim walczyły oddziały 10 Brygady Kawalerii AK. W zachodniej części okręgu krakowskiego działały: oddziały 6 DP płk. Wojciecha Waydy "Odweta" w inspektoracie tarnowskim i krakowskim, oddziały 106 Dywizji Piechoty AK ppłk. Bolesława Nieczui-Ostrowskiego "Tysiąca" i oddziały Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej. W inspektoracie miechowskim Batalion Partyzancki "Skała" mjr. Jana Pańczakiewicza "Ziemowita". Ostatnie cztery jednostki tworzyły Grupę Operacyjną "Kraków" pod dowództwem płk. Edwarda Godlewskiego "Gardy". Odtworzono: • • • • • • • • 21 Dywizja Piechoty AK Okręg Kraków 1 Pułk Strzelców Podhalańskich AK 6 Dywizja Piechoty AK Ziemi Krakowskiej "Odwet" Okręg Kraków AK; 12 Pułk Piechoty AK Ziemi Bocheńskiej i 16 Pułk Piechoty AK Krakowska Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej AK 5 Pułk Strzelców Podhalańskich AK 6 Pułk Strzelców Pieszych AK, 8 Pułk Ułanów AK. dla Podokręgu Rzeszów AK: 24 Dywizja Piechoty AK "Rzeszowska" 17 Pułk Piechoty AK 22 Dywizja Piechoty AK "Jarosławska" 38 Pułk Piechoty AK Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 19 OKRĘG LUBLIN ARMII KRAJOWEJ Okręg Lublin, kryptonim "Len", "Salon", "śyto", "Orbis", "Bank Handlowy", "Spółdzielnia Rolnicza", "Monopol" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje W ostatnich dniach września 1939 r. działając z upowaŜnienia SZP senator Stefan Lelek stworzył zręby organizacji w woj. Lubelskim. Do wiosny 1940 r. organizacja funkcjonowała pod nazwą SZP na woj. Lubelskie, następnie jako Okręg Lubelski ZWZ, od lutego 1942 r. jako AK. Bezpośrednio przed akcją „Burza”, po scaleniu z AK oddziałów BCh i NSZ, Okręg Lublin AK liczył 50-60 tys. członków. Po wkroczeniu Armii Czerwonej i zatrzymaniu frontu na linii Wisły na Ŝołnierzy AK spadły represje. Pomiędzy lipcem 1944 r. a marcem 1945. sowieckie i polskie siły bezpieczeństwa rozbiły trzy kolejne sztaby Okręgu i aresztowały czterech komendantów. Masowe aresztowania, wywózki w głąb ZSRR oraz fizyczna likwidacja Ŝołnierzy podziemia przez NKWD i UB powaŜnie osłabiły potencjał AK. Komendanci • mjr Józef Spychalski "Czarny", "DzierŜyński", "Samura", "Socha", "Soroka", Stryjek" (X.1939-VII.1940), • płk dypl. Tadeusz Pełczyński "Adam", "Aolis", "Rolski", "Wolf" (VII.1940-VII.1941), • płk Ludwik Bittner "Baza", "Halka", "Rot", "Krakowiak", "Tarnowski" (1.VIII.1941XII.1942), • płk Kazimierz Tumidajski "Marcin", "Edward", "Maciej" (1.I.1943-4.VIII.1944), • ppłk Franciszek śak "Ignacy", "Róg", "Wir" (VIII.1944-I.1945) Struktura okręgu • • Inspektorat "Lublin" - skład organizacyjny: Obwód Lublin Miasto, Obwód Lublin Powiat oraz Obwód Lubartów. W czasie Akcji Burza oddziały miejskie opanowały wiele waŜnych obiektów publicznych i przemysłowych. Uratowano dworzec kolejowy. Prowadzono rozpoznanie na korzyść oddziałów sowieckich. Wzięto do niewoli kilkuset Ŝołnierzy niemieckich. W powiecie lubelskim i lubartowskim walczyły oddziały leśne . 21 i 22 lipca jednostki 27 Dywizji Piechoty AK opanowały Kock, Fidej, Kamionkę, Kozłówkę i Michów. Współdziałając z oddziałem por. Józefa Jurałozińskiego - "Jura" zdobyły Lubartów. 22 i 23 lipca oddział por. Stefana Dębickiego - "Kmicica" stoczył walkę z jednostką zmotoryzowaną w rejonie Osmolic i pod Tuszówkiem. Inspektorat "Chełm" - skład organizacyjny: Obwód Chełm, Obwód Włodawa oraz Obwód Krasnystaw. 20 • • • Inspektorat "Puławy" - skład organizacyjny: Obwód Puławy oraz Obwód Kraśnik. W okresie Akcji Burza na terenie inspektoratu walczyły oddziały 8 i 15 pułków piechoty AK. Organizowano zasadzki na drogach Lublin-Kurów, Kazimierz Dolny-Puławy, Puławy-Wąwolnica, Godów-opole Lubelskie. Opanowano Kurów, Urzędów, Nałęczów, Grabów, Wąwolnicę, Sobolew, Ryki, Końskowolę. 26 lipca oddziały kpt. Stanisława Węglowskiego "Lechity", por. Mariana Sikory "Przepiórki" i ppor. Jerzego Jaskólskiego - "Zagona" uczestniczyły w walkach o Puławy. Inspektorat "Radzyń Podlaski" - skład organizacyjny: Obwód Biała Podlaska, Obwód Radzyń Podlaski oraz Obwód Łuków. W czasie Akcji Burza 24 lipca zgrupowanie oddziałów AK, BCh i AL pod dowództwem mjr. Stanisława Piotrowskiego - "Jara" starły się w okolicy Łukowa z oddziałem 17 Dywizji SS. Inspektorat "Zamość" - skład organizacyjny: Obwód Zamość, Obwód Tomaszów Lubelski, Obwód Hrubieszów oraz Obwód Biłgoraj. W okresie Akcji Burza na terenie inspektoratu walczyły oddziały 9 pułku piechoty AK mjr Stanisława Prusa "Adama". 21 lipca batalion mjr Wilhelma Szczepankiewicza - "Drugaka" wyzwolił BełŜec, a z wojskami sowieckimi zdobywał Tomaszów Lubelski. Batalion por. Adama Piotrowskiego "Doliny" obronił mosty w Bondyrzu i Kaczórkach Współdziałał z oddziałami sowieckimi w walkach o Zwierzyniec i Frampol. Batalion ppor. Stefana Kwaśniewskiego - "Wiktora" atakował Niemców koło Majdanu Wojsławickiego, pod Majdanem Nowym i w Grabowcu. Oddział partyzancki por. Józefa Śmiecha - "Ciąga" walczył w Skierbieszowie i w rejonie Izbicy oraz Orłowa. Zgrupowanie kpt. Jana Pstrockiego - "Wacława" uczestniczyło w starciach w Topólczy, na drodze TopólczaCzarnystok, Szczebrzeszyn-Gorajec. 24 lipca zajęty został Szczebrzeszyn. Oddziały 9 pp operowały takŜe na drodze Zwierzyniec-Biłgoraj. Okręg składał się z 15 obwodów: • • • • • • • • • • • • • • • Obwód Biała Podlaska Obwód Biłgoraj - w skład wchodziło 5 Rejonów: Rejon AK Biłgoraj - kryptonim Akademia, Rejon AK Frampol - kryptonim Liceum, Rejon AK Józefów Biłgorajski kryptonim Freblówka, Rejon AK Krzeszów - kryptonim Gimnazjum, Rejon AK Tarnogród - kryptonim Powszechniak. Obwód Chełm Obwód Hrubieszów - dowódcą w czasie powstania zamojskiego był por. Antoni Rychel ps. "Rymwid". Obwód Krasnystaw Obwód Kraśnik Obwód Lubartów Obwód Lublin Miasto Obwód Lublin Powiat Obwód Łuków Obwód Puławy, Podobwód Dęblin-Ryki AK Obwód Radzyń Podlaski Obwód Tomaszów Lubelski - dowódcą w czasie powstania zamojskiego był mjr Wilhelm Szczepankiewicz ps. "Drugak". Rejonem VII od marca 1943 dowodził por. piech. Zenon Józef Jachymek. śołnierze tego obwodu walczyli przeciw dwóm wrogom - nazistowskim Niemcom ale i przeciw ukraińskim nacjonalistom (ich zbrojnemu ramieniu - Ukraińskiej Powstańczej Armii) operującym na tym terenie. Obwód Włodawa Obwód Zamość 21 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKRĘG ŁÓDŹ ARMII KRAJOWEJ Okręg Łódź, kryptonim "Arka", "Kreton", "Barka", "Łania" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe infromacje W Łódzkim zręby organizacji konspiracyjnej utworzono juŜ w pierwszej połowie września 1939 r. W listopadzie 1939 r. struktury te weszły do SZP, a w styczniu 1940 r. do ZWZ. Specyfiką Okręgu Łódź AK było jego funkcjonowanie na obszarze zarówno III Rzeszy (Kraj Warty), jak i Generalnego Gubernatorstwa, co utrudniało pracę konspiracyjną. Dlatego jesienią 1944 r. ze struktur łódzkich wyodrębniono Inspektorat Piotrków Trybunalski i na jego bazie powołano do Ŝycia Podokręg Piotrków Trybunalski. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na rzecz Okręgu Łódź AK pracowało juŜ ponad 40 tys. osób, z czego ponad 10 tys. zaprzysięŜonych jako Ŝołnierze AK. Wraz z rozpoczęciem akcji „Burza” w lipcu 1944 r., w Łódzkiem dwanaście istniejących w tym czasie oddziałów partyzanckich AK włączonych zostało do 25 pp AK (nazywanego Pułkiem Ziemi Piotrkowsko-Opoczyńskiej). Równocześnie znacząco rozbudowano kadry, co pozwoliło skupić w pułku ok. 850 Ŝołnierzy. W październiku 1944 r. do pułku dołączyły pododdziały 72 pp AK w sile ok. 350 Ŝołnierzy oraz ok. 150 Ŝołnierzy z Grupy Kampinos AK. W listopadzie 1944 r. 25 pp AK rozwiązano, a w terenie pozostawiono jedynie niewielkie patrole. Komendanci • płk Leopold Okulicki "Pan Jan", • ppłk Stanisław Juszczakiewicz "Kornik", • płk Ludwik CzyŜewski "Julian", • płk Michał Stempkowski "Grzegorz", "Barbara" Struktura organizacyjna w 1944 • Inspektorat Piotrków Trybunalski AK - Obwód Piotrków Trybunalski AK - Obwód Tomaszów Mazowiecki AK - Obwód Rawa Mazowiecka AK - Obwód Opoczno AK W okresie "Burzy" sformowano 25 pułk piechoty AK. W jego skład początkowo weszły tworząc jego 1 batalion: OP "Grom" ppor. Aleksandra Arkuszyńskiego - 22 • • • • "Maja", OP "Błyskawica" kpt. Tadeusza Dębskiego - "Marsa", OP "Wicher" ppor. cz. w. Witolda Kucharskiego - "Wichra" , OP por. Kazimierza Załęskiego - "Bończy", OP "Burza" sierŜ. Stanisława Karlińskiego - "Burzy", OP ppor. Henryka Furmańczyka "Henryka" i OP "Trop" ppor. Jana Mateckiego - "Groma". Na początku września batalion przekształcony został w 25 pp dowództwo nad nim objął mjr. Rudolf Majewski - "Leśniak", Jan Hyla. Pułk operował w lasach przysuskich. W lipcu i sierpniu opanowano stacje kolejowe Bratków i Białaczów, urządzono zasadzki pod Sulejowem, Barkowicami Mokrymi i Kluczewem. 16 sierpnia między Sulborowicami a Sosnowicami rozbito karną ekspedycję. Straty przeciwnika wynosiły 53 zabitych i rannych. Od września 25 pp walczył z siłami policyjnymi i wojskowymi w ramach prowadzonej przez nich operacji antypartyzanckiej. Do walk dochodziło 6 września pod Stefanowem, 26 września w rejonie Stefanów - Budy - Gałki, 14 października w śdŜarach, 23 października pod Widuchem-Myśliborzem, 27 października pod Białym Ługiem, 4 listopada pod leśniczówką Huta, 5 listopada pod Bokowem, 7 listopada pod Nowinkami i 8 listopada pod Wincentowem-Brodami. Walki te, niezwykle krwawe doprowadziły do rozwiązania pułku. Zginęło około 130 partyzantów. W polu działały jednak nadal mniejsze oddziały. Inspektorat Łódź AK - Obwód Łódź Miasto AK - Obwód Łódź Powiat AK - Obwód Ruda Pabianicka AK - Obwód Pabianice AK - Obwód Łask AK - Obwód Brzeziny AK Inspektorat odtwarzał 29 Pułk Strzelców Kaniowskich. Oddział partyzancki ppor. Ryszarda Ziółkowskiego - "Sama" w obwodzie Brzeziny wytrwał do wyzwolenia. Zorganizował trzy akcje kolejowe; 14 września zdobył magazyn z bronią na stacji w Słotwinach; 11 listopada walczył pod Strykowem. Bez powodzenia walczył natomiast w lasach brudzewickich oddział ppor. Stanisława Krupińskiego - "Górala". 30 sierpnia Niemcy rozbili oddział "Wilk" ppor. Antoniego Kucharskiego - "Roggersa". "Oddział "Dzik" ppor. Henryka Sieczkowskiego "Władysława" został zniszczony 26 listopada w Szwejkach Wielkich. Inspektorat Sieradz AK - Obwód Sieradz AK - Obwód Wieluń AK - Obwód Kalisz AK - Obwód Opole AK (obwód zewnętrzny) Inspektorat Koło AK - Obwód Koło AK - Obwód Turek AK - Obwód Konin AK Inspektorat Kutno AK - Obwód Kutno AK - Obwód Gostynin AK - Obwód Łęczyca AK 23 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 24 OKRĘG NOWOGRÓDEK ARMII KRAJOWEJ Okręg Nowogródek, kryptonim "Lotnisko", "Kurki", "Cyranka", "Nów", "Las", "Grzyb" okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Pierwsze organizacje konspiracyjne na Nowogródczyźnie powstały jesienią 1939 r. Ich łączenie w ramach SZP-ZWZ przebiegało z duŜym trudnościami ze względu na aresztowania prowadzone przez NKWD, które rozbijały kolejne lokalne struktury. Jednym z czołowych organizatorów konspiracji nowogródzkiej w latach pierwszej okupacji sowieckiej był Ludwik Nienartowicz „Mazepa”, który wiosną 1941 r. miał z ramienia Okręgu Wileńskiego ZWZ objąć funkcję komendanta Okręgu Nowogródzkiego ZWZ. We wrześniu 1941 r. Komenda Główna AK powierzyła funkcję komendanta okręgu mjr. Januszowi Szulcowi vel Szlaskiemu „Prawdzicowi”, „Borsukowi”, który pełnił ją do 12 czerwca 1944 r. (faktycznie do końca czerwca 1944 r., gdyŜ wyznaczony na nowego komendanta ppłk. dyp. cc. Adam Szydłowski „Poleszuk” dopiero wówczas zjawił się na Nowogródczyźnie; funkcję sprawował przez niespełna trzy tygodnie, aresztowany przez sowieckie władze bezpieczeństwa w Wilnie 17 lipca 1944 r.). W połowie 1944 r. siły oddziałów partyzanckich Okręgu liczyły 9 batalionów piechoty i kilka szwadronów kawalerii – ok. 7 – 8 tys. ludzi umundurowanych i dobrze uzbrojonych, z czego przeszło dwie trzecie w oddziałach partyzanckich. Do grudnia 1943 r. Okręg Nowogródzki AK wchodził w skład Obszaru Białystok AK (wraz z okręgami Polesie i Białystok). Od grudnia 1943 r. do czerwca 1944 r. był jednostką samodzielną, podlegających bezpośrednio KG AK. 12 czerwca 1944 r. podporządkowany został Komendzie Okręgu Wileńskiego AK – w związku z planową operacja „Ostra Brama”. Stan podległości został utrzymany po katastrofie akcji wileńskiej w lipcu 1944 r., choć nigdy oficjalnie Okręg Nowogródzki AK nie został przeformowany na podokręg (w niektórych dokumentach, zwłaszcza wytworzonych w Okręgu Wileńskim, nazwa ta jednak się pojawia). Na terenie Okręgu działały, poza siłami niemieckimi i skierowanymi tu przez Niemców oddziałami Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej, Białoruska Samopomoc Ludowa, bataliony Białoruskiej Obrony Krajowej oraz policja białoruska, podlegająca Niemcom, ale częściowo zinfiltrowana, zwłaszcza w powiatach północnych, przez konspirację polską. PowaŜną siłę stanowiła partyzantka radziecka. Największe zgrupowanie, liczące ok. 10 tys. ludzi, działało w Puszczy Nalibockiej. Poza nim istotne znaczenie miały oddziały w Puszczy Lipiczańskiej (5 tys.) i w Puszczy Rudnickiej (ok. 200). (Liczebność radzieckiej partyzantki według polskich szacunków.) Szacuje się, Ŝe w walkach na terenie okręgu poległo ok. 1600 partyzantów. Komendanci • ppłk Janusz Prawdzic-Szlaski (ps. "Prawdzic", "Borsuk") do 26.06.1944 r. (odwołany) • ppłk Adam Szydłowski (ps. "Poleszczuk") 26.06 -17.07.1944 r. (aresztowany przez Sowietów) 25 • ppłk Janusz Prawdzic-Szlaski (ps. "Prawdzic", "Borsuk") 17-19.07.1944 r. (bez nominacji, wyznaczony przez komendanta połączonych Okręgów Wilno i Nowogródek, przekazał komendę) • ppłk Stanisław Sędziak (ps. "Warta") 19.07-5.08.1944 r. (bez nominacji, wyznaczony przez poprzednika, przekazał komendę) • mjr Maciej Kalenkiewicz (ps. "Kotwicz") 5-21.08.1944 r. (wyznaczony przez poprzednika, depeszą z 18.08. oficjalnie mianowany przez KG AK, poległ w walce) • ppłk Stanisław Sędziak (ps. "Warta") 21.08. 1944 r. -listopad 1945 r. (wyznaczony przez poprzednika, depeszą z 29.08. mianowany przez KG AK p.o. komendanta, przekazał komendę) por./rtm. Jan Skorb (ps. "Puszczyk", "Skorb") listopad 1944 – kwiecień (lub maj) 1945 (p.o. komendanta) ppor. Ludwik Nienartowicz (ps. "Mazepa") kwiecień – sierpień 1945 Struktura organizacyjna w styczniu 1943 W ramach przygotowań do realizacji planu "Burza" w styczniu 1943 r. zastąpiono obwody ośrodkami: • • • na południu ośrodki dywersyjno-partyzanckie: Stołpce – ppor. Aleksander Warakomski (ps. "Świr") NieświeŜ – por. Stanisław Winter (ps. "Stanley") Baranowicze – por. Andrzej Wierzbicki (ps. "Józef") Słonim (uśpiony) Byteń (postulowany przez KG AK, nie utworzony) w części środkowej ośrodek partyzancki: Nowogródek – por. "Szczerbic" (Mieczysław Szczerski) na północy ośrodki dywersyjno-partyzanckie: Iwje – kpt. Stanislaw Dedelis (ps. "Pal") Lida – kpt. Władysław Stawowski (ps. "Sawa") Szczuczyn – ppor. Bojomir Tworzyański (ps."Ostoja"), od stycznia 1944 Jan Piwnik (ps. "Ponury"), od czerwca 1944 r. ponownie "Ostoja" Organizacja oddziałów partyzanckich 1944 Początkowo teren Okręgu podzielony był na obwody (odpowiadające powiatom), rejony i placówki (odpowiadające gminom). 26 Na początku 1944 r. dokonano reorganizacji oddziałów partyzanckich, tworząc z nich, zgodnie z planem odtwarzania w ramach Armii Krajowej jednostek przedwojennego Wojska Polskiego, bataliony i pułki. Siły partyzanckie w polu podzielone były pod względem operacyjnym na zgrupowania: • • • • • Zgrupowanie Południe Okręgu Nowogródek AK – por. Józef Świda (ps. "Lech"), do 12 marca 1944 r., mjr Maciej Kalenkiewicz (ps. "Kotwicz") 1., 4. i 8. batalion 77. pp., 26. Pułk Ułanów. Zgrupowanie Północ Okręgu Nowogródek AK – por. Jan Borysewicz (ps. "Krysia") 2. i 5. batalion 77. pp. Zgrupowanie Wschód Okręgu Nowogródek AK – kpt. Stanisław Dedelis (ps. "Pal") 3. i 6. batalion 77. pp. Zgrupowanie Zachód Okręgu Nowogródek AK – por. Jan Piwnik (ps. "Ponury") do 16.06.1944. 7 batalion 77. pp. Zgrupowanie Stołpce Okręgu Nowogródek AK – por. Adolf Pilch (ps. "Góra", "Dolina") 1. batalion 78. pp., 27. Pułk Ułanów, szwadron ckm 23. Pułku Ułanów. Oddziały partyzanckie • 301 pod dowództewm por. Jana Skorba (ps. "Puszczyk") w obwodzie Szczuczyn, • 312 pod dowództwem Czesława Zajączkowskiego (ps. "Ragner") w rejonie Bielicy, • 321 pod dowództwem ppor. Wiktora Bałachowicza (ps. "Zdrój") w rejonie Ługomowicze, Traby, Juraciszki, • 313 utworzony z części rozbudowanego w międzyczasie 301, a dowodzony przez ppor. NN (ps. "Sawka"), • 314 ppor. Jana Borysewicza (ps. "Krysia") w Obwodzie Lida, • 341 ppor. Kazimierza Bobkowskiego (ps. "Michał") w Obwodzie Baranowicze. 27 W październiku 1943 r. dotarł na te tereny z Podlasia Uderzeniowy Batalion Kadrowy Stanisława Karolkiewicza (ps. "Szczęsny") a stopniowo takŜe pozostałe oddziały Uderzeniowych Batalionów Kadrowych, które po scaleniu z AK podporządkowano komendzie Okręgu Nowogródek. Liczebność oddziałów zwiększała się bardzo szybko – w końcu 1943 r. zorganizowane były one w bataliony tworzące pięć zgrupowań partyzanckich. Na duŜych obszarach wymienione oddziały sprawowały prawie wyłączną kontrolę nad terenem swego działania – Niemcy skupiali się na ochronie szlaków kolejowych, dróg i poszczególnych umocnionych placówek, zwłaszcza w miasteczkach. UmoŜliwiało to realizację jednego z głównych zadań partyzantów – ochrony ludności cywilnej. Polacy utrudniali, a na niektórych terenach całkowicie uniemoŜliwiali, ściąganie kontyngentów, chronili poza tym miejscową ludność przed powaŜnie dającą się jej we znaki partyzantką radziecką oraz bandyckimi napadami pospolitych przestępców. Podobnie jak w innych rejonach, oddziały partyzanckie na opanowanych przez siebie terenach stanowiły namiastkę nieistniejącej władzy państwowej. Przy 4. batalionie na przykład funkcjonował polski sąd, w którym zasiadała zawodowa prawniczka. Orzekał on zarówno w sprawach karnych, jak i rozstrzygał spory cywilne. WaŜniejsze akcje partyzanckie • • Obwód (potem Ośrodek) Szczuczyn (teren działania Zgrupowania Zachód) - opanowanie miejscowości Ostryna jesienią 1942 r., - spalenie biur Arbeitsamtu w Szczuczynie i w Ostrynie w grudniu 1942, - zlikwidowanie załogi stacji kolejowej RóŜanka i zniszczenie urządzeń stacyjnych 15 maja 1943, - odbicie w grudniu 1943 r. 26 więźniów przewoŜonych z Wasiliszek do Lidy. W 1944 r., po wyruszeniu w pole 7. batalionu: - rozbicie niemieckiej kolumny koło wsi Szpilki, - akcje bojowe w Lucjanowie (24.03), Kamiennym Charcie (26.03), lesie Narcze (13.04), Juchnowiczach (22.04), miasteczku Rudowo; - nieudana próba zlikwidowania niemieckiej placówki w Szczuczynie 29 kwietnia 1944 r., - rozpoczęta w maju 1944 r. likwidacja placówek niemieckich na granicy z Bierzik Białystok, m.in. w Kaszetach, Sumach, Jachnowiczach, Puchaczach i Kazimierówce, - atak na straŜnicę niemiecką w miejscowości Jewłasze 16 czerwca 1944 r., w którym poległ Jan Piwnik (ps. "Ponury"). Ośrodek Lida (teren działania zgrupowań Północ i Nadniemeńskiego) - zdobycie Stützpunktu w Horodnie w 11 styczniu 1944 r., - uwolnienie aresztowanych w grudniu 1943 r. członków podziemia z więzienia w Lidzie (27 stycznia 1944 r.) oraz wykonanie wyroków na większości osób odpowiedzialnych za te aresztowania, - opanowanie posterunków Ŝandarmerii w Subotnikach i śerominie w marcu 1944 r., - likwidacja oddziału Todta w Lidzie (wiosna 1944 r.), - rozbicie ukraińsko-niemieckiego oddziału w starciu pod Sucharami przez 1 kompanię 1 batalionu 77 pp, - zdobycie Radunia i wymienienie wziętych do niewoli 24 Ŝołnierzy niemieckich na 100 aresztowanych Polaków 20 maja 1944 r., - rozbicie niemieckiego batalionu w Podwaryszkach 30 czerwca 1944 r., - zlikwidowanie 6 straŜnic granicznych na odcinku od Kropiwszczyzny do miasteczka Krukle w czerwcu 1944 r. 28 • • • Ośrodek Iwje (teren działania Zgrupowania Wschód) - opanowanie miejscowości Lipniszki i zlikwidowanie tamtejszego posterunku Ŝandarmerii latem 1943 r., - opanowanie Juraciszek (początek jesieni 1943 r.), - stała blokada miasteczka Iwje, - akcje dywersyjne na linii kolejowej Lida – Mołodeczno, - bitwa pod Trabami w lipcu 1944 r. (trzy kolumny niemieckie, które weszły na teren ośrodka liczyły łącznie 2 bataliony i 4 kompanii piechoty). Ośrodek Nowogródek Pochodzący stąd 8. batalion walczył w składzie Zgrupowania Nadniemeńskiego i przeprowadził na terenie macierzystego ośrodka tylko jedną akcję – nieudany, na skutek rozpoczęcia działań przed przybyciem sił głównych, atak na miasteczko Wsielub (prawdopodobnie 7.06.1944 r.), w czasie którego poległ dowódca batalionu, ppor. Tadeusz Mossakowski (ps. "Jastrzębiec"). Ośrodek Stołpce (teren działania Zgrupowania Stołpce) - atak na Iwieniec, gdzie przetrzymywano 80 aresztowanych Ŝołnierzy podziemia 4 (według innych źródeł 19) czerwca 1943 r., - wydostanie się z obławy niemieckiej w Puszczy Nalibockiej, w połowie lipca 1943r., - akcje na Zasule oraz na miasteczko Mir. Akcje dywersyjne Głównym celem ataków dywersyjnych na terenie okręgu były szlaki komunikacyjne, przede wszystkim silnie bronione, prowadzące ze wschodu na zachód linie kolejowe: Wołkowysk – Lida – Mołodeczno i Brześć – Baranowicze – Mińsk. One teŜ miały być głównym obiektem ataku w ramach realizacji planu "Burza". Akcje na linię Wołkowysk – Lida – Mołodeczno podejmowały działające w tym rejonie oddziały partyzanckie, zwłaszcza na terenie zgrupowań Zachód (atak na stację RóŜanka 15 maja 1943 r.) i Wschód, czyli ośrodków Iwje i Sczuczyn. WaŜna linia Brześć – Baranowicze – Mińsk przebiegała w południowej części okręgu, gdzie nie było polskich oddziałów partyzanckich. Istniała jednak silna siatka konspiracyjna przeprowadzająca regularne ataki dywersyjne, głównie na terenie Ośrodka Baranowicze. Raz w miesiącu odcinany był cały węzeł Baranowicki. Rzadziej przeprowadzane były akcje na terenie powiatu (i ośrodka) nieświeskiego. Nie udało się natomiast utworzyć, mimo nacisków Komendy Głównej AK, ośrodka w Byteniu, którego zadaniem byłoby w trakcie realizacji planu "Burza" zniszczenie mostu na tej linii (jednego z dwóch znajdujących się na terenie Okręgu Nowogródek). Stosunki z partyzantką radziecką Rozkazy Komendy Głównej AK jednoznacznie nakazywały nawiązywanie współpracy z partyzantką radziecką. Współpraca taka była podejmowana, napotykała jednak na powaŜne przeszkody. Oddziały polskie nieuchronnie wchodziły w konflikt z partyzantką radziecką stając w obronie polskiej ludności. Same równieŜ były obiektem ataków. Okręg Nowogródek w operacji "Ostra Brama" W walkach o Wilno wzięły udział następujące jednostki Okręgu Nowogródek: • • W składzie Zgrupowania I: 3. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem Bolesława Piaseckiego (ps. "Sablewski") 5. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem Jana Bobina (ps. "Kalina") W składzie Zgrupowania III: 1. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem kpt. Władysława śogło (ps. "Zych") 6. batalion 77. Pułku Piechoty pod dowództwem kpt. Stanisława Dedelisa (ps. "Pal") 29 Po wkroczeniu Armii Czerwonej przygotowywano reorganizację oddziałów, które według wstępnych ustaleń miały walczyć u boku Armii Radzieckiej, jako jeden z pułków odtworzonej 19. Dywizji Piechoty (dowodzonej przez Adama Szydłowskiego), będącej częścią samodzielnego polskiego korpusu. Po aresztowaniu 17 lipca płk. KrzyŜanowskiego ostatecznie rozwiązano oddziały (prawdopodobnie 19 lipca). Pochodzący z Polski centralnej Ŝołnierze jego batalionu przedarli się na zachód. Miejscowi Ŝołnierze w przewaŜającej większości rozeszli się do domów, część została internowana w Miednikach (ok. 5-7 tys.), skąd ci, którzy nie uciekli, zostali wywiezieni do Kaługi (ok. 4 tys.). Większość na przełomie 1945/46 r. wróciła do Polski. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKRĘG POLESIE ARMII KRAJOWEJ Okręg Polesie, kryptonim "Kwadra", "Twierdza", "śuraw", "Rydze" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Początki polskiej konspiracji niepodległościowej na Polesiu sięgają wczesnej jesieni 1939 r. (pierwsze struktury SZP powstały wówczas w Brześciu i Pińsku). W marcu 1940 r. funkcję komendanta Okręgu Poleskiego ZWZ powierzono mjr. Aleksandrowi Habiniakowi „Kuźmie” (poległ w sierpniu 1940 r. w walce z NKWD). Po nim dowództwo Okręgu objął ppor. Ksawery Sosnowski „Rybak” (aresztowany przez NKWD w czerwcu 1941 r., zaginął). Działania NKWD w znacznym stopniu rozbiły i zdezorientowały polską konspirację na Polesiu i w efekcie po zajęciu tego terenu przez Niemców struktury ZWZ trzeba było budować od nowa. W 1943 dowództwo okręgu zostało aresztowane przez Gestapo. Odtworzenia struktur podjął się na polecenie KG AK ppłk Henryk Krajewski "Trzeska". Na czele dwóch kadrowych oddziałów partyzanckich w połowie maja przedostał się na przez Łuków i Siedlce na Polesie i rozpoczął odtwarzanie jednostek 30 Dywizji Piechoty w oparciu o miejscowe zasoby. Do grudnia 1943 r. Okręg Poleski AK wchodził w skład Obszaru Białostockiego AK, zaś po jego rozwiązaniu stał się jednostką samodzielną, podlegającą bezpośrednio Komendzie Głównej AK. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na Polesie Okręg obejmował woj. Poleskie bez jego północnego skraju (Iwacewicze, Hancewicze, Lenin), przekazanego do Okręgu Nowogródzkiego AK. W skład Okręgu Poleskiego wchodziły cztery inspektoraty i jedenaście obwodów. Przed akcją „Burza” Okręg Poleski AK poniósł duŜe straty, zwłaszcza w 1943 r. i wiosną 1944 r. Spowodowane był one zarówno represjami niemieckimi, antypolskimi działaniami partyzantki sowieckiej (która zlikwidowała kilka oddziałów partyzanckich AK), jak i terrorem OUN-UPA w południowej części Polesia. Wiosną 1944 r. Okręg liczył zaledwie ok. 4300 30 Ŝołnierzy, pozostających w większości w konspiracji. Niewielkie zasoby broni były zupełnie niewystarczające nawet dla wyposaŜenia tak skromnych sił. Oddziały partyzanckie AK były tu stosunkowo słabe i nie zdołały opanować terenu, tak jak miało to miejsce na Wileńszczyźnie i częściowo Nowogródczyźnie. W efekcie Okręg Poleski nie był w stanie przeprowadzić na własnym terenie koncentracji swej podstawowej siły wystawionej do akcji „Burza" – 30 DP AK, dowodzonej przez ppłk. Henryk Krajewskiego „Leśnego”. Jednostka ta zbierała się w południowo-wschodniej części Obwodu Bielski Podlaski w Okręgu Białystok AK (lasy nurzeckie i Puszcza Białowieska). W wyniku wcielenia we własne szeregi zmobilizowanych miejscowych placówek AK oraz wsparcia przez dwa przydzielone spoza Okręgu oddziały partyzanckie (por. Czesława Grądzkiego „Łosia”-„Krzemienia” i kpt. Alfreda Paczkowskiego „Dawida”) osiągnęła stan blisko 1500 Ŝołnierzy, z których sformowano 82 pp i batalionowy zawiązek 93 pp. Dywizja była jednostką stosunkowo słabą, jedna czwarta Ŝołnierzy nie posiadała broni. Zgrupowanie 30 DP AK wykonywało akcję „Burza” poza terenem swego macierzystego okręgu (w końcowym etapie działań podjęło marsz na pomoc powstaniu warszawskiemu, osiągając w drugiej połowie sierpnia rejon Otwocka, gdzie 19 sierpnia 1944 r. zostało rozbrojone przez Armię Czerwoną). Komendanci • mjr Aleksander Habiniak "Kuźma", • ppłk Franciszek Józef Faix "Ordyński", • ppłk Stanisław Dobrski "śuk", • płk Henryk Krajewski "Leśny", "Trzaska". Struktura organizacyjna w 1944 • • • • Inspektorat Zachodni AK(Brześć) - Obwód Brześć Miasto - Obwód Brześć Powiat Inspektorat Środkowy AK (Kobryń) - Obwód Kobryń - Obwód Kossów Poleski Inspektorat Wschodni AK(Pińsk) - Obwód Pińsk - Obwód Drohiczyn Poleski - Obwód Łuniniec - Obwód Stolin Inspektorat Północny AK (PruŜana) - Obwód PróŜana - Obwód Wysokie Litewskie W skład okręgu wchodził teŜ Samodzielny Obwód Kamień Koszyrski. Obejmował rozległe tereny Polesia Wołyńskiego. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 31 OKRĘG RADOM-KIELCE ARMII KRAJOWEJ Okręg Radom-Kielce, kryptonim Jodła, Rolnik, Maliny - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK powstał w październiku 1939 r., a w czasie wkraczania na Kielecczyznę Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. składał się z pięciu inspektoratów i dwunastu obwodów. Siły okręgu w tym okresie, po scaleniu z BCh i NSZ, szacuje się na ok. 42 tys. osób. Komendanci • płk dypl. Leopold Endel-Ragis "Wiesław", "Śląski", "Lipiński"; • p.o. - płk Feliks Jędrychowski "Ostroga"; • płk dypl. Stanisław Dworzak "Daniel", "Przemysław", "Tęcza"; • płk Jan Zientarski "Mieczysław", "Lin". Struktura organizacyjna w latach 1943-1944 • • • • • Inspektorat A Radom 1 Obwód Radom AK (kryptonimy) "Cholewa", "Ogrody", "Agawa" i "Marian" 2 Obwód Kozienice AK "Puszcza", "Krzaki", "JeŜyny", "Bławatek" i "Ludwik" Inspektorat B Starachowice 3 Obwód IłŜa AK "Strzała", "Lipy", "Baszta", "Cykoria" i "Konrad". 4 Obwód Końskie AK "Strzemię", "BezdroŜa", "Dalia" i "Konrad". Inspektorat C Sandomierz 5 Obwód Sandomierz AK "Ziarno", "WyŜyny", "Eukaliptus" i "Henryk". 6 Obwód Opatów AK "Strumień", "Fiołek" i "Grzegorz". Inspektorat D Kielce 7 Obwód Kielce AK "Stal", "Wykopy", "Lipiec", "Geranium" i "Florian". 8 Obwód Busko AK "Letnisko", "Hiacynt", "Edmund", "Śmietana". 9 Obwód Jędrzejów AK "Błota", "Torfowiska", "Łata", "Wrzesień", "Irys" i "Daniel". Inspektorat E Częstochowa 10 Obwód Włoszczowa AK "Hetman", "Wapno", "Kaktus" i "Cyprian". 11 Obwód Częstochowa AK "Tkalnia", "Lilia", "Listopad" i "Bartosz". 12 Obwód Radomsko AK "Heblarnia", "Rzeki", "Macierzanka" i "Andrzej". 32 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa Szczegóły • • • Oddział „Barabasza” Korpusu „Jodła” Korpus „Jodła” w akcji „Burza” Wybrane biogramy Ŝołnierzy Korpusu "Jodła" Oddział „Barabasza” Okręgu „Jodła”2 Na Kielecczyźnie, stanowiącej kolebkę ruchu partyzanckiego, zwarte oddziały leśne Armii Krajowej, najpotęŜniejszej siły zbrojnej konspiracji, zaczynają pojawiać się w okresie wczesnego przedwiośnia 1943 r., chociaŜ niektóre z nich juŜ w 1942r. Jeśli chodzi o oddziały partyzanckie Okręgu „Jodła”, które walczyły najdłuŜej i trwale wpisały się w dzieje Polski Walczącej,, to jednym z pierwszych był oddział „Barabasza” (Marian Sołtysiak) , utworzony w lutym 1943 r. w rejonie Bodzentyna. W maju 1943 r. przy stanie ponad 130 Ŝołnierzy, stał się związkiem 4 p.p. leg. AK. Armia Krajowa w połowie 1944 r. była największą, zwartą jednostką AK, walczącą w Obwodzie Kieleckim. Latem 1944 r. udział „Barabasza” przyjął nazwę „Wybranieccy”. W ciągu 1943 r. oddział „Barabasza” przeprowadził szereg akcji bojowych, likwidacyjnych, zaopatrzeniowych, uderzających w administrację okupanta. W pierwszej połowie 1944 r. była to największa, zwarta jednostka AK, walcząca w Obwodzie Kieleckim. 2 Materiał dostarczony 33 W drugiej połowie lipca i pierwszych dniach sierpnia 1944 r., a więc przed koncentracją Korpusu Kieleckiego Armii Krajowej, oddział „Barabasza liczący juŜ wówczas około 300 dobrze uzbrojonych i ostrzelanych w walkach partyzantów, sprawował kontrolę nad spornym obszarem w rejonie Daleszyc. „Wybranieccy” stoczyli w tym okresie kilkanaście walk z Niemcami i własowcami, którzy usiłowali pacyfikować tamtejsze wsie. WaŜnym wydarzeniem w działalności oddziału był marsz na pomoc powstańcom Warszawy w okresie „Akcji Burza” i udział w bitwie pod Antoniowem Ŝołnierzy 4 PP Leg. AK Korpusu „ Jodła” dnia 21 sierpnia 1944 r. W walkach pod Anyoniowem straciło Ŝycie 8 Ŝołnierzy pułku - straty Niemców oceniono na 150 zabitych i stratę 12 samochodów. Na cmentarzu partyzanckim w Kielcach, po ekshumacji pochowani są Ŝołnierze „Wybranieckich, wybudowano i poświęcono tam dnia 20 sierpnia pomnik „Wybranieckich”, na którym widnieją nazwy miejscowości i daty stoczonych walk przez oddział „Barabasza” Korpus „Jodła” w akcji „Burza”3 W Okręgu Radomsko-Kieleckim do akcji „Burza” stanął Korpus „Jodła”, w składzie którego walczyły 2. i 7. Dywizje Piechoty, oraz działający samodzielnie 72. pułk piechoty. W składzie 2. DP dowodzonej przez płk. „Lina” – Antoniego śółkowskiego walczyły: • 2. pułk piechoty z obwodów sandomierskiego i opatowskiego pod dowództwem majora „Kruka” – Antoniego Wiktorowskiego. W tym pułku dowódcą I Bat. Był kpt. Eugeniusz Kaszyński – sławny „Nurt”, którego prochy sprowadzone zostały niedawno z Anglii do kraju i spoczywają na Wykusie. • 3. pułk piechoty pod dowództwem kapitana Stanisława Porady PS „Swiątek”. W tym pułku II batalionem dowodził Antoni Heda PS. „Szary”. • 4. kielecki pułk piechoty z obwodów kieleckiego i buskiego. To właśnie ten pułk w niedzielę 21 sierpnia 1944 roku tu w Antoniowie stoczył całodzienny zwycięski bój z Niemcami. Pułkiem dowodził major „Wyrwa” – Józef Włodarczyk. Szefem Sztabu był por. „Urban” – Mieczysław Drewicz. Kapelanem pułku był kpt. „Wicher” ks. Henryk Peszko, adiutantem ppor. „Grzmot” – Bolesław Kamiński. I Batalion pułku sformowany został w Niwkach Daleszyckich. Jego dowódcą został por. „Katarzyna” – Maksymilian Lorennz. W skład batalionu weszły: - 1. kompania dowodzona przez por. Mariana Sołtysiaka „Barabasza” – znanego dowódcy oddziału „Wybranieckich”, - 2. kompania z dowódcą por. Michałem Szrekiem ps. „Zapała” - 3. kompania , którą dowodził ppor. „Dąb” – Leon Stola. Batalion 11 sierpnia wyruszył z Daleszyc na koncentrację pułku pod Zagnańsk. II Batalion sformowany został na Gruchawce pod Kielcami, skąd w nocy z 12/13 sierpnia wyruszył na koncentrację. Dowódcą batalionu został kpt. „Eustachy” – Władysław Czaja. W skład batalionu weszły: - 4. kompania dowodzona przez ppor. „Gryfa” – Pawła Stępnia - 5. kompania pod dowództwem por. „Obłoka” – Stanisława Masławskiego. 3 Materiał dostarczony 34 W skład pułku wchodziła teŜ kompania karabinów maszynowych dowodzona przez ppor. „Ciosa” – Józefa Piotrowiaka. Bataliony spotkały się 14 sierpnia. Z nich sformowany został 4 kielecki Pułk Piechoty 15 sierpnia 1944 roku w lasach pod wsią Siodła k/Zagnańska, kapelan pułku ks. kpt. Henryk Peszek odprawił polową mszę świętą. 16 sierpnia 1944r, zgodnie z rozkazem komendanta Okręgu, pułki Korpusu „Jodła” ruszyły na pomoc walczącej Warszawie i w nocy z 20/21 sierpnia dotarły pod Antoniów. Pułk liczył wówczas 653 osoby w tym: 20 oficerów, 11 podchorąŜych, 74 podoficerów, 547 szeregowych i posiadał na uzbrojeniu: 4 ckm, 47 lekkich i ręcznych karabinów maszynowych, 425 karabinów, 159 pistoletów maszynowych, 6 piatów. Teren wokół Antoniowa nasycony był znacznie wojskami niemieckimi. Dowodził nimi kwaterujący w Chlewiskach generał von Friedrich. Załoga w samych Chlewiskach wynosiła 180-200 ludzi. W Woli Zagrodzkiej 200-300 Ŝołnierzy, w Rzucowie ok. 200 SSmanów, w Borkach 50 Mongołów ok. 1000 Kałmuków. Dysponowali oni taborem liczącym 60 samochodów w tym wozy opancerzone, mieli 15 terenowych motocykli, 7 samochodów dział 75 mm. Wywiad niemiecki takŜe pracuje więc Niemcy wiedzą o przesuwaniu się Korpusu na Nowe Miasto i na tren kierunek samochodami przerzucają własne załogi. I Batalion zajął rejon na kierunku Woli Zagrodzkiej. W gajówce Łopata stanął ze swoim plutonem por. „Górnik” – Czesław Łętowski. W rejonie tej gajówki zajęła stanowiska placówka dowodzona przez kaprala „Braszkę” – Jerzego Matysiaka. Rano 21 sierpnia od strony Woli Zagrodzkiej kompania Kałmuków natarła na ta placówkę i na czatę „Górnika” w Gajówce. Kałmucy, zgłaszając gotowość poddania się, podstępnie zastrzelili „Górnika”. Do ataku na Kałmuków poderwał załogę podchorąŜy „Widzew” – Jerzy Opalski. Kałmucy wycofali się tracąc 5 ludzi. W godzinach rannych Niemcy i Własowcy kolumną 5 samochodów wjechali do Antoniowa od strony Niekłania. Grupa pchr. „Wichra”, przygotowywująca we wsi trumnę dla „Górnika” została okrąŜona i musiała przebijać się do swoich. Doszło do trwającej kilka godzin walki 1. kompanii z Niemcami, w której poległ „Biber” – Józef Ćwiertniak, zaś „Nurkowiec” - Kurt Podlaska został śmiertelnie ranny. 1. kompania musiała wycofać się w kierunku Woli Zychowej. Na rozkaz dowódcy pułku 2. i 3. kompania na kierunku Huty zorganizowały zasadzkę , w którą wpadło 9 samochodów Niemców wycofujących się z Antoniowa w kierunku Chlewisk. Rozbito doszczętnie niemiecki oddział a samochody spalono. II batalion (4. i 5. kompania) ubezpieczały miejsce walki wzdłuŜ szosy od strony Niekłania i prostopadle do szosy od strony Furmanowa i Wólki Zychowej, włączając się do walki w czasie plądrowania przez Niemców Antoniowa. W zwycięskiej walce z Niemcami uczestniczył cały pułk. W walkach pod Antoniowem straciło Ŝycie 8 Ŝołnierzy 4. pułku, których nazwiska i pseudonimy widnieją na tym pomniku. Niemcy wg ich własnego komunikatu radiowego nadanego 23 sierpnia, straciło w tej bitwie 77 zabitych (50 Ŝandarmów 27 kałmuków). Faktycznie ich straty były znacznie wyŜsze – prawdopodobnie stracili 150 zabitych i 12 samochodów. Nasi zdobyli duŜe ilości broni, co pozwoliło na dozbrojenie pułku. Dalszy marsz Korpusu z odsieczą do Warszawy stał się praktycznie niemoŜliwy. Za Pilicą rozciągał się bowiem teren bezleśny, na którym starcia z czołgami, artylerią i 35 samolotami wroga z góry skazywały Korpus na niepowodzenie. Biorąc to pod uwagę podjęto decyzję o wstrzymaniu dalszego marszu na Warszawę. Nie ustały jednak walki w ramach akcji „Burza”. Zmieniono jednak kierunek marszu na południe. Walczył 4. pp 10 września w Zaborowicach i Mniowie 26 września w Radkowie w lasach włoszczowskich. Walczyły inne pułki i bataliony Korpusu „Jodła” w Dziebałtowie, Radoszycach, pod MiedzieŜą i Trawnikami, w lasach nadleśnictwa Dyminy, pod Zakrzowem i w wielu innych miejscach. Walki te wiązały znaczne siły niemieckie, które nie mogły uczestniczyć w tłumieniu Powstania Warszawskiego. Była to, więc niewątpliwa pomoc walczącej Warszawie. WYBRANE BIOGRAMY śOŁNIERZY OKRĘGU „JODŁA”4 Śp. por. Belniak Maria Bronisława „śmija” Ur. 20 sierpnia 1901 r. w Sosnowcu Okres słuŜby w ZWZ-AK: od 1941 r. do 1945r. Obwód Kielce Od początku działalności konspiracyjnej była współredaktorem pism podziemnych: „śołnierz Wolności”, a później „Wiadomości Polskie” redagowanych w jej mieszkaniu przy ul. Seminaryjskiej, w Kielcach. W latach 1942-43 ukrywała naczelnego redaktora tych pism, jak równieŜ szefa Biura Informacji i Propagandy na Okręg Radomsko-Kielecki kpt. Stefana Klączyńskiego – „Pułkownika”, „Jarosława”. Prowadziła kolportaŜ prasy podziemnej, była kurierem. W czasie akcji „Burza” udzielała schronienia partyzantom. Po wojnie była represjonowana, pozbawiona pracy jako „wróg klasowy”. Odznaczona: KrzyŜem Armii Krajowej (Londyn) i odznaką Weterana Walk o Niepodległość. Mjr Bieganik Zbigniew „Polan” Ur. 10 maja 1925 r. w Kielcach Okres słuŜby w ZWZ-AK od 1942 r. do 1945 r. Obwód Jędrzejów Był Ŝołnierzem placówki Nagłowice, prowadził działalność wywiadowczą: opis sytuacji w terenie, dostarczanie meldunków, wystawianie fałszywych kennkart i innych zaświadczeń. Odbył szkolenie wojskowe. W kwietniu 1944 r. zostaje skierowany do oddziału partyzanckiego „Spaleni” (dow. ppor. Stefan Rajski – „Zryw”), w którym przebywał do 17 stycznia 1945 r. i brał udział we wszystkich akcjach tego oddziału. Uczestniczył równieŜ w akcji „Burza” w rejonie Wodzisławia do Niwek Daleszyckich i powrót w rejon Węgleszyna. Po wojnie wstąpił w szeregi WP ale był represjonowany i w 1952 r. podczas „czystki” zwolniony do cywila. Aktualnie jest członkiem Rady Naczelnej ŚZś AK i Ogólnokrajowego Środowiska ś AK Korpusu „Jodła” w Warszawie. Odznaczenia: KrzyŜ Armii Krajowej ,KrzyŜ Partyzancki, Medal Wojska 2x, odznaka „Burzy” i Weterana Walko o Niepodległość. 4 Materiał dostarczony 36 Ppłk Dziubiński Jerzy „Saper” Ur. 25 listopada 1927 r. w Wojtynowie Okres słuŜby w AK od 1942 r. do 1945 r. Obwód IłŜa Był łącznikiem dowódcy kompanii st. sierŜ/ppor Jana Chrzanowskiego -Burzy”. W okresie koncentracji Ŝołnierzem w plutonie AK ppor. Józefa Madeja „Jerzego”. Brał udział w uwolnieniu więźniów z kamieniołomów w Gostkowie w 1943 r., a takŜe rozbiciu więzienia w Kielcach 5 sierpnia 1945 r. pod dowództwem Antoniego Hedy – „Szarego”. Odznaczenia: KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki. Śp. płk dypl. ENDEL-RAGIS Leopold „Leopold”, „Ślaski”, „Lipiński”, „Wiesław” Ur. 11 lutego 1894 r. w śółkwi Okres słuŜby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1943 r. Obwód Kielce, Warszawa Od 1914r. w Legionach. Bierze udział w wojnie 1920 r. Następnie kończy WyŜszą Szkołę Wojenną uzyskując tytuł oficera Sztabu Generalnego. W 1939r. obejmuje stanowisko dowódcy 22 DP Górskiej, której szlak bojowy wiódł przez nad- wiślańskie tereny Ponidzia. Dnia 15 października 1939r. gen Michał Karaszewicz-Tokarzewski mianuje go pierwszym komendantem Okręgu Radomsko-Kieleckiego SZP-ZWZ na którym to stanowisku pracuje do grudnia 1941r. budując solidne fundamenty radomsko-kieleckiej partyzantki. Później obejmuje stanowisko Inspektora Komendy Głównej AK w Warszawie. Umiera w Warszawie (z odniesionych ran) 19 lutego 1943r. i pochowany pod fikcyjnym nazwiskiem Maćkowiak. Odznaczenia: KrzyŜ Virtuti Militari, KrzyŜ Niepodległości, Polonia Restituta, dwukrotnie KrzyŜ Walecznych oraz Złoty i Srebrny KrzyŜ Zasługi. Śp.Fałek Zenon „Jarzębiak” Ur. 21 stycznia 1923 r. w Piotrkowie Trybunalskim Okres słuŜby w AK od 1944 r. do 1945 r. Obwód IłŜa Zbierał informacje o ruchach niem. wojsk, był kolporterem prasy, zdobywał broń. Następnie wstąpił do oddziału ppor. „Wrzosa” i brał udział w licznych walkach i potyczkach z Niemcami. Pod koniec września 1944 r. oddział wszedł w skład tworzącego się Pułku IłŜeckiego i stoczył cięŜką walkę na Piotrowym Polu. Śp. gen. bryg. Heda Antoni „Szary” Ur. 11 października 1916r. w Małomierzycach Okres słuŜby w OB-ZWZ-AK-„Nie”- WiN od 1940 r. do 1948 r. Obwód IłŜa Po zakończeniu kampanii wrześniowej nawiązuje kontakt z organizacją „Orła Białego”, a po zaprzysięŜeniu w ZWZ otrzymuje zadanie utworzenia siatki konspiracyjnej na obszarze: IłŜa – Starachowice. Następnie z powodu masowych aresztowań udaje się na Wschód, niestety zostaje aresztowany przez bolszewików, osadzony w więzieniu, a po nadejściu Niemców 22 czerwca 37 1941r. dostaje się do Stalagu 107k/Terespola. W grudniu 1941r. udaje mu się zbiec, wraca do Małomierzyc i obejmuje Podobwód IłŜa – „Dolina”. Jako komendant organizuje: szkolenie podchorąŜych i podoficerów. W czerwcu 1943r. otrzymuje rozkaz zidentyfikowania podejrzanego o kolaborację z Niemcami „Motora”, który był w oddziale „Ponurego”. W tym teŜ czasie oddział dowodzony przez Antoniego Hedę – „Szarego” rozbija w Starachowicach więzienie uwalniając aresztowanych Ŝołnierzy AK, zdobywa broń i amunicję, później z uwolnionych tworzy odział partyzancki. WaŜniejsze akcje: rozbicie kasy w zakładach Goeringa i zdobycie 2 i pół mln. zł, rozbrojenie Forstschutzu w Marcelach, rozbicie więzienia w Końskich, opanowanie Sienna, akcja KońskieStąporków, zdobycie z pociągu 35 wozów amunicji, w czasie Akcji „Burza” walki pod Radoszycami, Miedzierzą, Trawnikami, Rykoszynem, Szewcami i koło Przysuchy. Z 4/5 sierpnia 1945r. Heda rozbija więzienie NKWD w Kielcach uwalniając ponad 600 Ŝołnierzy i oficerów AK, w tym d-cę 2 Dyw. Leg. płk. „Lina”. Po wojnie jest represjonowany przez NKWD, aresztowany (przesłuchuje go RóŜański – prawdziwe nazwisko Goldberg) i skazany na karę śmierci. Siedzi w więzieniach w Kielcach, Warszawie, Rawiczu i Wronkach. W 1956 r. opuszcza więzienie ale z zakazem osiedlenia się na Kielecczyźnie. W 1981r. zakłada w Gdańsku „Solidarność” Ŝołnierzy AK i zostaje jej przewodniczącym, 13 grudnia internowany w Białołęce. W 1992r. zakłada Światową Federację Polskich Kombatantów i jej organ prasowy „Westerplatte”. Odznaczenia: dwukrotnie KrzyŜ Virtuti Militari, KrzyŜ Walecznych. Śp. mjr Kaszyński Eugeniusz-Gedymin - „Nurt” Ur.22 sierpnia 1909 r. w Łodzi Okres słuŜby od 1942 r. do 1945 r. Obwód Kielce Brał udział w wojnie obronnej w 1939 r, następnie przedostaje się do Francji i W.Brytanii a po przeszkoleniu jako „cichociemny” skacze ze spadochronem w okolicach Kielc z1 na 2 października 1942 r. Zostaje zastępcą dowódcy KEDYWU Okręgu Radomsko-Kieleckiego, organizuje dywersję. Sam bierze udział w wielu akcjach. Od czerwca 1943r. dowódca zgrupowania partyzanckiego „Ponury”-„Nurt”. Jest współorganizatorem I batalionu 2 pp. Legionów AK, a w końcowej fazie akcji „Burza” dowódcą 2 pułku piechoty Legionów. Odznaczenia: Order Wojenny Virtuti Militari, KrzyŜ Walecznych. Por./kpr Kreid Władysław „Sewer” Ur. 24 lutego 1922 r. w Orłowie Okres słuŜby w AK: od 1942 r. do 1945 r. Obwód IłŜa Od sierpnia 1943 r. do marca 1944 r. prowadził punkt kolportaŜu prasy podziemnej. W okresie od czerwca do października 1944 r. słuŜył w oddziale partyzanckim „Szarego”. W tym czasie brał udział wraz z oddziałem w wielu akcjach zbrojnych m.in. pod Wólką Plebańską, Radoszycami i Szewcami. W październiku 1944 r. przeszedł na „zimową melinę”. W oddziale awansowany do stopnia kaprala. Odznaczenia:KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki, odznaki: Weteran Walk o Niepodległość, śołniera „Jodły” i akcji „Burza”. 38 Por. KUBICKI Kazimierz „Lew” Ur. 15 lutego 1917 r. w Łagiewnikach Okres słuŜby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1945 r. Obwód Busko Stworzył struktury organizacyjne Obwodu Busko, następnie był członkiem Komendy Obwodu Busko. Rozkazem Komendanta Okręgu AK Kielce dnia 15 sierpnia 1943 r. awansowany do stopnia porucznika wojsk inŜynieryjnych. Kpt. Malinowski Leon „Malina” Ur. 1 listopada 1926 r. w Koliszowach Okres słuŜby w AK: od 1944 r. do 1945 r. Obwód Końskie Pełnił funkcję łącznika pomiędzy komendą placówki a komendą podobwodu „San”. Przewoził meldunki i rozkazy, był kolporterem. Wykonywał działania wywiadowcze: sporządzał szkice umocnień niemieckich, prowadził obserwacje ruchów wojsk nieprzyjacielskich. W okresie akcji „Burza” pozostawał w stałej dyspozycji komendanta placówki. Odbył przeszkolenie wojskowe. W 1947 r. został aresztowany przez UB w Łodzi i tam więziony. Odznaczenia: odznaki Akcji „Burza”, Weterana Walk o Niepodległość. Kpt. Mieruszyński Stanisław „Lawina” Ur. 9 września 1927 r. w Piersku Okres słuŜby w ZWZ-AK: od 1942 r. do 1945 r. Obwód Kozienice W lutym 1943 r. został skierowany do KEDYW-u. Brał udział w akcjach sabotaŜowych m.in. niszczeniu dokumentów w urzędach gminnych, rekwirowaniu kontyngentów w młynach, likwidacji bimbrowni i wymierzaniu kar chłosty kolaborantom. Uczestniczył w przyjmowaniu zrzutów lotniczych i transporcie broni do wyznaczonych miejsc. Podczas planu „Burza”, w sierpniu 1944 r. został wcielony do 172 pp. AK i słuŜył w ochronie radiostacji. Następnie na terenie placówki macierzystej pełnił funkcję wywiadowcy. Ukończył Konspiracyjną Szkołę PodchorąŜych w stopniu kaprala podchorąŜego. Na początku stycznia 1945 r. aresztowany przez Ŝandarmerię niemiecką ucieka z transportu i ukrywa się do czasu wkroczenia Sowietów. Odznaczenia: KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki, Medal Wojska (trzykrotnie), Odznaka Weterana Walk o Niepodległość, oraz odznaki śołnierza AK, Okręgu Radomsko-Kieleckiego, Korpusu „Jodła”. Płk Myśliński Henryk „Mars” Ur. 7 września 1924 r. w Jarocinie Okres słuŜby w ZWZ-AK: od 1942 r. do 1944 r. Obwód Busko Przydział organizacyjny: od lutego 1942 r. do października 1943 r. w podobwodzie Busko-„Bór”, a od października 1943 r. do grudnia 1944 r. w grupie dywersyjnej por. „Wichra” – Pawła Raszyka w podobwodzie Stopnica-„Storczyk”. Udział w akcjach: sabotaŜ gospodarczy, kolportaŜ prasy konspiracyjnej, udział w 39 przejęciu i ubezpieczaniu zrzutów broni, w Świniarach, Błotnowoli, Dąbrowie i Ksanach. Bezpośredni udział w walkach zbrojnych w Zagajowie i Wygodzie Kozińskiej oraz w koncentracji grup dywersyjnych w Busku i Janinie. Ukończył Konspiracyjną Szkołę PodchorąŜych i rozkazem Komendanta Obwodu Busko ppłka Ćmakowskiego został mianowany na kaprala podchorąŜego. Śp. SierŜ. podchor. Rostafiński Jerzy „Jur” Ur. 15 lipca 1919 r. w Granicy Okres słuŜby w ZWZ-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Busko Pełnione funkcje: od maja 1940 r. do kwietnia 1943 r. pracuje w wywiadzie Obwodu Busko, następnie w grupie dywersyjnej por. „Wichra” – Pawła Raszyka, gdzie pełni funkcję dowódcy zwiadu konnego w sile plutonu. Udział w akcjach: likwidacja posterunku Ŝandarmerii w Nowym Korczynie, w dniach 13-14 lipca 1944 r. oraz organizacja i ochrona zrzutów broni na terenie Obwodu Busko. Szkolenie: Konspiracyjna Szkoła PodchorąŜych w latach 1943-1944 pod komendą ppłk „Srogiego” – Wacława Ćmakowskiego. Kpt. Schmeidl Zdzisław „Kula” Ur. 8 lipca 1927 r. w Kielcach. Okres słuŜby w AK: od 1942 r. do 1945 r. Obwód Kielce Gdy wybuchła II wojna światowa miał ukończone 12 lat i 7 klas szkoły podstawowej. JuŜ w pierwszych dniach września, po wkroczeniu Niemców do Kielc, otrzymał od starszego brata Zygmunta ps. „Józef” zadanie obserwacji i liczenia idących na Sandomierz wojsk niemieckich – oddziałów, armat, samochodów, za co zresztą otrzymałem po wojnie medal: „Za udział w Wojnie Obronnej 1939 r.” W grudniu 1942 r. złoŜył przyrzeczenie i został członkiem Szarych Szeregów w grupie szturmowej „Orły”, w Kielcach., przyjmując pseudonim „Kula”. Kolportował prasę podziemną, brał udział w małym sabotaŜu, śledzeniu ruchów wojsk niemieckich i zdobywaniu broni, Organizował punkty kontaktowe i czuwał nad ich bezpieczeństwem. Współdziałał w przechowywaniu broni zdobytej na Niemcach. Jednocześnie uczęszczał na tzw. tajne komplety. W 1949 r. zdał maturę w Gimnazjum i Liceum św. Stanisława Kostki w Kielcach, uzyskując świadectwo dojrzałości. W 1954 r. ukończył studia wyŜsze, uzyskując stopień mgr inŜ. budownictwa lądowego. Pracował kolejno: w Biurze Projektów „Metroprojekt”, w Hydrobudowie 10 w Solinie, w Hydrobudowie 6 w Warszawie oraz w Energopolu 3. (dawna Hydrobudowa – 1 ) w Nowym Dworze Mazowieckim. W 1991 r. wstąpił do ŚZśAK, początkowo w Okręgu Warszawa a od 16 kwietnia 2002 r., po przekształceniu naleŜy do Ogólnokrajowego Środowiska śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” na prawach Okręgu (decyzja Zarządu Głównego ŚZśAK) W obecnym Środowisku „Jodłą” pełnił kolejno następujące funkcje: przewodniczący Komisji Socjalno-Bytowej, przewodniczący Komitetu Budowy Kwatery Cmentarnej „Jodły” na Komunalnym Cmentarzu Północnym w Warszawie od listopada 2003 r. Po śmierci pierwszego długoletniego Prezesa kol. Aleksandra Siwka pełni do chwili obecnej funkcję Prezesa naszego Środowiska. 