Analiza problemu palenia tytoniu wśród studentów Państwowej

PRACE ORYGINALNE
Mariola WOJTALL
Donata KURPAS2,3
Lucyna SOCHOCKA4
Mariola SEÑ5
Andrzej STECIWKO2
Analiza problemu palenia tytoniu wœród
studentów Pañstwowej Medycznej Wy¿szej
Szko³y Zawodowej w Opolu
The analysis of smoking amongst students in the Public
Higher Medical Professional School in Opole
Additional key words:
smokers
smoking
smoking cessation
Uzale¿nienie od palenia tytoniu stanowi istotny problem wspó³czesnego
spo³eczeñstwa. Badania prowadzone
w Polsce i na œwiecie wskazuj¹, ¿e liczba m³odych ludzi, którzy siêgaj¹ po
pierwszego papierosa gwa³townie roœnie wraz z wiekiem. Celem pracy by³a
analiza problemu palenia tytoniu
wœród studentów Pañstwowej Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w Opolu. Badaniu poddano grupê 290 studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa
i Instytutu Po³o¿nictwa PMWSZ w Opolu. Spoœród ankietowanych – 72 studentów (24,8%) pali papierosy, a 218
studentów (75,2%) to osoby niepal¹ce.
Na studiach niestacjonarnych pali papierosy 13,8% badanej grupy, natomiast na studiach stacjonarnych palenie papierosów deklaruje 29% badanych. Najwiêcej ankietowanych, bo a¿
70,8% rozpoczê³o palenie papierosów
w czasie nauki w szkole œredniej. Maj¹c na uwadze szkodliwoœci palenia,
62,5% osób pal¹cych próbowa³o rzuciæ palenie. Niestety próby te zakoñczy³y siê niepowodzeniem. Najwiêkszego wsparcia w czasie rzucania
palenia papierosów studenci oczekiwaliby od osób bliskich (mê¿a, ¿ony),
tak¹ opiniê potwierdza a¿ 93,1% badanych.
Making conditional on the smoking
is making the essential problem of the
contemporary society. Conducted examinations are pointing in Poland and
in the world that the number of young
people which are reaching for the first
cigarette is soaring together with age.
The aim of the study was an analysis
of smoking amongst students of the
Public Higher Medical Professional
School in Opole. Group of 290 stationary and non-stationary students of the
Nursing Institute and the Obstetrics
Institute of the Public Higher Medical
Professional School in Opole was put
through an examination. Out of polled
– 72 students (24.8%) is smoking cigarettes but 218 students (75.2%) are
non-smoking persons. 13.8% of the
examined group of non-stationary students is smoking cigarettes, however
smoking cigarettes is declaring 29% of
the examined on stationary studies.
Polled the most, well as far as 70.8%,
began smoking cigarettes during the
secondary school. 62.5% smoking persons tried to give up smoking having
the harmfulness of smoking in mind.
Unfortunately these attempts ended in
failure. The students would expect the
biggest support from close persons
(the husband, the wife) during giving
up smoking, 93.1% of examined is confirming such an opinion.
Adres do korespondencji:
Dr Mariola Wojtal
Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego
Pañstwowa Medyczna Wy¿sza
Szko³a Zawodowa
ul. Powszechna 15
45-661 Opole
Tel.: (+77) 456 33 23
e-mail: [email protected]
Wstêp
Uzale¿nienie od palenia tytoniu stanowi
istotny problem wspó³czesnego spo³eczeñstwa.
Pierwsze próby palenia tytoniu podejmuj¹ ju¿ dzieci i m³odzie¿. Badania prowadzone w Polsce i na œwiecie wskazuj¹, ¿e liczba m³odych ludzi, którzy siêgaj¹ po pierwszego papierosa gwa³townie roœnie wraz z
wiekiem. Z badañ nad zachowaniami zdrowotnymi (HBSC) w Polsce prowadzonych
w 2002 roku wynika, ¿e próby palenia tytoniu podjê³o 44% m³odzie¿y szkolnej w wieku 11-15 lat, w tym 19,8% 11-latków, 46,3%
13-latków i 65% 15-latków [3].
Ucieczka w na³óg staje siê w rozumieniu m³odego cz³owieka ucieczk¹ od nurtu-
j¹cych go problemów i alternatyw¹ dla trudnej, nierozumianej i nieakceptowanej rzeczywistoœci.
