Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Już od urodzenia dziecko ćwiczy swe narządy mowne, czy to podczas ssania, połykania czy
żucia. Wymawianie każdej głoski wymaga innego ułożenia narządu artykulacyjnego i innej
pracy mięśni. Ćwiczenia artykulacyjne mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych
ruchów języka, warg i podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia
poszczególnych narządów mowy.
Zabawy i ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mownych przeprowadza się w
następujących seriach:
ćwiczenia warg,
ćwiczenia języka,
ćwiczenia szczęki dolnej,
ćwiczenia podniebienia.
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne powinny być wykonywane nie tylko przy
korekcji zaburzeń mowy, ale także przy poprawianiu wyrazistości i płynności mowy oraz w
profilaktyce zaburzeń.
Program wychowania w przedszkolu zakłada prowadzenie działań zmierzających do
prawidłowego rozwoju, a także niwelowania ewentualnych zaburzeń mowy. Począwszy od
dzieci 3-letnich przewiduje się odpowiednie zabawy ćwiczące narząd mowy, uwrażliwiające na
dźwięki otoczenia, a w starszych grupach przygotowujące do nauki czytania i pisania.
1/7
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Ćwiczenia artykulacyjne powinny być wykonywane bardzo dokładnie, bez pośpiechu. Dla
dzieci przeważnie są one nudne, dlatego nauczyciel, logopeda powinien je prowadzić w
sposób atrakcyjny i zabawowy. Należy pamiętać aby czas trwania i liczbę powtórzeń
dostosować do indywidualnych możliwości dziecka.
Przykłady zabaw i ćwiczeń narządów artykulacyjnych zaczerpnęłam z
różnych publikacji logopedycznych oraz własnych pomysłów powstałych
podczas pracy z dziećmi.
ZABAWY I ĆWICZENIA WARG
Minki - spróbujmy pokazać jakie robimy minki gdy jesteśmy:
weseli - płaskie wargi ? rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki,
smutni - robimy podkówkę z warg,
obrażeni - wargi nadęte,
zdenerwowani - wargi wąskie.
Całuski " przesyłanie całusków" wargi wysunięte do przodu, cmokanie.
Rybka - pokazujemy jaki pyszczek ma rybka, wysuwamy wargi do przodu i rozszerzamy na
końcu.
2/7
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Zły pies - naśladujemy złego psa ? unosimy górną wargę, pokazujemy zęby. Dzieci mogą
również naśladować warczenie psa.
Gorąca zupa - pokazanie jak chłodzimy wargami zupę.
Echo - dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, e, i, u, y.
Kotki - kotki robią pyszczek (wargi do przodu) i przesuwają pyszczkiem w prawą i w lewą
stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko trzyma słomkę). Koty ziewają,
oblizują się itp.
Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.
Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, balon pękł ? dziecko
palcami uderza w policzki.
Motorek - parskanie wargami ? naśladowanie odgłosu motoru, traktora.
Wzywam pomoc - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o ?naśladowanie karetki
pogotowia, i-u ? naśladowanie policji, e-u ? naśladowanie straży pożarnej.
ZABAWY I ĆWICZENIA JĘZYKA
Prowadząc ćwiczenia języka należy pamiętać, aby te ćwiczenia rozpoczynać od obszernych
ruchów języka na zewnątrz jamy ustnej, a następnie przechodzić do ruchów wewnątrz jamy
ustnej.
3/7
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Kotki - kotek pije mleko - szybkie ruch języka w przód, do góry i do tyłu, kotek oblizuje się
(czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi).
Zmęczony piesek - dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty
na brodę.
Spróbuj jak najdalej - kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę.
Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów i będziemy po kolei czyścić zęby górne od
strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z dwóch stron. W trakcie zabawy
naśladujemy płukanie buzi wodą ? powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp.
Języczek maszeruje - język będzie maszerował jak żołnierz:
na raz - czubek języka na dolną wargę,
na dwa - czubek języka do prawego kącika ust,
na trzy czubek języka na górną wargę,
na cztery - czubek języka do lewego kącika ust.