40 Odznaczenia: medal za udział w wojnie obronnej 1939, KrzyŜ Armii Krajowej, odznaki: Weterana Walk o Niepodległość, Burzy i honor. śołnierza AK, Korpusu „Jodła”. Śp. Kpt. Siwek Jan Aleksander „Bonar” Ur. 28 marca 1927 r. w Kielcach Okres słuŜby Szare Szeregi-PN-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Kielce Działalność konspiracyjną rozpoczął w 1940 r. w Szarych Szeregach, a następnie w PN pod ps. „Bonar”, „772A” przy Komendzie Okręgu V PN „Opoka”, w Kielcach, w ochronie i łączności ze skrzynkami kontaktowymi. Następnie działał w kolportaŜu prasy podziemnej, akcjach „śegota” (pomoc śydom) i tzw. małym sabotaŜu. Od maja 1942 r. był w Komendzie Obwodu AK w Kielcach, a od czerwca 1944 r. w plutonie KEDYWU Podobwodu AK Kielce-miasto. 2 sierpnia 1944 r. zostaje aresztowany przez gestapo ale udaje mu się uciec z transportu do Oświęcimia. Od października 1944 r. do stycznia 1945 r. jest w wywiadzie wojskowym. Począwszy od 1989 r. kpt. Siwek był aktywnym działaczem ŚZś AK oraz współzałoŜycielem Warszawskiego Środowiska „Jodła” i czterokrotnym jego prezesem. Odbyte szkolenie: Szkoła Podoficerska i kurs podchorąŜych Odznaczenia: KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, odznaka „Jodły” i Weterana Walk o Niepodległość. Śp. Por. Sołtysiak Marian „Barabasz” Ur. 1 lutego 1918 r. w Gnojnie Okres słuŜby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1945 r. Obwód Kielce Po zakończeniu kampanii wrześniowej bardzo wcześnie, bo juŜ we wrześniu 1939 r. zaangaŜował się w działalność konspiracyjną. Stworzył słynny, partyzancki oddział „Wybranieccy”, w którym wychowało się nie tylko wielu dobrych Ŝołnierzy, ale i dowódców sekcji, plutonów oraz który stoczył wiele bitew i potyczek z Niemcami. Po wojnie był represjonowany przez UB, a w 1949 r. aresztowany i skazany na 7 lat więzienia. Śp. Ppor. Stradowski Czesław „Koral” Ur. 14 sierpnia 1919 r. we Włoszczowicach Okres słuŜby w ZWZ-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Busko Pełnione funkcje: Komendant Placówki Błotnowola gmina Pawłów. Tam organizował przyjęcie i ochronę zrzutów broni oraz jej transport do miejsca przeznaczenia. Szkolenie: ukończył Konspiracyjną Szkołę PodchorąŜych w latach 1943-1944, w Obwodzie Busko-„Borsuk” i rozkazem Komendanta Obwodu Busko ppłk „Srogiego” – Wacława Ćmakowskiego, z dnia 6 sierpnia 1944 r. został mianowany sierŜantem podchorąŜym. 41 Ppłk Szrajber Jerzy „Mietek” Ur. 10 stycznia 1924 r. w Częstochowie Okres słuŜby w AK: od 1942r. do 1945 r. Obwód Częstochowa W latach 1942/44 był łącznikiem grupy PZW na terenie fabryki „ENRO” w Częstochowie. W drugiej połowie 1944 r. pełnił słuŜbę w 6, 7 i 8 kompanii III batalionu 2 pp. Leg. AK. Uczestniczył w akcji „Burza”, brał udział w bitwach i potyczkach z Niemcami na przyczółku Baranowskim oraz Radkowie i Koprzywnicy, u „Misia” - Witolda Józefowskiego. Odznaczenia: KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki, Medal Wojska, odznaki: Burzy i Weterana Walk o Niepodległość. Śp.dr Suliga Jan „Ziemomysł”, „Antek”, „Ksenia” Ur. 5 kwietnia 1925 r. w Złotej Wodzie Okres słuŜby Szare Szeregi – AK od 1941 r. do 1945 r. Obwód Kielce Był w Szarych Szeregach, uczestniczył w małym sabotaŜu oraz akcji „N”. Podczas akcji „Burza” dowodził harcerską druŜyną. Ukończył kurs podharcmistrzowski i podchorąŜych AK. Odznaczenia : KrzyŜ Walecznych, KrzyŜ Armii Krajowej, za zasługi dla ZHP. Kpr. pchor. WALAS Stefan-Zbigniew „Bystry” Ur. 3 września 1923 r. w Busku Okres słuŜby w ZWZ-AK: od 1940 r. do 1945 r. Obwód Busko Pełnione funkcje: od grudnia 1940 r. do września 1944 r. goniec w Obwodzie Busko, współpraca z wydawnictwami konspiracyjnymi: „Reduta”, „W Jedności Siła” i „Biuletyn Informacyjny”, a takŜe wystawianie fałszywych kenkart. Udział w akcjach: ochrona zrzutów broni w rejonie Hołudzy i Szczerbakowa. Szkolenie: ukończył Konspiracyjną Szkołę PodchorąŜych w latach 1943/1944 w Obwodzie Busko i rozkazem komendanta ppłk „Srogiego” – Wacława Ćmakowskiego z dnia 6.VIII 1944 r. został mianowany na kaprala podchorąŜego. Śp. Płk Wolski Mieczysław-Marian „Radek” Ur. 28 maja 1906 r. w Radomsku Okres słuŜby w SZP-ZWZ-AK: od 1939 r. do 1945 r. Obwód Radomsko, Kielce, Częstochowa Absolwent Korpusu Kadetów w Modlinie, Oficerskiej Szkoły InŜynierii i Saperów oraz Kursu Intendentury WyŜszej Szkoły Wojennej. W maju 1940 r. w stopniu kapitana, po zakończeniu kampanii wrześniowej Marian Wolski wraca do rodzinnego Radomska i nawiązuje kontakt z komendą ZWZ przyjmując pseudonim „Radek”. Pełni funkcje terenowego inspektora, a w 1941 r. wchodzi w skład Inspektoratu Częstochowskiego. W połowie 1942 r. skierowany zostaje do dyspozycji Okręgu, gdzie wspólnie z kpt. „Obuchem” – Włodzimierzem Tolko organizują referaty kwater- mistrzowskie. Na 42 przełomie lat 1943/44 (najtrudniejszym okresie) zabezpiecza finansowo i Ŝywnościowo licznie powstające oddziały partyzanckie na terenie Gór Świętokrzyskich. Awansuje do stopnia majora, a następnie podpułkownika. Przygotowanie do planu „Burza” i formowanie oddziałów Korpusu AK „Jodła” wymagało wiele wszechstronnych działań bowiem walki trwały kilka miesięcy. Po rozwiązaniu w styczniu 1945 r. Armii Krajowej na zlecenie Komendy przystępuje do likwidacji spraw kwatermistrzowskich na terenie Radomia, Kielc i Częstochowy. W kwietniu 1945 r. zostaje aresztowany przez UB i skazany przez Wojskowy Sąd Okręgowy na karę śmierci oraz degradację do stopnia szeregowca i przepadek mienia. Wkrótce jednak w brawurowym ataku zorganizowanym przez kpt. „Szarego” – Antoniego Hedę jest odbity z więzienia. Niestety powtórnie go aresztują i kierują do pracy w kopalni. Dopiero w 1991 r. uznano wyrok za całkowicie niewaŜny, przywrócono mu wszystkie stopnie i honory awansując na pułkownika. Pułkownik Wolski „Radek” był razem z płk Borzobohatym współzałoŜycielem Światowego Związku śołnierzy AK i Warszawskiego Środowiska „Jodły”, a takŜe inicjatorem wydawania „Zeszytów Kombatanckich”. Odznaczenia: KrzyŜ Virtuti Militari, KrzyŜ Walecznych, KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Zasługi z Mieczami i Medal Wojska 4x. Śp. gen. bryg. Zientarski Jan „Ein”, „Mieczysław” Ur. 24 października 1984r. w Niegardowie Komendant Okręgu Radomsko-Kieleckiego i Korpusu „Jodła”. W wojsku od 1912r. Legionista. Brał udział w wojnie obronnej Polski, w 1939r. jako dowódca piechoty dywizyjnej 10 Dywizji Piechoty strzelców kaniowskich. Odznaczenia: KrzyŜ Virtuti Militari, KrzyŜ Walecznych – czterokrotnie, Złoty KrzyŜ Zasługi z Mieczami. Kpt. świnis Maciej „śmijka” Ur. 29 lipca 1926 r. w Bortkuszkach Okres słuŜby w PN-ZWZ-AK-WiN: od 1942 r. do 1945 r. Obwód: IłŜa, Opatów, Sandomierz W marcu 1942r. wstąpił do organizacji konspiracyjnej „Polska Niepodległa” gdzie słuŜył jako łącznik w referacie prasowym pod komendą „Spadochroniarza” – Jana Czapskiego. W kwietniu 1944r. został wcielony do oddziału partyzanckiego majora „Nurta” – Eugeniusza Kaszyńskiego. Uczestniczył w akcji „Burza”, w szeregach I batalionu 2 pp. Leg. AK. Brał udział w wielu walkach i akcjach zbrojnych m.in. pod Dziebałtowem, Miedzierzą i na przyczółku Sandomiersko-Baranowskim. Skierowany na melinę przebywał tam aŜ do wkroczenia Armii Czerwonej. W styczniu 1945r. podjął działalność w organizacji WiN. W okresie od kwietnia do października 1945r. przebywał w więzieniu w Kielcach, skąd został zwolniony w cięŜkim stanie zdrowia i skierowany na leczenie do szpitala. Odznaczenia: KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki oraz odznaki Korpusu „Jodła”, Zgrupowania Partyzanckiego „Ponury-Nurt”, 2 pp. Leg. AK, Akcji „Burza”, Weterana Walk o i Niepodległość, Polska Niepodległa, za pracę społeczną w ŚZś AK, 50-lecia WiN. 43 OKRĘG ŚLĄSK ARMII KRAJOWEJ Okręg Śląsk, kryptonim "Kilof", "Komin", "Kuźnia, "Serce", "Chodnik" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Komendanci • ppor. Józef Korol "Hajducki", "Starosta" • ppor. Józef Szmechta "Hutnik" • ppłk Henryk Kowalówka "Topola" • ppłk dypl. Paweł Zagórowski "Maciej" • mjr dypl.(od maja 1944 ppłk dypl.) Zygmunt Walter-Janke "Zygmunt" Organizacja okręgu • • • • • Inspektorat Katowice AK "Huta" - Obwód Katowice Miasto - Obwód Katowice Powiat - Obwód Chorzów - Obwód Zewnętrzny Bytom - Obwód Zewnętrzny Gliwice - Obwód Zewnętrzny Zabrze Rozbity w marcu 1944, nieodtworzony Inspektorat Sosnowiec AK "Przemysł" z Podinspektoratem Zawiercie - Obwód Sosnowiec - Obwód Będzin - Obwód Olkusz - Obwód Chrzanów Inspektorat Bielsko AK "Tkalnia", "Bagno" - Obwód Bielsko - Obwód Wadowice - Obwód Oświęcim - Obwód śywiec Inspektorat Rybnik AK "śyrafa", "Rokita", "Kościół", "Plebania" z Podinspektoratem Cieszyn i Zaolzie - Obwód Rybnik - Obwód Pszczyna - Obwód Wodzisław Śląski - Obwód Zewnętrzny Racibórz-Koźle Inspektorat Północ AK - Obwód Tarnowskie Góry - Obwód Lubliniec (od stycznia 1945 w Inspektoracie Częstochowa) - Obwód Blachownia (Kłobuck-Krzepice) - Obwód Zawiercie 44 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKRĘG WARSZAWA ARMII KRAJOWEJ Okręg Warszawa, kryptonim "40", "XX", "Wydra". "Drapacz", "Prom" - jednostka terytorialno-organizacyjna Armii Krajowej obejmująca teren Warszawy i powiatu warszawskiego. SłuŜba Zwycięstwu Polski powstała w Warszawie 25 września 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okręg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrześniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło się w Obszarze Warszawskim ZWZAK krypt. „Folwark”. 45 Komendanci • Henryk Józewski "Olgierd" (do stycznia 1940), • ppłk./płk. Zdzisław Zajączkowski "Grzywa", "Cieślak" (do marca 1941), • płk./gen. Antoni Chruściel "Monter", "Nurt" (kwiecień 1941 - październik 1944) Struktura organizacyjna Okręg początkowo dzielił się sześć obwodów. W styczniu 1942 w wyniku studium powstania powszechnego, z powiatu warszawskiego wyłączono samodzielny rejon Okęcie, włączając go w skład okręgu. Z tego samego powodu w połowie 1942 w skład okręgu włączono powiat warszawski. • Obwód I - Śródmieście, Stare Miasto o Rejon 1 (Stare Miasto, Powiśle, Muranów) kryptonim "XXI-11" - I Zgrupowanie - dowódca por. Franciszek Edward Sobecki "Bończa"; (kompanie 101, 102, 103) - II Zgrupowanie - dowódca kpt. Ludwik Gawrych "Gustaw"; (cztery kompanie) - III Zgrupowanie - dowódca por. rez. Juliusz Szawdyn "Konrad"; (trzy kompanie) - VIII Zgrupowanie - dowódca kpt. rez. Cyprian Odorkiewicz "Krybar"; (trzy kompanie oraz pluton saperów 119 i pluton broni specjalnej 1105); - I Batalion WSOP - dowódca por. rez. Tadeusz Okolski "Dzik"; (11, 12, 13, 14 kompania) - Odwód komendanta Rejonu - 104 Kompania - dowódca por. Kazimierz Puczyński "Wroński"; o Rejon 2 (Śródmieście południowo-wschodnie) kryptonim "XXI-12" - V Zgrupowanie - dowódca por. Roman RoŜałowski "Siekiera"; (5 kompanii) - VII Zgrupowanie - dowódca rtm. Czesław Grudziński "Ruczaj"; (4 kompanie) - I Dywizjon "Jeleń" 7 pułku ułanów lubelskich AK - dowódca rtm. Lech Głuchowski "JeŜycki"; (dwa szwadrony) - II Batalion WSOP - dowódca kpt. Zygmunt Netzer "Kryska Mikołaj"; (21, 22, 23 i 24 kompania) o Rejon 3 (Śródmieście południowo-zachodnie) kryptonim "XXI-13" - IV Zgrupowanie - dowódca por. rez. Kazimierz Czapla "Gurt"; (cztery kompanie oraz 33, 34 i 35 kompanie WSOP); - VI Zgrupowanie 3 batalion pancerny AK - dowódca kpt. rez. Stefan Golędzinowski "Golski"; (pięć kompanii) -VI Zgrupowanie WSOP - dowódca ppor. Erwin Brenneisen "Bełt Antoni"; (31 i 32 kompanie); o Rejon 4 (Śródmieście północno-zachodnie) kryptonim "XXI-41" - IX Zgrupowanie - Batalion im. "Jana Kilińskiego" - dowódca rtm. Henryk Roycewicz "Leliwa" (cztery kompanie). Podporządkowano mu IX Zgrupowanie WSOP - dowódca por. rez. Roman Alojzy Wyczółkowski "Romański Andrzej" (41 i 42 kompania); - X Zgrupowanie - Batalion im. "Jana Kilińskiego" - dowódca por. rez. Leon Gajdowski "Ostoja". (trzy kompanie) Podporządkowano mu X Zgrupowanie WSOP - dowódca ppor. rez. Stefan Gostomski "Boruta" (43 i 44 kompania); - XI Zgrupowanie - Batalion "Chrobry" - dowódca kpt. Gustaw Billewicz 46 • "Sosna". (cztery kompanie); Podporządkowano mu XI Zgrupowanie WSOP dowódca por. Władysław Orłowski "Lubicz" (45 kompania i 47 kompania uŜyteczności publicznej) ; - XII Zgrupowanie - Batalion "Łukasiński" - dowódca mjr Olgierd OstkiewiczRudnicki "Sienkiewicz". (pięć kompanii); - Dywizjon "1806" 1 Pułku Strzelców Konnych AK - dowódca rtm. Czesław Nowacki "Nowak". (pięć plutonów oraz dwa plutony szwadronu 5 Pułku Ułanów); - Zgrupowanie - Batalion "Czarnecki" - dowódca kpt. Lucjan GiŜyński "Gozdawa" (cztery kompanie); - Pułk NSZ im. Sikorskiego "Sikora" (scalony z AK - trzy bataliony szkieletowe) - dowódca mjr Leon Nowakowski "Lig Tadeusz". Obwód II - śoliborz, Marymont, Bielany o Rejon I śoliborz kryptonim "XXII-21"- dowódca kpt. Marian Kamiński ps. "śaglowiec", "Ster", "Jur"; - I Zgrupowanie - dowódca por. rez. Eugeniusz Muszyński "Paweł" (plutony 201 i 210); - II Zgrupowanie - dowódca chor. Michał Hurła "Vis" (plutony 203 i 205); - III Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. pi ech. Jan Marczewski "Cap" (plutony 207 i 209); - IV Zgrupowanie - dowódca por. rez. Stanisław Witomski "Jacek"- nie stawił się (plutony 206, 208, 202, 204); - Zgrupowanie WSOP - dowódca kpt. Nikita Szleńczak-Jurczenko "Sokół Andrzej" (plutony 280, 281, 282, 283, 284, 285, 286); o Rejon II Marymont kryptonim "XXII-22" - dowódca rtm. Adam Rzeszotarski ps. "śmija", "Junosza", "Sum"; - 1 kompania - dowódca por. Kazimierz Nowak "Andrzej" (plutony 225, 238, 244); - Plutony 224, 251, 252, 253; - Zgrupowanie WSOP - dowódca NN (plutony 288, 289, 290). o Rejon III Bielany' kryptonim "XXII-23" - dowódca kpt. Marian Masternak ps. "Zwoliński" (do 1943) - następnie mjr Władysław Nowakowski ps. "Serb", "śubr"; - I Zgrupowanie - dowódca ppor. Stanisław Rudowicz "Brzoza" - zg. 1 sierpnia 1944; (plutony 211, 213, 214); - II Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Jerzy Terczyński "StarŜa" (plutony 212, 237, 239); - III Zgrupowanie - dowódca ppor. cz. woj. Jerzy Zdrodowski "Kwarciany" (plutony 247, 248, 249, 250); - IV Zgrupowanie - dowódca por. Marian Redwan "Ojciec Marian" (plutony 255, 256); - Zgrupowanie WSOP - dowódca sierŜ. Aleksander Nurowski "Łysy" (plutony 291, 292). o Rejon IV Powązki' kryptonim "XXII-24" - dowódca kpt. Kazimierz Nowacki ps. "Szkodnik", "śyrafa"; - I Zgrupowanie (IV Batalion OW PPS im. Jarosława Dąbrowskiego) - dowódca ppor. Roman Dąbrowski "Stary" (plutony 218, 221, 219/I, 219/II, 220); - II Zgrupowanie - dowódca kpt. "Władysław" NN; (plutony 215, 216, 217, 245, 246, 240, 241, 242) - Kompania WSOP - dowódca por. rez. sap. Czesław NN "Kmita" (plutony 294, 295, 296, 297); - Plutony 222 i 223. Stan osobowy Obwodu na początku 1944 wynosił ok. 2000 Ŝołnierzy. 47 • • • Obwód III - Wola o Rejon I - Górce - Babice - Boernerowo, kryptonim "XXIII-3", dowódca - por. Stanisław Gabryszewski "Ballo", "Wieczorek", zastępca por.Mirosław Wysocki "Maryś"; - 1. kompania - dowódca por. Kazimierz Wierzbicki "Stanisław"; - 2. kompania – dowódca por. Kazimierz Młodnicki "Mat"; Ponadto w w skład rejonu weszły 5 innych plutonów. Oddziały rejonu posiadały w magazynach na Ulrychowie 2 ckm, 11 rkm, 12 pistoletów maszynowych, 85 kb i ok. 150 rewolwerów. o Rejon II Koło, kryptonim "XXIII-32"; dowódca por./kpt. Wacław Stykowski "Hal", zastępca por.rez. Stanisław Lubański "Wit" (11 plutonów); - I Zgrupowanie (1. kompania) - dowódca ppor. Władysław Kulasek "Jaśmin"; - II Zgrupowanie (2. kompania) – dowódca ppor. Aleksander Połoński "Gromada" - III Zgrupowanie (3. kompania) – dowódca ppor. Romuald Podwysocki "Ostoja"; - IV Zgrupowanie (4. kompania) – dowódca ppor. Herman Głowacki "Prus"; o Rejon III Czyste, kryptonim "XXIII-33" – dowódca kpt. Stanisław Stefaniak "Stefan" (22 plutony). - Zgrupowanie - III Batalion OW PPS im. Stefana Okrzei dowódca kpt. Karol Kryński "Waga" - Kompania - dowódca por. Stanisław Bilewicz "As" - Prawdopodobnie plutony 346, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358 i 359. Obwód IV - Ochota o Rejon I (Ochota,Szczęśliwice) kryptonim "XXIV-41"– dowódca kpt. Tadeusz Jasiński "Zych"; - I Zgrupowanie - dowódca kpt. Michał Pankiewicz"Wacław"; - II Zgrupowanie - dowódca por. Witold Daab "Stefan" (późniejszy Batalion Odwet); - III Zgrupowanie - dowódca ppor. Tadeusz Kotecki "Kalina" (plutony 404,405,406 i pluton bez nr); o Rejon II (Narutowicza, Wawelska, Filtrowa) kryptonim "XXIV-42" – dowódca kpt. Eugeniusz Kosiacki "Korczak"; - I Zgrupowanie (II Batalion OW PPS) - dowódca plut. pchor. Jan Kołtuniak "Kielecki" (plutony 431, 432); - II Zgrupowanie - dowódca ppor. Jerzy Gołembiewski "Stach" (plutony 435, 436, 437); - III Zgrupowanie - dowódca por. Stanisław Junk "Brzoza" (plutony 433, 434); o Rejon III (ul. Barska, Dworzec Zachodni) kryptonim "XXIV-43" – dowódca por. Andrzej Chyczewski "Gustaw". - I Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Czesław Łapiński "Brzeski" (plutony 407, 451, 453); - II Zgrupowanie - dowódca ppor. rez. Jan Matraś "Janek" (plutony 414, 415, 420). Stan liczbowy obwodu wynosił ok. 1500 Ŝołnierzy. W skład obwodu wchodziła teŜ Wojskowa SłuŜba Kobiet licząca ok. 400 osób w oddziałach sanitarnych i łączności. Obwód V - Mokotów o Rejon 1 (ul. Podchorązych, SzwoleŜerów) kryptonim "XXV-51" - dowódca rtm. Stefan Smolicz "Wrak"; - I Zgrupowanie - 1 Pułk SzwoleŜerów AK dowódca rtm. Stefan Smolicz "Wrak"; 48 • • - II Zgrupowanie ,,1703" - l Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. J. Bema dowódca kpt. art. Wiktor Olszewski "Olcha"; o Rejon 2 (Sielce, Siekierki) kryptonim "XXV-52" - dowódca kpt.Ryszard Degórski "Brzoza"; - I Zgrupowanie (I Batalion OW PPS) - dowódca ppor. Wacław Kossowicz "Jarząbek"; - II Zgrupowanie - dowódca kpt. piech. Czesław Szymanowski "Korwin"; o Rejon 3 (pl. Unii Lubelskiej ul. Bagatela) kryptonim "XXV-53" - dowódca kpt. Leon Światopełek-Mirski "Tomasz Łucznik"; - 1 Kompania - dowódca por. rez. mar. woj. Kazimierz Niewęgłowski "Borowy"; - 2 Kompania - dowódca por. rez. Wojciech Ochalski "Wojciech"; - 3 Kompania - dowódca NN o Rejon 4 (Pole Mokotowskie) kryptonim "XXV-54"- kpt. Zygmunt Karol Peitler "Zygmunt"; - I Zgrupowanie - II Zgrupowanie (II batalion szturmowy "Odwet") - dowódca - ppor. Juliusz Sobolewski "Roman"; - Grupa artyleryjska ,,548" - "Granat" - dowódca kpt. art. Józef Szyszko "Bachmat"; o Rejon 5 (Sadyba i wieś Czerniaków) "Oaza" - dowódca por. Melchior Czesław Szczubełek "Jaszczur"; - Zgrupowanie (Batalion "OAZA") - rtm. st. spocz. Emil Alfons Vacqueret o Rejon 6 (południowa część Górnego Mokotowa z Rakowcem, SłuŜewcem i Ursynowem) Pułk "Baszta" - dowódca ppłk. Stanisław Kamiński "Daniel". Obwód VI - Praga o I rejon: Nowe Bródno - Pelcowizna - dowódca kpt. Zygmunt Pawlik ps. "Antoni". o II rejon: Bródno - Targówek - Targówek Fabryczny - dowódca kpt. Kazimierz Lichodziejowski ps. "Tara". o III rejon: Grochów - Saska Kępa - dowódca rtm. Tadeusz Schollenderger ps. "Rakowski". o IV rejon: Michałów - dowódca mjr. Henryk Bełdycki ps. "Stefan". o V rejon: Praga Centralna - dowódca kpt. Zygmunt Bobrowski ps. "Ludwik". Obwód VII - Powiat Warszawski o Rejon I - "Marianowo- Brzozów" - Legionowo - dowódca mjr Roman Kłoczkowski ps. "Grosz"; o Rejon II - "Celków" - Marki - dowódca mjr Henryk Okińczyc ps. "Bill"; o Rejon III - "Dęby" - Rembertów; o Rejon IV - "Fromczyn" - Otwock; o Rejon V - "Gątyń" - Piaseczno - dowódca kpt. Marian Bródka-Kęsicki ps. "Grzegorz" o Rejon VI - "Helenów" - Pruszków; o Rejon VII - "Jelsk- Jaworzyn" - OŜarów - dowódca mjr Edmund Grunwald ps. "Jarema"; o Rejon VIII - "Łęgów"- Młociny - dowódca kpt. Józef Krzyczkowski ps. "Szymon"; o Rejon IX- "Lubicz"- Warszawa. Wiosną 1944 w obwodzie było zorganizowanych 176 plutonów liniowych, specjalistycznych i słuŜb pomocniczych w liczbie ok. 10 tys. ludzi. 49 • VIII samodzielny rejon Okęcie 7 Pułk Piechoty Legionów "Garłuch" Stan liczebny W marcu 1943 w okręgu funkcjonowało 355 plutonów pełnych i 116 szkieletowych. Według meldunku Komendanta Głównego AK, w stosunku do września 1942, nastąpiło zwiększenie stanów o 188 plutonów wskutek uzupełnienia stanów plutonów szkieletowych oraz wcielenie oddziałów Polskiej Organizacji Zbrojnej. Według obliczeń Jerzego Kirchmayera stan ewidencyjny AK na terenie okręgu warszawskiego w lutym 1944 wynosił ok. 50.000 Ŝołnierzy w tym Kedyw Komendy Głównej (ok. 2400 Ŝołnierzy). W okręgu według tych samych danych funkcjonowało 800 plutonów (647 pełnych plutonów oraz 153 plutony "szkieletowe") w tym 198 plutonów Wojskowej SłuŜby Ochrony Powstania. Stan bojowy oddziałów okręgu wynosił w ciągu całego powstania od 25.000 do 28.000 Ŝołnierzy. O godzinie "W" do walki przystąpiło ok. 2500 uzbrojonych powstańców. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 50 OKRĘG WILNO ARMII KRAJOWEJ Okręg Wilno, kryptonim "Miód", "Wiano" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Pierwsze organizacje konspiracyjne na Wileńszczyźnie powstały juŜ 17 września 1939 r. Na przełomie listopada i grudnia 1939 r. ekipa oficerów SZP przysłanych z Warszawy, z ppłk. Nikodemem Sulikiem na czele, doprowadziła do zjednoczenia rozproszonych inicjatyw. 6 stycznia 1940 r. płk Stefan Rowecki „Grabica” mianował komendantem Okręgu Wileńskiego ZWZ ppłk. Adama Obtułowicza. Pomimo kolejnych zmian okupantów – Wileńszczyzna była kolejno okupowana przez Sowietów (wrzesień – październik 1939 r.), Litwinów (październik 1939 r. – czerwiec 1940 r.), Sowietów (czerwiec 1940 r. – czerwiec 1941 r.) i Niemców (czerwiec 1941 r. – lipiec 1941 r.) – Okręg Wileński ZWZ-AK zachował ciągłość organizacyjną. Przez cały okres swej działalności podlegał bezpośrednio Komendzie Głównej AK. W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na Wileńszczyznę Okręg Wileński AK obejmował woj. Wileńskie wraz z częścią pow. WołoŜyn z woj. Nowogrodzkiego (przekazaną w początkach 1943 r.) oraz część obszaru przedwojennego państwa litewskiego; dzielił się na trzy inspektoraty leŜące w obrębie granic RP oraz inspektorat (zwany teŜ podokręgiem) zorganizowany na terenie Republiki Litewskiej. W skład inspektoratów wchodziło w sumie 17 obwodów (dwa z nich były niezbyt trafnie określane jako podinspektoraty) oraz złoŜony z pięciu dzielnic (obwodów) miejskich Garnizon Miasta Wilna. Przed uderzeniem na Wilno oddziały partyzanckie Okręgu Wileńskiego AK liczyły blisko 6 tys. śołnierzy, bez rezerw konspiracyjnych, skupiających zapewne kilka tysięcy ludzi (niektórzy badacze określają, Ŝe w czasie operacji „Ostra Brama” stan oddziałów polowych Okręgu w wyniku masowego napływu ochotników spośród ludności niezorganizowanej wzrósł blisko dwukrotni). Po 17 lipca 1944 r. ponad 6 tys. śołnierzy (z okręgów Wileńskiego i Nowogródzkiego) zostało rozbrojonych i przez obóz w Miednikach wywiezionych w głąb ZSRR. Dalszy ubytek w szeregach powodowały masowe aresztowania prowadzone przez NKWD, a od zimy 1945 r. takŜe wyjazdy członków organizacji w transportach repatriacyjnych oraz w transportach wojskowych do armii Berlinga, wysłanych przez miejscowy Wydział Wojskowy ZPP. W efekcie w połowie 1945 r. liczebność organizacji znacznie się zmniejszyła – moŜna ocenić ją na kilka tysięcy ludzi (1 tys. Ŝołnierzy AK i 2 tys. ukrywających się osób niezorganizowanych oraz ok. 400 ludzi w oddziałach leśnych). Komendanci • ppłk Nikodem Sulik "Jodko", • mjr/ppłk Aleksander KrzyŜanowski "Wilk". 51 Struktura organizacyjna w czerwcu 1942 Wprowadzono inspektoraty, które dzieliły się na obwody, które pokrywały się z powiatami według podziału administracyjnego sprzed 1939. • • • • • • Inspektorat "A" - mjr Antoni Olechnowicz - Podinspektorat Północny - kpt. Emanuel Protesch "Emka" - Podinspektorat Południowy - kpt. Jerzy Bronikowski "Dzik" - Garnizon Wilno Inspektorat "B" - mjr Mieczysław Potocki - Obwód Swięciański - Obwód Brasławski Inspektorat "C" - mjr Stefan Świechowski - Obwód Postawski - Obwód Dziśnieński Inspektorat "BC" - mjr Mieczysław Potocki Inspektorat "E" - dr Stanisław May - Obwód Kowieński - Mieczysław Turkiewicz ps. "Szofer" - Obwód Kiejdański - chor. Franciszek Madoński ps. "Pochmurny" - Obwód Szawielski - Teodor Nagurski ps. "Michał" Inspektorat "F" - mjr Czesław Dębicki - Obwód Oszmiański "Oset" - ppor. Tadeusz Czernik "Cis" - Obwód Mołodeczański "Mleko" - por. Władysław Burak "Gajewski" - Obwód Wilejski Zgrupowania partyzanckie • • • Zgrupowanie nr 1 Okręgu Wilno AK - mjr Antoni Olechnowicz "Pohorecki" - 2 Wileńska Brygada AK - por. Wiktor Korycki "Kaziuk" - 3 Wileńska Brygada AK - kpt. Gracjan Fróg "Szczerbiec" - 5 Wileńska Brygada AK - mjr Zygmunt Szendzielarz "Łupaszko" - 7 Wileńska Brygada AK - por. Wilhelm Tupikowski "Wilhelm" Zgrupowanie nr 2 Okręgu Wilno AK - mjr Mieczysław Potocki "Węgielny" - 1 Wileńska Brygada AK - por. Czesław Grombczewski "Jurand" - 4 Wileńska Brygada AK "Narocz" - por. Longin Wojciechowski "Ronin" - 23 Brasławska Brygada AK - por. Witold Kisiel "Światłodycz" - 24 Brygada AK "Dryświaty" - por. Kazimierz Krauze "Wawrzecki" - 36 Brygada AK "śejmiana" - por. Witold Kiewlicz "Wujek" - Wileńska Brygada AK "Gozdawa" - Oddział Rozpoznawczy - por. Borys Sztark "Ptasznik" Zgrupowanie nr 3 Okręgu Wilno AK - mjr Czesław Dębicki "Jarema" - 8 Oszmiańska Brygada AK - por. Witold Turonek "Tur" - 9 Oszmiańska Brygada AK - chor. Jan Kolenda "Mały" - 10 Oszmiańska Brygada AK - 12 Oszmiańska Brygada AK - por. Hieronim Romanowski "Cerber" - 13 Mołodeczańska Brygada AK - por. Adam Walczak "Nietoperz" WaŜniejsze akcje bojowe oddziałów partyzanckich • Gieladnia, 15 kwietnia 1943 - Chrzest bojowy OP "Kmicica". Oddział dokonał ataku na stację kolejową i magazyny. Zniszczono urządzenia stacyjne, zdobyto broń i amunicję. 