docUntitled - ww.wlasnosc
download 
Reklamacja Transkrypt
Untitled - ww.wlasnosc
1 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego JAK ZROBIĆ DOBRY INTERES NA WARMII I MAZURACH Możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w województwie warmińsko-mazurskim wraz z informacjami o ulgach i zwolnieniach z podatków OLSZTYN, GRUDZIEŃ 2009 2 3 Spis treści 1. Wstęp ............................................................................................................................. 7 2. Informacje ogólne o kraju oraz województwie warmińsko-mazurskim .................................................... 8 3. Gospodarka regionu .............................................................................................. 10 4. Międzynarodowa współpraca gospodarcza regionu ................................ 16 5. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej ............................... 20 6. System podatkowy ................................................................................................. 40 7. System finansowy ................................................................................................... 54 8. Dane teleadresowe istotne dla potencjalnego inwestora ....................... 59 9. Wykaz źródeł ............................................................................................................. 62 4 5 1. Wstęp Niniejsza publikacja ma za zadanie przekazać przedsiębiorcy, potencjalnemu inwestorowi, podstawowe informacje o województwie warmińsko-mazurskim. Zawiera ona dane o gospodarce regionu ze szczególnym uwzględnieniem jej głównych sektorów oraz perspektyw rozwoju. Ponadto broszura zawiera niezbędne informacje dotyczące zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej na Warmii i Mazurach. Znajdziecie tu Państwo również podstawową wiedzę z zakresu obciążeń publicznoprawnych przedsiębiorcy oraz informacje o ulgach i zwolnieniach z podatków. W kolejnej części broszury przybliżona została tematyka funkcjonowania systemu finansowego w Polsce oraz obowiązków przedsiębiorcy w zakresie dokonywania transakcji płatniczych. W materiale omówiono również kwestie międzynarodowej gospodarczej współpracy województwa warmińsko-mazurskiego oraz przedstawiono główne instytucje otoczenia biznesu działające na rzecz pozyskiwania inwestorów. Potencjalny inwestor oraz przedsiębiorca znajdzie w niniejszej broszurze również dane kontaktowe instytucji przydatnych przy zakładaniu działalności gospodarczej oraz w procesie obsługi inwestycji. Mamy nadzieję, iż prezentowane wydawnictwo okaże się pomocne w Państwa działaniach oraz udowodni, że Warmia i Mazury to dobry klimat dla Państwa inwestycji. 6 7 2. Informacje ogólne o kraju oraz województwie warmińsko-mazurskim1 Polska położona jest w północnej części Europy Środkowo-Wschodniej, nad Morzem Bałtyckim. Polska jest jednym z największych krajów Europy pod względem terytorium. Leży ona w środkowoeuropejskiej strefie czasowej (GMT +1). Powierzchnia kraju wynosi 312 679 km2, co daje jej ósme miejsce (nie biorąc pod uwagę europejskiego terytorium Rosji) w Europie. Polska graniczy z 7 państwami - Rosją, Litwą, Białorusią, Ukrainą, Słowacją, Republiką Czeską oraz Niemcami. Najdłuższa linia graniczna jest z Republiką Czeską - 796 km, najkrótsza z Litwą - 104 km. Granice Polski są jednocześnie zewnętrzną granicą Unii Europejskiej – najdłuższą wschodnią granicą z Europą Wschodnią. Do Unii Europejskiej Polska przystąpiła 1 maja 2004 roku. W Polsce na stałe zamieszkuje 38 230 080 osób, co daje 122 mieszkańców na 1 km2 powierzchni. Zgodnie z prognozami Komisji Europejskiej Polska będzie jedynym krajem UE, który w 2009 r. osiągnął wzrost gospodarczy (plus 1,0%). Na wzrost PKB pozytywny wpływ miały: eksport netto, który wyniósł 3,1 %, oraz spożycie - ogółem 1,3 %, natomiast negatywny wpływ: akumulacja -3,3 % i spadek popytu inwestycyjnego (-0,6%). Region Warmii i Mazur położony jest w rejonie Polski PółnocnoWschodniej. Graniczy z województwami: podlaskim, pomorskim, mazowieckim oraz kujawsko-pomorskim. Na północy sąsiaduje z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej, a na północnym zachodzie – Zalewem Wiślanym. Województwo dzieli się na 19 powiatów oraz 2 miasta na prawach powiatu – Olsztyn i Elbląg. Województwo warmińsko-mazurskie zajmuje powierzchnię 24 173 km2, z czego 55% zajmują użytki rolne, 32% użytki leśne, niecałe 5% - wody powierzchniowe, a tereny zabudowane jedynie 3,5%. 1 Edukacja W roku szkolnym 2007/2008 w regionie funkcjonowało 558 szkół podstawowych (uczyło się w nich 96,7 tys. dzieci) oraz 270 gimnazjów (60,8 tys. uczniów), z czego na wsi 117 (43%). W szkołach na poziomie średnim uczyło się 64,5 tys. osób, czyli o ponad 40 tys. mniej niż w 2000 r. W ostatnim okresie rysuje się w województwie warmińsko-mazurskim wzrost zapotrzebowania na kadry z konkretnymi umiejętnościami zawodowymi. W roku szkolnym 2007/2008 w województwie funkcjonowały 102 ponadpodstawowe szkoły średnie zawodowe (8% liczby krajowej) oraz 216 szkół ponadgimnazjalnych (5% liczby krajowej). Łącznie uczyło się w nich 53,9 tys. uczniów (4% liczby krajowej). Zgodnie ze strategią rozwoju województwa warmińsko – mazurskiego niezbędna jest budowa, rozbudowa i unowocześnienie bazy szkolnictwa zawodowego, w tym gastronomiczno – hotelarskiego. Region bowiem priorytetowo traktuje branżę turystyczną, która ma za zadanie przyśpieszyć rozwój gospodarczo – społeczny województwa. W roku akademickim 2007/2008 funkcjonowało w województwie warmińsko-mazurskim 17 szkół wyższych (łącznie z filiami). Studiowało w nich ponad 58,6 tys. studentów, w tym ponad 50% na studiach dziennych (kraj 48 %), liczba absolwentów wynosi ok. 13 700. Tylko Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie oraz Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu