Ćwiczymy w domu

Ćwiczymy w domu
Zabawy i ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Już od urodzenia dziecko ćwiczy swe narządy mowne, czy to podczas ssania, połykania czy
żucia. Wymawianie każdej głoski wymaga innego ułożenia narządu artykulacyjnego i innej
pracy mięśni.
Ćwiczenia artykulacyjne mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg
i podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia poszczególnych
narządów mowy.
Zabawy i ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mownych przeprowadza się w
następujących seriach:
ćwiczenia warg,
ćwiczenia języka,
ćwiczenia szczęki dolnej,
ćwiczenia podniebienia.
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne powinny być wykonywane nie tylko przy
korekcji zaburzeń mowy, ale także przy poprawianiu wyrazistości i płynności mowy oraz w
profilaktyce zaburzeń.
Program wychowania w przedszkolu zakłada prowadzenie działań zmierzających do
prawidłowego rozwoju, a także niwelowania ewentualnych zaburzeń mowy. Począwszy od
1/8
Ćwiczymy w domu
dzieci 3-letnich przewiduje się odpowiednie zabawy ćwiczące narząd mowy, uwrażliwiające na
dźwięki otoczenia, a w starszych grupach przygotowujące do nauki czytania i pisania.
Ćwiczenia artykulacyjne powinny być wykonywane bardzo dokładnie, bez pośpiechu. Dla dzieci
przeważnie są one nudne, dlatego nauczyciel, logopeda powinien je prowadzić w sposób
atrakcyjny i zabawowy. Należy pamiętać aby czas trwania i liczbę powtórzeń dostosować do
indywidualnych możliwości dziecka.
Przykłady zabaw i ćwiczeń narządów artykulacyjnych zaczerpnęłam z
różnych publikacji logopedycznych oraz własnych pomysłów powstałych
podczas pracy z dziećmi.
ZABAWY I ĆWICZENIA WARG
Minki - spróbujmy pokazać jakie robimy minki gdy jesteśmy:
weseli - płaskie wargi ? rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki,
smutni - robimy podkówkę z warg,
obrażeni - wargi nadęte,
zdenerwowani - wargi wąskie.
Całuski " przesyłanie całusków" wargi wysunięte do przodu, cmokanie.
Rybka - pokazujemy jaki pyszczek ma rybka, wysuwamy wargi do przodu i rozszerzamy na
2/8
Ćwiczymy w domu
końcu.
Zły pies - naśladujemy złego psa ? unosimy górną wargę, pokazujemy zęby. Dzieci mogą
również naśladować warczenie psa.
Gorąca zupa - pokazanie jak chłodzimy wargami zupę.
Echo - dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, e, i, u, y.
Kotki - kotki robią pyszczek (wargi do przodu) i przesuwają pyszczkiem w prawą i w lewą
stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko trzyma słomkę). Koty ziewają,
oblizują się itp.
Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.
Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, balon pękł ? dziecko
palcami uderza w policzki.
Motorek - parskanie wargami ? naśladowanie odgłosu motoru, traktora.
Wzywam pomoc - wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e-o ?naśladowanie karetki
pogotowia, i-u ? naśladowanie policji, e-u ? naśladowanie straży pożarnej.
ZABAWY I ĆWICZENIA JĘZYKA
3/8
Ćwiczymy w domu
Prowadząc ćwiczenia języka należy pamiętać, aby te ćwiczenia rozpoczynać od obszernych
ruchów języka na zewnątrz jamy ustnej, a następnie przechodzić do ruchów wewnątrz jamy
ustnej.
Kotki - kotek pije mleko - szybkie ruch języka w przód, do góry i do tyłu, kotek oblizuje się
(czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi).
Zmęczony piesek - dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma mocno wysunięty
na brodę.
Spróbuj jak najdalej - kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą stronę.
Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów i będziemy po kolei czyścić zęby górne od strony
zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z dwóch stron. W trakcie zabawy
naśladujemy płukanie buzi wodą ? powietrze z jednego policzka przechodzi do drugiego itp.
Języczek maszeruje - język będzie maszerował jak żołnierz:
na raz - czubek języka na dolną wargę,
na dwa - czubek języka do prawego kącika ust,
na trzy czubek języka na górną wargę,
na cztery - czubek języka do lewego kącika ust.
4/8
Ćwiczymy w domu
Cyrkowiec - język będzie próbował wykonać różne sztuczki np.
górkę - czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza,
rurkę - przez którą można wdychać lub wydychać powietrze lub udawać, że pijemy sok,
szpilkę - układanie wąskiego języka,
wahadełko - przesuwaniem językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą ? język nie dotyka
warg.
Łyżeczka - unoszenie przodów i boków języka,
Łopatka - wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.
Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie,
parska, śmieje się iha ?ha.
Śniadanko misia - miś starannie oblizuje wargi przy otwartych ustach ? wargi smarujemy
miodem, czekoladą, bitą śmietaną.
Ssanie cukierków.
Żabka - dziecko ma z talerzyka zebrać płatki kukurydziane posługując się tylko czubkiem
języka. Dziecko stara się wyciągnąć długi język - taki jak ma żaba, wąż.