52 • Duniłowicze, 1/2 sierpnia 1943 - OP "Kmicica" zlikwidował posterunek niemiecki. Straty nieprzyjaciela: kilku zabitych. Zdobyto: kilka sztuk kb i pm z zapasem amunicji oraz Ŝywność. • Male, 7 sierpnia 1943 - Pierwsze starcie oddziału partyzanckiego na terenie Inspektoratu F. OP "Świta" stoczył potyczkę z Niemcami i policją litewską. Zginął dowódca oddziału "Świt" Tadeusz Borowiński. • śodziszki, 14/15 sierpnia 1943 - OP "Kmicica" zlikwidował załogę miasteczka Stanowiło ją ok. 50 Ŝandarmów niemieckich i 80 policjantów litewskich. Zdobyto broń, amunicję, umundurowanie i Ŝywność. • Zanarocze-Hatowicze, 26 sierpnia 1943 - partyzanci sowieccy z oddziału Markowa podstępnie opanowali bazę OP "Kmicica" w Zanaroczu i rozbroili polskich partyzantów. Rozstrzelano "Kmicica", 56 polskich partyzantów i 20 członków konspiracji terenowej. • Madziuny, 28 sierpnia 1943 - OP "śuka" spalił most na Mereczance, powodując zakłócenia ruchu kołowego na szosie Wilno-Grodno • Chojeckowszczyzna, 12 września 1943 - DruŜyna "Maksa" ostrzelała bandę rabunkową. W związku z brakiem amunicji partyzanci wycofali się. Przeciwnik poniósł duŜe straty • Sorok-Tatary, 19-24 września 1943 - Zlikwidowano kilka małych band rabunkowych i kolaborantów z Niemcami i Litwinami. • Popiszki, 17 X 1943 - OP "Szczepcia" wpadł w zasadzkę przygotowaną przez Łotyszów. W walce zginęli "Lipniak" i "Hardy". Łotysze stracili 4 zabitych i kilku rannych. Rozproszony polski oddział wycofał się do bazy. • Worniany, 5 listopada 1943 - OP "Górala" rozbił więzienie, uwolnił śydów i miejscowych rolników. W urzędzie gminy zniszczył dokumentację. • Turgiele i Taboryszki, 28/29 XII 1943 - 3 i 6 Brygada zajęła obie miejscowości, rozbrojono posterunki policji litewskiej, zniszczono dokumenty kontyngentowe i osobowe, nakazano policjantom i urzędnikom litewskim opuszczenie miejscowości w ciągu doby, co zostało wykonane. Zdobyto: 30 kb, 2 rkm, pistolety, zapas amunicji i granaty. • Lasy Stoickie, 31 XII 1943 - 6 Brygada przeczesała lasy. Zlikwidowała dwa bunkry bandy rabunkowej. W bunkrach znaleziono rzeczy skradzione okolicznej ludności. Straty bandy: 2 zabitych. Zdobyto: 4 kb, 1 pm. • Zabrzezie, III 1944 - OP "Małego" dokonana nieudanego zamachu na konfidenta Gestapo. W czasie wymiany strzałów poległ "Mały" (Andrzej Kutzner vel Kucner). • Mikuliszki, 8 I 1944 - 3 i 6 Brygada walczyły skutecznie z atakującym je oddziałem litewskiej policji i niemieckiej Ŝandarmerii. Broniące się oddziały 3 Brygady wsparła kwaterująca w Łapiejkach 6 Brygada z pobliskich. Straty nieprzyjaciela: 25 zabitych. Zdobyto: 25 kb, 1 lkm, 4 pm. Straty własne: 5 poległych, wśród nich por. Piotr. Motylewicz "Szczepcio". • Bodziszki, 16 I 1944 - 5 Brygada rozbiła atakujący kolumnę partyzantów oddział niemiecki. Straty nieprzyjaciela: 7 zabitych. Zdobyto: działko 27 mm, 2 cięŜarówki z amunicją. • Rudomino, 17/18 I 1944 - Brygady 6. i 3. pod dowództwem por. Adama Boryczki "Tońki" zaatakowały Rudomino. Rozbito posterunek policji litewskiej, pocztę i urząd gminy. Do niewoli wzięto 15 policjantów. Zdobyto 14 kb, 2 lkm i amunicję. Policjantom i urzędnikom polecono opuścić miasteczko. • Polany, 21 I 1944 - 3 i 6 Brygada bez walki zajęły miejscowość. Litewscy policjanci i urzędnicy uciekli. Zniszczono dokumenty kontyngentowe i osobowe. • Worziany, 31 I 1944 - 5 Brygada stoczyła zwycięską walkę z ekspedycyjnym oddziałem niemieckim w sile ok. 200 ludzi. Po całodziennej walce atak odparto. Straty własne: 20 poległych. 53 • Radziusze-Lozowe, 2 II 1944 - Stacjonująca tu po krwawym boju z Niemcami 5 Brygada została podstępnie zaatakowana przez oddział partyzantki sowieckiej. Odpierając skutecznie ataki, wycofano się za rz. Streczankę. Rosjanie ponieśli duŜe straty. Straty własne: 1 partyzant utonął podczas przeprawy przez rzekę. • Bołtupie, 9/10 II 1944 - Oddział partyzancki "Tura" uderzył na 20-osobowy posterunek policji litewskiej. Litwini nie wytrzymali uderzenia i wycofali się do Oszmiany. • Majralice, 4 III 1944 - Plutony "Rakoczego" z 5 Brygady i pluton "Mścisława" z "Błyskawicy" oraz druŜyna doraźnie zmobilizowana z placówki AK w Podbrzeziu wspólnie zaatakowały kwatery bandy rabunkowej "Borodacza". Po krótkiej walce bandę zlikwidowano. Zdobycz: 15 kb, 2 rkm, 10 pm, 5 pistoletów, zapas amunicji. • Bękarty(Jaszuny), 2 III 1944 - 6 Brygada zdobyła magazyn Luftwaffe. Zdobyto ok. 50 tys. sztuk amunicji karabinowej - zapalającej, przeciwpancernej oraz rakiety i materiały wybuchowe. • Kiejdzie, 3/4 III - Wydzielony oddział 6 Brygady zaatakował posterunek niemiecki ochraniający magazyny zboŜa. W krótkiej walce Niemców pokonano. Zdobycz: 2 rkm, 1 pm, duŜo amunicji, granaty oraz koce, buty itp. ZboŜe z magazynu rozdano rolnikom. Wziętych do niewoli Niemców zwolniono. Straty własne: 1 zabity (d-ca druŜyny "Polza"), 5 rannych. • Dubinki, 4 III - OP "Błyskawica" rozbił posterunek policji litewskiej. Straty przeciwnika: 1 zabity, 1 ranny, 2 jeńców. Zdobycz: 30 kb, 2 rkm, 5 pm, amunicja. Budynek posterunku spalono. • Szumsk, 12 III - 6 Brygada rozbroiła posterunek złoŜony z policjantów litewskich i Ŝołnierzy organizacji Todt. Zdobycz: 1 ckm, 2 rkm, karabiny, amunicja. • Miedniki Królewskie, 8/9 III - Wydzielony oddział 6 Brygady pod dowództwem "Zygmunta" zaatakował i zdobył niemiecki posterunek (ok 30 Ŝołnierzy). Niemców rozbrojono i zwolniono. Zdobycz: 30 kb, 1 ckm, 1 rkm, 4 pm, 6 pistoletów, amunicja, granaty. • GrauŜyszki, 12/13 III - 3 Brygada zaatakowała i po krótkiej walce z załogą litewską zajęła GrauŜyszki. 28 Litwinów rozbrojono, 1 Litwin zabity. Zdobycz: 27 kb, 2 lkm, 1 pm, 3 pistolety, 85 granatów, 1300 naboi. • Krewo, 15 III 1944 - OP III "Tura" i OP VI "Nietoperza" zdobył miasteczko, rozbił posterunek policji litewskiej. Straty nieprzyjaciela: 2 zabitych, kilku rannych. Jeńców zwolniono. Zdobycz: 25 kb, 3 rkm, 1 pm, 30 granatów, 6 tys. sztuk amunicji. • Dziewieniszki, 16 III 1944 - 6 batalion "Pala" (16 kompania) pod dowództwem "Zbroi" zdobyła miasteczko, likwidując administrację litewską. • Nowe Troki, 29/30 III 1944 - 3 Brygada czasowo opanowała miasto. Zdobyto broń, Ŝywność, pieniądze. Zniszczono dokumentację Arbeitsamtu. Straty własne: l partyzant poległ. Akcję ubezpieczała 7 Brygada. • Ostrowiec, 30/31/1 IV 1944 - Wydzielony oddział 6 Brygady pod dowództwem "Tońki" zaatakował miasteczko, którego broniła załoga złoŜona z 80 Ŝołnierzy Wehrmachtu, 150 ludzi z OT, 20 straŜników holenderskich z ochrony majątku, 15 policjantów litewskich. Po dwugodzinnej walce główne siły przeciwnika wycofały się w kierunku Gudogaj. Straty nieprzyjaciela: 2 zabitych, 6 rannych. Zdobycz: 100 kb, 5 rkm, 1 ckm, 1 granatnik, granaty, amunicja, 1 motocykl, 10 rowerów, umundurowanie, wyposaŜenie, dokumentacja. Straty własne: 1 zabity, 9 rannych, wśród nich cięŜko ranny "Tońko". • Pohulanka, 24 IV - 5 i 4 Brygada opanowała pociąg słuŜbowy po krótkiej wymianie strzałów. Straty nieprzyjaciela: kilku zabitych i rannych. Straty własne: 1 partyzant ranny. Niemcom zabrano broń i inne materiały wojskowe. 54 • Worniany, 21 IV - Plan dowódcy 6 Brygady opanowania miasteczka nie powiódł się, nie zdołano rozbić posterunku policji litewskiej. W urzędzie gminnym i na poczcie zniszczono dokumenty. Zdobyto Ŝywność. • Osienniki, 25 IV - Wzmocniony pluton "Kruka" z 6 Brygady rozbroił oddział Holzkomando złoŜony z 11 Niemców, 22 własowców, 32 radzieckich jeńców wojennych. Straty przeciwnika: zabitych 3 Niemców, rannych 3 Niemców, 4 własowców i 2 jeńców. Zdobyto: 14 kb, 3 km, amunicję, 2 wozy, 6 koni. Straty własne: 6 rannych. • Bołosza, 28 IV - 5 Brygada zaatakowała niemiecki oddział rekwirujący bydło i trzodę chlewną. Straty nieprzyjaciela: kilkunastu zabitych i rannych. Zdobyto: 20 kb, 1 ckm, 3 rkm, amunicję, granaty, 2 samochody cięŜarowe. Straty własne: 1 zabity, 3 rannych. Dowodził "Węgielny"("Łupaszko" w tym czasie więziony był przez Niemców). • Opsa, 3 V - 23 Brygada zorganizowała ucieczkę załogi posterunku białoruskiej policji pomocniczej Zabrali ze sobą: 100 kb, 1 ckm, 5 lkm i wstąpili do 23 Brygady. Organizator ucieczki plut. Pupkiewicz. • Sieńkowszczyzna, 7 V - 8, 13 i 9 Brygada rozbiły litewski oddział Plechaviciusa. Straty nieprzyjaciela: 30 zabitych, 11 zaginionych, kilkunastu rannych. Zdobyto znaczną ilość broni i wyposaŜenia. • Koniawa, 8 V - Batalion litewskiej formacji Plechaviciusa zaatakował w nocy z 12 na 13 maja 6 Brygadę. Bój trwał cały dzień bez rozstrzygnięcia. Straty nieprzyjaciela: 12 zabitych, 8 zaginionych. Straty własne: 9 zabitych, kilkunastu rannych. Dwaj partyzanci dostali się do niewoli, zostali przez mieszkańców litewskiej wsi wrzuceni do studni i ukamienowani. • Murowana Oszmianka i Tołminowo, 12/13 V 1944 - Brygady 3, 8, 9, 12 uderzyły na Murowaną Oszmiankę bronioną przez dwie kompanie wojska Plechaviciusa. W tym samym czasie wieś Tołminowo bronioną przez jedną kompanię Litwinów zdobyła 13 Brygada przy współdziałaniu z 9 Brygadą. Straty nieprzyjaciela: Murowana Oszmianka 23 zabitych, Tołminowo 2 zabitych, 3 rannych. Straty własne; poległo 11 partyzantów. • Koleśniki, 21 V - Siłami plutonu 6 Brygady zaatakowano jeden samochód osobowy i dwa cięŜarowe przewoŜące niemiecką Ŝandarmerię i litewską policję. Straty nieprzyjaciela: 6 Niemców i 15 Litwinów zabitych, 11 Niemców i 8 Litwinów rannych oraz 4 Litwinów zaginionych. Zdobyto: kilkadziesiąt kb, 2 rkm, 2 pm, kilkanaście pistoletów, granaty, amunicję. Straty własne: 2 zabitych, 8 rannych. • Nowe Daugieliszki, 21 V - 23 Brygada Brasławska i 24 Brygada "Dryświaty" po krótkiej nocnej walce opanowały miasteczko. Straty nieprzyjaciela: 2 zabitych, 3 rannych. Zdobyto: 16 kb, 2 rkm, 6 pistoletów, kilka min ppanc, granaty, amunicję, materiały sanitarne, papierosy, Ŝywność. W urzędzie gminnym zniszczono dokumenty kontyngentowe. Jeńców po pouczeniu zwolniono. • Wielkopole, 30 V - Na stacji Czarny Bór 7 Brygada opanowała pociąg towarowo-osobowy z Wilna, którym następnie 30 partyzantów przejechało przez most na rzece Rudomince i zaatakowało bunkier strzegący mostu. Nie udało się zaskoczyć przeciwnika. Straty nieprzyjaciela: 4 zabitych, 5 rannych, reszta załogi wycofała się. Straty własne: 2 zabitych, 1 ranny. Zdobyto 1 ckm. Wobec zbliŜania się pociągu pancernego z odsieczą, partyzanci wycofali się. • Janiszki, po 15 V 1944 - 5 i 4 Brygada zaatakowała i zdobyła miejscowość. Akcję rozpoczęto szarŜą kawalerii na bunkry, do których wrzucono granaty. W ślad za kawalerią uderzyła kompania szturmowa 5 Brygady. Załoga litewska poddała się. • Łokciany, 21 VI - 4 i 23 Brygada wykoleiła i zaatakowała pociąg towarowy transportujący zarekwirowane bydło i inne mienie. Straty nieprzyjaciela: kilku zabitych i rannych. Straty własne: poległ dowódca 23 Brygady por. "Ostroga" (Marian Kisielewicz). Zdobyto: 20 kb, 2 55 rkm, granaty, amunicję, kilka pistoletów, rakietnicę, duŜo sprzętu łączności i saperskiego, ponadto 40 szt. bydła rogatego. • Postawy, 27 VI 1944 - 4 Brygada na linii kolejowej Nowe Święciany - Postawy zniszczyła 4 mosty. • Rudomino, 29 VI - 3 Brygada toczyła bój spotkaniowy z oddziałem Luftwaffe w okolicach Rudomina. Straty nieprzyjaciela: 3 rannych. Zdobyto: samochód cięŜarowy, działko p.panc., 3 ckm, 9 pm. • Szakieny, 2 VII - 23 i 4 Brygada na szosie Święciany - Podbrodzie urządziły zasadzkę na kolumnę 15 samochodów, którymi ewakuowała się z Głębokiego niemiecka administracja wojskowa i cywilna. Straty nieprzyjaciela: 5 zabitych, 2 rannych. Straty własne: 2 rannych. Zdobyto: 12 samochodów, 1 motocykl, 2 km, kilkanaście kb, 10 pistoletów, amunicję, sprzęt kancelaryjny i inne. • Soły-Kiena, 3 VII - 4 i 23 Brygada na linii kolejowej Soły - Kiena wysadziły pociąg zaporowy i zniszczyły drezynę. Straty nieprzyjaciela: 3 zabitych, 12 rannych. • Szwajcary, 7 VI1 1944 - 6 i 12 Brygada rozbroiła eskortę złoŜoną ze 120 Ŝołnierzy niemieckich konwojującą ok. 3 tys. jeńców sowieckich, włoskich i jugosłowiańskich ze Stalagu 352 w Mińsku. Uwolniono jeńców, zdobyto duŜo broni. • Wilno, 7-13 VII 1944 - I i III Zgrupowanie oraz Garnizon Wilno walczy o miasto w ramach operacji • Ostra Brama, IX 1944- VIII 1945 - MłodzieŜ z rozwiązanych oddziałów Armii Krajowej Ziemi Wileńskiej (Okręgów Wileńskiego i Nowogródzkiego), zagroŜona aresztowaniami, zsyłką do ZSRR, deportacją lub poborem do Armii Czerwonej, organizuje się w partyzanckie oddziały samoobrony. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKRĘG WOŁYŃ ARMII KRAJOWEJ Okręg Wołyń, kryptonim "Hreczka", "Konopie" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Pierwsze inicjatywy konspiracyjne na Wołyniu pojawiły się juŜ 17 września 1939 r., natomiast siatki ZWZ zaczęły powstawać w lutym 1940 r. Organizowali je równolegle i niezaleŜnie od siebie działający z polecenia gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego płk Tadeusz Majewski „Śmigiel” oraz reprezentujący lwowski ZWZ-1 por. Kazimierz Jaźwiński „Blaks”. Obaj występowali jako komendanci Okręgu Wołyńskiego ZWZ. Wiosną 1940 r. obie siatki ZWZ zostały rozbite przez NKWD, a zdecydowanie większość członków aresztowana. Spowodowało to konieczność odbudowy konspiracji od podstaw po wkroczeniu 56 na te tereny Niemców. W latach 1939-1942 Okręg Wołyński ZWZ-AK wchodził w skład Obszaru Lwowskiego. 27 maja 1942 r. podporządkowany został bezpośrednio Komendzie Głównej AK. W końcu 1943 r. siatki AK działały juŜ na terytorium całego Wołynia. Podczas Akcji "Burza" z sił Okręgu utworzono 27 Wołyńską Dywizję Piechoty AK. Bezpośrednio przed wkroczeniem na Wołyń Sowietów w skład Okręgu Wołyńskiego AK wchodziły cztery inspektoraty złoŜone z trzynastu obwodów oraz jeden samodzielny ośrodek. W tym okresie Okręg Wołyński liczył ok. 15 tys. członków. W nocy z 3 na 4 stycznia 1944 r. Armia Czerwona przekroczyła na Wołyniu granicę polskosowiecką. Wołyńskie oddziały AK przystąpiły do realizacji akcji „Burza”, która na tym terenie trwała do lipca 1944 r. Główny cięŜar walk z Niemcami i Ukraińcami spoczął na powstałej w lutym 1944 r. 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, która liczyła 7,5 tys. Ŝołnierzy. Do maja 1944 r. jednostka ta biła się na Wołyniu, a następnie jej pododdziały przeszły na Polesie i Lubelszczyznę. Komendanci • mjr Brunon Rolke "Aspik" (luty 1942 - lipiec 1942) • p.o. komendanta por. Józef Guźniczak "Fiedia" (lipiec 1942 - wrzesień 1942) • płk Kazimierz Bąbiński "Luboń" (lipiec 1942 - luty 1944) Struktura organizacyjna • • • • • Inspektorat Rejonowy Kowel "Kuźnia" - Obwód Kowel-Miasto AK "Klin" - Obwód Kowel-Teren AK - Obwód Luboml AK "Kowadło" Inspektorat Rejonowy Łuck "Łuna" - Obwód Łuck AK "Łan" - Obwód Kiwerce AK "Łąka" - Obwód Horochów AK "Łom" - Obwód Włodzimierz Wołyński AK "Ława" Inspektorat Rejonowy Równe "Browar" - Obwód Równe AK "Błysk" - Obwód Zdołbunów AK "Brzeg" - Obwód Kostopol AK "Bór" Inspektorat Rejonowy Dubno "Dąbrowa" - Obwód Dubno AK "Dźwig" - Odcinek Dubno - Obwód Krzemieniec AK "Dzwon" Samodzielny Obwód Sarny AK "Staw" 57 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OBSZAR WARSZAWSKI PODOKRĘG WSCHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ Podokręg Wschodni, kryptonim "Struga", "Krynica" i "Gorzelnia" - struktura terenowa Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). SłuŜba Zwycięstwu Polski powstała w Warszawie 25 września 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okręg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrześniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło się w Obszarze Warszawskim ZWZAK krypt. „Folwark”. 58 Komendant • płk Hieronim Suszczyński "Szeliga" Struktura organizacyjna • • • Inspektorat Siedlce AK - Obwód Siedlce AK - Obwód Sokołów Podlaski AK Burza w inspektoracie 1 batalion pułku mjr Mariana Zawarczyńskiego "Ziemowita" atakował Niemców na drogach Siedlce-Międzyrzec Podlaski, Siedlce-Łuków, Siedlce-Łosice, Siedlce-Mińsk Mazowiecki. Plutony AK i BCh ośrodka Łosice broniły miejscowości i ostrzelały saperów usiłujących wysadzić most na rzece Toczna. Pod Wojnowem obroniono wiadukt kolejowy. W Krześlinie zdobyto magazyn uzbrojenia TODT. Działając wspólnie z oddziałami sowieckimi opanowano Wyczółki i Zbuczyn. Nie dopuszczono do teŜ pacyfikacji Wiśniewa. W Siedlcach działał oddział ppor. Czesława Dylewicza "Krukowskiego". Bronił on przed wysadzeniem katedrę, elekrownię i mosty. Nie dopuścił do wysłania 16 parowozów do Warszawy. Przy wsparciu czołgów sowieckich uderzył na oddziały niemieckie maszerujące szosa sokołowską. W szpitalu miejskim uratowano Ŝycie kilkudziesięciu rannym Ŝołnierzom Armii Czerwonej. Inspektorat Węgrów AK - Obwód Węgrów AK - Obwód Ostrów Mazowiecka AK Inspektorat Radzymin AK - Obwód Radzymin AK - "Rajski Ptak" - jednostka terytorialna Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Operowała na terenie powiatu radzymińskiego a takŜe gminy: Somianka, Pniewo, Wyszków i Łochów. Nosiła kryptonimy "Raróg", "Rajski Ptak" i "Burak". Najbardziej upowszechnioną nazwą obwodu jest "Rajski Ptak", która widnieje na sztandarach kół Światowego Związku śołnierzy AK z terenu byłego obwodu. NajwaŜniejszą władzą wojskową Obwodu AK "Rajski Ptak" była Komenda Obwodu. W obwodzie utworzono 3 Ośrodki, w kaŜdym z nich zorganizowano Komendy. KaŜdy Ośrodek składał się z 5-6 Placówek, które były najmniejszymi jednostkami organizacyjno-gospodarczymi. Placówka swoim zasięgiem obejmowała gminę lub niewielkie miasto. W Obwodzie powstało 17 takich Placówek. - Obwód Garwolin AK - "Gołąb" Obwód obejmował powiat garwoliński. Jego organizatorami byli: kpt. Czesław Benicki ps. "Komar" i chor. Narcyz Witczak-Witaczyński ps. "Kościesza" z 1 psk. Komendanci obwodu: por. Zygmunt śebracki ps. "śeliwa" (1939-1942) mjr. Władysław Szkuta ps. "Marcin", "Helena" (1942-1944) - Obwód Mińsk Mazowiecki AK Burza w podokręgu 26 lipca komendant obszaru warszawskiego gen. Albin Skroczyński - "Łaszcz" wydał rozkaz dowódcom podokręgów do realizacji akcji "Burzy". W rzeczywistości trwała ona od kilku dni. Dodatkowe zadania dotyczyły wsparcia powstania warszawskiego poprzez blokowanie jednostek niemieckich podąŜających do stolicy. 59 W podokręgu wschodnim planowano wystawienie Grupy Operacyjnej "Wschód" w składzie 8 Dywizji Piechoty AK i Mazowieckiej Brygady Kawalerii AK. Dowództwo objał płk Hieronim Suszyński "Szeliga". Sztab ulokował się w obwodzie mińskim, gdzie miała nastąpić koncentracja wszystkich zmobilizowanych oddziałów. 1 batalion pułku mjr Mariana Zawarczyńskiego "Ziemowita" atakował Niemców na drogach Siedlce-Międzyrzec Podlaski, Siedlce-Łuków, Siedlce-Łosice, Siedlce-Mińsk Mazowiecki. Plutony AK i BCh ośrodka Łosice broniły miejscowości i ostrzelały saperów usiłujących wysadzić most na rzece Toczna. Pod Wojnowem obroniono wiadukt kolejowy. W Krześlinie zdobyto magazyn uzbrojenia TODT. Działając wspólnie z oddziałami sowieckimi opanowano Wyczółki i Zbuczyn. 2 batalion 22 pp AK mjr Jerzego Sasina "Kopki" sformował się w lasach rucheńskich, repkowskich i Puszczy Sterdyńskiej. Zgrupowanie partyzanckie w lasach repkowskich swoją działalność ograniczyło do kilku potyczek. Zgrupowanie mjr. Czesława Majewskiego "Morro" w Puszczy Sterdyńskiej walczyło do 6 sierpnia. Wspólnie z 23 pułkiem ułanów rozbito pod Dzierzbami kolumnę samochodową, a pod Jagodnikiem niemiecką kompanię saperów. 60 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa PODOKRĘG ZACHODNI OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ Podokręg Zachodni, kryptonim "Hallerowo", "Hajduki" i "Cukrownia" - struktura terenowa Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). SłuŜba Zwycięstwu Polski powstała w Warszawie 25 września 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okręg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrześniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło się w Obszarze Warszawskim ZWZAK krypt. „Folwark”. Komendant • płk Franciszek Jachieć "Roman" Struktura organizacyjna • • Inspektorat Skierniewice AK - Obwód Skierniewice AK - Obwód Łowicz AK Obwód wchodził początkowo w skład Inspektoratu Rejonowego Skierniewice ZWZ i podlegał Komendzie Okręgu Łódź ZWZ. W lipcu 1940 został przekazany do Podokręgu Zachodniego „Hallerowo” Okręgu Warszawa–Województwo ZWZ. Komendanci Stefan Grzybowski ps. "Grzyb" - od grudnia 1939 do (najpierw jako dowódca powiatowy SZP, potem jako komendant Obwodu Łowicz ZWZ) kpt. sł. st. Jan Borowski ps. "Janusz", "Paweł" - od października 1940 (komendant Obwodu Łowicz ZWZ) Inspektorat Sochaczew AK - Obwód Sochaczew AK - Obwód Błonie AK - Obwód Grójec AK Nosił kryptonim "Głuszec". Zaszyfrowane rozkazy i meldunki przenosiła młodzieŜ naleŜąca do Szarych Szeregów. BieŜącą walkę, dywersję oraz wyroki śmierci na Niemcach i kolaborantach wykonywały Sekcje Specjalne AK, czyli tzw. Kedyw. W połowie marca 1944 aresztowany został szef kontrwywiadu Obwodu Grójec kpt. 61 Maciej Gabała ps. "Marek". 27 marca 1944 miała miejsce największa akcja zbrojna zorganizowana przez AK na terenie Grójca, mianowicie uwolnienie więźniów Gestapo z budynku "Caritas", w tym kaŜe Macieja Gabały. śaden z AK-owców nie zginął. Jeden z więźniów zmarł w kilka dni potem na skutek wcześniejszego pobicia przez Niemców podczas śledztwa. Komendantem Obwodu Grójec AK był wówczas kpt. Dionizy Rusek ps. "Halny" i "Grań". W odwecie za akcję Obwodu Grójec AK Niemcy rozstrzelali w Warszawie 20 zakładników. Planowali równieŜ rozstrzelać 50 Polaków na terenie powiatu grójeckiego, jednak tym planom sprzeciwił się starosta Werner Zimmermann. W połowie stycznia 1945 Grójec został "wyzwolony", a oddziały Armii Krajowej rozwiązane. Burza w podokręgu 26 lipca 1944 komendant obszaru warszawskiego gen. Albin Skroczyński - "Łaszcz" wydał rozkaz dowódcom podokręgów do realizacji "Burzy". W rzeczywistości trwała ona od kilku dni. Dodatkowe zadania dotyczyły wsparcia powstania warszawskiego poprzez blokowanie jednostek niemieckich podąŜających do stolicy. Z uwagi na duŜe zagęszczenie wojskiem nieprzyjaciela, podokręg zachodni takŜe nie miał moŜliwości prowadzenia szerszej działalności bojowej. Wykonano kilka akcji dywersyjnych na linii kolejowej Warszawa – Skierniewice. Na bazie zgrupowania stołpeckiego zorganizowano pułk "Palmiry-Młociny". Wykrwawił się on 21 i 22 sierpnia w ataku na Dworzec Gdański. Od 30 sierpnia do l września brał udział w walkach obronnych pod Pociechą. 2 i 3 września walczył z oddziałami RONA w Truskawcu i Marianowie. Pułk został rozbity 29 września w bitwie pod Jaktorowem. Do zgrupowania ppłk. Mieczysława Sokołowskiego "Grzymały" w lasach chojnowskich dołączyła kompania obwodu grójeckiego. W nocy z 18 na 19 sierpnia uderzała na Wilanów. Pozostałe oddziały odtwarzające 18 pułk piechoty z uwagi na pogarszające się warunki zostały zdemobilizowane. Próby utworzenia zgrupowania oddziałów obwodu błońskiego w lasach Ŝyrardowskich takŜe nie powiodły się. Operowały tam jedynie dwa oddziały leśne. W obwodzie łowickim oddział ppor. Stanisława Borowskiego "Maszynisty" w czasie marszu na Warszawę uległ rozbiciu. Pod koniec sierpnia przestały obowiązywać w podokręgu zachodnim zadania wynikające z planu "Burzy". Inspektoratom zlecono dostarczanie środków walki, amunicji i Ŝywności do Puszczy Kampinoskiej i lasów chojnowskich. 