są uczelniami państwowymi. Głównymi kierunkami kształcenia w regionie są: technologie produkcji biopaliw, inżynieria budowlana, mechanika, bioinżynieria produkcji żywności, geodezja, rolnictwo oraz ochrona środowiska. Największą uczelnią w regionie jest Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie – ponad 40 tys. studentów, w tym 24,6 tys. – na studiach dziennych. Dominujące kierunki UWM to: biologia, biotechnologia, geodezja, ochrona środowiska, rolnictwo, medycyna weterynaryjna, mechanika i budowa maszyn, budownictwo, inżynieria chemiczna i procesowa, towaroznawstwo, ekonomia, marketing i zarządzanie, prawo, medycyna. www.paiz.gov.pl 8 9 3. Gospodarka regionu W województwie warmińsko-mazurskim wytwarzane jest 2,8 % polskiego PKB. Przemysł skupia zaledwie 3 proc. krajowego zatrudnienia i dostarcza 2,6 proc. ogólnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu. Przeważa produkcja wyrobów z drewna oraz ze względu na rolniczy charakter regionu - przetwórstwo rolno-spożywcze. W końcu grudnia 2008 roku w rejestrze REGON województwa warmińsko-mazurskiego zarejestrowanych było 116,1 tys. podmiotów gospodarczych. Jednostki sektora publicznego stanowiły 5,8 %, a prywatnego 94,2 % W sektorze prywatnym 78,8 % jednostek stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą; najwięcej zajmowało się handlem – 29,6%, obsługą nieruchomości i firm – 15,3% oraz budownictwem – 11% Natomiast w sektorze publicznym prawie połowa podmiotów (49,4 %) zajmowała się obsługą firm i nieruchomości, 28 % edukacją, 8,3 % administracją publiczną i 5,4 % ochroną zdrowia. Z ogólnej liczby zatrudnionych 58,0% pracowało w przemyśle, z czego ponad połowa w trzech działach: produkcja artykułów spożywczych i napojów - 22,5%, produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna - 17,5%, a w produkcji drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny - 11,5%. Produkt krajowy brutto w regionie wyniósł w 2007 r. 32 756 mln zł, co stanowiło jedynie 2,78 % PKB krajowego. Głównymi źródłami dochodów były usługi (64% wartości PKB) oraz przemysł (8,2% PKB). W województwie warmińsko-mazurskim zatrudnionych jest blisko 241tys. osób. Pomimo rolniczo-turystycznego charakteru regionu, w przemyśle zatrudnionych jest 34% osób. Istotnym z punktu widzenia zatrudnienia sektorami są też: edukacja 15%, handel 9,8% oraz administracja publiczna.2 Nie ulega wątpliwości, że Warmia i Mazury są regionem turystycznym. Jednakże dzięki walorom środowiska naturalnego, położeniu regionu i jego strukturze geograficznej oraz niskiemu stopniowi zanieczyszczenia środowiska do kluczowych branż w województwie zalicza się przemysł spożywczy. Ten dział przemysłu posiada wysoki udział w produkcji sprzedanej przemysłu ogółem, duży poziom zatrudnienia oraz wysoki poziom 2 dostępności do surowca (rolnictwo). Największe znaczenie w tej sekcji ma produkcja artykułów żywnościowych i napojów; jej wartość stanowi około 1/3 wartości produkcji sprzedanej. Region ma pozycję dominującą w skali kraju w zakresie produkcji mięsa drobiowego (przede wszystkim indyczego), wołowego i wieprzowego, wędlin, masła, piwa. Istotną pozycję w wolumenie produkcji spożywczej w warmińsko-mazurskim zajmują soki owocowe i warzywne, mrożonki, kasze, mąki, przetwory i galanteria mleczna, miód, ryby (wędzone i konserwy). Przetwórstwo spożywcze oparte jest przede wszystkim na surowcach lokalnych wysokiej jakości, wytwarzanych w warunkach czystego środowiska naturalnego. Wyroby przemysłu spożywczego są w znacznym stopniu eksportowane, stąd poziom produkcji jest dość silnie uzależniony od sytuacji na rynkach zagranicznych. Na rzecz przemysłu spożywczego pracują zlokalizowane w regionie jednostki badawczo-rozwojowe (głównie naukowo-badawcze związane z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim). Mają one jedne z największych w kraju osiągnięcia w pracach badawczo-rozwojowych i we wdrażaniu wynalazków, przede wszystkim w takich dziedzinach, jak mleczarstwo (nowe technologie serów dojrzewających, twarogów, śmietanki, kazeiny), przemysł mięsny, przetwórstwo owocowo-warzywne. Podstawą dla rozwoju przetwórstwa spożywczego jest rolnictwo, które odgrywa ważną rolę w strukturze gospodarki województwa warmińskomazurskiego. Użytki rolne zajmują ponad połowę z 24,2 tys. km kw. obszaru województwa, a rolnictwem i leśnictwem zajmuje się około 17 proc. ogółu pracujących. Pod względem wielkości gospodarstwa rolnego region warmińsko-mazurski ze średnią powierzchnią 21 ha użytków rolnych zajmuje drugie miejsce w Polsce. Rolnictwo w regionie produkuje i przetwarza na skalę rynkową głównie zboża (79,4 % powierzchni zasiewów) i ziemniaki (3,8 proc). Hoduje się tu drób, trzodę chlewną, bydło, konie i w niewielkim procencie owce. W województwie coraz większego znaczenia nabiera produkcja rolna prowadzona metodami ekologicznymi. Systematycznie wzrasta liczba gospodarstw ekologicznych: z 33 w 1999 roku do prawie 600 w roku 2006; wzrasta również areał upraw roślin prowadzony metodami ekologicznymi, analogicznie z 1264 ha do blisko 26 000 ha. Inna ważną dla regionu branżą jest przemysł drzewny i meblarski, który także generuje wysoki udział w wartości sprzedanej przemysłu Rocznik statystyczny województwa warmińsko-mazurskiego 2008, GUS 2008 10 11 oraz zatrudnienia dzięki czemu jest gospodarczą wizytówką regionu. Duża powierzchnia lasów sprzyja łatwiejszemu pozyskiwaniu surowca. Dodatkowo branża ta jest silnie zorientowana na eksport. Jako bardzo silna gałąź warmińsko-mazurskiej gospodarki już od pewnego czasu leży ona w kręgu zainteresowań inwestorów zagranicznych, głównie kapitału francuskiego, holenderskiego, niemieckiego, szwedzkiego. Jak już wcześniej wspomniano województwo warmińsko-mazurskie posiada niezwykle dogodne warunki do funkcjonowania przedsiębiorstw