abstrakt

Adam Rogoda
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Sektor bankowy w polityce rozwoju Mohammada Rezy Pahlaviego.
Ostatni szach Iranu przeszedł do historii jako autor nieudanej „białej rewolucji” –
programu odgórnej, pośpiesznej modernizacji w duchu zachodnim. Fiasko tej swoistej
polityki rozwoju przyjęło się uważać za główne źródło rewolucji muzułmańskiej z lat
1978-1979. W wymiarze ekonomicznym polityka szacha może być uznana za jedną z form
popularnych w latach 50. i 60. XX w. strategii substytucji importu. Zgodnie z panującym
ówcześnie poglądem, przemysł uważany był za główny filar rozwoju. Z punktu widzenia
tradycyjnej ekonomii rozwoju, kraje naftowe wydawały się uprzywilejowane przez los.
Dochody naftowe pozwalały uniknąć tzw. bariery „dwóch luk” – deficytu środków
inwestycyjnych i deficytu dewiz na pokrycie zwiększonego importu (zjawisko choroby
holenderskiej jeszcze nie było rozpoznane). Ostatecznie kraje naftowe, w tym Iran nie
wykorzystały potencjalnej przewagi, ich przemysły zaś trwale uzależniły się od napływu
petrodolarów. Charakter tego zjawiska wyjaśnia teoria państwa rentierskiego. Referat ma
na celu zbadanie roli sektora bankowego (bankowości komercyjnej i inwestycyjnej) w
procesie uprzemysłowienia Iranu, a tym samym ustalenie jego znaczenia w całokształcie
„białej rewolucji”. Wydaje się, że władze Iranu nie wykorzystały możliwości tkwiących w
narzędziach polityki kredytowej. Bankowość w większym stopniu przysłużyła się
spekulacji na rynku nieruchomości niż rozwojowi krajowego przemysłu.