62 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 63 PODOKRĘG PÓŁNOCNY OBSZARU WARSZAWSKIEGO ARMII KRAJOWEJ Podokręg Północny, kryptonim "Olsztyn", "Tuchola", "Królewiec" i "Garbarnia" - struktura terenowa Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). SłuŜba Zwycięstwu Polski powstała w Warszawie 25 września 1939 r. W ramach ZWZ-AK Warszawa (wraz z powiatem) tworzyła Okręg Warszawa Miasto krypt „Wydra”, „Drapacz” (w sierpniu i wrześniu 1944 r. zmobilizowane siły tej struktury konspiracyjnej tworzyły Warszawski Korpus AK), a woj. warszawskie znalazło się w Obszarze Warszawskim ZWZAK krypt. „Folwark”. Komendant • ppłk Zygmunt Marszewski "Kazimierz". Struktura organizacyjna • • • • Inspektorat Płock AK - Obwód Płock Miasto AK - Obwód Płock Powiat AK - Obwód Sierpc AK Inspektorat Płońsk AK - Obwód Płońsk AK - Obwód Pułtusk AK Inspektorat Ciechanów AK - Obwód Ciechanów AK - Obwód Mława Działdowo AK Inspektorat Przasnysz AK - Obwód Przasnysz AK - Obwód Maków Mazowiecki AK Burza w podokręgu 26 lipca 1944 komendant obszaru warszawskiego gen. Albin Skroczyński - "Łaszcz" wydał rozkaz dowódcom podokręgów do realizacji "Burzy". W rzeczywistości trwała ona od kilku dni. Dodatkowe zadania dotyczyły wsparcia powstania warszawskiego poprzez blokowanie jednostek niemieckich podąŜających do stolicy. W podokręgu północnym zorganizowano dziewięć oddziałów partyzanckich. Organizowano niewielkie akcje bojowe na linii kolejowej Działdowo-Modlin. Jednostki podokręgu nie były w stanie prowadzić większej dywersji i atakować oddziałów niemieckich maszerujących na Warszawę. Planowano przerzucić je do Puszczy Kampinoskiej. Plan nie został jednak zrealizowany. 64 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 65 OBSZAR POŁUDNIOWO-WSCHODNI OKRĘG LWÓW ARMII KRAJOWEJ Okręg Lwów, kryptonim "Dukat", "Lira", "Promień" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Komendanci • ppłk Władysław Smereczyński (październik 1941 - 17 grudnia 1942), aresztowany • p.o. komendanta ppłk Adolf Galinowski (grudzień 1942 - marzec 1943) • płk Ludwik CzyŜewski (15 marca 1943 - 16 lutego 1944) • ppłk dypl. Stefan Czerwiński ps. "Stefan"(16 lutego 1944 - 31 lipca 1944) Kluczowe informacje 2 września 1939 r. gen. Marian Januszajtis rozpoczął tworzenie obejmującej Galicję i Wołyń Polskiej Organizacji Walki o Wolność, która następnie stała się podstawą Obszaru Lwoskiego ZWZ. Na przełomie 1939 i 1940 r. doszło do rozłamu, w którego wyniku w latach 1940-1941 istniały równolegle dwie wrogo nastawione wobec siebie organizacje: ZWZ-1 i ZWZ-2. W połowie 1939 r. NKWD zdołało głęboko spenetrować obie siatki, a nawet obsadzić najwaŜniejsze funkcje w sztabie Obszaru Lwowskiego ZWZ-1 swoimi współpracownikami. Działaniom tym towarzyszyła likwidacja niemal całej siatki terenowej ZWZ. Pod koniec grudnia 1942 gestapo rozbiło komendę Okręgu Lwowskiego. W połowie marca 1943 skierowano z Łodzi płk. Ludwika CzyŜewskiego "Juliana", "Franciszka", który objął stanowisko komendanta. Do końca 1943 r. siatka AK działała juŜ w całej Galicji. Na przełomie 1943 i 1944 r. w skład Obszaru Lwowskiego AK wchodziły trzy okręgi, zorganizowane w 14 inspektoratów i 45 obwodów. Stan organizacyjny wynosił ok. 28 tys. członków (Okręg Lwowski – ok. 12 tys., Okręg Tarnopolski – ok. 12 tys., Okręg Stanisławowski – ok. 4 tys.) Specyfiką pracy podziemnej na tym terenie było narastające z czasem zagroŜenie ze strony podziemia ukraińskiego. Wiosną 1943 r. oddziały UPA rozpoczęły się na Wołyniu tzw. Antypolską akcję, która w 1944 r. objęła cały Obszar Lwowski AK. Jej celem było usunięcie Polaków z terenów, które OUN uznawało za „etnicznie ukraińskie”. Polskie podziemie, do momentu rozpoczęcia akcji „Burza’, zostało zmuszone do zaangaŜowania powaŜnych sił (w przypadku Wołynia niemal wszystkich), do obrony polskiej ludności cywilnej. Pod koniec 1943 okręg liczył około 15 300 ludzi w sztabach i jednostkach liniowych. Oddziały AK okręgu miały w ramach "Burzy" utworzyć jednostki naleŜące do 5 Lwowskiej Dywizji Piechoty, stacjonującej przed wojną w mieście. W Galicji na początku marca 1944 r. jako pierwsze do akcji „Burza” przystąpiły oddziały zbrojne Okręgu Tarnopolskiego. Brały one m.in. udział w walkach o Tarnopol, Kołomyję, Mikulińce, wspomagały teŜ Armię Czerwoną w bitwie pod Brodami. Największe siły AK zostały zgrupowane w okolicach Lwowa i między 22 a 27 lipca 1944 r. razem z oddziałami Armii Czerwonej wypierały Niemców z tego miasta. 66 31 lipca 1944 r. podczas wspólnej odprawy Sowieci uwięzili komendanta Obszaru Lwowskiego gen. Filipkowskiego oraz dwudziestu wyŜszych dowódców AK. Następnie rozpoczęły się masowe aresztowania akowców. Prace organizacyjne zostały całkowicie zamroŜone. Struktura okręgu • • • • • • • Inspektorat Lwów-miasto: Dzielnica Śródmieście, Dzielnica Północna, Dzielnica Południowa, Dzielnica Wschodnia, Dzielnica Zachodnia Inspektorat Lwów-powiat, Inspektorat Północny - siedziba: Kamionka Strumiłowa, Obwód Kamionka Strumiłowa AK, Obwód Radziechów AK, Obwód Sokal AK Inspektorat Wschodni AK: Obwód Krasne, Obwód Brody, Obwód Przemyślany Inspektorat Południowy-Bóbrka: Obwód Bóbrka AK, Obwód Siemianówka AK, Obwód Przemyślany AK Inspektorat Północo-Zachodni - siedziba Rawa Ruska, Obwód Rawa Ruska AK, Obwód śółkiew AK, Obwód Lubaczów AK Inspektorat Zachodni: Obwód Gródek Jagielloński AK, Obówd Mościska AK, Obwód Jaworów AK, Obwód Rudki-Komarno AK Inspektorat Południowo-Zachodni: Obwód Drohobycz-Borysław AK, Obwód StryjSkole AK, Obwód Sambor AK Oddziały leśne • 19 pułk piechoty (4 kompanie), Inspektorat Północno-Zachodni • 26 pułk piechoty (7 kompanii), Inspektorat Zachodni • 40 pułk piechoty (5 kompanii), Inspektorat Południowy • 14 pułk ułanów (4 szwadrony), Dzielnica Wschodnia • Oddział leśny Kedywu "Szary" (3 kompanie) 67 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKRĘG STANISŁAWÓW ARMII KRAJOWEJ Okręg Stanisławów, kryptonim "Kawon", "Karaś", "Struga", "Światła" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Komendanci • por. Jan Wyszyński "Roman Leszczyński" (komendant Okręgu ZWZ-2 Stanisławów do marca 1940)[6] • ppłk Jan Rogowski "Włodzimierz" (20 stycznia 1942 - 10 listopada 1942) • 11 listopada 1942 - 15 stycznia 1943, vacat • kpt. Władysław Herman "śuraw" ( 15 stycznia 1943 - 31 lipca 1944) Okręg rozwijał się w trudnych warunkach geopolitycznych. Jego inspektoraty, połoŜone nad granicą, inwigilowane były przez NKWD i inne słuŜby specjalne ZSRR. W 1942 i ponownie w 1943 Niemcy rozbili sztab okręgu, aresztując jego kadrę. Do organizowania nowego sztabu KG AK delegowała z Warszawy nowych oficerów. W planach operacyjnych Obszaru Lwowskiego AK do jego zadań zaliczano unieruchomienie przez przynajmniej trzy dni węzłów kolejowych w Stanisławowie i Chodorowie, telekomunikacji oraz ruchu na szosach Podkarpacia. Rozpatrywano teŜ opanowanie Stanisławowa. Okręg otrzymał równieŜ zadanie osłony ludności polskiej przed nasilającymi się o pogromami Polaków ze strony UPA. Na początku marca 1944 okręg stanisławowski liczył ponad 5 tys. ludzi w szeregach AK oraz około 2 tys. osób cywilnych w szeregach samoobrony, uzbrojonych 300 karabinów i 2000 granatów. Zorganizowany był w 90 plutonów pełnych i 16 szkieletowych. 10 marca 1944 komendant okręgu kpt. Herman wydał rozkaz operacyjny do "Burzy". Struktura organizacyjna w 1944 • • Inspektorat Stanisławów AK - Obwód Stanisławów Powiat - Obwód Tłumacz - Obwód Rohatyn Inspektorat Kołomyja AK - Obwód Kosów-Kołomyja - Obwód Horodenka-Śniatyn - Obwód Nadwórna Akcja Burza w Inspektoracie rozpoczęła się w marcu 1944. Walczyło ok. 900 zaprzysięŜonych Ŝołnierzy podziemia w tym ok. 500 członków samoobrony. 68 • • Inspektorat Stryj AK - Obwód Stryj - Obwód śydaczów - Obwód Dolina - Obwód Kałusz Samodzielny Obwód Stanisławów-Miasto 30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzając trzy podokręgi. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 69 OKRĘG TARNOPOL ARMII KRAJOWEJ Okręg Tarnopol, kryptonim "Komar", "Tarcza", "Ton" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Komendanci • p.o. kpt Mieczysław Widajewicz "Czerma", • ppłk/płk Franciszek Studziński "Radwan", • płk Jan Majewski "Szmigiel", • płk Bruno Rolke "As", • płk dypl. Kazimierz Bębiński "Luboń", • ppłk Jan Kiwerski "Oliwa", • mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter "śegota", • płk Jan Kotowicz "Twardy". • kpt. Franciszek Garwol (komendant podokręgu) Okręg Tarnopolski AK obejmował tereny przedwojennego województwa tarnopolskiego. Przez jego tereny przebiegała strategiczna linia kolejowa Lwów-Tarnopol-Kijów, którą zaopatrywano Grupę Armii "Północna Ukraina". Podobne znaczenie miały magistrale drogowe. KaŜda dywersja w systemie komunikacji była dotkliwym ciosem dla armii niemieckiej. Wiosną 1943 w okręgu funkcjonowały 222 plutony. Łącznie siły okręgu to ok. 11100 Ŝołnierzy, w tym 72 oficerów, 134 podchorąŜych i 1930 podoficerów. W 1943 komenda okręgu prowadziła intensywne przygotowania do "Burzy", trafnie prognozując, Ŝe na początku 1944 Rosjanie wkroczą na teren okręgu. Znaczna część sił znajdowała się pod bronią w terenie, osłaniając skupiska ludności polskiej przed atakami UPA. Organizacja okręgu • • Inspektorat Tarnopol AK - Obwód Tarnopol - Obwód ZbaraŜ - Obwód Trembowola - Obwód Skałat Inspektorat Złoczów AK - Obwód Złoczów - Obwód Brody - Obwód Zborów - Obwód Busk (Kamionka) W końcu 1943 stan osobowy Inspektoratu osiągnął liczbę około 3200 ludzi zorganizowanych w 20 kompanii i pięć samodzielnych plutonów. W ośrodku "Kedywu" działało 13 bojowych oddziałów dyspozycyjnych, to jest 52 patrole, kaŜdy w składzie dowódca i pięciu Ŝołnierzy. 70 • • W ramach Akcji Burza odtwarzał 52 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem por. Michała Horvatha "Kmicica". Inspektorat BrzeŜany AK - Obwód BrzeŜany - Obwód Podhajce W ramach Akcji Burza odtwarzał 51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych pod dowództwem por. Antoniego Fanderowskiego "Wana". Liczył ok. 700 Ŝołnierzy. Inspektorat Czortków AK - Obwód Czortków - Obwód Buczacz - Obwód Borszczów - Obwód Zaleszczyki - Obwód Kopczyńce 30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzajac trzy podokręgi. Powstał Podokręg Tarnopol AK. Dowództwo podokręgu przeniosło się do Lwowa. Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 71 OBSZAR ZACHODNI OKRĘG POMORZE ARMII KRAJOWEJ Okręg Pomorze, kryptonim "Borówki", "Pomnik" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Kluczowe informacje Zręby Okręgu Pomorze stworzył w październiku 1939 r. emisariusz Dowództwa Głównego SZP płk Tadeusz Majewski „Śmigiel”. Do stycznia 1940 r. organizacja funkcjonowała pod nazwą SZP w woj. pomorskim, następnie jako Okręg Pomorze ZWZ, od lutego 1942 r. AK. Od wiosny 1941 r. wszedł on wspólnie z Okręgiem Poznań w skład Obszaru Zachodniego ZWZ. Okręg pokrywał się z terytorium przedwojennego woj. pomorskiego i Wolnego Miasta Gdańsk, podlegały mu takŜe dwa podokręgi eksterytorialne: Szczecin i Królewiec. W drugiej połowie 1943 r. Okręg liczył 18 tys. Ŝołnierzy. Na przełomie 1944 i 1945 r. w jego skład wchodziły podokręgi Północno-Zachodni i Południowo-Wschodni, złoŜone z ośmiu inspektoratów dzielących się na 25 obwodów. Komendanci • mjr Józef Ratajczak "Karolczuk", • p.o. kpt Józef Chyliński "Kamień", • płk Rudolf Ostrihansky "Aureliusz", • płk Janusz Pałubicki "Piorun", "Janusz" . Struktura organizacyjna Podokręg Południowo-Wschodni • • • • • Inspektorat Toruń AK - Obwód Toruń Powiat - Obwód Toruń Miasto - Obwód Inowrocław Inspektorat Włocławek AK - Obwód Włocławek - Obwód Nieszawa - Obwód Rypin - Obwód Lipno Inspektorat Grudziądz AK - Obwód Grudziądz - Obwód Chełmno - Obwód Wąbrzeźno Inspektorat Brodnica AK - Obwód Brodnica - Obwód Nowe Miasto Lubawskie Podokręg Połnocno-Zachodni Inspektorat Chojnice AK - Obwód Chojnice - Obwód Tuchola - Obwód Sępólno Krajeńskie 72 • • • • • Inspektorat Gdynia AK - Obwód Gdynia Port i Miasto - Obwód WybrzeŜe - Obwód Kartuzy Inspektorat Gdańsk Wolne Miasto AK (struktura szkieletowa) Inspektorat Gdańsk Miasto AK Inspektorat Tczew AK - Obwód Tczew - Obwód Starogard Gdański - Obwód Kościerzyna Inspektorat Bydgoszcz AK - Obwód Bydgoszcz Miasto - Obwód Bydgoszcz Powiat - Obwód Szubin - Obwód Wyrzysk - Na przełomie 1944/1945 Obwód Wyrzyski liczył ponad 900 zakonspirowanych członków. Działali w niezwykle trudnych warunkach, bez terenów leśnych i w otoczeniu wielu Niemców, a jednak prowadzili akcję sabotaŜową i ograniczoną dywersyjną. Z końcem lipca 1944 r. na zrzutowisku w JadwiŜynie przyjęto kuriera z Londynu Jana Nowaka-Jeziorańskiego, którego następnie odstawiono do Warszawy. Opiekowano się równieŜ skoczkami radzieckimi. W styczniu 1945 członkowie AK wspierali oswobodzenie Nakła i kierowali wojska radzieckie na niemieckie pozycje. Wielu z nich za konspiracyjną działalność trafiło później do więzień, między innymi, w Potulicach. - Obwód Świecie - Grupa AK w Pile Okręgowi Pomorze AK podlegały teŜ dwa podokregi eksterytorialne: Szczecin i Królewiec. 73 Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa OKRĘG POZNAŃ ARMII KRAJOWEJ Okręg Poznań, kryptonim "Pałac", "Parcela", "Letnisko" - okręg wojskowy Sił Zbrojnych w Kraju (SłuŜby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej). Okręg Poznań ZWZ-AK został powołany rozkazem płk. Stefana Roweckiego „Grabicy” z 6 czerwca 1940 r. jako kontynuacja Komitetu ZWZ w Poznaniu. W połowie 1943 r. w okresie największego rozwoju, siatka Okręgu Poznań ZWZ-AK liczyła ponad 10 tys. Ŝołnierzy. Struktura terytorialna Okręgu uległa częstym zmianom na skutek aresztowań, zrywania kontaktów organizacyjnych i odbudowy lokalnych siatek. Komendanci • ppłk Rudolf Ostrihansky ps. "Ludwik" • p.o. kpt/mjr Wacław Kotecki ps. "Wawrzyn" • mjr Glinka ps. "Rówiec" • p.o. por. Tadeusz Janowski ps. "Wojnar" • por./kpt Jan Kamiński ps. "Czarny" • płk Henryk Kowalówka ps. "Dziedzic" (II 1942 - I 1944) • ppłk Andrzej Rzewuski "Przemysław" (1945) Struktura organizacyjna w 1944/1945 • • • • Inspektorat Poznań AK - Obwód Północ - Obwód Zachód - Obwód Wschód - Samodzielny Obwód Poznań Powiat Inspektorat Ostrów Wielkopolski AK - Obwód Ostrów Wielkopolski Powiat - Obwód Ostrów Wielkopolski Miasto - Obwód Kalisz Inspektorat Krotoszyn AK - Obwód Krotoszyn - Obwód Gostyń (struktura szkieletowa) - Obwód Rawicz (struktura szkieletowa) Inspektorat Zachód AK - Obwód Nowy Tomyśl (struktura szkieletowa) - Obwód Międzychód (struktura szkieletowa) - Obwód Czarnków - Obwód Wągrowiec (struktura szkieletowa) - Obwód Oborniki (struktura szkieletowa) 74 • • • • • • • • - Obwód ChodzieŜ (struktura szkieletowa) - Obwód Szamotuły (struktura szkieletowa) Inspektorat Jarocin AK - Obwód Jarocin - Obwód Pleszew Inspektorat Leszno AK - Obwód Leszno - Obwód Kościan - Obwód Wolsztyn (struktura szkieletowa) Działał do lipca 1944, następnie rozbity. W 1945 odtworzony w ramach WSGO "Warta". Inspektorat Środa AK - Obwód Środa (struktura szkieletowa) - Obwód Śrem (struktura szkieletowa) - Samodzielny Obwód Środa (struktura szkieletowa) Inspektorat Gniezno AK Inspektorat Konin-Turek AK - Obwód Turek - Obwód Konin - Obwód Koło Samodzielny Obwód Września (struktura szkieletowa) Samodzielny Obwód Mogilno (struktura szkieletowa) Samodzielny Obwód Zewnętrzny Reduta Źródła: [1] Atlas Polskiego Państwa Niepodległościowego, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa - Lublin 2007 [2] http://pl.wikipedia.org/wiki/Armia_Krajowa 75 CZĘŚĆ 3 ŚWIATOWY ZWIĄZEK śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ 76 1. WYBRANE INFORMACJE INFORMACJE WSTĘPNE Światowy Związek śołnierzy Armii Krajowej załoŜono na I Walnym Zjeździe w dn. 14-15 marca 1990 r. z połączenia Stowarzyszenia śołnierzy Armii Krajowej, Związku śołnierzy Armii Krajowej oraz organizacji kombatanckich na obczyźnie. Obecnie Związek jest największym w kraju stowarzyszeniem kombatanckim zrzeszającym byłych Ŝołnierzy Armii Krajowej oraz członków organizacji niepodległościowych, które kontynuowały tę walkę po rozwiązaniu AK. Przyjmuje takŜe jako członków nadzwyczajnych - osoby wyznające ideały AK i działające na rzecz ich utrwalenia w społeczeństwie polskim. Światowy Związek śołnierzy Armii Krajowej wraz ze Związkiem Inwalidów Wojennych oraz Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych naleŜy do Światowej Federacji Kombatantów. Głównym celem organizacji jest obrona godności imienia i pamięci Ŝołnierzy AK. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w., po zorganizowaniu środowisk, kół i okręgów Związek liczył ponad 80 tys. członków, w roku 2008 – ok. 35 tys. W chwili obecnej (sierpień 2010 r.) członkami Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej jest ok. 15 tysięcy osób ze staŜem Ŝołnierskim w szeregach Armii Krajowej , a ponadto są jeszcze członkowie związku z naboru powojennego. Członkowie nadzwyczajni to około 7 tysięcy osób. Związek utrzymuje kontakt z 80. kombatantami AK Ŝyjącymi na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Struktury Związku tworzy 36 okręgów, w których pracuje 559 kół. Wśród okręgów jest pięć „bez ziemi”: Wileński, Poleski, Nowogródzki, Wołyński i Lwowski. 77 NajwyŜszą władzą Związku jest Zjazd Delegatów, a w okresach między zjazdowych władzę sprawują Rada Naczelna i Zarząd Główny oraz Główna Komisja Rewizyjna i Główny Sąd KoleŜeński. Członkowie tych ciał są wybierani przez kolejny Zjazd Delegatów na okres trzyletni. Operacyjnie działalnością Związku kieruje Prezes Zarządu Głównego, oraz 13 osobowe Prezydium Zarządu Głównego. Raz na trzy miesiące zbiera się Zarząd Główny, którego członkami, prócz wyŜej wymienionych, są prezesi istniejących Okręgów Związku. Rada Naczelna zbiera się w okresach kwartalnych i sprawuje statutowy nadzór nad działalnością ZG. Okręgi mają własne zarządy i działają autonomicznie na swoim terenie, Zarząd Główny jedynie koordynuje ich pracę. ZADANIA PROGRAMOWE Światowy Związek śołnierzy Armii Krajowej mimo postępującego kurczenia się zasobów kadrowych realizuje szereg zadań programowych. Do nich przede wszystkim naleŜy zaliczyć: 1. Dbałość o przyszłość Polski, jej rozwój i bezpieczeństwo. Stwierdzono podstawowe braki w wychowaniu młodego pokolenia, w poczuciu toŜsamości narodowej w wiedzy o prawdziwej i pełnej historii Polski - kraju w którym mieszkają. Dowodem tego była alarmująca informacja w ostatnich dniach, Ŝe w badaniach przeprowadzonych z okazji 78 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. rocznicy napaści sowieckiej na Polskę 17 września 1939 r połowa zapytywanych nic nie potrafiła na ten temat powiedzieć. W tej tak waŜnej sprawie dotyczącej prawdziwej i pełnej historii Związek : Rozpoczął i prowadzi wspólnie z Oficyną wydawniczą RYTM działalność – serie popularno-naukową małego formatu tzw. kieszonkowych pt. Dowódcy Armii Krajowej, słynne akcje i bitwy, dotychczas ukazało się 8 tytułów, a następne w przygotowaniu. KsiąŜeczki te zdobyły duŜą popularność i są czytane przez młodych oficerów (współpraca z MON), nauczycieli historii i młodzieŜ. Zorganizował i uruchomił wspólnie z Fundacją PPP Księgarnię Warszawską posiadającą największy wybór o tematyce historycznej w Warszawie, a nawet w Polsce. Wydaje co miesiąc od prawie 20 lat Biuletyn Informacyjny jako kontynuację z okresu wojny i okupacji. Pismo to znajduje odbiorców w kraju i zagranicą. Miara wartości pisma jest przyznanie przez Ministerstwo Obrony Narodowej prestiŜowej nagrody – „Odznaki Honorowej i Medalu Pamiątkowego Kustosza Tradycji, Sławy i Chwały OręŜa Polskiego”. Co miesiąc wydaje tzw. Wiadomości przeznaczone specjalnie dla członków i sympatyków naszej organizacji w postaci miesięcznik Biuletyn Informacyjny AK. Kontynuuje i rozszerza działalność tzw. Klubów Historycznych im. gen. S. Roweckiego „Grota” i Armii Krajowej których w kraju działa aktualnie około 30. Kluby te gromadzą młodzieŜ a szczególnie społeczeństwo zainteresowane historią ostatnich zdarzeń łącznie z wojną w Polsce. Przeprowadza liczne sesje historyczne, zarówno w terenie jak i w Warszawie, a takŜe za granią. Znaczna z nich cześć jest upamiętniona wydawnictwami tzw. posesyjnymi. Obejmujące poza referatami szeroką dyskusję. Upamiętnia dzieje i etos Armii Krajowej poprzez renowację i budowę nowych pomników, tablic pamiątkowych w całym kraju przy współpracy i pomocą Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Opiekuje się i utrzymuje stałe kontakty z ponad 500 szkołami noszącymi imię Armii Krajowej przesyłając im publikację oraz współpracując z nauczycielami w ramach spotkań z młodzieŜą. W wyŜej wymienionych działaniach Związek współpracuje i otrzymuje znaczącą pomoc z Instytutu Pamięci Narodowej. Do innych działań Związku naleŜy zaliczyć: 1. Powołanie Fundacji Filmowej Armii Krajowej, która w ciągu kilkunastu lat zainicjowała i doprowadziła do realizacji 20 filmów o tematyce historycznej z najnowszych dziejów Polski w szczególności o Armii Krajowej. 2. Powołanie Fundacji Polskiego Państwa Podziemnego z myślą o wspieraniu działań Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej, która w krótkim czasie osiągnęła znaczne efekty. 3. Szczególną troską związku jest zapewnienie swoim członkom pomocy socjalnej i opieki medycznej, których znaczna część znajduje się w trudnych warunkach bytowych i są cięŜko chorzy. W tej dziedzinie udało się, po usilnych staraniach uzyskać znaczące wsparcie ze strony urzędów i instytucji rządowych i pozarządowych. 79 W naszych działaniach naleŜy podkreślić współprace i zrozumienie od najwyŜszych władz – Prezydenta RP, Kancelarii Prezydenta, Ministerstwa Obrony Narodowej, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Narodowego Centrum Kultury oraz Instytutu Pamięci Narodowej. Pozwala to nam na realizację szerokich programów związanych z dbałości o przyszłość i bezpieczeństwo Polski. PREZESI ŚWIATOWEGO ZWIĄZKU śOŁNIERZY ARMII KRAJOWEJ Zdjęcie Stopień Imię i nazwisko Pseudonim Okres pełnienia funkcji gen. bryg. Wojciech Borzobohaty Jelita, Wojan 14.03.1990 10.01.1991 gen. bryg. Aleksander Tyszkiewicz Góral 1991 - 17.02.1995 gen. bryg. Stanisław Karolkiewicz Szczęsny, Rylski, Christowski 1995 - 18.07.2005 płk Czesław Cywiński Skowronek, Ryszard 19.07.2005 10.04. 2010 por. Stanisław Oleksiak Kozic 15.05.2010 - 80 Wojciech Borzobohaty Wojciech Borzobohaty (ur. 19 lipca 1908 r. w Wilnie, zm. 10 stycznia 1991 w Warszawie), generał brygady, kombatant, od 1926 Ŝołnierz Wojska Polskiego, Armii Krajowej ps. „Jelita”, „Wojan”, pierwszy prezes Zarządu Głównego Światowego Związku śołnierzy AK. Syn Konstantego Franciszka herbu Jelita (1863-1927) i Marii Dominiki Szrejber (1873-1942). Miał dziewięcioro rodzeństwa m.in. brata Adama Borzobohatego i siostrę Kazimierę Radziszewską. Absolwent podchorąŜówki artylerii w Toruniu w 1930. SłuŜbę liniową pełnił w 3. pac w Wilnie. W latach 1937-1939 studiował w WyŜszej Szkole Wojennej w Warszawie. Jako kapitan dyplomowany, uczestniczy w wojnie 1939 roku, w sztabach Grupy Operacyjnej generała Skwarczyńskiego, a następnie w Dowództwie Armii generała Piskora pełni funkcję oficera operacyjnego. Przemierza z nimi w cięŜkich walkach szlak bojowy wiodący przez całą kielecczyznę, aŜ za Wisłę. W boju pod IłŜą zostaje ranny. Wojna dla Jego współtowarzyszy broni zakończyła się 20 września pod Tomaszowem Lubelskim rozwiązaniem jednostki. On jednak nie poszedł do niewoli. Po przedarciu się do oblęŜonej Warszawy, 27 września natychmiast wchodzi do roboty konspiracyjnej. Pod pseudonimem "Jelita", w szeregach SłuŜby Zwycięstwu Polski, a następnie w Związku Walki Zbrojnej i w Armii Krajowej, pełni odpowiedzialną funkcję szefa wydziału III operacyjnego Komendy Warszawa-Miasto, a potem Obszaru Warszawskiego. W listopadzie 1943 r. Komendant Główny Armii Krajowej gen. Bór, kieruje majora Borzobchatego na szefa sztabu Okręgu Radomsko-Kieleckiego. "Wojan", bo taki miał juŜ wówczas pseudonim, wraca na znane sobie z września 1939 r. szlaki bojowe. Wraca w region stanowiący potęŜny bastion walki z okupantem. Na kielecczyźnie zastaje Go teŜ akcja Burza. Wraz z całym Korpusem Kieleckim Armii Krajowej, na stanowisku szefa sztabu i zastępcy dowódcy Korpusu, wychodzi z konspiracji w pole, gdzie w otwartych walkach pozostaje do października 1944 r. We wrześniu został awansowany do stopnia podpułkownika. W styczniu 1945 r. przeŜywa wraz ze wszystkimi gorycz rozwiązania Armii Krajowej. Po powołaniu przez Londyn tajnej organizacji: Delegatura Sił Zbrojnych na Kraj, staje znowu do walki o niepodległość. Pełni funkcje szefa sztabu płk. Rzepeckiego w Delegaturze. Był to juŜ ostatni etap Jego walki z bronią w ręku. W czerwcu 1945 r. zostaje w Warszawie aresztowany i cięŜko raniony w czasie próby ucieczki. Skazany na karę śmierci, a po ułaskawieniu więziony na Rakowieckiej, w Rawiczu i we Wronkach do końca 1953 r. w pełni zrehabilitowany został decyzją Sądu NajwyŜszego PRL z 14 maja 1965. Z mocno nadszarpniętym zdrowiem, w trudnych warunkach, musiał zarabiać na Ŝycie rodziny, pracując cięŜko fizycznie. 