z branży drzewnej: odpowiedni klimat, bazę surowców własnych oraz sąsiedztwo województw z dużymi kompleksami leśnymi pozwalające na współpracę producentów i kooperantów, rozwiniętą infrastrukturę techniczną oraz kilkudziesięci oletnie tradycje. Region warmińsko-mazurski zajmuje czołowe miejsce w Polsce pod względem pozyskania drewna (powyżej średniej krajowej) oraz eksportu mebli i wyrobów stolarskich (około 15 proc. produkcji krajowej). Funkcjonuje tu wiele zakładów specjalizujących się w branży drzewnej lub z nią związanych (liczne tartaki, zakłady meblarskie). Terytorialnie największe skupiska firm przemysłu meblarskiego koncentrują się w powiatach: iławskim, działdowskim, piskim, elbląskim i olsztyńskim. Produkowane na Warmii i Mazurach okna i drzwi nie ustępują niczym wyrobom zachodnim, a są od nich tańsze, dlatego też łatwo znajdują odbiorców w krajach Unii Europejskiej, bardzo dobrze sprzedają się również na terenie Polski. Inwestycje w województwie warmińsko-mazurskim kształtują się w ostatnich latach na poziomie 2–3 proc. inwestycji krajowych. Największe znaczenie mają inwestycje w przemyśle, stanowiące – podobnie jak w kraju – ponad 1/3 nakładów inwestycyjnych. Prawie połowa kapitału jest ulokowana w spółkach. Istnieje prawie 5000 spółek handlowych, w tym prawie 800 spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Wśród największych zagranicznych inwestorów na Warmii i Mazurach wymienić należy: Michelin (Francja, produkcja opon w Olsztynie), Safilin (Francja, przetwórstwo lnu w Miłakowie i Szczytnie), Philips Lighting (Holandia, przemysł elektromaszynowy w Kętrzynie), Heineken (Holandia, browar w Elblągu), Schieder (Niemcy, meblarstwo), Ikea (Szwecja, zakłady meblarskie w Lubawie), Alstom Power (producent turbin w Elblągu), Smithfield Food (USA, udziałowiec w Zakładach Mięsnych w Ełku, Morlinach i Ekodrobie w Iławie). Zachętą do podejmowania działalności gospodarczej jest funkcjonowanie w regionie Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (WMSSE) z 18 podstrefami (Bartoszyce, Ciechanów, Dobre Miasto, Elbląg, Iława, Iłowo, Lidzbark Warmiński, Mława, Morąg, Mrągowo, Nowe Miasto Lubawskie, Olecko, Olsztyn, Ostrołęka, Ostróda, Pasłęk, Szczytno i Wielbark) oraz dwóch podstref Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSSE) – Ełk i Gołdap. WMSSE zajmuje obszar 700,2 ha, natomiast SSSE (dotyczy tylko Ełku i Gołdapi) obszar 155,8 ha. Powyższe podstrefy stwarzają inwestorom przyjazne otoczenie biznesowe, o które dbają władze samorządowe oraz liczne organizacje i instytucje ułatwiające prowadzenie działalności gospodarczej. Jedną z takich instytucji jest Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S. A. w Olsztynie działająca na rzecz rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego i podnoszenia konkurencyjności jego gospodarki. Inspiruje związki pomiędzy podmiotami krajowymi i zagranicznymi w zakresie działalności gospodarczej oraz aktywizuje działalności instytucji, organizacji społecznych i samorządowych oraz podmiotów gospodarczych. Usługi około biznesowe świadczą w województwie również firmy consultingowe, oddziały i filie banków, biura projektowe, firmy ubezpieczeniowe oraz kancelarie prawne. 12 13 Zatrudnienie Liczba pracujących w regionie na koniec grudnia 2008 rok wynosiła 336 191 Struktura pracujących w regionie różni się stosunkowo nieznacznie od krajowej. Liczba pracujących w rolnictwie wynosiła 6087, w przemyśle 81 640 i budownictwie 13 490, natomiast w usługach rynkowych było zatrudnionych 54 744 osoby, a w nierynkowych 78 650 osób. Wskaźnik zatrudnienia wynosił w 2008 r. dla kobiet 48,94%, podczas gdy dla mężczyzn – 51,05%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw województwa warmińsko - mazurskiego w okresie styczeń - grudzień 2008 roku wyniosło 2310 zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stale wzrasta, a w zeszłym roku nawet do 13,8% w niektórych sektorach. W 2008 roku na terenie województwa warmińsko - mazurskiego w budownictwie miesięczne wynagrodzenie ukształtowało się na poziomie 2 144,10 zł. Podmioty prywatne płaciły 2471 zł, a publiczne 2585 zł. Najniższą płacę zanotowano w sekcji handel i naprawy 1950 zł. W prywatnym handlu płacono 1948 zł, a w publicznym 2876 złotych. podniesienie lub zmianę kwalifikacji. Wsparcie kierowane było także do osób chcących założyć własną działalność gospodarczą. Projekty te były współfinansowane przez środki PHARE (ok. 25 mln zł) oraz Europejski Fundusz Społeczny (ok. 140 mln zł). W ramach funduszy przedakcesyjnych oraz funduszy strukturalnych w woj. warmińsko-mazurskim zrealizowano ponad 200 projektów odpowiadających potrzebom regionalnego rynku pracy. Projekty te dotychczas objęły wsparciem ok. 50 tys. osób. Bezrobocie Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie warmińsko – mazurskim w 2008 roku wyniosła 16,8%, w kraju – 9,5%, a w UE-27 – 6,8 %. Stopa bezrobocia w regionie jest najwyższa w Polsce. Również poziom długookresowej stopy bezrobocia w województwie znacznie przewyższa średnią dla kraju i Unii Europejskiej i wynosi on: w województwie 18,3%, w kraju 10,2%, dla UE-27 natomiast 4%. Problemy rynku pracy w województwie pogłębiane są przez niską mobilność zawodową i przestrzenną pracowników (dalekie i kosztowne dojazdy do pracy) oraz wysoki udział osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych (ponad połowa bezrobotnych pozostaje bez pracy powyżej 12 miesięcy). Największy udział bezrobotnych długotrwale w liczbie bezrobotnych zarejestrowanych jest w powiatach północnej części województwa, czyli na obszarach popegeerowskich (sięga 77% bezrobotnych). Oczekiwania pracodawców województwa odnośnie kwalifikacji potencjalnych pracowników są różne i zależą od stanowiska pracy. Najbardziej poszukiwani pracownicy to specjaliści z wykształceniem