5/8
Ćwiczymy w domu
Masażysta - czubek języka będzie masował delikatnie podniebienie (wcześniej trzeba dziecku
wytłumaczyć i pokazać gdzie jest podniebienie), dotyka dziąseł na górze i dole, masuje wargi,
język masuje od środka policzki (raz prawe, lewe), próbuje rysować kreseczki i kółeczka.
ZABAWY I ĆWICZENIA SZCZĘKI DOLNEJ
Naśladowanie otwierania szeroko buzi jak podczas ziewania.
Wąchanie kwiatów - duży wdech nosem i wydech ustami z jednoczesnym wymawianiem głoski
aa (jako zachwyt), oo (zdziwienie).
Chwytanie górnej wargi dolnymi zębami.
Opuszczanie i unoszenia dolnej szczęki. Wymawianie szerokiego a i przechodzenie do
wymawiania a połączonego z głoską s.
Ruchy szczęki dolnej ze skrajnego lewego do skrajnego prawego położenia.
ZABAWY I ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKIEGO
Chory Tomek ? nauczyciel opowiada o chłopcu, który bardzo źle się czuł i zachorował. Chłopiec
był kapryśny, nie chciał jeść, był senny i bardzo kaszlał (naśladowanie ziewania przy nisko
opuszczonej szczęce dolnej, kaszel z językiem daleko wysuniętym do przodu). Mamusia
wezwała pogotowie (eo, eo, au, au,). Przyjechała pani doktor i zaleciła Tomkowi ? płukanie
6/8
Ćwiczymy w domu
gardła, połykanie pastylek, picie syropu (naśladowanie tych czynności) oraz inhalacje
(zaciskanie na przemian dziurki nosa i oddychanie wolno). Chłopiec bardzo zmęczony, ziewa i
zasypia. Podczas spania chrapie(na wdechu i wydechu) itd.
Nadmuchiwanie baloników.
Puszczanie baniek mydlanych - kto więcej puści baniek?, komu uda się zrobić największą
Echo - powtarzanie sylab: ka, ko, ke, ku, ak, ok., oke, uku, oko, ga, go, ge, gu, aga, ogo, ege,
ugu itd.
Zaproponowane przykłady zabaw i ćwiczeń mogą być wykorzystane przez nauczycieli grup
przedszkolnych i zerowych jako usprawnianie i profilaktyka wad wymowy lub w klasach
młodszych jako ćwiczenia śródlekcyjne. Ćwiczenia te powinni wykorzystywać również rodzice w
pracy z dzieckiem, którego wymowa odbiega od normy fonetycznej.
Wskazane jest prowadzenie tych ćwiczeń przed lustrem, aby dziecko najpierw mogło
obserwować wzór prawidłowego ułożenia narządów artykulacyjnych, a później go naśladować i
wykonać samodzielnie. Powyższe przykłady zabaw stanowią jedynie propozycję do
wykorzystania w pracy z dziećmi. Należy również uwzględnić propozycje i pomysły zabaw
wymyślone przez same dzieci. Ćwicząc narządy artykulacyjne często stosuję naprzemienność
ról, gdyż to daje dziecku wiele radości i satysfakcji.
Materiał przygotowany przez: Anna Pańków
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Celem ćwiczeń oddechowych jest pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy
wydechowej oraz zapobieganie mówieniu na wdechu. Nieprawidłowe oddychanie wpływa
niekorzystnie na wymowę. Oddychanie przez usta powoduje, że przepływające ponad językiem
powietrze utrudnia właściwą pionizację języka i w związku z tym, dziecko ma problemy z
artykulacją głosek wymagających tejże pionizacji takich jak np. sz, ż, cz, dż, l, r. Prawidłowe
7/8
Ćwiczymy w domu
funkcjonowanie jam nosowych rzutuje na prawidłowe mówienie. Jamy nosa pełnią też funkcję
rezonacyjną. Rezonans nosowy jest konieczny w wypowiadaniu samogłosek nosowych: ą, ę
oraz spółgłosek: m, n, ń. W czasie artykulacji głosek nosowych przejście między jamami
nosowymi i jamą ustną pozostaje otwarte. Kiedy podczas mowy wyłączony jest rezonator
nosowy, powstają głoski ustne.
10 przykładowych ćwiczeń oddechowych:
1. Unoszenie rąk w górę podczas wdechu i wolne, spokojne ich opuszczanie przy wydechu. To
ćwiczenie można wykonywać z dzieckiem w pozycji leżącej, siedzącej lub stojącej;
2. Zdmuchiwanie skrawka papieru umieszczonego na czubku języka;
3. Przenoszenie skrawków papieru, preparowanego ryżu (tzw. dmuchanego), albo kawałków
waty za pomocą słomki. Dziecko chwyta wargami słomkę i za pomocą wdechu powietrza łapie
wybrany przedmiot, by przemieścić go w inne miejsce, pozostawia dany przedmiot robiąc
wydech;
4. Chuchamy na zmarznięte ręce: chuuuuu, chuuuuu....;
5. Z balonika ucieka powietrze: ssssssssssss...;
6. Szumi wiatr: szszszsz...-raz ciszej, raz głośniej;
7. Zdmuchiwanie świecy z różnej odległości, ustami, nosem;
8. Wprawianie w ruch wiatraczków;
9. Rozdmuchiwanie przez słomkę kaszy, ryżu;
10. Puszczenie baniek mydlanych.
8/8