81 Po 1956 r., wykorzystując chwilowe zmiany, stara się o przywrócenie godności ludziom i sprawiedliwą ocenę Armii Krajowej.AngaŜuje się w weryfikację stopni i odznaczeń Ŝołnierzy Okręgu Radomsko-Kieleckiego. Zbiera materiały by w następnych latach wydać pierwszą w Polsce monografię okręgu akowskiego o tytule JODŁA. W niełatwych warunkach tamtego okresu utrzymuje bliskie kontakty z jawnymi, choć nieformalnymi środowiskami Ŝołnierzy swojego Okręgu. A kiedy wreszcie zaświtała nadzieja wolności, przystępuje do zrzeszania, juŜ oficjalnie, wszystkich Ŝołnierzy Armii Krajowej. Był to okres niezwykłej aktywności Pułkownika. To właśnie pod Jego przewodnictwem dokonany został waŜny akt zjednoczenia się dwu największych organizacji akowskich. To On osobiście zacieśniał kontakty ze środowiskami AK zagranicą. Zabiegał o dobre imię i pozycję Związku i miał jeszcze wiele planów i inicjatyw do realizacji. Był przy tym człowiekiem niezwykle skromnym i kiedy niejednokrotnie padały propozycje wystąpienia o naleŜny mu awans, odrzucał je, czekając na uregulowanie tych spraw dla całej rzeszy Ŝołnierzy Armii Krajowej. Pomimo dolegliwości swojego wieku, nie oszczędzał siebie, czuł się stale na posterunku i na nim teŜ zastała Go śmierć. Zmarł w przeddzień wyjazdu do Francji, gdzie miał realizować waŜną inicjatywę współpracy Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej z kombatantami francuskimi. W 45 lat po zakończeniu czynnej słuŜby, pułkownik dyplomowany Wojciech Borzobohaty, doczekał się moralnego zadośćuczynienia u Władz Wolnej Rzeczypospolitej. Decyzją Prezydenta został dziś, pośmiertnie odznaczony KrzyŜem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a rozkazem Ministra Obrony Narodowej awansowany do stopnia generała brygady. Przy trumnie stanęły poczty sztandarowe. Prezentowała bron kompania honorowa WP. Wygłosił kazanie ksiądz biskup. Obecni byli generałowie, wyŜsi urzędnicy państwowi. Przybyły tysiące Jego podkomendnych. Jak wiele czasu musiało upłynąć, by Ojczyzna pochyliła się z uznaniem nad swoim wiernym Synem. śonaty z Danutą Zofią Pulwarską (sierŜ. PSZ Virtuti Military V kl. 1939-1945), syn Wojciech. Źródła: Materiały Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Borzobohaty http://portalwiedzy.onet.pl/124,,,,borzobohaty_wojciech,haslo.html Aleksander Tyszkiewicz Aleksander Tyszkiewicz, Przewodniczący Rady Porozumienia śołnierzy Armii Krajowej, pierwszy Prezes Zarządu Głównego Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej, Przewodniczący Rady Kombatantów przy Prezydencie RP Urodził się 3 marca 1919 r. w Warszawie. Ojciec - Ŝołnierz wojny 1920 r., trzykrotnie odznaczony KrzyŜem Walecznych, w okresie międzywojennym i w czasie obrony Warszawy naleŜał do grona najbliŜszych współpracowników Prezydenta Stefana Starzyńskiego. Matka, w czasie okupacji opiekunka więźniów, Ŝołnierz AK, w Powstaniu Warszawskim pełniła słuŜbę jako sanitariuszka. Aleksander w 1937 roku ukończył Gimnazjum Towarzystwa Ziemi Mazowieckiej) przy ul. 82 Klonowej. Po maturze zostajje przyjęty do Szkoły PodchorąŜych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu a następnie, jako oficer rezerwy, słuŜy w 1 Pułku SzwoleŜerów Józefa Piłsudskiego - najbardziej elitarnej jednostce wojskowej II Rzeczypospolitej. W 1939 roku utworzony zostaje w okolicach Garwolina drugi rzut Pułku. Dywizjon SzwoleŜerów, w którym dowódcą plutonu jest ppor. Aleksander Tyszkiewicz, wraz z Warszawskim Pułkiem Ułanów, wchodzą w skład Warszawskiej Brygady Kawalerii. SzwoleŜerowie toczą zacięty bój pod Krasnobrodem, torując sobie drogę na Zamość. Ponoszą powaŜne straty w zabitych i rannych walcząc z obu najeźdźcami. W październiku 1939 r. Pułk przechodzi do walki konspiracyjnej. Aleksander Tyszkiewicz, jako Ŝołnierz ZWZ-AK, przybiera pseudonim "Góral" ku upamiętnieniu poległego kolegi noszącego takie nazwisko. W 1 Pułku SzwoleŜerów, wchodzącym w skład V Obwodu Warszawa-Mokotów Rejon I pełni kolejno funkcje dowódcy plutonu kadrowego, a następnie dowódcy szwadronu. Powstanie Warszawskie Pułk rozpoczyna natarciem na koszary szwoleŜerów. Po załamaniu się natarcia dowódca Pułku ze szwadronami 3, 4 CKM wycofał się do Lasów Chojnowskich, natomiast szwadrony 1 i 2 jako Dywizjon pod dowództwem por. Aleksandra Tyszkiewicza przebiły sie na Górny Mokotów gdzie w rejonie ulic Belgijskiej, Puławskiej, Konduktorskiej i Dolnej utrzymały swoje pozycje aŜ do kapitulacji Powstania. Za walkę w szeregach AK Aleksander Tyszkiewicz otrzymał KrzyŜ Virtuti Militari oraz szereg innych odznaczeń bojowych. W czasie okupacji ukończył Tajne Studia Politechniczne, uzyskując tytuł inŜyniera mechanika. Po wojnie pracuje w Bytomskich Zakładach Budowy Maszyn, jest konstruktorem w Centralnym Biurze Konstrukcji Maszyn, pełni funkcję Głównego technologa w Zakładach Ursus i projektanta w Biurze Projektów WyposaŜenia Odlewni. Przez 5 lat wykłada na Politechnice w Annaba w Algierii. Jest współorganizatorem Światowego Związku śołnierzy AK, w którym pełni funkcje Prezesa Zarządu Okręgu Warszawa oraz Wiceprezesa Zarządu Głównego a następnie Prezesa Zarządu Głównego ŚZśAK. Jest współtwórcą i Przewodniczącym Porozumienia Organizacji śołnierzy AK. Wchodzi w skład Rady Kombatantów przy Szefie Urzędu do Spraw Kombatantów i osób Represjonowanych kierując jej- pracami jako z-ca przewodniczącego. W 1994 r. Prezydent RP Lech Wałęsa powołuje do Ŝycia Społeczną Radę Kombatantów przy Prezydencie RP, powierzając płk Aleksandrowi Tyszkiewiczowi funkcję przewodniczącego. Zmarł nagle 17 lutego 1995 r. Stanisław Karolkiewicz Stanisław Karolkiewicz ps. Szczęsny, Rylski, Christowski (ur. 21 sierpnia 1918 w Tworkowicach, zm. 22 stycznia 2009 w Warszawie) – Ŝołnierz Armii Krajowej, generał brygady Wojska Polskiego, działacz WiNu, współzałoŜyciel i prezes Światowego Związku śołnierzy AK. Dzieciństwo i młodość Urodził się 21 sierpnia 1918 w Tworkowicach k. Ciechanowca, syn Aleksandra i Zofii z domu Mirkowicz. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Drohiczynie. Przed wojną ukończył gimnazjum. Działał w harcerstwie. Latem 1939 wstąpił do Ochotniczych Hufców Obrony w Mikołowie. 83 II wojna światowa Brał udział w kampanii wrześniowej 1939. Po powrocie na Podlasie od jesieni 1939 działa w antysowieckiej partyzantce. Był m.in. dowódcą kompanii w 77. Pułku Piechoty AK oraz dowódcą grupy w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, uczestniczył w wielu akcjach bojowych i operacji „Ostra Brama”. Ujęty przez NKWD był więziony w Białymstoku i w Twierdzy Brześć. Wolność odzyskał w czerwcu 1941 po wybuchu wojny niemieckosowieckiej. Podczas okupacji niemieckiej utworzył w Ciechanowcu druŜynę dywersyjną, którą szkolił, przekształconą później w pluton w organizacji Konfederacja Narodu. śołnierz Uderzeniowych Batalionów Kadrowych. W UBK ukończył kurs PodchorąŜych Rezerwy Piechoty i mianowany ppor. Był d-cą pododdziału w oddziale VIII UBK dowodzonym przez R. Reiffa „Jacka”, działającym na terenie Białostocczyzny, Podlasia. Do jesieni 1943 uczestniczył w wielu akcjach zbrojnych przeciwko siłom okupanta niemieckiego. Brał udział w akcjach odwetowych przeprowadzanych na terenie Prus Wschodnich i Litwy Kowieńskiej, gdzie oddział AK rozbroił posterunki niemieckiej policji i Ŝandarmerii. W październiku 1943 przybył z oddziałem UBK na teren Nowogródczyzny, gdzie został skierowany przez KG AK. Do stycznia 1944 oddział UBK w sile kompanii pod dowództwem „Szczęsnego” operował na terenach nadniemeńskich, później wszedł w skład III batalionu 77 pp UBK. Dowodził wówczas 1 kompanią. Uczestniczy w wielu akcjach zbrojnych prowadzonych przeciwko Niemcom. Bierze udział w działaniach prowadzonych w ramach „Operacji Wileńskiej AK”. Po zajęciu Wileńszczyzny i Nowogródczyzny przez Sowietów w sierpniu 1944 powraca z grupą swoich Ŝołnierzy w rodzinne strony na Podlasie, gdzie działa w strukturach AK na terenie Obwodu AK Bielsk Podlaski. Okres powojenny Po zakończeniu wojny zamieszkał w Warszawie i podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W październiku 1945 został zwerbowany przez kpt. Henryka śuka „Onufrego” do pracy konspiracyjnej w nowo zorganizowanej ekspozyturze wywiadowczej „Port”, „Liceum”. Był kierownikiem komórki kontrwywiadowczej WiNu w Warszawie krypt. „Cyrk” podległej komórce „Liceum”. Gromadził tajne dokumenty MON i MBP w tym Departamentu Więziennictwa. Przed aresztowaniem mieszkał przy ul. Grochowskiej 5 w Warszawie. Zatrzymany przez UB 28 lutego 1946 w Warszawie wraz z zoną. 7 marca 1946 Naczelna Prokuratura Wojskowa w Warszawie wydała rozkaz jego tymczasowego aresztowania. Po aresztowaniu więziony w więzieniu mokotowskim i poddany brutalnemu śledztwu. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego Warszawa z dnia 18 lipca 1947, sygn. akt Sr. 966/47 został skazany na karę 13 lat więzienia z art. 7 Dekretu z dnia 16 czerwca 1946. Po procesie więziony na Rakowieckiej, skąd został przetransportowany do Centralnego Więzienia Karnego we Wronkach i tu osadzony 23 września 1948. Początek wykonania kary 28 lutego 1946, upływ kary 28 lutego 1959. Na przełomie 1947 i 1948 r. spędził kilka miesięcy w jednej celi z Władysławem Bartoszewskim. W więzieniu wronieckim szykanowany przez personel więzienny. Jego postawa w więzieniu spowodowała późniejsze podejrzenia o współpracę z SB - wyrok sądu w sprawie. 29 czerwca 1954 przetransportowany do ZK w Sieradzu. Po zmianie wyroku przez NajwyŜszy Sąd Wojskowy w Warszawie w dniu 23 kwietnia 1954 zostaje zwolniony następnego dnia z aresztu. Powraca do Warszawy. Pracował w ZZG. W 1986 utworzył i kierował Fundacją Ochrony Zabytków, która zajmowała się m.in. upamiętnianiem miejsc walki partyzanckiej, opieką grobów poległych Ŝołnierzy konspiracji oraz przywracaniem śladów polskiej kultury na Kresach Wschodnich m.in. w śółkwi pod Lwowem. W 1989 był współzałoŜycielem Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej. W latach 1995-2005 pełnił funkcję prezesa Zarządu Okręgu ŚZśAK Nowogródek z siedzibą w Warszawie. W 1996 pełnił jako p. o. funkcję 84 prezesa Zarządu głównego ŚZśAK, potem wybrany prezesem. Od 2001 r. był przewodniczącym Federacji Stowarzyszeń Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkiem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Pozostawał jednak w dystansie do ZBoWiDu. Upamiętnienie Odznaczony KrzyŜem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, dwukrotnie KrzyŜem Walecznych i Złotym KrzyŜem Zasługi z Mieczami. Awansowany do stopnia podpułkownika Wojska Polskiego, następnie pułkownika i w maju 2006 z rąk Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego do stopnia generała brygady. Pogrzeb z honorami wojskowymi odbył się 29 stycznia 2009 r. na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, gdzie został złoŜony w kw. 66. Źrodła: http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Karolkiewicz http://www.wprost.pl/ar/151973/Pogrzeb-Stanislawa-Karolkiewicza http://info.wiara.pl/doc/471294.Gen-Karolkiewicz-znieslawiony-sprawa-warunkowoumorzona Czesław Justyn Cywiński Czesław Justyn Cywiński (ur. 10 marca 1926 w Wilnie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) Kombatant, Ŝołnierz AK, podpułkownik WP (pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika), inŜynier, prezes Zarządu Głównego Światowego Związku śołnierzy AK, współinicjator wielu akcji upamiętniających działalność AK w całym kraju. Podejmował działania prowadzące do kształtowania postaw patriotycznych, poprzez wydawnictwa, sesje historyczne, zakładanie klubów historycznych i produkcje filmów dokumentalnych o tematyce walk o niepodległość, jak równieŜ w zakresie zapewnienia opieki socjalnej i medycznej weteranom AK. śyciorys Działalność niepodległościową podczas II wojny światowej rozpoczął jako gimnazjalista w organizacji wileńskiej Związku Wolnych Polaków. Pełnił tam role wywiadowcze. Następnie w 1 Wileńskiej Brygadzie AK Juranda. Uczestnik operacji Ostra Brama. Aresztowany w 1944 r. przez wkraczających na ziemie polskie Sowietów. Zakończył wojnę w stopniu kaprala podchorąŜego. Wywieziony do łagru, gdzie spędził 2 lata. Po powrocie do kraju ukończył politechnikę i został inŜynierem budownictwa. Był honorowym obywatelem miasta Warszawy oraz członkiem Rady Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie lotniczej w Smoleńsku - otrzymane kondolencje. Decyzją Ministra ON Nr 353/KADR z dnia 15 kwietnia 2010 został pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika. 27 kwietnia został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie - zdjęcia. Odznaczenia KrzyŜ Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2010; pośmiertnie) KrzyŜ Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2009) KrzyŜ Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2006) KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2004) KrzyŜ Walecznych Srebrny KrzyŜ Zasługi (1972) KrzyŜ Partyzancki (1994) Złoty Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (2006) 85 WyróŜnienia i nagrody Złota Odznaka ZasłuŜony dla Budownictwa Nagroda Pierwszego Stopnia Ministra Budownictwa za wybitne osiągnięcia w projektowaniu (czterokrotnie) Stanisław Oleksiak Stanisław Oleksiak (ur. 1924 r.), prezes Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej. śołnierz Nowogródzkiego Okręgu AK. Wziął udział w operacji „Ostra Brama”. Po wojnie działał w podziemiu niepodległościowym. Więziony w latach stalinowskich. Kawaler Orderu Virtuti Militari V kl. Spokojne dzieciństwo i wczesna młodość spędzona na podlaskiej wsi w Przeździatce. Wybuch wojny 1939 roku gmatwa – jak wszystkim w Polsce – Ŝyciowe plany, które układały się bardzo prosto: szkoła średnia – w 1939 roku zdał do drugiej klasy gimnazjum kupieckiego w Siedlcach – potem Szkoła Główna Handlowa i szeroko otwarty świat. Szansa nauki wykorzystana została na tyle, na ile pozwalał reŜim okupacyjny. Szkoła Handlowa I-szego a potem II-giego stopnia o oficjalnym programie ściśle zawodowym uzupełniona była na tajnych kompletach z zakresu szkoły średniej. Mieszka na stancji w Siedlcach, ale do domu wyrywa się, jak tylko jest ku temu okazja. Oddycha tam atmosferą pracy niepodległościowej bowiem dwaj starsi bracia Henryk – „Wichura” i Marian – „Sęp” po powrocie z kampanii wrześniowej wkrótce włączyli się do działalności konspiracyjnej. Wykonuje róŜne drobne zadania – ale dla niego niesłychanie waŜne – dostępne dla młodego chłopca. Był w konspiracji! PrzewoŜenie meldunków, tekstów nasłuchów radiowych; w domu był zakonspirowany odbiornik radiowy, dzięki któremu odbierane były audycje radia francuskiego w Tuluzie w języku polskim. Teksty te drukowane były w pierwszym piśmie konspiracyjnym „Przedświt” w Obwodzie AK „Sęp-Proso” Sokołów Podlaski. W 1942 roku matura i juŜ nic – poza troską matczyną – nie stało na przezkodzie, by oddać się w pełni robocie w podziemiu. Z chwilą powołania w Obwodzie „Sęp-Proso” Kedywu – wcielenie w jego szeregi i niezapomniany nigdy moment Ŝołnierskiej przysięgi. Pseudonim „Kozic” oddaje poniekąd nastrój ducha 18-letniego młodzieńca, ale jest zarazem częścią herbu rodu Matki, podlaskiej szlachcianki, unitki. Niezapomniane teŜ doznania płynące z dotyku zimnej stali, pierwsze zachłyśnięcie się zapachem prochu. Udział w akcjach dywersyjnych, z których najbardziej bogate w przeŜycia – to spalenie Urzędu Pracy - arbeitsamtu w Sokołowie. >br> Latem 1943 roku wymarsz z oddziałem partyzanckim Konfederacji Narodu na Ziemię Białostocką i dalej, za Niemen. Tam słuŜba w 1-szej kompanii III bat. UBK 77 pp Armii Krajowej. Kompanią dowodził por. „Szczęsny” – Stanisław Karolkiewicz, zaś d-cą batalionu był por „Sablewski” – Bolesław Piasecki. JuŜ nie konspiracja a otwarta walka z okupantem; upojenie zwycięskimi bojami i satysfakcja operowania w wyzwolonym terenie, w lokalnej wolnej Polsce. Akcja „Burza” w Okręgach Nowogródzkim i Wileńskim i jej kulminacyjny moment – operacja „Ostra Brama” /wyzwolenie Wilna/ kończy w zasadzie Ŝołnierską słuŜbę – młodzieńczą przygodę. Armia Czerwona otacza, rozbija i rozbraja jednostki Armii Krajowej. Gorycz, zawód, poczucie bezradności ale i chęć odwetu – te doznania dominują. Idą transporty do łagrów, do Kaługi. „Kozic” szczęśliwie unika aresztowania. Po rozformowaniu III bat. W Puszczy Rudnickiej „Kozic” wraz z grupą kolegów postanawia wracać na rodzinne Podlasie. Tam zostaje 86 skierowany przez swego dowódcę kompanii, por. „Szczęsnego” do dyspozycji komendanta Obwodu Bielsk Podlaski „Koryckiego”, który powierza mu dowództwo specjalnego oddziału dyspozycyjnego komendy. Formowanie oddziału pierwsze walki z UB i NKWD. 4 października 1944 r. powaŜnie ranny w potyczce z UB we wsi Perlejewo. Przebywa na leczeniu w szpitalu siedleckim, pod opieką niezapomnianej siostry Stanisławy – szarytki. Zostaje zadenuncjowany. Aresztowany przez UB przechodzi śledztwo w gmachu przy ul. 1 Maja w Siedlcach, następnie więzienie, rozprawa „kiblowa” przed Wojskowym Sądem Rejonowym. Więzienie opuszcza w czerwcu 1945 roku. W lipcu tegoŜ roku jest juŜ w Warszawie, gdzie słuŜy pod dowództwem „Szczęsnego” w jednostce osłonowej komórki wywiadu „Pralnia II” pracującej dla Dowództwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Następuje ponowne aresztowanie. Wojskowy Sąd Rejonowy orzeka 10 lat pozbawienia wolności. Więzienie na ul. Rakowieckiej, we Wronkach, katorŜnicza praca w kopalniach węgla w Sierszy Wodnej i Brzeszczach przez 2 lata. Na wolność wychodzi „warunkowo” – pracą w kopalni na ten „warunek” zasłuŜył – krótko przed BoŜym Narodzeniem 1954 r. Wraca do Warszawy, do Matki. Spotyka Ją na ulicy w drodze z dworca. Niezwykły to traf i pełne radosnej ciszy było to spotkanie. Przystępuje natychmiast do pracy, którą otrzymuje dzięki przyjaciołom i przełoŜonym z czasów partyzanckich w bazie gospodarczej Stowarzyszenia PAX. Baza gospodarcza Stowarzyszenia PAX była swoistym azylem dla wielu Ŝołnierzy Polski Walczącej – Armii Krajowej, NSZ-tu, zarówno uczestników konspiracji cywilnej jak i wojskowej czasu okupacji niemieckiej i okresu walki z reŜimem komunistycznym. Zatrudnienie w niej znalazło - bo taka była w tym względzie polityka Bolesława Piaseckiego, Prezesa Stowarzyszenia PAX – zatrudniać ludzi o takiej „zaszarganej” przeszłości. MoŜna tu wymienić - i trzeba – wyŜszych oficerów i dowódców jak np. płk Wojciech Borzobohaty, Szef Sztabu Okręgu Kieleckiego AK, załoŜyciel Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej, płk Jan Zientarski, Komendant tego Okręgu, ostatni d-ca 27 Wołyński Dywizji AK mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter "śegota", płk Henryk Krajewski „Trzaska”, d-ca 30 Poleskiej Dywizji AK, Jerzy Rutkowski „Michał Kmita”, szef Tajnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych i wielu, wielu innych. Rozpoczyna takŜe wcale nie łatwy dla niego okres adaptacji do Ŝycia na tzw. „wolności”. Odczuwa nieodpartą potrzebę „wyrównania” dystansu w stosunku do tych, którzy nie mieli „przerw w Ŝyciorysie”. Trzeba było ponownie robić maturę a następnie studia. Na wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego uzyskuje tytuł magistra. Towarzyszy temu uczucie ogromnej ulgi, satysfakcji z pokonania wielu trudności. Jesienią 1955 roku zawiera związek małŜeński, co pozwala mu zamieszkać w Warszawie, gdyŜ z racji działalności przeciw władzy komunistycznej - takiego prawa nie miał. śona Zdzisława, własny kąt, Matka w domu, stabilizacja – do tego tęsknił przez długie dni i noce w więziennej celi. W krótkim czasie dzieci: Maria – 1956 r. i Zofia – 1957 r. Na przestrzeni lat 1980-1987 pięcioro wnucząt powiększa rodzinę. Po pięciu latach pracy w Instytucie Wydawniczym PAX przeniesiony w 1960 r. do „IncoVeritas” gdzie pracuje na róŜnych stanowiskach do roku 1993. Pracę kończy i odchodzi na emeryturę ze stanowiska Dyrektora Zakładu Chemii Budowlanej „Inco”, przodującej wówczas jednostki koncernu. Emerytura to nie okres wypoczynku ale intensywnego zaangaŜowania w pracę społeczną. W szeregi Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej wstąpił na początku działalności Związku z chwilą uformowania Koła Sokołów 87 Podlaski „Sęp-Proso” – wchodzącego w skład Okręgu Warszawa-Wschód „BiałowieŜa”. Od kwietnia 1993 r. pełni juŜ funkcję Skarbnika w Zarządzie Głównym ŚZśAK. Na Zjeździe Delegatów ŚZśAK w kwietniu 1996 r. wybrany zostaje Wiceprezesem Zarządu Głównego ŚZśAK. Wykonując Uchwały IV Zjazdu Delegatów ŚZśAK, organizuje szereg konferencji i sesji popularno-naukowych, przykładowo „Woja domowa czy okupacja”, „Patriotyzm Polski – jaki jest, jaki winien być”, „Proces moskiewski”, „Generał Nil”, „Polskie Państwo Podziemne” – których dorobek wydany został w formie ksiąŜkowej w wersji polsko-angielskiej, przy pomocy i wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz przekazany do wszystkich placówek dyplomatycznych Polski i do polskich organizacji kombatanckich na świecie. Choroba sprawiła, Ŝe w latach 1999-2005 przeszedł „w stan spoczynku”, by ponownie wrócić do pracy związkowej w kadencji 2005-2008. Jednak róŜnice w poglądach na sposoby realizacji celów i bieŜącej polityki kadrowej sprawiły, Ŝe zrezygnował z funkcji Wiceprezesa ZG i wycofał się z działalności związkowej na szczeblu centralnym koncentrując się na pracy w swoim macierzystym Obwodzie „Sęp-Proso” – Sokołów Podlaski, gdzie w ostatnim 10leciu ub. wieku inicjował powstanie szeregu upamiętnień czynu niepodległościowego, z których wymienić naleŜy Pomnik Niepodległości zaprojektowany przez prof. Jerzego Kalinę. Jest inwalidą wojennym III grupy. Kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari i KrzyŜa Walecznych. Posiada takŜe inne odznaczenia państwowe i wojskowe. W grudniu 2009 r. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przyznała Kol. Stanisławowi Oleksiakowi Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej. 15 maja 2010 r. decyzją IX Zjazdu Delegatów ŚZśAK – Nadzwyczajnego zostaje wybrany na Prezesa Zarządu Głównego Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej. 2. INFORMACJE NORMATYWNE • • • • • • Statut Regulamin przyjęcia w poczet członków Członkowie Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Uprawnienia członków Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Odznaczenia i mianowania Pomoc socjalna dla członków Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Zamieszczone w portalu 88 3. INFORMACJE ORGANIZACYJNE WŁADZE RADA NACZELNA • Bieganik Zbigniew • • • • • • Filipkowski Tadeusz DATA i MIEJSCE URODZENIA: 05.05.1932r PRZYNALEZNOŚĆ AK: Okręg Warszawa PSEUDONIMY: Filip, Krzycki STOPIEŃ: podpułkownik śYCIORYS: Czerwiec 2010 - Rzecznik Prasowy ŚZśAK 2001 - 2008 Rzecznik Prasowy ŚZśAK 1993 - 1999 Rzecznik Prasowy ŚZśAK 1991 - 1993 Redaktor "Biuletynu Informacyjnego" 1972 - 1981 Redakcja Ilustrowanego Magazynu Turystycznego Światowid z-ca redaktora naczelnego 1964 - 1972 Centralna Agencja Fotograficzna - redaktor prowadzący 1963 - 1968 - Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej - zast. kier. działu informacji zagranicznej 1962 - 1963 Redakcja "Wiedza i śycie" - kierownik działu 1957 - 1962 Redakcja "Na Przełaj" - publicysta 1950 - 1957 Filmowa Agencja Wydawnicza - redaktor 1952 - 1956 Studia polonistyka na Wydziale Filologii UW 1943 - 1944 Szare Szeregi - Zawisza PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - 9 Zawiszacka DruŜyna Harcerzy Rój Dzikie Pola blok Zamek UDZIAŁ W AKCJACH: - 1944 Eskortowanie - IX,1943-1944 Mały sabotaŜ, kolportaŜ, eskortowanie ODZNACZENIA: KrzyŜ Komandorski, Oficerski i Kawalerski OOP, Złoty i Srebrny KrzyŜ Zasługi, KrzyŜ AK, Medal za Warszawę, Srebrny Medal za Zasługi dla Obronności, Krzyz za Zasługi dla ZHP, Za Zasługi dla PCK, "Pro Memoria" i inne. • • • • • • • • • • • • • • • • Gospodarek Miron Hozakowski Bolesław Jóźwicki Jerzy Józefowski Henryk Kurc Andrzej Lewenstein Krystyn Michalski Tadeusz - Prezes Mogiła-Lisowski Zygmunt Olesiak Zbigniew - Wiceprezes Paszyński Janusz Pęczalski Zbigniew Ratajski Wiesław - Wiceprezes Targowski Wojciech 89 • • Ujma Bogusław - Wiceprezes śukowski Leszek PREZYDIUM ZARZĄDU GŁÓWNEGO • Bieniaszewski Antoni • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 23 grudnia 1919 r. w Kemerowie koło Tomska na Syberii PRZYNALEZNOŚĆ AK: Batalion "Kiliński" PSEUDONIMY: Antek STOPIEŃ: podpułkownik śYCIORYS: - w maju 1938 r. uzyskał Świadectwo Dojrzałości (matura) w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie - po maturze ochotniczo zgłosił się do słuŜby wojskowej w Szkole PodchorąŜych Rezerwy Artylerii Przeciwlotniczej w Trauguttowie k. Brześcia nad Bugiem, którą ukończył w maju 1939 r. w stopniu plutonowego podchorąŜego rezerwy i dostał przydział do 1 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Warszawie - w okresie okupacji ukończył Wydział Elektryczny Szkoły Wawelberga i Rotwanda w Warszawie - po kapitulacji Powstania więziony w obozach jenieckich kolejno w Muhlberg, Altengrabow, Sandbostel i Lubece, gdzie został oswobodzony 2 maja 1945 r. - maj 1944 - lipiec 1946 Zespół Oficera Kontaktowego nr 41 majora Michalskiego I Polskiej Dywizji Pancernej gen. Maczka - Po powrocie do Polski w lipcu 1946 r. pracował początkowo przez dwa lata w przemyśle włókienniczym w Łodzi, następnie jako Główny Energetyk Zakładów Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. RóŜy Luksemburg w Warszawie, w podległym Dziale było zatrudnionych 220 pracowników, w tym 5 inŜynierów - 1 kwietnia 1980 r., po 26 latach pracy przeszedł na emeryturę. - W Światowym Związku śołnierzy Armii Krajowej przez dziewiętnaście lat pełnił funkcję Prezesa Środowiska Batalionu „Kiliński” (obecnie Honorowy Prezes Ogólnokrajowego Środowiska Batalionu „Kiliński”). Od 1992 r. pełni funkcję przewodniczącego Komisji d.s. Uroczystości i Sztandarów Związku. Od dwóch lat jest członkiem Prezydium Zarządu Głównego SZZAK. PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - wrzesień 1939 r. 5 pluton Grupy Obrony Mostów, dowodzonej przez kpt. Jezierskiego - 2 stycznia 1940 r. zaprzysięŜony w tajnej Organizacji Wojskowej (TOW), po krótkim przeszkoleniu z zakresu konspiracji został dowódcą grupy dywersyjnej - w Powstaniu Warszawskim dowódca I plutonu kompanii Kedyw Kolegium C. stanowiącej odwód Dowódcy Obwodu Śródmieście płk. „Radwana” (Edward Pfeifer), • • • • • 90 • • 3 sierpnia 1944 r. kompania ta została włączona do Batalionu „Kiliński” jako jego 8 kompania UDZIAŁ W AKCJACH: - wrzesień 1939 r. przelicznikowy przeciwlotniczego działa z którego zostały zestrzelone 2 samoloty i trafiono 12 dalszych - od 1940 r. dowodził grupą dywersyjną, która niszczyła środki transportowe wroga, tak drogowe jak i kolejowe, paliła magazyny niemieckie w Warszawie i w promieniu 50 kilometrów - podczas Powstania dowodzony pluton bronił barykady - przejścia przez Aleje Jerozolimskie między Kruczą i Marszałkowską, północną i południową części Warszawy, na wysokości dzisiejszego domu towarowego „Smyk” - stanowiącej jedyną zaporę uniemoŜliwiającą Niemcom korzystanie z tej arterii. Zadanie to było wykonane i poczynając od 5 sierpnia 1944 r. do końca Powstania, mimo codziennych ataków i bombardowań barykady, Ŝaden pojazd niemiecki nie przejechał Alejami ODZNACZENIA: Order Wojenny Virtuti Militari V klasy, KrzyŜ Komandorski Orderu Odrodzenie Polski, KrzyŜ Oficerski Orderu Odrodzenie Polski, KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenie Polski, KrzyŜ Armii Krajowej, Warszawski KrzyŜ Powstańczy, KrzyŜ Partyzancki, 4-krotnie Medal Wojska, Medal za 1939 r., Medal Pro Memoria, Medal za Warszawę, Srebrny Medal za Zasługi dla Obronności Kraju, Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności, Kraju, Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, Złota Odznaka Honorowa dla Warszawy, Złota Odznaka ZasłuŜonego SZZAK, Odznaka Honorowa za Zasługi dla SZZAK, Odznaka WyróŜnienie SZśAK, Odznaka Akcji Burza, Odznaka Weterana Walk o Niepodległość, Odznaka Batalionu „Kiliński" • Bohdanowicz Janusz • • • • • • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 24.06.1922r. Wilno PRZYNALEZNOŚĆ AK: Okręg Wileński PSEUDONIMY: Czortek STOPIEŃ: sierŜant ZYCIORYS: PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - 1939 - 1941 Koło Ŝołnierzy 5 Pułku Piechoty Legionów - Łącznik - 15.10.1942 zaprzysięŜony w plutonie kpt. A. Downarowicza ps. "Burza" - Garnizon m. Wilna dzielnica Kalwaryjska UDZIAŁ W AKCJACH: W czasie słuŜby od 1944 r. brał udział we wszystkich akcjach bojowych Brygady. ODZNACZENIA: KrzyŜ Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyz Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny KrzyŜ Zasługi, KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki, Medal Wojska, KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Partyzancki, Medal Wojska, KrzyŜ Zesłąńców Sybiru, KrzyŜ • • 91 Armii Krajowej, Brązowy Medal za zasługi dla obronności kraju, Odznaka "Za wkład pracy społecznej dla ŚZśAK", Medal "Pro Memoria", Odznaka weterana walk o niepodległość, Honorowa odznaka Ŝołnierza Armii Krajowej okręgów "Wiano" i "Nów" • Kurek Piotr • Kwiatkowski Edward - Skarbnik • • • • • • • • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 06.08.1932 Budy Zaklasztorne PRZYNALEZNOŚĆ AK: PSEUDONIMY: Kajtek, Kwiatek STOPIEŃ: porucznik śYCIORYS: PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: UDZIAŁ W AKCJACH: ODZNACZENIA: KrzyŜ Armii Krajowej, KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenia, Odznaka Weterana Walk o Niepodległość, Patent Weterana Walk o Niepodległość, Akcja "Burza" pod patronatem Prezydenta RP, Srebrny KrzyŜ Zasługi dla ZHP, Rozeta z Mieczami do KrzyŜa za Zasługo dla ZHP, Pro Medmoria U.ds. Komb.i O. R., Za Zasługi dla Miesta Stołecznego Warszawy (Syrenka) • Okoń Janusz - Sekretarz • • • • • • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 07.10.1932r. Warszawa PRZYNALEZNOŚĆ AK: PSEUDONIMY: Pchełka STOPIEŃ: kapitan śYCIORYS: PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - Dywizjon 1 Pułku Szwolerzerów J. Piłsudskiego pod dow. por. Aleksandra Tyszkiewicza ps. "Góral" Łącznik w poczcie dowódcy dywizjonu UDZIAŁ W AKCJACH: - sierpień 1944 Udział w walkach powstańczych na Mokotowie w obszarze ulic: Puławska, Belgijska, Dolna, Belwederska • 92 • ODZNACZENIA: KrzyŜ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, KrzyŜ Armii Krajowej, Warszawski KrzyŜ Powstańczy, KrzyŜ Partyzancki i inne • Oleksiak Stanisław - Prezes Zarządu • Pusłowski Zbigniew - Wiceprezes • • • • • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 11.02.1931 r. Truszczyzna PRZYNALEZNOŚĆ AK: "JODŁA" PSEUDONIMY: Biały STOPIEŃ: porucznik PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: Szare Szeregi w Kielcach – eksperymentalny zastęp prowadzony przez Jana Suligę ps. Ziemomysł UDZIAŁ W AKCJACH: Szare Szeregi: Przenoszenie wiadomości i meldunków, rozlepianie ulotek na ścianach, osłanianie od strony ul. Pierackiego akcji malowania kotwicy na wieŜy przy Katedrze Kieleckiej, wywiad – obserwacje meteorologiczne i ruchu wojsk śYCIORYS: o 1940-1945 nauka na tajnych kompletach w Kielcach o 1946-1951 gimnazjum i liceum w Jeleniej Górze, matura o 1951-1955 praca w centralnej Agencji Fotograficznej w Warszawie oraz w Przedsiębiorstwie Robót Telekomunikacyjnch w Warszawie - pomoc montera o 1955-1960 studia na Wydziale Łączności/Elektroniki Politechniki Warszawskiej o 1960-1971 praca naukowo-dydaktyczna w Katedrze Elektroakustyki Politechniki Warszawaskiej o 1965-1972 starszy projektant w Biurze Projektowo-Technologicznym Przemysłu Motoryzacyjnego "Motoprojekt" (hamownie silników, budowa zakładów Fiata 126P) o 1972-1990 starszy projektant, kierownik pracowni w Centralnym Ośrodku Badawczo Projektowym Budownictwa Przemysłowego "Bistyp" o 1990-2001 główny specjalista w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy o od 2001 emerytura, biegły sądowy DZIAŁALNOŚĆ w ŚZśAK: o Przewodniczący komisji rewizyjnej Korpusu Jodła w Warszawie o Członek prezydium Zarządu Głównego ŚZśAK o Sekretarz Rady Fundacji Polskiego Państwa Podziemnego o Wiceprezes Zarządu Głównego ŚZśAK ODZNACZENIA: KrzyŜ Armii Krajowej, Odznaka Ŝołnierzy AK b. Okręgu Radomsko-Kieleckiego, Odznaka pamiątkowa „Akcji Burza”, Odznaka weterana walk o niepodległość, Srebrny krzyŜ zasługi dla ZHP z rozetą-mieczami, Honorowa odznaka Ŝołnierza AK korpusu Jodła • • • • 93 • Szrajber Bartłomiej • Wiszowaty Eugeniusz - Wiceprezes • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 18.08.1922r., wieś Dręstwo, pow. Szczuczyn Białostocki. PRZYNALEZNOŚĆ AK: Okręg Warszawa Powiat PSEUDONIMY: Skiba STOPIEŃ: kapitan śYCIORYS: - II-V 1945.- Liceum Ogólnokształcące im. M.Kopernika w Grajewie. - VI 1945. -wyjazd do Warszawy, dla uniknięcia inwigilacji i kontynuacji kształcenia. - 1945- 1951- studia wieczorowe i zaoczne, zawodowe techniczne i ekonomiczne. (Szkoła InŜynierska im. H.Wawelberga i S. Rotwanda, oraz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie). - 1947 - 1948 - Państwowe Zakłady InŜynierii - Ursus - 1947 - 1965 - Spółdzielczość Pracy - Prezes Spółdzielni Pracy „Radość", następnie „Tłoczywo" Warszawa - 1965 - 1967- Biuro Obrotu Maszynami i Surowcami Warszawa – dyrektor - 1967 - 1968 - Komitet Drobnej Wytwórczości - doradca pełnomocnika Rządu ds. Surowców Wtórnych. - 1968 - 1980 - Komisja Planowania przy Radzie Ministrów - starszy radca Współautor wydawnictw ekonomiczno - prawnych z zakresu gospodarki materiałowej dla Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. - W 1980 r. wybrany Przewodniczącym Rady Zakładowej, jako bezpartyjny kandydat zgłoszony przez Komitet Odnowy w K.P. przy RM. - Od 13 grudnia 1981r., jako 59 letni emeryt zwolniony na wcześniejszą emeryturę z KP przy RM. - Lata 1982 - 92 doradztwo i organizowanie odradzającej się prywatnej działalności gospodarczej i organizowanie fundacji ( ustawa o Fundacjach 1986r.) PRACA SPOŁECZNA W ŚZZAK: - 1992 - 2007r. - Przewodniczący komisji Rewizyjnej w Kole Nr 6 „HELENOW Okręg Warszawa - Powiat - „OBROśA" ŚZZAK. - 1996 - 2009 - Skarbnik i Członek Prezydium Zarządu Okręgu Warszawa -Powiat „OBROśA" ŚZśAK - W 2001r. zorganizował Fundację „Szarych Szeregów i Armii Krajowej im. Mariana Syty" i był Prezesem Zarządu tej Fundacji. Fundacja działała w oparciu o środki finansowe rodzinne i wspierała materialnie etos Armii Krajowej poprzez wydawnictwa, rajdy pamięci, konkursy wiedzy o działalności niepodległościowej itp. Fundacja zakończyła działalność 31 XII 2009r. - Od lipca 2005r. był doradcą Prezesa Zarządu Głównego Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej ds. ekonomiczno- finansowych i członkiem Prezydium • • • • • 94 • • Zarządu Głównego ŚZZAK. - Od września 2008 - Wiceprezes Zarządu Głównego ŚZZAK . - Od 19 kwietnia 2010 do 15 maja 2010 p.o. Prezesa Zarządu Głównego ŚZZAK. - Od 15 maja 201O - Wiceprezes w Zarządzie Głównym ŚZśAK. PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - styczeń 942r. ZWZ AK Rejon Rajgród, funkcja łącznik Komendy Rejonu Rajgród z Komendą Placówki Pruska - lipiec 1944r. koncentracja w ramach 9 Pułku Strzelców Konnych w Uroczysku Grzędy (pow. Grajewo).Po stoczonej bitwie z Niemcami 8.LX.1944r. wycofał się z terenu zagroŜonego. Wojska sowieckie wkroczyły na te tereny w styczniu 1945r. ODZNACZENIA: KrzyŜ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny KrzyŜ Zasługi, KrzyŜ Armii Krajowej, Medal 'Pro Memoria", Odznaka Weterana Walk o Niepodległość, Odznaka Pamiątkowa „Akcja Burza" • Zawiślak Sławomir • śelaśkiewicz Jerzy - Wiceprezes • • • • • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 25.01.1926r KsiąŜ Wielki PRZYNALEZNOŚĆ AK: PSEUDONIMY: Śmiały, Korab STOPIEŃ: major śYCIORYS: 1950 - 1992 Praca w NajwyŜszej Izbie Kontroli 1945 Studia na Uniwersytecie Jagiellońskim 1943 - 1944 Obóz karny filia KL Płaszów 1943 Szkoła PodchorąŜych Rezerwy Piechoty 1941 Szare Szeregi druŜynowy 1940 Ukończona Szkoła Powszechna, rozpoczęta nauka na kompletach tajnego nauczania PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - 03.1941 Placówka ZWZ-AK "Kozioł" w KsiąŜu Wielkim, druŜynowy Sz. Sz. "Mirów" w KsiąŜu Wielkim. UDZIAŁ W AKCJACH: - 25.08.1944 Udział w osłonie "SBP" "Skała" z Krakowa w potyczce pod Moczydłem - 18.08.1944 Zdobycie broni i amunicji dla O/P "Skrzetuski" - 16-17 03.1943 Przyjęcie zrzutu broni ODZNACZENIA: Polonia Restituta kl. V, IV i III, KrzyŜ Walecznych, KrzyŜ Partyzancki, KrzyŜ Armii Krajowej, Srebrny KrzyŜ Zasługi z Mieczami, Medal Wojska I, II i III, Zł. Sr. i Br. Medal KEN, Zasł. dla Górnictwa Złoty i Srebrny śupański Andrzej • • • • 95 GŁÓWNA KOMISJA REWIZYJNA • Bakuniak Edmund • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 24.04.1923 Podzamcze Osada Wola Piłsudskiego (Wołyń) PRZYNALEZNOŚĆ AK: PSEUDONIMY: JeŜ STOPIEŃ: porucznik AK śYCIORYS: - w ... zdaje maturę w Poznaniu - w ... studiuje na Uniwersytecie Poznańskim na Wydziale Rolniczo-Leśnym - od ... pracuje w Poznaniu w Instytucie Krajowych Włókien Naturalnych - od .. pracuje w Instytucie Jedwabiu Naturalnego w Milanówku - od ...pracuje jako kierownik zakładu w Instytucie Przemysłu Organicznego w Warszawie, gdzie po obronie pracy - habilitacyjnej uzyskuje tytuł prof. nadzwyczajnego, a następnie zwyczajnego nauk rolniczych - Jest współautorem albumu „śołnierze Wołynia”, autorem ksiąŜek: „Osnowa: Zgrupowanie Pułkowe 27 Wołyńskiej - Dywizji Piechoty AK”, ksiąŜki z serii Rodziny Kresowe — „Rodzina Bakuniaków” oraz ponad 100 prac naukowych i publikacji technicznych z zakresu włókien naturalnych i chemicznej ochrony roślin. - po odzyskaniu niepodległości Polski wstępuje do Światowego Związku śołnierzy AK Okręg Wołyń. Pełni w Okręgu funkcję Prezesa Komitetu Budowy Pomnika 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty na Skwerze Wołyńskim w Warszawie, a następnie Prezesa Okręgu Wołyń Światowego Związku śołnierzy AK PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: - w lutym 1940 roku zostaje zaprzysięŜony w Zamościu przez rejenta Pomarańskiego jako członek Związku Walki Zbrojnej. Tam działał w konspiracji do czasu powrotu na Wołyń w roku 1941 do rodziny mieszkającej w Dubnie - od 1943 r. w oddziałach AK, wymienionych poniŜej. UDZIAŁ W AKCJACH: - od 1942 roku organizuje pod kierunkiem kuzyna ppor. Józefa Malinowskiego „Ćwika” skup i naprawę broni dla samoobrony na Pańskiej Dolinie i dla organizującego się tam oddziału partyzanckiego AK „Łuna”. - od sierpnia 1943 roku wstępuje do tego oddziału i wraz z nim na rozkaz płk „Lubonia” w grudniu 1943 r. bierze udział w koncentracji oddziałów partyzanckich w Kupiczowie od Kowlem na Wołyniu. Zarówno w czasie stacjonowania „Luny” na Pańskiej Dolinie jak i w trakcie marszu na koncentrację bierze udział w walkach z oddziałami OUN-UPA. - od stycznia 1944 r. jako d-cy druŜyny w 1 kompanii 1 Batalionu 24 pp AK 27 Wolyńskiej Dywizja Piechoty AKwalczył z OUN/UPA w Oździutyczach, a następnie w operacji „Burza” z Niemcami w Pisarzowej Woli i innych miejscowościach w okrąŜeniu w Lasach Mosulskich. - w kwietniu 1944 roku aresztowany przez Niemców, uwięziony we Włodzimierzu Wołyńskim ucieka w czasie transportu więźniów do obozu w Rawie Ruskiej i dostaje się do Puszczy Solskiej - w maju 1944 r. zostaje wcielony do kompanii sztabowej por. Haniewicza „Wojny” 9 pp. Ziemi Zamojskiej dowodzonego przez mjr Edwarda Markiewicza „Kalinę”, jako doświadczony partyzant przydzielony został do druŜyny „piatów” mających pełnić rolę artylerii pułkowej. W czasie walk w Puszczy Solskiej zespół piatów bierze udział • • • • • • 96 • w walce z samochodami pancernymi, które w operacji Sturmyind II atakują partyzantów. - w czerwcu 1944 r. przedostaje się przy pomocy miejscowej konspiracji do oddziału por.”Ciąga” Józefa Śmiecha, który zostaje rozbrojony przez wojska sowieckie na podejściu do szosy Zamość — Lublin. ODZNACZENIA: KrzyŜ Armii Krajowej, Medal Wojska Polskiego, LrzyŜ Partyzancki, Srebrny KrzyŜ Zasługi, KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, KrzyŜ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Złota Odznaka Zasługi dla Przemysłu Chemiczbego, Srebrna Odznaka ZasłuŜony Białostocczyźnie, Złota Odznaka Honorowa "Za zasługi dla Warszawy", Odznaka Honorowa Stowarzyszenia InŜynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, ZasłuŜony dla Instytutu Przemysłu Organicznego, Srebrny Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej • Kacperczyk Jerzy - Przewodniczący • • • • • • • • DATA i MIEJSCE URODZENIA: 14.09.1927 Meszcze pow. Piotrków Trybunalski PRZYNALEZNOŚĆ AK: PSEUDONIMY: Kondor STOPIEŃ: major śYCIORYS: PRZYDZIAŁ DO ODDZIAŁÓW: UDZIAŁ W AKCJACH: ODZNACZENIA: Komandoria Polonia Restituta Oficerski, Kawalerski KrzyŜ Orderu Odrodzenia Polski, Złoty, Srebrny KrzyŜ Zasługi, Trzykrotnie KrzyŜ Wojska, KrzyŜ Armii Krajowej i wiele innych • • • • Krokos Maciej Małachowski Edward Odorkiewicz Andrzej Pośpiech Tadeusz GŁÓWNY SĄD KOLEśEŃSKI • • • • • • • • Gilewicz Romuald Jezierski Bogdan Kamińska Barbara Natalia Latoszyński Zdzisław Masłoń Jadwiga Mikuć Włodzimierz Walosiński Wojciech - Przewodniczący Wójtowicz Czesław 97 KOMISJE Komisja ds. Weryfikacji i Uprawnień Kombatanckich - tel. 22 654-76-36 Andrzej Miś Jerzy Wróblewski Komisja ds. Zdrowia i Pomocy Socjalnej - tel. 22 654-76-36 Jerzy śelaskiewicz – Przewodniczący Jan Morawski – Sekretarz Janusz Kowalski Tadeusz Tokarski Ireneusz Górski Komisja ds. Historii, Wydawnictw i Pamięci Narodowej - tel. 22 654-76-36 Zadaniem Komisji jest popularyzacja wiedzy o najnowszej historii Polski poprzez inspirowanie działań profesjonalnych historyków, akcje wydawnicze, opracowywanie materiałów rocznicowych dotyczących dziejów Polskiego Państwa Podziemnego i jego zbrojnego ramienia - Armii Krajowej, wreszcie gromadzenie dokumentów związanych z II wojną światową. Józef Rell – Przewodniczący Komisja ds. MłodzieŜy - tel. 22 620-12-89 Piotr Kurek Komisja ds. Współpracy z MłodzieŜą Szkolną Jerzy Bohdanowicz Pełnomocnik Prezesa ds. Stosunków Polsko-Ukraińskich Jerzy Bohdanowicz 98 4. FORMULARZE • • • • Deklaracja członka zwyczajnego Deklaracja członka nadzwyczajnego Kwestionariusz osobowy Kwestionariusz dla wdowy (wdowca) emeryta i rencisty pozostałych po kombatancie • • • Wniosek o przyznanie uprawnień kombatanckich Rekomendacja wniosku o przyznanie uprawnień kombatanckich Oświadczenie świadka • • Formularz papierowy biogramu Formularz elektroniczny biogramu • • • • • • • Wniosek o nadanie orderu-odznaczenia Wniosek o nadanie medalu Wniosek o nadanie KrzyŜa Zesłańców Sybiru Wniosek o nadanie Medalu "Pro Memoria" Wniosek o nadanie medalu złotego-srebrnego "Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej" Wniosek o nadanie Złotej Odznaki Zasługi ŚZśAK Wniosek o mianowanie • • • Wniosek o udzielenie pomocy Wniosek do Fundacji "Polsko-Niemieckie Pojednanie" Wniosek do Kierownika Urzędu ds. Kombatantów Zamieszczone w portalu 99 5. INFORMACJE SZCZEGÓŁOWE Okręg Białystok Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 15-440 Białystok ul. Malmeda 8 p.31 Telefon: 85-743-64-45 Prezes: Witold Czarnecki Wiceprezes: Henryk Rembiszewski DyŜury: Poniedziałek-Piątek 9-12 Okręg Bydgoszcz Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 85-066 Bydgoszcz ul. Konarskiego 3 Telefon: 52-322-11-03 Prezes: Alojzy Gładykowski Wiceprezes: Zbigniew Uryć DyŜury: Poniedziałek, Środa, Czwartek 10-13 Okręg Częstochowa Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 42-217 Częstochowa ul. Nowowiejskiego 3 Telefon: 34-365-13-02 Prezes: Juliusz Domagalski Wiceprezes: Kazimierz Parcierpnik DyŜury: Wtorek 10-12, Czwartek 16-18 Okręg Dolnośląski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 50-062 Wrocław Pl. Solny 14a Telefon: 71-344-61-61 Prezes: Jerzy Woźniak Wiceprezes: Roman Cywka DyŜury: Wtorek-Piątek 10-13 Okręg Kielce Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 25-520 Kielce Ul. Targowa 18 V p. Telefon: 41-344-91-20 Prezes: Zbigniew Mielczarek Wiceprezes: Wojciech Targowski DyŜury: Poniedziałek, Wtorek, Środa 9-12 Okręg Koszalin Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 75-612 Koszalin Ul. Zwycięstwa 168 Telefon: 94-342-25-72 Prezes: Ryszard Piszczecki Wiceprezes: Mieczysław Bielski DyŜury: Wtorek i Piątek 10-13 100 Okręg Krosno Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 38-400 Krosno ul. Bieszczadzka 1 Telefon: 13-437-58-22 Prezes: Józef Słyś Wiceprezes: Tadeusz Konieczko DyŜury: Środa 8.30-12 Okręg Lublin Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 20-951 Lublin ul. Lubomelska 1-3 skr. poczt. 373 Telefon: 81-742-44-50 Prezes: Stanisław Wołoszyn Wiceprezes: Zbigniew Olszewski DyŜury: Poniedziałek-Czwartek 10-13 Okręg Lubuski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 66-400 Gorzów Wlkp. ul. Mieszka I 50 Telefon: 95-722-65-27 Prezes: Bogusław Mucha Wiceprezes: Henryk SzulŜycki DyŜury: Wtorek 11-13 Okręg Łódź Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 91-735 Łódź Ul. Źródłowa 52 pok. 124 Telefon: 42-634-24-20 Prezes: Zbysław Raczkiewicz Wiceprezes: Mirosław Kopa DyŜury: Poniedziałek-Czwartek 9-12 Okręg Małopolska Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 31-540 Kraków ul. Rzeźnicza 2a Telefon: 12-421-53-14 Prezes: Ryszard Brodowski Wiceprezes: Włodzimierz Czerniewski DyŜury: Wtorek 11-14 Okręg Opole Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 45-067 Opole ul. Targowa 12 Telefon: 77-456-56-07 Prezes: Wanda Nowak Wiceprezes: Halina Horecka DyŜury: Poniedziałek, Wtorek, Czwartek 10-13 101 Okręg Ostrołęka Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 07-400 Ostrołęka ul. Kopernika 16 Telefon: 29-764-32-03 Prezes: Edward Mierzejewski Wiceprezes: Wacław SpiŜarny DyŜury: Wtorek, Środa, Piątek 9-12 Okręg Piotrków Trybunalski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 97-300 Piotrków Tryb. Al. 3 Maja 33 pok. 30 Telefom: 44-732-31-75 Prezes: Stanisław Burza-Karliński Wiceprezes: Halina Kępińska-Bazylewicz DyŜury: Środa i Piątek 10-14 Okręg Podkarpacki Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 36-065 Rzeszów ul. 8 Marca 6 Telefon: 17-749-70-88 Prezes: Aleksander Szymański Wiceprezes: Henryk Kula DyŜury: Poniedziałek, Wtorek, Piątek 9-12 Okręg Pomorski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o o Adres: 81-840 Sopot Al. Niepodległości 739a Telefon: 58-551-41-90 Prezes: Teresa Urbanowa Wiceprezes: Krystyna Cembrzyńska-Piłat DyŜury: Poniedziałek 11-15, Czwartek 15-17 Strona internetowa Okręgu Okręg Radom Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o o Adres: 26-600 Radom ul. 25 Czerwca 68 Telefon: 48-384-56-25 Prezes: Leon Etwert Wiceprezes: Edward Małachowski - Wiceprezes DyŜury: codziennie 10-12 Strona internetowa Okręgu Okręg Szczecin Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 70-502 Szczecin ul. Wały Chrobrego 4 Telefon: 91-430-33-78 Prezes: Bolesław Zb. Pawłowski Wiceprezes: Krystyn Banatowski DyŜury: Poniedziałek i Piątek 10-14 102 Okręg Śląski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 40-062 Katowice ul. Kilińskiego 9 Telefon: 32-257-21-69 lub 32-461-14-62; Fax: 32-609-98-42 Prezes: Marian Piotrowicz Wiceprezes: Zdzisław Greffling DyŜury: Poniedziałek-Piątek 9-13 Okręg Tarnów Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 33-100 Tarnów ul. Mościckiego 29 Telefon: 14-626-29-31 Prezes: Zdzisław Baszak Wiceprezes: Ryszard śądło DyŜury: Wtorek 10-13 Okręg Toruń Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o Adres: 87-100 Toruń ul. Wały gen. Sikorskiego 21 Prezes: Władysław Michałowski (tel. do Prezesa: 56-622-53-12) DyŜury: Środa 11-13 Okręg Warmińsko-Mazurski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o Adres: 10-588 Olsztyn ul. śołnierska 15 A Prezes: Mirosław Reszko Wiceprezes: Jerzy Bernhardt DyŜury: Wtorek 10-12 Okręg Warszawa Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 02-008 Warszawa ul. Koszykowa 82b Telefon: 22-684-14-73 lub 22-628-15-74 Prezes: Stanisław Krakowski Członek Prezydium: Tadeusz Pośpiech DyŜury: Poniedziałek-Piątek 10-16 Okręg Warszawa Powiat Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 01-773 Warszawa ul. Braci Załuskich 7 Telefon: 22-722-11-06 Prezes: Janusz Orsik Wiceprezes: Tadeusz Gołębiewski DyŜury: Czwartek 11-12 103 Okręg Warszawa Wschód Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 03-446 Warszawa 11 Listopada 17/19 Telefon: 22-670-11-21 Prezes: Edmund Muszyński Wiceprezes: Wiesław Ratajski DyŜury: Poniedziałek 10-14 Okręg Wielkopolska Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o o Adres: 61-713 Poznań Al. Niepodległości 16/18 Telefon: 61-854-19-18 Prezes: Jan Górski Wiceprezes: Maria KrzyŜańska DyŜury: Poniedziałek, Środa, Piątek 10-13 Strona internetowa Okręgu Okręg Zamość Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 22-400 Zamość ul. Partyzantów 3 Telefon: 84-677-65-55 Prezes: Sławomir Zawiślak Wiceprezes: Tadeusz Kopeć DyŜury: Poniedziałek-Piątek 9-13 Okręg Zielona Góra Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o Adres: 65-001 Zielona Góra Al. Niepodległości 7a Prezes: Bogdan Biegalski (tel. do Prezesa: 793-090-356) Wiceprezes: Zenon Wieczorek DyŜury: Środa 10-13 Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich "Ponury Nurt" o o o o o o Adres: 00-540 Warszawa Al. Ujazdowskie 37 m 35 Telefon: 22-620-12-80 wew. 114 Prezes: Rafał Obarzanek (nr tel 605-199-559) Prezes honorowy: Zdzisław Rachtan (nr tel 22-621-61-86) Sekretarz: Łukasz Janczewski DyŜury: Środa 10-12 Ogólnokrajowe środowisko batalionu "Kiliński" o o o o o Adres: ul. Zielna 39 00-108 Warszawa Telefon: 22-620-12-80 wew.116 Prezes: Barbara Scheiner Sekretarz: Barbara Wilczyńska-Sekulska DyŜury: Czwartek 10-12 104 Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” o o o o o o Adres: 00-108 Warszawa ul. Zielna 39 Telefon: 22-620-12-80 wew. 114 Prezes: Zdzisław Schmeidl Wiceprezes: Maciej świnis DyŜury: Środa 10-12 Opis Ogólnokrajowego Środowiska śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła” Zdzisław Schmeidl Powstanie i działalność Ogólnokrajowego Środowiska śołnierzy Armii Krajowej Korpusu „Jodła”5 Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy „Jodła” powołane zostało do Ŝycia wkrótce po zarejestrowaniu Stowarzyszenia śołnierzy Armii Krajowej pod nazwą Światowy Związek śołnierzy Armii Krajowej. Inicjatorem i współzałoŜycielem Środowiska pod nazwą Koło Środowiskowe „Jodła” w Warszawie byli: gen. Wojciech Borzobochaty PS. „Wojan”, były szef Sztabu Okręgu Radomsko-Kieleckiego od XII 1943r. do 19 I 1945 r.,oraz płk Mieczysław Wolski ps. „Radek” były szef Oddziału IV Komendy Okręgu Radomsko-Kieleckiego. W zebraniu załoŜycielskim dnia 7 kwietnia 1990 r. w Warszawie przy ul. Złotej 61 uczestniczyły 43 osoby, a 37 które z róŜnych powodów nie mogły być obecne, zgłosiły pismem zgodę na przynaleŜność. Na zebraniu załoŜycielskim wybrano Zarząd – prezesem został kpt mgr inŜ. Aleksander Siwek ps. „Bonar”, który funkcję tą pełnił przez 4 kadencje. Początkowo Koło Środowiskowe „Jodła” wchodziło w skład Okręgu Warszawa Śródmieście Związku śołnierzy Armii Krajowej. Dnia 11 kwietnia 2002 r na poszerzonym posiedzeniu Zarządu Środowiska podjęto jednomyślnie uchwałę o wystąpieniu ze struktur organizacyjnych Okręgu Warszawa. Dnia 12 kwietnia 2002r. został złoŜony wniosek do Zarządu Głównego ŚZśAK i przedstawiony prezesowi płk. Stanisławowi Karolkiewiczowi. Prezes Środowiska „Jodła” kol. Aleksander Siwek podał przyczyny w/w wniosku a mianowicie: powiązanie Środowiska śołnierzy dawnego Okręgu Radomsko-Kieleckiego z Okręgiem Warszawskim ma charakter formalny, bowiem obszarem działania Środowiska były tereny Ziem Świętokrzyskiej, odległe od Warszawy, co jest bardzo istotne w obecnej działalności Środowiska. Środowisko liczyło wówczas 308 członków, więc więcej niŜ liczba członków niektórych okręgów. 