wyższym i technicznym. Potrzeby pracodawców są na bieżąco monitorowane przez placówki edukacyjne, które stale pracują nad rozszerzeniem swojej oferty oraz dostosowaniem jej do potrzeb rynku pracy. W województwie warmińsko – mazurskim od lat realizowane są projekty mające na celu aktywizację osób bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem, odchodzących z rolnictwa, osób zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi, integrację społeczna i zawodową kobiet oraz osób niepełnosprawnych, które ukierunkowane są na ich reorientację zawodową, 14 15 4. Międzynarodowa współpraca gospodarcza regionu Współpraca zagraniczna Województwa Warmińsko-Mazurskiego prowadzona jest zgodnie z zasadami zawartymi w Rozdziale 6 Współpraca zagraniczna ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa (Dz. U. Nr 91, poz. 576 z późn. zm.). Aby formalnie uznać stosunki Województwa Warmińsko-Mazurskiego z jego zagranicznymi partnerami i stworzyć platformę do wielopłaszczyznowego współdziałania Sejmik Województwa uchwalił „Priorytety współpracy zagranicznej województwa”. Pierwsze priorytety opracowane na podstawie wcześniejszych doświadczeń 5 województw, których gminy weszły w skład Województwa Warmińsko-Mazurskiego, zostały przyjęte przez Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego Uchwałą nr X/118/99 w dniu 14 października 1999 r. Realizacja współpracy międzynarodowej w latach 1999 – 2002 stanowiła podstawę poszerzenia priorytetów. Nowy dokument został następnie przyjęty Uchwałą Nr XXXIX/ 560/02 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego dnia 6 sierpnia 2002 r. Integracja Polski z Unią Europejską postawiła Województwo WarmińskoMazurskie w nowej sytuacji, która spowodowała konieczność uaktualnienia celów współpracy z zagranicą, a także jej kierunków priorytetowych. Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego podjął w dniu 25 kwietnia 2006 r. uchwałę w tej sprawie. Została ona następnie zaakceptowana przez Ministra Spraw Zagranicznych w dniu 17 lipca 2007 r. Regiony, z którymi Samorząd Województwa prowadzi współpracę na podstawie podpisanych porozumień: 1. Chiny – Prowincja Heilongjiang - Protokół uzgodnień pomiędzy Województwem Warmińsko-Mazurskim a Prowincją Heilongjiang został podpisany dnia 18 lutego 2005 r. 2. Dania – Regionalna Gmina Bornholm – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 29 września 2003 r., natomiast 14 maja 2008 r. podpisano aneks do Porozumienia o współpracy na lata 2008-2010. 3. Francja – Departament Côtes d’ Armor – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 24 czerwca 2000 r.; aneks do Porozumienia na lata 2003 – 2005 sygnowano w dniu 25 kwietnia 2003 r., a w lutym 2006 r. podpisano II aneks do Porozumienia na 2006 r. 16 4. Hiszpania – Autonomiczny Region La Rioja – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 22 grudnia 2003 r. 5. Litwa – Okręg Taurogi – Porozumienie o współpracy zostało podpisane w dniu 5 listopada 2004 r.; Plan współpracy na lata 2007-2008 został podpisany 22 czerwca 2007 r. 6. Rosja – Obwód Kaliningradzki – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 19 września 2001 r., a 9 czerwca 2008 roku podpisany został w Kaliningradzie Plan Pracy pomiędzy Województwem WarmińskoMazurskim a Obwodem Kaliningradzkim na lata 2008-2010. 7. Słowacja – Województwo Bańsko-Bystrzyckie – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 8 lipca 2003 r.; aneks nr 1 do porozumienia o współpracy z lipca 2003 r. został podpisany 18 maja 2005 r.; Plan Współpracy na lata 2007-2008 został podpisany 27 listopada 2007 r. 8. Szwecja – Województwo Halland – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 27 listopada 2000 r. 9. Ukraina – Obwód Rówieński – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 9 grudnia 2003 r.; aneks do Porozumienia na lata 2004 – 2006 podpisano w dniu 4 października 2004 r.; 3 czerwca 2008 r. w Olsztynie podpisany został Plan Pracy pomiędzy Województwem WarmińskoMazurskim a Obwodem Rówieńskim na lata 2008-2010. 10.Włochy – Autonomiczny Region Vallée d’Aoste – Porozumienie o współpracy podpisano w dniu 11 kwietnia 1999 r., a 15 kwietnia 2005 r. parafowano aneks do Porozumienia na lata 2005-2007. 11.Włochy – Prowincja Perugia – Umowa o współpracy międzyregionalnej została podpisana 22 kwietnia 2008 r. Międzynarodowa współpraca gospodarcza przedsiębiorców odbywa się niezależnie, często wspomagana przez inicjatywy instytucji otoczenia biznesu działających w regionie Warmii i Mazur. Na rzecz aktywizacji współpracy międzynarodowej przedsiębiorców m.in. działa WarmińskoMazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S. A. w Olsztynie w ramach której funkcjonuje Punkt Kontaktowy Enterprise Europe Network wspierający przedsiębiorczość poprzez: - przekazywanie informacji na temat możliwości korzystania z funduszy europejskich 17 - pomoc przedsiębiorcom w znalezieniu odpowiednich partnerów poza granicami kraju, celem rozwoju nowych produktów, wejścia na nowe rynki, podjęcia wspólnych prac badawczo – rozwojowych. - dostarczanie informacji przedsiębiorcom na temat polityki UE w zakresie innowacji, prawa własności intelektualnej, prawodawstwa - poprzez zastosowanie „mechanizmu feedback” sieć jest kanałem informacyjnym dla Komisji Europejskiej na temat spostrzeżeń, doświadczeń związanych z uwarunkowaniami prawnymi, w jakich działają przedsiębiorcy. Wkład przedsiębiorstw jest tu nieoceniony, ponieważ dostarczana wiedza pozwoli na lepsze kształtowanie ustawodawstwa na terenie UE. - pomoc przedsiębiorcom w znalezieniu odpowiednich partnerów poza granicami kraju, celem rozwoju nowych produktów, wejścia na nowe rynki, podjęcia wspólnych prac badawczo – rozwojowych. - dostarczanie informacji przedsiębiorcom na temat polityki UE w zakresie innowacji, prawa własności