Wœród czynników determinuj¹cych rozpoczêcie i kontynuowanie palenia mo¿na
wskazaæ czynniki:
– socjo-demograficzne: wiek i p³eæ
dziecka, status spo³eczny, stan rodziny,
wykszta³cenie rodziców,
– œrodowiskowe: palenie rodziców,
rówieœników, wiêzi spo³eczne, normy i obyczaje œrodowiska, czynniki wp³ywaj¹ce na
akceptacje palenia, dostêpnoœæ tytoniu,
– indywidualne: indywidualna wiedza
o nastêpstwach zdrowotnych palenia, funkcjonalne znaczenie palenia tytoniu przez
dzieci i m³odzie¿, samoocena, postrzeganie
Zak³ad Pielêgniarstwa Ogólnego Pañstwowej
Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej
w Opolu
Kierownik: Dr n. med. Eleonora Mess
1
Katedra i Zak³ad Medycyny Rodzinnej
Akademii Medyczna we Wroc³awiu
Kierownik:
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Steciwko
2
Instytut Pielêgniarstwa Pañstwowej
Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej
w Opolu
Dyrektor:
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Steciwko
3
Zak³ad Pielêgniarstwa Klinicznego
Pañstwowej Medycznej Wy¿szej
Szko³y Zawodowej w Opolu
Kierownik: Dr hab. n. med. Jerzy B³aszczuk
4
Katedra Zdrowia Publicznego,
Zak³ad Pielêgniarstwa Spo³ecznego,
Zak³ad Organizacji i Zarz¹dzania
Akademii Medyczne we Wroc³awiu;
Kierownik: Dr n. hum. Iwona Taranowicz
5
Dodatkowe s³owa kluczowe:
osoby pal¹ce
palenie tytoniu
rzucanie palenia
804
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10
M. Wojtal i wsp.
Wyniki badañ
Objêta badaniem grupa studentów reprezentowana by³a przez 255 kobiet (87,9%)
i 35 mê¿czyzn (12,1%). Najliczniejsz¹ grupê – 210 osób (72,4%) stanowili studenci
studiów stacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa w wieku 20-25 lat. Grupê 80 osób
(27,6%) reprezentowali studenci studiów
niestacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa i
Instytutu Po³o¿nictwa w nastêpuj¹cych przedzia³ach wiekowych: 26-35 lat – 34 studentów (11,7%), 36-45 lat – 33 studentów
(11,4%), 46-50 lat – 13 studentów (4,5%)
(rycina 1).
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10
90
80
72,4
70
%
60
50
40
30
20
10
0
20-25 lat
11,7
11,4
26-35 lat
36-45 lat
4,5
46-55 lat
Wiek
Rycina 1
Wiek ankietowanych studentów.
Age of questioned students.
80
75,2
70
60
studenci
pal¹cy
%
50
40
30
studenci
niepal¹cy
24,8
20
10
0
Rycina 2
Palenie tytoniu w badanej grupie.
Tobacco smoking in the examined group.
90
86,2
80
71
70
60
pal
cy
pal¹cy
niepal¹cycy
niepal
50
40
29
30
20
1 3,8
10
0
studia niestacjonarne
studia stacjonarne
Rycina 3
Palenie tytoniu z uwzglêdnieniem podzia³u grupy ankietowanej na studentów studiów niestacjonarnych i
stacjonarnych.
Tobacco smoking with taking into consideration the division of the polled group to students of non-stationary and
stationary studies.
35
34,7
30
26,4
25
20,8
20
16,7
%
Materia³ i metoda
Badaniu poddano grupê 290 studentów studiów
stacjonarnych i niestacjonarnych Instytutu Pielêgniarstwa
i Instytutu Po³o¿nictwa PMWSZ w Opolu. Badania przeprowadzono metod¹ sonda¿u diagnostycznego, do którego wykorzystano ankietê opracowan¹ dla potrzeb pracy. Kwestionariusz ankiety zawiera³ 13 pytañ, na które
ankietowani odpowiadali anonimowo. Podobne badania,
z wykorzystaniem opracowanego kwestionariusza ankiety, przeprowadzono wœród studentów Akademii Medycznej we Wroc³awiu i Akademii Medycznej w Bia³ymstoku.
100
%
siebie, czynniki osobowoœciowe, stan psychiczny,
– behawioralne: niedostosowanie spo³eczne, aktywnoœæ fizyczna, podatnoœæ na
wp³ywy rówieœników, umiejêtnoœæ radzenia
sobie w trudnych sytuacjach [1].
