Opinia Opinia_makler_doradca_inwestycyjny.

RZECZNIK PRAW ABSOLWENTA
Bartłomiej Banaszak
Opinia w sprawie propozycji zmian w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r.
o obrocie instrumentami finansowymi uwzględnionych w projekcie ustawy o zmianie
ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów, w zakresie
zawodów maklera papierów wartościowych oraz doradcy inwestycyjnego
1. Makler papierów wartościowych
Argumentację związaną z potrzebą ułatwienia dostępu do zawodu maklera papierów
wartościowych przedstawiłem w opinii w sprawie projektu Ustawy o ułatwieniu dostępu do
wykonywania zawodów finansowych, budowlanych i transportowych z dnia 26 października
2012 r. Zawód ten był bowiem uwzględniony w pierwszym projekcie tzw. II transzy
deregulacyjnej. Zwróciłem wówczas uwagę na następujące argumenty:
„Podstawowym narzędziem reglamentującym dostęp do zawodu maklera papierów
wartościowych jest egzamin przeprowadzany przez Komisję Nadzoru Finansowego. Zakres
egzaminu nie jest zależny od zdobytego wcześniej wykształcenia, ani od efektów kształcenia
zdobytych w czasie studiów wyższych. Elementem utrudniającym dostęp jest niska
częstotliwość przeprowadzania egzaminu (raz, dwa razy w roku). Największym problemem
jest natomiast bardzo niski stopień zdawalności”. Średnia zdawalność egzaminu nie
przekracza 20 procent, co bardzo dobrze obrazuje Rysunek 2 na stronie 44 Oceny Skutków
Regulacji.
„W świetle opinii zebranych od przedstawicieli reprezentatywnych gremiów środowiska
studenckiego (przede wszystkim Forum Uczelni Ekonomicznych PSRP) oraz sygnałów
napływających do Rzecznika Praw Absolwenta, egzamin nie stanowi jednak żadnej rękojmi
odpowiedniego poziomu wiedzy i umiejętności w zakresie działalności maklerskiej. Wynika
to z faktu, iż zdecydowana większość egzaminu poświęcona jest zagadnieniom
teoretycznym, a raczej w nikłym stopniu odnosi się do czynności wykonywanej przez
maklera. Sytuacji tej sprzyja forma egzaminu – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów
z dnia 27 października 2009 r. w sprawie egzaminów na maklera papierów wartościowych,
doradcę inwestycyjnego i agenta firmy inwestycyjnej oraz sprawdzianu umiejętności,
egzamin na maklera ma formę testu składającego się ze 120 pytań – ewidentnie
ukierunkowaną na weryfikację wiedzy teoretycznej. Dlatego też nie są uzasadnione opinie,
że deregulacja zawodu maklera wpłynie w istotny sposób na poziom umiejętności maklerów
giełdowych”
„Wysoka jakość funkcjonowania domów maklerskich jest oczywiście istotna z punktu
widzenia ochrony inwestorów giełdowych. Jednakże oparcie zapewniania jakości o egzamin z
wiedzy nie używanej w praktyce przez maklerów, będącym z kolei skuteczną przeszkodą w
zdobyciu uprawnień, jest fikcją. Zmuszający do refleksji jest też fakt, iż zawodów maklera
papierów wartościowych jest poza Polską regulowany jedynie w Hiszpanii (zgodnie z bazą
Komisji Europejskiej obejmującej dane z 31 państw). Jakość funkcjonowania domów
maklerskich powinna być natomiast przedmiotem nie systemu egzaminowania z wiedzy,
która w praktyce działalności maklerskiej nie jest używana, ale raczej przedmiotem nadzoru
ze strony Komisji Nadzoru Finansowego.”