intelektualnej, prawodawstwa - poprzez zastosowanie „mechanizmu feedback” sieć jest kanałem informacyjnym dla Komisji Europejskiej na temat spostrzeżeń, doświadczeń związanych z uwarunkowaniami prawnymi, w jakich działają przedsiębiorcy. Wkład przedsiębiorstw jest tu nieoceniony, ponieważ dostarczana wiedza pozwoli na lepsze kształtowanie ustawodawstwa na terenie UE. Punkt kontaktowy EEN należy do sieci punktów zarządzanych przez konsorcja. Warmińsko – Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego jest członkiem konsorcjum BISNEP - Business and Innovation Support for North - East Poland, w którego skład wchodzą również: Uniwersytet Warszawski – będący koordynatorem przedsięwzięcia, Lubelska Fundacja Rozwoju, Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Warmińsko – Mazurski, Politechnika Lubelska. Terenem działania konsorcjum są trzy województwa z obszaru Polski północno – wschodniej: warmińskomazurskie, podlaskie i lubelskie. BISNEP jest ogniwem międzynarodowej sieci Enterprise Europe Network będącej nową inicjatywą Komisji Europejskiej, której celem strategicznym jest pomoc w rozwinięciu potencjału i zdolności innowacyjnych sektora Małych i Średnich Przedsiębiorstw na terenie Europy. Co z kolei zwiększy jego konkurencyjność na rynku światowym. MŚP są szczególnie ważne dla całej gospodarki europejskiej, stanowią jej trzon, są głównym źródłem miejsc pracy oraz procesów innowacyjnych. Sieć zrzesza około 500 organizacji z prawie 40 krajów: 27 UE, Państwa kandydujące: Turcja, była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Państwa EOG: Norwegia, Islandia oraz państwa trzecie: Armenia, Izrael, Szwajcaria. Sieć dostarcza przedsiębiorcom wiedzę na temat wykorzystywania narzędzi, które ułatwią im dostosowywanie się do ciągłych zmian. Usługi świadczone przez sieć to: - wsparcie przedsiębiorstw w uzyskaniu informacji na temat możliwości korzystania z funduszy europejskich Kolejną inicjatywą WMARR S.A. w Olsztynie wspierającą współpracę transgraniczną przedsiębiorców jest Warmińsko-Mazurskie Centrum Obsługi Inwestora. Warmińsko-Mazurskie Centrum Obsługi Inwestora powstało w lutym 2005 r. na podstawie trójstronnego porozumienia pomiędzy Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Urzędem Marszałkowskim Województwa Warmińsko-Mazurskiego a Warmińsko-Mazurką Agencją Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie. Do głównych zadań Warmińsko-Mazurskiego Centrum Obsługi Inwestora (COI) należy działanie na rzecz promocji oferty inwestycyjnej regionu i aktywne uczestnictwo w procesie obsługi inwestorów zagranicznych jak i krajowych, prowadzenie baz danych ofert inwestycyjnych oraz doradztwo odbiorcom inwestycji. Działania COI są skierowane w szczególności na promowanie Warmii i Mazur, jako terenów szczególnie atrakcyjnych dla potencjalnego inwestora. Dzięki współpracy z PAIiIZ, COI może docierać z najlepszymi ofertami do bardzo szerokiego kręgu potencjalnych inwestorów zarówno krajowych jak i zagranicznych. Ponadto COI służy swoją pomocą w profesjonalnym doradztwie przy opracowywaniu kompleksowych ofert terenów i obiektów przygotowanych pod nowe inwestycje oraz promowanie ich kanałami krajowymi i zagranicznymi; dostarczaniu inwestorom wszelkich informacji gospodarczych i innych potrzebnych na etapie wyboru lokalizacji; poszukiwaniu odpowiednich lokalizacji dla inwestycji - zarówno typu „greenfield” jak i „brownfield”; poszukiwaniu lokalizacji pod inwestycje; pomocy w kontaktach z administracją rządową i samorządową oraz w organizacji współpracy z partnerami zagranicznymi. 18 19 5. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej 5.1 Podstawowe pojęcia, definicje i przepisy Działalnością gospodarczą według prawa polskiego, jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Oznacza to, że działalność gospodarcza zawsze skierowana jest na osiągnięcie zysku, a ten, kto ją wykonuje powinien działać jako jednostka zorganizowana i stale zajmująca się wykonywaniem działalności gospodarczej zgodnie z art. 2 Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 Nr 173 poz. 1807). Pojęcie działalności gospodarczej jest ograniczone do niektórych tylko dziedzin aktywności : • produkcji, • budownictwa, • handlu, • świadczenia usług, • rozpoznawania i eksploatacji zasobów naturalnych. Ze względu na to, jakich czynności należy dopełnić przed rozpoczęciem jej prowadzenia działalność gospodarcza może być podejmowana po uzyskaniu: • wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub właściwego rejestru, Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej albo po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym • koncesji lub zezwolenia. Zasady podejmowania działalności przez cudzoziemców: Art. 13 Ustawy z dnia 02 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej wprowadza podział cudzoziemców na: 1. osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu ( EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym 2. obywateli innych państw niż wymienione powyżej, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w RP lub korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium 3. osoby zagraniczne nie wymienione w ust. 1 i 2. Oznacza to, że przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Zatem przedsiębiorcą nie jest sama spółka cywilna, lecz osobno wszyscy jej wspólnicy. Za przedsiębiorców nie uznaje się natomiast (i nie stosuje do tego rodzaju działalności przepisów ustawy) osób prowadzących działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. Definicja osoby zagranicznej została wyjaśniona w art. 5 powołanej ustawy i oznacza: a. osobę fizyczną mającą miejsce zamieszkania za granicą, nie posiadającą obywatelstwa polskiego b. osobę prawną z siedzibą za granicą c. jednostkę organizacyjną nie będącą osobą prawną posiadającą zdolność prawną, z siedzibą za granicą. 