M³odzi ludzie siêgaj¹c po pierwszego
papierosa nie zdaj¹ sobie sprawy z ryzyka
uzale¿nienia. Z farmakologicznego punktu
widzenia czynnikiem uzale¿niaj¹cym jest
nikotyna, natomiast zespó³ objawów psychogennych wzmacnia uzale¿nienie od nikotyny. Mówi¹c o uzale¿nieniu mamy na uwadze uzale¿nienie biologiczne dotycz¹ce
uk³adu somatycznego i oœrodkowego uk³adu nerwowego oraz uzale¿nienie psychiczne odnosz¹ce siê do sposobów zachowania i postaw.
W prewencji na³ogowi nikotynizmu
uwzglêdnia siê:
– zapobieganie inicjacji palenia, najlepiej przez pozytywny przyk³ad w rodzinie,
– informowanie o skutkach palenia i
oddzia³ywanie perswazyjne,
– ograniczanie ekspozycji na bierne palenie, zw³aszcza dzieci,
– upowszechnianie programu zapobiegania paleniu tytoniu w szko³ach,
– zakaz reklamy wyrobów tytoniowych
w mediach [2].
W zderzeniu z faktem na³ogu nikotynizmu wœród m³odzie¿y nale¿a³oby podj¹æ
próbê odpowiedzi na kilka, istotnych pytañ.
Czy wskazane powy¿ej dzia³ania prewencyjne s¹ wystarczaj¹ce? Dlaczego, mimo
udowodnionego negatywnego wp³ywu palenia tytoniu na zdrowie cz³owieka tak wielu
m³odych ludzi rozpoczyna i/lub kontynuuje
palenie? Czy stan wiedzy konkretnego cz³owieka na temat szkodliwoœci palenia tytoniu jest na tyle du¿y, aby móg³ zostaæ zaliczonym do czynników prewencyjnych w
odniesieniu do na³ogu nikotynizmu?
Celem pracy by³a analiza problemu palenia tytoniu wœród studentów Pañstwowej
Medycznej Wy¿szej Szko³y Zawodowej w
Opolu.
15
10
5
0
1,4
do 55 sztuk
do
sztuk
6-10 sztuk
sztuk
6-10
11-15 sztuk
11-15
sztuk
powy¿ej
16-20
16-20sztuk powyej 20
20 sztuk
sztuk
sztuk
Rycina 4
Iloœæ papierosów wypalanych przez studentów w ci¹gu doby.
Number of cigarettes smoked by students within twenty-four hours.
805
70,8
powy¿ej
20 sztuk
13,9
9,7
5,6
0
szko³a
szkoa podpodstawowa
stawowa
szko³a
szkoa rednia
œrednia
pocz¹tek pracy
pocz
tek pracy
zawodowej
zawodow ej
okres
okres studiów
studiów
Rycina 5
Czas rozpoczêcia palenia przez ankietowanych.
Time of smoking initiation by studied students.
Czy podejmowa³a
Pani/Panpróby
próby rzucenia
palenia?
Czy podejmowa
a Pani/Pan
rzucenia
palenia?
54,2
%
55
50
45
40
35
30
25
20
15
27,8
9,7
8,3
10
5
0
tak,kkilka
razy
tak,
il ka razy
raz
t tak,
ak , jejeden
den raz
mam
nienie,
, aleale
mam
t ak i
taki zamiar
zamiar
mam
nienie,
, nienie
mam
takiego
zamiaru
takiego
zamiaru
Rycina 6
Próby rzucenia palenia i chêæ zerwania z na³ogiem.
Attempts of smoking cessation and desire for kicking up a habit.
25
20
20,8
15
%
12,5
11,1
10
9,7
9,7
4,2
5
0
z³y nastrój
stres
brak
obecnoϾ
innych pal¹cych zamiennika
brak
silnej woli
wzmo¿ony
apetyt
%
Rycina 7
Trudnoœci, na które napotykali ankietowani podczas rzucania palenia.
Problems which came across to questioned students while giving up smoking.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Od kogo oczekiwa³/aby Pan/Pani pomocy podczas rzucania palenia?
93,1
33,3
26,3
22,2
19,4
0
osoby bliskie
(m¹¿, ¿ona, dzieci)
chêæ skorzystania
z poradni
antynikotynowej
lekarz/
pielêgniarka,
inny pracownik
ochrony zdrowia
psycholog
wspó³pracownicy
wiêcej informacji
z prasy, radia i TV
Rycina 8
Oczekiwania dotycz¹ce pomocy, która mog³aby byæ udzielona ankietowanym podczas rzucania palenia.