5 Materiał dostarczony 105 Dnia 16 kwietnia 2002r w głosowaniu, Zarząd Główny ŚZśAK podjął uchwałę Środowiskowego przekształceniu Koła Środowiskowego „Jodła” w Warszawie w Ogólnokrajowe Środowisko śołnierzy Armii krajowej Korpusu „Jodła”, zwanej dalej Ogólnokrajowym Środowiskiem „Jodła” na prawach Okręgu na podstawie § 3 p. 1 i § 22 p. 2 statutu ŚZśAK. Ogólnokrajowe Środowisko „Jodła” w Warszawie to Ŝołnierze Armii Krajowej, którzy w kresie II wojny światowej działali w Okręgu Radomsko-Kieleckim „Jodła” a dziś mieszkają w Warszawie i okolicach. Okręg „Jodła” to obszar przedwojennego województwa kieleckiego obejmującego 12 obwodów: Kielce, Radom, Częstochowa, Busko, Jędrzejów, Włoszczowa, Opatów, Sandomierz, Radomsko, Końskie, IłŜa, Kozienice. Na czele obwodu stoi łącznik, zadaniem którego jest zbieranie wiadomości od członków swojego obwodu o ich sytuacji socjalno-zdrowotnej-materialnej oraz pomoc w razie potrzeby finansowa, umieszczanie w domu opieki, szpitalu, sanatorium a takŜe w załatwianiu opieki nad leŜącymi w domu. Liczba członków • członków zwyczajnych: początkowo tj. z dniem 07.04.1990r – 43 stan na dzień 30.06.2008 r – 225 • członków nadzwyczajnych: stan na dzień 30.06.2008r – 56 • średnia wieku: członków zwyczajnych: 84 lata członków nadzwyczajnych: 73 lata. Spis prezesów Okręgu • 1-szy prezes; kpt mgr inŜ. Aleksander Siwek PS. „Bonar” (zmarł 11.11.2003r) ur. 28.03.1927r w Kielcach. Okres słuŜby: Szare Szeregi od 1940r do 1945 r. • Obecny prezes: kpt mgr inŜ. Zdzisław Schmeidl PS. „Kula”, ur.08.07.1927r Okres słuŜby: Szare Szeregi, od 1942r do 1945 r. Osoby szczególnie zasłuŜone • gen. Wojciech Borzobohaty, PS. „Wojan”, były szef sztabu okręgu Radomsko-Kieleckiego w okresie grudzień 1943 – styczeń 1945r, pierwszy prezes ŚZśAK, współzałoŜyciel Środowiska „JODŁA”. • płk Mieczysław Wolski PS. „Radek”, szef oddziału IV Komendy Okręgu Radomsko – Kieleckiego, współzałoŜyciel Środowiska „JODŁA”. 106 • kpt. Aleksander Siwek ps. „Bonar” - współzałoŜyciel Środowiska „JODŁA”, pierwszy jego prezes. Liczba kół w Okręgu – obecnie 13. DZIAŁALNOŚĆ STATUTOWA Upamiętnianie (fundowane tablice) • Dnia 10 września 1995r miało miejsce poświęcenie sztandaru „JODŁY”, które odbyło się w Częstochowie na Jasnej Górze. • Dnia 3 maja 1996r., w Katedrze Praskiej/Praskiej Matki Boskiej Zwycięskiej na Kamionku w Warszawie, miało miejsce pomiecenie tablicy pamiątkowej poświęconej gen. Wojciechowi Borzobochatemu ps. „Wojan”. • Dnia 5 czerwca 2000r w kościele św. Jacka przy ul. FRETA NA Starym Mieście w Warszawie miało miejsce poświęcenie tablicy pamiątkowej poświęconej gen. Janowi Zientarskiemu ps. „Mieczysław”, komendantowi Okręgu Radomsko-Kieleckiego w okresie maj 1944r i styczeń 1945r. • Dnia 28 września 2003r odbyło się uroczyste poświęceni Kwatery cmentarnej „JODŁY” wraz z obeliskiem, na Komunalnym Cmentarzu Północnym w Warszawie. Kwatera ma 96 miejsc grzebalnych, została w czynie społecznym zaprojektowana przez członków „JODŁY”. RównieŜ kierownikiem budowy i inspektorem nadzoru byli członkowie środowiska „JODŁA” • Dnia 20.04.2006r Środowisko „Polski Niepodległej” (PN) wystąpiło do nas z pismem, z prośbą o przyjęcie ich do naszego Środowiska, gdyŜ ich wiek i stan zdrowia nie pozwala na dalszą aktywną działalność. Środowisko „JODŁA” decyzją Zarządu Okręgu z dnia 08.11.2006r przychyliło się do w/w prośby i od tej daty PN została wchłonięta do naszego Środowiska w liczbie 43 członków. Szkoły Środowisko „JODŁA” objęło opieką i nawiązało współpracę ze szkołą nr 223 na Bielanach w Warszawie im Partyzantów Ziemi Kieleckiej, 06.05.2005r podpisano Akt Przekazania Kwatery cmentarnej Środowiska „JODŁA” w Warszawie w opiekę szkole. W dniu 14.11.2006r Zarząd Środowiska „JODŁA” dokonał symbolicznego przekazania swojego sztandaru w/w szkole. Przekazano szkole zestaw „Zeszytów Kombatanckich” wydawanych przez Komisję Historyczną „JODŁY”. Organizowano w szkole prelekcje i konkursy wiedzy o Armii Krajowej dla uczniów, fundując nagrody. Uczniowie szkoły brali udział w rajdach i wycieczkach historyczn0-krajobrazowych organizowanych przez Środowisko :JODŁY”, np.w dniach 16-17-18.06.2007r na trasie Warszawa – Michniów – Wykus – Wąchock – Kałków. Uczniowie szkoły brali udział w spotkaniu seniorów „JODŁY” dnia 09.11.2007r w Muzeum Fundacji Porczyńskich im. Jana Pawła II w Warszawie. Spotkanie uprzyjemniał chór szkolny i deklamacje przygotowane na tą uroczystość, co nagrodzone było gromkimi brawami. Wydawnictwa, izby pamięci W Środowisku „JODŁA” istnieje redakcja, która wydaje „Zeszyty Kombatanckie” i „Biuletyn Informacyjny” będący sprawozdaniem udziału i organizacji uroczystości, wycieczek za cały rok w Okręgu „JODŁA”. Wydano „Śpiewnik piesni partyzanckich”. Ostatnio została wydana przez nasz Okręg ksiąŜka „Zołnierze Jodły” – wspaniała karta naszych dziejów opracowana przez naszą koleŜankę mgr Joannę Belniak-Kirchner, Redaktora Naczelnego – I wydanie wyszło w 2007 roku, II wydanie w 2008 r. W szkole nr 223 im. Partyzantów Ziemi Kieleckiej jest w trakcie przygotowywania urządzenie Izby Pamięci przez naszą Komisję Historyczną. 107 Rajdy turystyczne Środowisko „Jodła” organizuje kaŜdego roku rajdy historyczno-krajobrazowe dla Ŝołnierzy AK mieszkających w Warszawie i okolicach oraz ich rodzin i sympatyków (podajemy daty i odwiedzane miejscowości): • 14-15-16 czerwca 1996r – Warszawa-Michniów-Kielce- Cisów-św. Katarzyna-KałkówWykus-Wąchock-Piotrowe Pole. • 2-3-4 czerwca 2997r – Warszawa-Poznań-Szamotuły-Gniezno-ostrów Legnicki-Poznań Junikowo-Kurnik-Gniezno-spotkanie z Ojcem św. Janem Pawłem II. • 5-6-7- czerwca 1998r Warszawa-Szaniec Hubala-SPAŁA-częstochowa-JędrzejowBuranówSand.-Sandomierz-Sulisławice-Ujazd-Św. KrzyŜ. • 18-19-29 czerwca 1999r – Warszawa-Puławy-Kazimierz-Nałęczów-Zamość-ZwierzyniecUsuchy-Lublin-Kozłówka-Kock. • 17-18- czerwca – 2000r – Warszawa-Św KrzyŜ-Św, Katarzyna-Wykus-Wąchock-Kałków. • 8-9-10 wrzesień 2000r – Warszawa-Kaków-Kielce- (sympozjum). • 31 maja -1-2 czerwca 2002r – Grabówka-Hajnówka-BiałowieŜa-Białystok-SupraślKryński-Kruszyniany-Sokółka-Augustów-Suwałki-Wigry-Sejny-Suchowola-TykocinWizna-Ostrów Maz.-Radzymin. • 13-14-15 czerwca 2003r – Warszawa-Ojców-Pieskowa Skała-Kraków-SandomierzOpatów. • 17-18-19 sierpień 2004 r – Warszawa-Łańcut-Przemyśl-Ustrzyki Dolne-Ustrzuyki GórneBieszczady-Lesko-Rzeszów-Św. Katarzyna-Wykus-Michniów-Wąchock-Radom. • 16-17 czerwiec 2007r – Warszawa-Michniów-Wykus-Wąchock-Kałków- (patrz zdjęcie nr 15). • Organizowanie kaŜdego roku pielgrzymki na Jasną Górę autokarem, z pocztami sztandarowymi dla Środowisk i Kół z Warszawy. • Coroczne spotkania przy ognisku w lesie w miejscowości Lipowo na trasie WarszawaLiblin, organizowane przez kolegów, partyzantów oddziału „Jędrusie”, w których biorą udział miejscowe władze, dyrektorzy szkółki młodzieŜ. Są śpiewy, opowiadania i wspomnienia o walce z okresu okupacji. Uczy to młodzieŜ o naszej historii. Zorganizowane imprezy okolicznościowe • • 22 sierpnia 2004r na Kwaterze Cmentarnej „Jodły” w Warszawie odbyła się uroczystość 60 rocznicy „Akcji Burza”. Wzięły w niej udział poczty sztandarowe i delegacje Okręgów Częstochowa, Kielce, Radom, Okręgi z Warszawy, „Okręgi Bez Ziemi” oraz bardzo liczne koleŜanki i koledzy z róŜnych Kół i Środowisk z Warszawy, Przedstawiciele m. ST. Warszawy, Sejmu, Urzędu ds. Kombatantów Kombatantów Osób Represjonowanych, władze naczelne związku, kompania honorowa W. P. 27 sierpnia 2006rr zorganizowano centralne uroczystości 62 rocznicy „Akcji Burza” w Warszawie. Uroczystości rozpoczęła msza św.w Katedrze Polowej WP przy ul. Długiej a następnie przed Pomnikiem Powstańców Warszawy. W uroczystościach udział wzięły delegacje z Kielc, Radomia, Częstochowy, Poznania, Białegostoku, Krakowa, przedstawiciele Powstańców Warszawy, Szarych Szeregów, NSZ, BCh, WIN, Okręgów Bez Ziemi, MON, Urzędu ds. Kombatantów, IPN, Kapituły Orderu VM, prezydenta m. st. Warszawy oraz 46 pocztów sztandarowych. Uczestników przywitał w Katedrze Polowej Wp ks. Prałat płk. R. Mokrzycki. Na placu Krasińskich przeprowadzono Apel Poległych, oddano salwę honorową. 108 Współpraca Okręgów ŚZśAK Środowisko :Jodła” współpracuje z Okręgami : Kielce, Radom, Poznań, Częstochowa, Warszawa, WIN. Wspólpraca z kościołem polega głównie nadym, Ŝe kaŜdego roku 9 stycznia w rocznicę śmierci generała Wojciecha Borzobochatego w Kościele św. Antoniego przy ul. Senatorskiej w Warszawie, zamawiamy mszę św. W jego intencji oraz poległych i zmarłych Ŝołnierzy Okregu Radomsko_Kieleckiego. Po mszy udajemy się na grób Generała wraz ze sztandarem na cmentarz na Powązkach, gdzie składamy kwauaty, zapalamy znicze i oddajemy mu hołd sztandarem. Posiadamy równieŜ kapelana naszego środowiska, członka „Jodły”, który rozpoczyna modlitwą kaŜde nasze spotkanie BoŜonarodzeniowe (opłatek) oraz Wielkanocne (jajko). Prowadzimy kroniki: • Kronikę poczty sztandarowego. • Kronikę działalności Środowiska. • Kronikę Kwatery Cmentarnej „Jodły”. OKRĘGI "BEZ ZIEMI" Okręg Nowogródek Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 03-446 Warszawa ul. 11 Listopada 17/19 Telefon: 22-670-11-21 Prezes: Bolesław Lisowski Wiceprezes: Napoleon Zabiełło DyŜury: Środa 11-13 Okręg Poleski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 00-380 Warszawa ul. Kruczkowskiego 12b Telefon: 22-621-99-12 Prezes: Mirosław Spiechowicz Członek Prezydium: Stanisław Sielutin DyŜury: Co drugi tydzień Środa 16-18 Okręg Wileński Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o o Adres: 03-446 Warszawa ul. 11 Listopada 17/19 Telefon: 22-670-11-21 Prezes: Henryk Szostakowski Wiceprezes: Seweryn Tom DyŜury: Czwartek 10-12 Strona internetowa Środowiska Wileńskiego Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej w Warszawie 109 Okręg Wołyński Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o o o Adres: 03-446 Warszawa ul. 11 Listopada 17/19 Telefon: 22-670-11-21 Prezes: Tadeusz Wolak Członek Prezydium: Anna Lewak DyŜury: Środa 10-12 Ogólnopolski Okręg śołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. „Orląt Lwowskich” o o o Adres: 51-692 Wrocław Ul. Wysockiego 44 Prezes: Adam Gajda Działalność Okręgu Lwowskiego Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej im. „Orląt Lwowskich” Oddział w Bielsku Białej Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej o o o • • • • • Adres: 43-300 Bielsko-Biała ul. Reymonta Nr 5 Telefon: 33-811-77-71 DyŜury: Środa 10-12 KOŁA ZAGRANICZNE Koło Byłych śołnierzy AK w Londynie Koło Byłych śołnierzy AK w Montrealu Koło Byłych śołnierzy Armii Krajowej SZZAK - Oddział Toronto Koło Byłych śołnierzy Armii Krajowej - Chicago Stowarzyszenie Byłych śołnierzy Armii Krajowej - Koło w Nowej Południowej Walii 110 CZĘŚĆ 4 AKTUALNOŚCI 2010-08-04 Zapowiedź projekcji filmu "Oni szli Szarymi Szeregami" W Muzeum Powstania Warszawskiego o godz. 17.00 odbędzie się ogólnodostępna projekcja fabularyzowanego filmu dokumentalnego reŜ. M. Malca pt. „Oni szli Szarymi Szeregami”. Film ten wyprodukowany został przez Fundację Filmową Armii Krajowej i uzyskał w maju br. na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Katolickich w Niepokalanowie nagrodę Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. 2010-08-01 Zapłonął ogień na Kopcu Powstania Warszawskiego Na Kopcu Powstania Warszawskiego na warszawskim Czerniakowie zapłonął w niedzielę wieczorem ogień przyniesiony z Grobu Nieznanego śołnierza przez "sztafetę pokoleń". Ogień będzie płonął przez 63 dni - tyle, ile w 1944 r. trwały walki na ulicach Warszawy. W "sztafecie pokoleń" - jak co roku - uczestniczyli przedstawiciele wojska, kombatanci, straŜnicy miejscy oraz harcerze. W uroczystościach wzięli m.in. prezes Związku Powstańców Warszawskich gen. Zbigniew Ścibor-Rylski, prezes Klubu Kawalerów Orderu Virtuti Militari Zdzisław Piłatowicz, prezes Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Stanisław Oleksiak i Adam Komorowski - syn dowódcy Powstania Warszawskiego Tadeusza BoraKomorowskiego. Obecni byli takŜe minister w Kancelarii Prezydenta Jaromir Sokołowski, p.o. kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Stanisław Ciechanowski, posłowie i senatorowie oraz przedstawiciele władz miasta i dzielnic. Licznie zgromadzili się teŜ mieszkańcy Warszawy. "Szczęście dopisało wielu z nas - przeŜyliśmy. Ale pamiętamy i pamiętać będziemy na wieki o tych, którzy oddali swoje Ŝycie za naszą ukochaną Warszawę (...) Oddajemy hołd tym wspaniałym, młodym dziewczętom i chłopcom, którzy 66 lat temu walczyli o wolną i niepodległą ojczyznę" - powiedział gen. Ścibor-Rylski. 2010-08-01 Uroczystości pod pomnikiem Polskiego Państwa Podziemnego (tuŜ przed Sejmem) Podczas uroczystości pełniący obowiązki prezydenta marszałek Sejmu Grzegorz Schetyna przypomniał, Ŝe Polacy po klęsce wrześniowej bardzo szybko zorganizowali swoje państwo "w taki sposób, jak Ŝadne inne państwo w Europie". Zaznaczył, Ŝe tylko w Polsce istniało państwo podziemne ze wszystkimi jego instytucjami, "z armią 300 tys. Ŝołnierzy AK, którzy, kiedy przyszedł czas, podjęli walkę o niepodległą Polskę". "Pomnik Polskiego Państwa Podziemnego to symbol polskiej państwowości, symbol polskiego państwa z czasów, gdy wydawało się, Ŝe polskiego państwa juŜ nie było" - mówił Schetyna. Zaznaczył, Ŝe dziś Powstanie Warszawskie to nie tylko brzozowe krzyŜe na Powązkach czy pomniki powstańczych walk, ale przede wszystkim pamięć. "Wszystko to jest w nas. Wszystko to stworzyło fundament dla wolnej Polski" - dodał marszałek Sejmu. Prezes Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Stanisław Oleksiak powiedział m.in.: - Zarówno ci, którzy oddali wówczas Ŝycie Polsce, jak i my, weterani, nie ustajemy w słuŜbie Ojczyźnie, oczekując spełnienia wizji o Polsce silnej i czystej jak łza. - Powstańcy muszą jeszcze wykonać swoje ostatnie zadanie i przekazać tę pamięć historyczną młodym. 111 Prezes ŚZśAK wyraził zadowolenie, Ŝe na uroczystościach obecni są przedstawiciele władz państwowych i samorządowych. Świadczy to o pamięci i szacunku dla tych, którzy o wolność naszą walczyli na frontach jawnych i tajnych. Prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz mówiła podczas uroczystości, Ŝe "po klęsce wojny obronnej 1939 roku Polacy nie złoŜyli broni - w obliczu najwyŜszego zagroŜenia nie porzucili marzeń o wolności kraju" a utworzone wtedy "Państwo Podziemne było fenomenem na skalę światową - działy sądy, wydawano podziemną prasę, funkcjonowało tajne nauczanie, rozwijały się struktury podziemnej kultury, trwała bohaterska walka o obronę toŜsamości narodowej". "Składamy dziś tu, jak co roku, hołd ludziom, którzy idee wolnej Polski realizowali w czynie zbrojnym i w walce cywilnej. Postawa twórców Polskiego Państwa Podziemnego moŜe być wzorem dla wszystkich współczesnych" - zaznaczyła prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz. Na zakończenie uroczystości wieńce pod pomnikiem złoŜyli przedstawiciele m.in. organizacji powstańczych, prezydenta-elekta Bronisława Komorowskiego, Sejmu, Senatu, rządu, władz Warszawy, korpusu dyplomatycznego, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Powstania Warszawskiego. 2010-07-26 Konferencja prasowa w sprawie obchodów 66. rocznicy Powstania Warszawskiego Na 11 piętrze w gmachu PAST-y, która jest siedzibą Zarządu Głównego ŚZśAK, odbyła się konferencja prasowa podczas, której zaprezentowano tegoroczny program obchodów 66. rocznicy Powstania Warszawskiego oraz podpisano „Apel” do mieszkańców Stolicy o godne uczczenie rocznicy. W konferencji udział wzięli: Jacek Wojciechowicz – Wiceprezydent m.st. Warszawy, Edmund Baranowski – Wiceprezes Związku Powstańców Warszawskich, Jerzy śelaśkiewicz – Wiceprezes Zarządu Głównego ŚZśAK, Jan Ołdakowski – Dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, Tadeusz Filipkowski – członek Rady Naczelnej, Rzecznik Prasowy ŚZśAK oraz licznie zgromadzeni dziennikarze. Konferencję poprowadził Jarosław Jóźwiak – Wicedyrektor Gabinetu Prezydenta m.st. Warszawy. Budynek PAST-y, będący od początku XX wieku siedzibą największej w Polsce centrali telefonicznej został 20 sierpnia 1944 r. po uporczywych i cięŜkich walkach zdobyty przez oddziały powstańcze. 2010-07-23 Prezes Rady Naczelnej ŚZśAK został Przewodniczącym Rady Kombatanckiej przy Kierowniku Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Prezes Rady Naczelnej ŚZśAK mjr Tadeusz Michalski podjął obowiązki Przewodniczącego Rady Kombatanckiej - organu opiniodawczo-doradczego przy Kierowniku Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Do 10 kwietnia br. funkcję tę wykonywał płk Czesław Cywiński, który zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. 112 2010-07-20 Spotkanie Szefa BBN z Prezesem Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej W poniedziałek, 19 lipca 2010 r., minister Stanisław Koziej spotkał się z Prezesem Zarządu Głównego ŚZśAK Stanisławem Oleksiakiem. W trakcie spotkania Stanisław Oleksiak przedstawił obecną sytuację w Związku oraz planowane na najbliŜszy czas przedsięwzięcia. Omówiona została równieŜ moŜliwość zawarcia porozumienia dotyczącego merytorycznej współpracy pomiędzy Biurem Bezpieczeństwa Narodowego a Światowym Związkiem śołnierzy Armii Krajowej. 113 CZĘŚĆ 5 WYDAWNICTWA POŚWIĘCONE ARMII KRAJOWEJ Patrz witryna 114 CZĘŚĆ 6 LINKI • PORTALE INTERNETOWE 1. 2. 3. 4. Okręg Pomorski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Okręg Wielkopolski Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej Biuletyn Infromacyjny AK Komisja ds. MłodzieŜy przy Zarządzie Głównym Światowego Związku śołnierzy Armii Krajowej 5. Związek Powstańców Warszawskich 6. Stowarzyszenie Pamięci Powstania Warszawskiego 1944 7. Stowarzyszenie Przyjaciół Armii Krajowej 8. Muzeum Powstania Warszawskiego 9. Muzeum Armii Krajowej im. Generała Emila Fieldorfa "Nila" 10. Muzeum im. Orła Białego w SkarŜysku – Kamiennej 11. Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej SłuŜby Polek 12. Muzeum Wojska Polskiego 13. Muzeum Harcerstwa 14. Centralna Biblioteka Wojskowa imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego 15. Powstanie Warszawskie i AK - autor Whatfor 16. Powstanie Warszawskie - autor Krzysztof Kryśkiewicz 17. Powstanie Warszawskie 18. Powstanie Warszawskie 19. Powstanie Warszawskie 20. Powstanie Warszawskie w zarysie 21. Powstanie Warszawskie - kalendarium 22. Powstanie Warszawskie - cytaty 23. Kilka aspektów Powstania Warszawskiego 24. Powstanie Warszawskie - strona anglojęzyczna 25. Powstanie Warszawskie - strona anglojęzyczna 26. Armia Krakowa - strona po polsku, angielsku, niemiecku i francusku 27. Baony Zośka i Parasol 28. VII Obwód "ObroŜa" Okręgu Warszawskiego AK 29. Udział Polaków w działaniach II Wojny Światowej, między innymi Powstaniu Warszawskiemu - strona anglojęzyczna 30. Księgarnia Warszawska 31. Miesięcznik poświęcony pamięci bohaterów Armii Krakowej "Nieśmiertelnik" 32. Powstanie Warszawskie - Strona przeciwników kultu sprawców Powstania Warszawskiego 33. Powstanie Warszawskie - bez niedomówień 34. Powstanie Warszawskie - morderstwo naszych dzieci 35. Fabryka bzdur o Powstaniu Warszawskim 36. Powstanie Warszawskie w popkulturze 37. Co działo się na wschód od Wisły w czasie Powstania Warszawskiego? 38. Batalion Kiliński, Pułk Baszta, Batalion Zośka • ZDJĘCIA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 460 zdjęć z Powstania Warszawskiego Galeria zdjęć Powstanie Warszawskie Powstanie Warszawskie - fotografie Eugeniusza Lokajskiego Wojsko konspiracyjne w kraju Niemieckie zdjęcia z Powstania Warszawskiego • UTWORY MUZYCZNE (aby odtworzyć utwory zamieszczone poniŜej naleŜy zainstalować Macromedia Flash Player, który moŜna pobrać za darmo z tej strony) Współcześni wykonawcy i zespoły polskie 1. Utwór zespołu hip-hopowego WWO i Kapeli Czerniakowskiej "Pierwszy Sierpnia"(2007) 2. Utwór zespołu hip-hopowego Kwadratura Koła "63"(2007) 3. Utwór muzyka, poety oraz plastyka Dawida Hallmanna "Warszawa 44"(2008) 4. Utwór zespołu hip-hopowego Hemp Gru "63 dni Chwały"(2009) 5. Utwór rapera Pjusa "Głośniej od bomb"(2009) 116 6. Koncert Lao-Che w Muzeum Powstania Warszawskiego cz. I - 25 października 2006r. 7. Koncert Lao-Che w Muzeum Powstania Warszawskiego cz. II - 25 października 2006r. 8. Koncert Lao-Che w Muzeum Powstania Warszawskiego cz. III - 25 października 2006r. 9. Pocałunek - Zbigniew Hołdys 10. Deszcz jesienny deszcz - Staszek Sojka 11. Sypka Warszawa - Anna Maria Jopek Współczesne zespoły zagraniczne 12. Utwór szwedzkiego zespołu metalowego Marduk "Warschau"(2004) 13. Utwór niemieckiego zespołu metalowego Heaven Shall Burn "Armia"(2006) 14. Utwór francuskiego zespołu rockowego Varsovie "Varsovie"(2006) 15. Utwór szwedzkiego zespołu power metalowego Sabaton "Uprising"(2010) Na tej samej płycie co "Uprising" jest pieśń o niemieckim Wehrmachcie: "Części maszyny nie do powstrzymania, bezlitośni niczym fale przypływów, szaleńcy na smyczy czy zagubieni młodzi ludzie? Byli ofiarami swojego czasu czy dumną częścią wyŜszych celów?" - filozofuje Broden w utworze "Wehrmacht". A w "Ghost Division" (inna płyta) opiewa niemieckich czołgistów z 7. Dywizji, która pod dowództwem gen. Rommla odnosiła sukcesy w 1940 r. w walce z Francją: "Pierwsi na linii ognia, pierwsi na wrogiej ziemi, czołgi torują drogę. Są pancerną elitą, zrodzeni, by rywalizować, nigdy się nie cofają". ->Więcej 16. Jako tło, czy odniesienie moŜna posłuchać pieśni i piosenek śpiewanych i w większości powstałych podczas Powstania Warszawskiego. • WIERSZE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Wiersze1 Wiersze2 Wiersze3 Wiersze4 Wiersze5 Wiersze6 W połowie sierpnia 1944 r. autor napisanej w pierwszych dniach Powstania Warszawskiego piosenki "Pałacyk Michla" – Józef Szczepański „Ziutek”, dowódca druŜyny w batalionie PARASOL, uczestnik lipcowego zamachu na generała SS Koppego, dwukrotnie odznaczony KrzyŜem Walecznych, napisał piosenkę szturmową PARASOL "Chłopcy silni jak stal". 29 sierpnia 1944 r. w obliczu upadku Starego Miasta napisał ostatni wiersz "Czerwona zaraza". 10 września cięŜko ranny „Ziutek” zmarł w powstańczym szpitalu. W okresie stalinowskim w Polsce wiersz ten stał się jednym z utworów sztandarowych opozycji antykomunistycznej. Jego fragmenty zostały równieŜ zawarte w piosence Lao Che pt. "Czerniaków", która znalazła się na albumie "Powstanie Warszawskie". śródła: 117 http://www.deportacje.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Item id=11 http://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwona_zaraza 8. W 1954 r., w 10. rocznicę Powstania Warszawskiego, Marian Hemar napisał na emigracji pieśń Rocznica, na melodię Gdy naród do boju wystąpił z oręŜem. <BR 9. W lipcu 2010 r. otrzymałem o wspomnianego powyŜej p. Janusza Wałkuskiego informacje biograficzne i dwa wiersze Ireny Tomalakowej, Ŝołnierza trzech wojen i trzech okupacji, majora AK, więzionej w PRL w najcięŜszych więzieniach przenaczonych dla kobiet: w Fordonie i Inowrocławiu. Biogram Ireny Tomalakowej oraz wiersze "Łączniczka" i "Widzenie" <BR • FORA DYSKUSYJNE 1. Powstanie Warszawskie 2. 65 lat temu wybuchło powstanie warszawskie • ... • ... • ... 118 CZĘŚĆ 7 KONTAKT Adres Przyjmowanie interesantów Telefon Fax Adres e-mail Światowy Związek śołnierzy Armii Krajowej Zarząd Główny ul. Zielna 39 00-108 Warszawa Poniedziałek – Piątek 9.00-14.00 22 62012-85 22 62263-59 22 625 69 76 [email protected] E-mail Formularz kontaktowy 1. Imię i nazwisko 2. Adres e-mail: 3. Treść listu: Wyślij Formularz został stworzony na podstawie skryptu DynaForm. 119