20 21 Osoby zagraniczne wymienione w ustępie 1 i 2 art. 13 ustawy mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarcza na terytorium RP na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pozostałe osoby (art. 13 ust. 3) mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie: spółki komandytowej, komandytowo – akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Polska Konstytucja zapewnia wolność prowadzenia działalności gospodarczej, jednak pewne dziedziny tej działalności są zastrzeżone dla państwa ze względów bezpieczeństwa, ochrony jego interesów lub dla zapewnienia należytego wykonywania działalności. Jeśli przedsiębiorca chce prowadzić działalność w jednej z zastrzeżonych dziedzin, musi postarać się o uzyskanie od państwa pozwolenia (koncesja). udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji. Koncesje są wymagane między innymi na : poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych; wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym; wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią; ochrony osób i mienia; rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych; przewozów lotniczych. W niektórych dziedzinach działalności gospodarczej odrębne przepisy przewidują obowiązek uzyskania zezwolenia. O konieczności uzyskania zezwoleń i zasadach ich udzielania stanowią przepisy szczególne. Przed rozpoczynaniem działalności dobrze jest upewnić się, czy nie jest dla niej wymagana koncesja (lub zezwolenie) i podjąć starania o jej uzyskanie. Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez spółki prawa handlowego wynika już z samego faktu ich powstania (przeważnie taki jest cel ich utworzenia) i wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Podobnie jest w przypadku innych osób prawnych: są wpisywane do właściwych rejestrów. Gdy natomiast działalność zamierza prowadzić osoba fizyczna, powinna zgłosić wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez urząd gminy. Reasumując przyszły przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do: 1. rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym 2. rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych prowadzonego przez ministra właściwego do spraw gospodarki 3. Ewidencji Działalności Gospodarczej 22 23 Rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym podlegają: a. spółki prawa handlowego b. oddziały przedsiębiorców zagranicznych Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego uregulowane zostało w Kodeksie spółek handlowych. W kodeksie spółek handlowych unormowane zostały dwa typy spółek: osobowe i kapitałowe. Określono też sposób ich powstawania, łączenia się, przekształcania i podziału. Spółkami osobowymi są: jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna. Natomiast spółkami kapitałowymi są: spółka z o.o. i spółka akcyjna. Osobowość prawną mają tylko spółki kapitałowe. Spółki osobowe nie mają takiej osobowości, a ich wspólnicy za zobowiązania spółki odpowiadają całym swoim majątkiem. Osoby zagraniczne z krajów członkowskich UE oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz obywatele innych państw, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium RP, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w RP lub korzystają z ochrony czasowej na jej terytorium mogą prowadzić działalność we wszystkich formach prawnych przyjętych w polskim systemie prawnym. Pozostałe osoby zagraniczne mogą prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej. Oddział stanowi wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Podstawową cechą oddziału jest brak odrębnej od przedsiębiorcy zagranicznego osobowości prawnej, jakkolwiek nie oznacza to całkowitego braku autonomii oddziału. Ustawa przewiduje m.in. obowiązek prowadzenia dla oddziału oddzielnej rachunkowości w języku polskim zgodnie z przepisami o rachunkowości. Przedsiębiorca zagraniczny, którzy utworzył oddział zobowiązany jest używać do jego oznaczenia oryginalnej nazwy przedsiębiorcy zagranicznego wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej oraz dodaniem wyrazów „oddział w Polsce”. Tworząc oddział przedsiębiorca zagraniczny może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego. Oznacza to, iż przedmiot działalności wykonywanej przez oddział nie może być szerszy niż przedmiot działalności przedsiębiorcy zagranicznego, natomiast nic nie stoi na przeszkodzie aby oddział realizował węższy zakres działalności. Ustawodawca przewidział również obowiązek ustanowienia przez przedsiębiorcę zagranicznego osoby, która będzie go reprezentować w zakresie działalności wykonywanej w ramach oddziału. Osoba taka będzie więc dokonywała wszelkich czynności w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy, przy czym w aktach rejestrowych oddziału ujawnia się tożsamość tej osoby. Złożeniu do sądu podlega również informacja o jej adresie w Polsce, oraz, tak jak w przypadku członków zarządu spółek kapitałowych – wzór podpisu tej osoby. Osoba taka działać będzie najczęściej bądź to na podstawie pełnomocnictwa cywilnego, bądź na podstawie pełnomocnictwa handlowego – prokury, które to pełnomocnictwo może być ograniczone na podstawie art. 1095 k.c. do działania w ramach oddziału (prokura oddziałowa). Ustanowienie osoby reprezentującej w oddziale nie pozbawia przedsiębiorcy zagranicznego wpływu na działalność wykonywaną przez oddział. Obowiązek jej obecności w Polsce podyktowany jest natomiast względami praktycznymi oraz bezpieczeństwa obrotu i pewności kontrahentów prowadzących interesy z przedsiębiorcą zagranicznym wykonującym w Polsce swoją działalność w formie oddziału. Do likwidacji oddziału stosuje się przepisy Kodeksu spółek handlowych o likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Opłata za wpis oddziału do Krajowego Rejestru Sadowego wynosi 1000 zł, a ogłoszenie w Monitorze Sadowym i Gospodarczym 500 zł. Przedstawicielstwa. Przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć przedstawicielstwa z siedzibą na terytorium RP. Zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego. Przedstawicielstwo mogą utworzyć również osoby zagraniczne powołane do promocji gospodarki kraju ich siedziby, z tym, że zakres działania takiego przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie promocję i reklamę gospodarki tego kraju. Utworzenie przedstawicielstwa wymaga wpisu do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych prowadzonego przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Wpis dokonywany jest na wniosek i zgodnie z jego treścią. 