Expectations concerning the help which could be given students during smoking cessation.
806
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10
Spoœród 290 ankietowanych – 72 studentów (24,8%) pali papierosy, a 218 studentów (75,2%) to osoby niepal¹ce (rycina 2).
Na studiach niestacjonarnych pali papierosy 11 studentów, a wiêc 13,8% badanej grupy, natomiast na studiach stacjonarnych palenie papierosów deklaruje 61 ankietowanych, czyli 29% badanej grupy (rycina 3).
W grupie pal¹cych ankietowani wskazuj¹ nastêpuj¹ce iloœci wypalanych dziennie papierosów: do 5 sztuk – 25 osób
(34,7%), 6-10 sztuk – 19 osób (26,4%), 1115 sztuk – 15 osób (20,8%), 16-20 sztuk –
12 osób (16,7%), powy¿ej 20 sztuk – 1 osoba (1,4%) (rycina 4).
Pierwsze próby palenia papierosów podejmuj¹ najczêœciej dzieci i m³odzie¿. Wskazywany przez ankietowanych pocz¹tek palenia papierosów przypada³ w wiêkszoœci na
czas nauki w szkole œredniej – 51 ankietowanych (70,8%). W okresie studiów palenie tytoniu rozpoczê³o 10 studentów
(13,9%), na pocz¹tku pracy zawodowej 7
(9,7%) (rycina 5).
Maj¹c na uwadze szkodliwoœci palenia
i to, ¿e nigdy nie jest za póŸno na porzucenie na³ogu, 45 pal¹cych studentów (62,5%)
próbowa³o rzuciæ palenie; niestety próby te
zakoñczy³y siê niepowodzeniem, co potwierdza, ¿e nikotyna prowadzi do bardzo silnego uzale¿nienia psychofizycznego. Ponadto 20 ankietowanych (27,8%) nie podejmowa³o nigdy próby zerwania z na³ogiem, ale
ma taki zamiar; 7 ankietowanych (9,7%) nie
ma zamiaru podejmowaæ próby rzucenia
palenia. Wyniki te przedstawia rycina 6.
Studenci, którzy podejmowali próby zerwania z na³ogiem podawali nastêpuj¹ce
trudnoœci, na jakie napotkali podczas rzucania palenia:
– stres – 15 ankietowanych (20,8%),
– z³y nastrój – 9 ankietowanych (12,5%),
– obecnoœæ innych pal¹cych – 8 ankietowanych (11,1%),
– brak zamiennika – 7 ankietowanych
(9,7%),
– brak silnej woli – 7 ankietowanych
(9,7%),
– wzmo¿ony apetyt – 3 ankietowanych
(4,2%).
Napotkane trudnoœci przedstawia rycina 7.
Na pytanie dotycz¹ce tego, od kogo badani oczekiwaliby pomocy podczas rzucania palenia, ankietowani udzielali najczêœciej
odpowiedzi, ¿e od osób bliskich (mê¿a,
¿ony) – 67 osób (93,1%). Z pomocy poradni antynikotynowej chcia³oby skorzystaæ 24
ankietowanych (33,3%), z pomocy lekarza,
pielêgniarki lub innego pracownika ochrony
zdrowia – 17 ankietowanych (26,3%), natomiast nikt z ankietowanych osób nie udzieli³ odpowiedzi, ¿e potrzebowa³by wiêcej informacji z prasy, radia i telewizji (rycina 8).
Maj¹c na uwadze niekorzystne zdrowotne skutki biernego palenia zapytano tak¿e
studentów niepal¹cych, czy zgadzaj¹ siê na
palenie papierosów w ich obecnoœci. Spoœród grupy 218 niepal¹cych ankietowanych
141 osób (64,7%) zdecydowanie nie zgadza siê na palenie w ich towarzystwie, niestety 53 osoby niepal¹ce (24,3%) raczej
udziela przyzwolenia innym na palenie w ich
M. Wojtal i wsp.
Czy zgadza siê Pani/Pan na palenie papierosów w Pani/Pana obecnoœci?