Cyrkowiec - język będzie próbował wykonać różne sztuczki np.
4/7
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
górkę - czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza,
rurkę - przez którą można wdychać lub wydychać powietrze lub udawać, że pijemy sok,
szpilkę - układanie wąskiego języka,
wahadełko - przesuwaniem językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą ? język nie dotyka
warg.
Łyżeczka - unoszenie przodów i boków języka,
Łopatka - wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.
Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie,
parska, śmieje się iha ?ha.
Śniadanko misia - miś starannie oblizuje wargi przy otwartych ustach ? wargi smarujemy
miodem, czekoladą, bitą śmietaną.
Ssanie cukierków.
Żabka - dziecko ma z talerzyka zebrać płatki kukurydziane posługując się tylko czubkiem
języka. Dziecko stara się wyciągnąć długi język - taki jak ma żaba, wąż.
Masażysta - czubek języka będzie masował delikatnie podniebienie (wcześniej trzeba dziecku
wytłumaczyć i pokazać gdzie jest podniebienie), dotyka dziąseł na górze i dole, masuje wargi,
5/7
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
język masuje od środka policzki (raz prawe, lewe), próbuje rysować kreseczki i kółeczka.
ZABAWY I ĆWICZENIA SZCZĘKI DOLNEJ
Naśladowanie otwierania szeroko buzi jak podczas ziewania.
Wąchanie kwiatów - duży wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski
aa (jako zachwyt), oo (zdziwienie).
Chwytanie górnej wargi dolnymi zębami.
Opuszczanie i unoszenia dolnej szczęki. Wymawianie szerokiego a i przechodzenie do
wymawiania a połączonego z głoską s.
Ruchy szczęki dolnej ze skrajnego lewego do skrajnego prawego położenia.
ZABAWY I ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKIEGO
Chory Tomek ? nauczyciel opowiada o chłopcu, który bardzo źle się czuł i zachorował.
Chłopiec był kapryśny, nie chciał jeść, był senny i bardzo kaszlał (naśladowanie ziewania przy
nisko opuszczonej szczęce dolnej, kaszel z językiem daleko wysuniętym do przodu). Mamusia
wezwała pogotowie (eo, eo, au, au,). Przyjechała pani doktor i zaleciła Tomkowi ? płukanie
gardła, połykanie pastylek, picie syropu (naśladowanie tych czynności) oraz inhalacje
(zaciskanie na przemian dziurki nosa i oddychanie wolno). Chłopiec bardzo zmęczony, ziewa i
zasypia. Podczas spania chrapie(na wdechu i wydechu) itd.
6/7
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Nadmuchiwanie baloników.
Puszczanie baniek mydlanych - kto więcej puści baniek?, komu uda się zrobić największą
Echo - powtarzanie sylab: ka, ko, ke, ku, ak, ok., oke, uku, oko, ga, go, ge, gu, aga, ogo, ege,
ugu itd.
Zaproponowane przykłady zabaw i ćwiczeń mogą być wykorzystane przez nauczycieli grup
przedszkolnych i zerowych jako usprawnianie i profilaktyka wad wymowy lub w klasach
młodszych jako ćwiczenia śródlekcyjne. Ćwiczenia te powinni wykorzystywać również rodzice
w pracy z dzieckiem, którego wymowa odbiega od normy fonetycznej.
Wskazane jest prowadzenie tych ćwiczeń przed lustrem, aby dziecko najpierw mogło
obserwować wzór prawidłowego ułożenia narządów artykulacyjnych, a później go naśladować i
wykonać samodzielnie. Powyższe przykłady zabaw stanowią jedynie propozycję do
wykorzystania w pracy z dziećmi. Należy również uwzględnić propozycje i pomysły zabaw
wymyślone przez same dzieci. Ćwicząc narządy artykulacyjne często stosuję naprzemienność
ról, gdyż to daje dziecku wiele radości i satysfakcji.
7/7