24 25 Wniosek sporządzony w języku polskim zawiera: • nazwę, siedzibę i formę prawną przedsiębiorcy zagranicznego • przedmiot działalności gospodarczej przedsiębiorcy zagranicznego • imię, nazwisko oraz adres na terytorium RP osoby upoważnionej w przedstawicielstwie do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego • adres przedstawicielstwa na terytorium RP. Do wniosku należy dołączyć: • jeżeli przedsiębiorca zagraniczny działa na podstawie aktu założycielskiego, umowy lub statutu – odpis tego dokumentu, • jeżeli przedsiębiorca zagraniczny istnieje lub wykonuje działalność na podstawie wpisu do rejestru – odpis z tego rejestru, • oświadczenie przedsiębiorcy zagranicznego o ustanowieniu przedstawicielstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, • dokument potwierdzający tytuł prawny przedsiębiorcy zagranicznego do lokalu ( nieruchomości ), w którym działalność będzie wykonywana. O dokonaniu wpisu przedstawicielstwa do rejestru przedstawicielstw wydaje się z urzędu zaświadczenie. Rejestr przedstawicielstw jest jawny. 5.2 Formy prowadzenia działalności3. Prawo polskie oferuje przedsiębiorcom szeroki katalog dostępnych form prawnych, gwarantując możliwość wyboru pomiędzy indywidualnym prowadzeniem działalności gospodarczej, spółką cywilną, nieposiadającymi osobowości prawnej spółkami osobowymi, a także spółkami kapitałowymi. Czynnikami, które determinują ostateczną decyzję co do formy, są m.in. wymogi co do kapitału początkowego, zakresu odpowiedzialności wspólników czy formalności związanych z założeniem danej formy prawnej prowadzenia przedsiębiorstwa. Jedną z najprostszych form, dostępnych dla każdego obywatela polskiego oraz osób zagranicznych z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz osób zagranicznych z państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, obywateli z terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego, można wskazać w pierwszej kolejności indywidualne prowadzenie działalności gospodarczej jako osoba fizyczna oraz spółkę cywilną. Pozostałe osoby zagraniczne mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Osoby chcące prowadzić przedsiębiorstwo w większym wymiarze powinny wybrać formy działalności gospodarczej wymienione w kodeksie spółek handlowych. W pierwszej kolejności pod uwagę należy wskazać spółki osobowe, którym przepisy prawa nie przyznają osobowości prawej, choć mogą one we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. W wypadku spółek osobowych każdy ze wspólników rozlicza się według 3 ogólnych stawek podatku od osób fizycznych. Kodeks wyszczególnia spółkę: jawną, partnerską, komandytową, komandytowo-akcyjną. Wszystkie z nich wymagają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym i poniesienia kosztów w wysokości 750 złotych za wpis do Rejestru Przedsiębiorców (plus koszt ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym - 500 złotych), a ponadto dodatkowych nakładów związanych ze sporządzeniem aktu notarialnego umowy spółki (oprócz spółki jawnej). Spółka jawna jest podstawową formą spółki osobowej. Przepisy nie wymagają zgromadzenia kapitału początkowego, podobnie jak w przypadku spółki partnerskiej i komandytowej. Jej cechą charakterystyczną, a zarazem czynnikiem który winien być brany pod uwagę w przypadku podejmowania decyzji o wyborze tej formy prawnej, jest zakres odpowiedzialności wspólników. Ponoszą oni subsydiarną, nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, co oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Spółka partnerska, w przeciwieństwie do innych form działalności gospodarczej przeznaczona jest jedynie do wykonywania wolnych zawodów enumeratywnie wymienionych w art. 88 ksh: adwokat, radca prawny, aptekarz, księgowy, architekt, lekarz, inżynier budownictwa, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, lekarz stomatolog, lekarz weterynarii, notariusz, pielęgniarka, położna, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy, tłumacz przysięgły, makler papierów wartościowych, doradca inwestycyjny. Ograniczenie kręgu podmiotów uprawnionych do założenia spółki jest rekompensowane dogodnym uregulowaniem kwestii odpowiedzialności. Partner w spółce nie odpowiada bowiem za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działania lub zaniechania osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera. Spółka komandytowa przeznaczona dla osób fizycznych jak i prawnych, umożliwia istotne ograniczenie odpowiedzialności. Chałas J. Partner Zarządzający, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy 26 27 Przynajmniej jeden ze wspólników - komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, natomiast odpowiedzialność komandytariusza jest ograniczona do wysokości określonej kwoty - sumy komandytowej. Jednakże, gdy nazwisko lub firma komandytariusza zamieszczone są w firmie spółki komandytowej, komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń. Bardziej złożoną strukturą jest spółka komandytowo-akcyjna, która mimo pozostawania spółką osobową, wymaga wniesienia minimalnego kapitału w wysokości 50 tysięcy