70
64,7
60
%
50
40
30
24,3
20
10
2,8
0
zdecydowanie
tak, bo nie widzê
w tym nic
szkodliwego
8,2
zdecydowanie
tak, bo jest mi
to obojêtne
raczej tak, bo jest
mi niezrêcznie
zwróciæ uwagê
zdecydowanie
nie zgadzam siê
na palenie
w mojej obecnoœci
Rycina 9
Bierne palenie – opinie studentów niepal¹cych dotycz¹ce przyzwolenia na palenie papierosów w ich
towarzystwie.
Passive smoking – opinions of non-smoking students concerning consents to smoking cigarettes in their company.
obecnoœci, poniewa¿ jest im niezrêcznie
zwróciæ uwagê pal¹cym (rycina 9).
Podsumowanie
W ankietowanej grupie studentów
PMWSZ w Opolu papierosy pali, co czwarty student.
Wiêkszy procent studentów pal¹cych
stanowi¹ studenci studiów stacjonarnych, a
wiêc osoby m³ode w wieku od 20 do 25 lat;
na studiach niestacjonarnych osoby pal¹ce
stanowi¹ nieca³e 14% badanej grupy. Studenci pal¹cy wypalaj¹ najczêœciej do 5 sztuk
papierosów dziennie, porównywaln¹ procentowo grupê pal¹cych stanowi¹ palacze
6-10 sztuk papierosów dziennie.
Najwiêcej ankietowanych rozpoczê³o
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 10
palenie papierosów w czasie nauki w szkole œredniej.
Studenci wykazuj¹ potrzebê odrzucenia
na³ogu na co wskazuje fakt, ¿e wiêkszoœæ
pal¹cych podejmowa³o ju¿ próby rzucenia
palenia. Prawie jedna trzecia z niepodejmuj¹cych próby ma taki zamiar, a wiêc wykazuje chêæ zerwania z na³ogiem. Musi ona
byæ jednak wsparta edukacj¹ i zaplanowanymi dzia³aniami w kierunku pomocy osobom uzale¿nionym, co potwierdza fakt, ¿e
we wszystkich przypadkach próby rzucania
palenia zakoñczy³y siê niepomyœlnie.
Najbardziej dokuczliwymi trudnoœciami
w rzucaniu palenia okaza³y siê dla ankietowanych: stres, z³y nastrój i obecnoœæ innych
pal¹cych w otoczeniu.
Najwiêkszego wsparcia w czasie rzucania palenia papierosów respondenci oczekiwaliby od osób bliskich (mê¿a, ¿ony).
Z profesjonalnej pomocy poradni antynikotynowej, lekarza, pielêgniarki lub innego
pracownika ochrony zdrowia oraz psychologa chcia³by skorzystaæ, co trzeci badany.
¯adna z ankietowanych osób nie wyra¿a
potrzeby wiêkszej iloœci informacji z prasy,
radia i telewizji przy rzucaniu palenia tytoniu.
Bior¹c pod uwagê nastêpstwa zdrowotne biernego palenia tytoniu, tylko, co szósty niepal¹cy zdecydowanie nie zgadza siê
na palenie papierosów w swojej obecnoœci.
Przyzwolenia na palenie papierosów w
swoim towarzystwie udziela niemal, co
czwarty student niepal¹cy.
Wobec powy¿szego nale¿y bezwzglêdnie przestrzegaæ zakazu palenia papierosów
w miejscach publicznych, a w szczególnoœci w placówkach oœwiaty i ochrony zdrowia. Ze wzglêdu na to, ¿e najwiêcej ankietowanych osób rozpoczê³o palenie tytoniu
w szkole œredniej nale¿y równie¿ wzmóc i
skoncentrowaæ dzia³ania edukacyjne i prewencyjne wœród uczniów szkó³ podstawowych i gimnazjalnych, aby œwiadomi nastêpstw zdrowotnych palenia tytoniu w przysz³oœci nie siêgali po papierosy.
Piœmiennictwo
1. Kowalewska A.: Palenie tytoniu jako jedna ze
zniewolonych dróg wspó³czesnego cz³owieka. [W:]
Cz³owiek w sieci zniewolonych dróg, (red.) M.
Jêdrzejko, W. Bo¿ejewicz. Pu³tusk 2007 (Materia³y
konferencyjne).
2. Krawczyñski M.: Propedeutyka Pediatrii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.
3. Woynarowska B., Mazur J.: Zachowania zdrowotne, zdrowie i postrzegania szko³y przez m³odzie¿
w Polsce w 2002 roku. Katedra Biomedycznych
Podstaw Rozwoju i Wychowania, Zak³ad Epidemiologii Instytutu Matki i Dziecka Warszawa 2002.
807