Zaproponowana w projekcie ustawy możliwość zwolnienia z egzaminu osób, które ukończyły
odpowiednie studia wyższe należy potraktować jako idącą w dobrym kierunku. Jednakże
podstawa zwolnienia (uznawanie studiów wyższych przez Komisję egzaminacyjną na wniosek
uczelni) jest zdecydowanie zbyt restrykcyjna, a w świetle przepisów znowelizowanej w 2011
r. ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, zakładających m.in. autonomię programową
uczelni, wprowadzenie Krajowych Ramach Kwalifikacji oraz oparcie systemu zapewniania
jakości kształcenia na weryfikacji założonych efektów kształcenia, jest nieuzasadnione.
Ponadto, w świetle przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, poważne wątpliwości
budzi zapis odnoszący się do „uznawania” studiów odbytych za granicą.
W związku z powyższym, proponuję następującą zmianę w art. 17 pkt 1) lit. a) projektu
ustawy w zakresie nowego ust. 1a i 1b w art. 129 o obrocie instrumentami finansowymi:
„1a. Wpis na listę maklerów bez konieczności składania egzaminu uzyskuje osoba, która
ukończyła studia wyższe na kierunku umożliwiających nabycie wiedzy z zakresu dziedzin,
o których mowa w art. 128 ust. 1.
1b. Komisja stwierdza spełnienie wymogu, o którym mowa w ust. 1a, na podstawie
suplementu do dyplomu lub zaświadczenia uczelni. „
Proponowany przepis ust. 1b może wymagać uzupełnienia o zapisy odnoszące się do
dokumentowania zakresu studiów odbytych za granicą.
2. Doradca inwestycyjny
W świetle przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi
zakres czynności podejmowanych przez doradców zawodowych jest szerszy od maklera
papierów wartościowych. Jednocześnie jednak składający się z trzech etapów egzamin jest
jeszcze większą barierą w dostępie do zawodu, niż w przypadku maklera, co doskonale
obrazuje Tabela 30 na stronie 46 Oceny Skutków Regulacji.
Nie jest uzasadniona całkowita rezygnacja z możliwości zaliczenia egzaminu na podstawie
ukończonych studiów. Rękojmią wysokiego poziomu studiów wyższych w zakresie dziedzin
2
wymienionych w art. 128 ust. 1 i 2 powinna być umowa między odpowiednim organem
(Komisja Nadzoru Finansowego lub komisja egzaminacyjna dla doradców) a uczelnią, o której
mowa w proponowanym art. 168b ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, uwzględnionym w
projekcie ustawy o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych
(II transza deregulacyjna).
W związku z powyższym, proponuję następujące zmiany w art. 17 odnoszącym się do
ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.
- w pkt 6) dodaje się lit. ba) w brzmieniu:
ba) po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu:
Komisja egzaminacyjna dla doradców może zawierać z uczelniami, których jednostki
organizacyjne są uprawnione do nadawania stopnia naukowego doktora nauk
ekonomicznych lub doktora nauk prawnych oraz prowadzą studia na kierunku studiów
umożliwiającym nabycie wiedzy z zakresu dziedzin, o których mowa w ust. 1 i 2, umowy, o
których mowa w art. 168b ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie
wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, 742 i 1544). Do podpisania umowy w imieniu Komisji
uprawniony jest jej Przewodniczący.”;
- w pkt 7) lit a) ust. 1d otrzymuje brzmienie:
Wpis na listę doradców bez konieczności składania egzaminu mogą uzyskać osoby, które
ukończyły studia realizowane na podstawie umowy, o której mowa w art. 128 ust. 5a, lub
maklerzy wpisani na listę maklerów, którzy przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie
dłuższym niż 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis wykonywały, pod kierunkiem i
nadzorem doradcy, czynności bezpośrednio związane z wykonywaniem zawodu doradcy,
o którym mowa w art. 125, w ramach pozostawania przez tych maklerów w stosunku
pracy, zlecenia lub w innym stosunku prawnym o podobnym charakterze z firmą
inwestycyjną oraz posiadają pozytywną opinię tego doradcy.”,
3