złotych. Zakres odpowiedzialności uregulowany jest w podobny sposób jak w spółce komandytowej: przynajmniej jeden ze wspólników - komplementariusz odpowiada w sposób nieograniczony za zobowiązania spółki, natomiast akcjonariusz jest z niej wyłączony. Jednakże, gdy nazwisko lub firma akcjonariusza zamieszczone są w firmie spółki komandytowej, akcjonariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością oraz Spółka Akcyjna. Podmiotami przeznaczonymi do realizacji największych przedsięwzięć gospodarczych, a zarazem cieszącymi się największą popularnością, są spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Opłata za wpis do rejestru przedsiębiorców spółki akcyjnej lub spółki z o. o. wynosi 1.000 zł. Obie, na mocy przepisów kodeksu spółek handlowych, są osobami prawnymi, a co się z tym wiąże ich wspólnicy ponoszą odpowiedzialność jedynie do wysokości kapitału zakładowego. Należy jednak nadmienić, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna to członkowie zarządu tej spółki odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, chyba że we właściwym czasie zgłoszą wniosek o upadłość, zostanie wszczęte postępowanie układowe albo wykażą że niezgłoszenie wniosku o upadłość oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z ich winy albo też że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Przedstawicielstwo oraz oddział. Nie należy zapominać, iż chcąc ograniczyć koszty działalności przedsiębiorca może skorzystać z wtórnej wolności przedsiębiorczości i założyć oddział lub przedstawicielstwo. Oddziałem, zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, jest wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej wykonywana przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Przedsiębiorca zagraniczny, na zasadzie wzajemności (art. 85 ustawy) może utworzyć oddział. Zasada wzajemności stanowi, że osoba zagraniczna może podejmować i prowadzić działalność gospodarczą na terytorium RP na takich samych zasadach jak przedsiębiorca polski, jeżeli w kraju pochodzenia osoby zagranicznej polskie podmioty gospodarcze mają zagwarantowane takie uprawnienie. Jest on zobowiązany wykonywać działalność wyłącznie w zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego. Rozpoczęcie działalności wymaga wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i spełnienia dodatkowych warunków, takich jak m.in. wskazanie osoby upoważnionej w oddziale do reprezentacji przedsiębiorcy zagranicznego, złożenie odpisu aktu założycielskiego i odpisu z rejestru przedsiębiorcy zagranicznego. Przedsiębiorca został ponadto zobowiązany przez ustawodawcę do m.in. prowadzenia dla oddziału rachunkowości w języku polskim i zgłaszania wszelkich zmian stanu faktycznego i prawnego ministrowi ds. gospodarki. Minister ds. gospodarki dysponuje uprawnieniem do wydania decyzji o zakazie wykonywania wyżej opisanej działalności w przypadku, gdy oddział rażąco narusza prawo polskie lub nie zgłasza zmian faktycznych lub prawnych, nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicznego, działalność przedsiębiorcy zagraża bezpieczeństwu i obronności państwa, ochronie tajemnicy państwowej lub innym interesom publicznym. W przeciwieństwie do oddziałów zakres działalności przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego. Wymaga wpisu do rejestru przedstawicielstw zagranicznych prowadzonego przez ministra właściwego ds. gospodarki. Szczegółowe wymogi dotyczące treści wniosku, wymaganych dokumentów oraz możliwości wydania zakazu działalności przedstawicielstwa określa, podobnie jak to ma miejsce w przypadku oddziału, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Inne formy działalności gospodarczej. Na marginesie rozważań należy nadmienić, że w związku z członkostwem Polski w Unii Europejskiej wybór form prowadzenia działalności należy postrzegać znacznie szerzej - w aspekcie nowych, europejskich struktur współpracy transgranicznej tj. Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych (EZIG) oraz 28 29 Europejskiej Spółki Akcyjnej (ESA). EZIG nie wymaga dla swego istnienia kapitału zakładowego oraz grupuje jednostki z krajów Unii Europejskiej nie w celu osiągnięcia zysku, lecz własnej promocji, co odbiega od klasycznej formy prowadzenia działalności. Dostęp do ESA może natomiast zostać ograniczony poprzez wprowadzenie wysokiej minimalnej kwoty kapitału zakładowego - 120 000 Euro - niezbędnej do zarejestrowania spółki, jak też zamkniętego kręgu podmiotów uprawnionych do jej utworzenia. Niezależnie jednak od wyżej wymienionych, specyficznych cech tychże podmiotów, możliwość ich powoływania stanowi dopełnienie wolności gospodarczej, a także przyczynia się, na równi z polityką finansową UE, do niwelowania różnic w rozwoju gospodarczym pomiędzy krajami członkowskimi. 30 5.3 Obowiązki związane z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Jeżeli zamierzamy prowadzić działalność gospodarczą jako osoba fizyczna musimy uzyskać wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Jeżeli chcemy prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki musimy uzyskać wpis do rejestru sądowego. Aby uzyskać wpis należy: 1. Udać się do siedziby sądu rejestrowego (funkcje te pełnią sądy rejonowegospodarcze, obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część) i złożyć wniosek o wpis do rejestru. Wniosek składa się na urzędowym formularzu, o który należy poprosić w siedzibie sądu rejestrowego. 2. Należy uiścić opłatę sądową, a jeśli wpis podlega ogłoszeniu to także opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. 3. Do wniosku należy dołączyć: • uwierzytelnione notarialne albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentacji spółki, • dokument potwierdzający nasze prawo do lokalu lub nieruchomości, w której będziemy prowadzić naszą działalność, • odpowiednie dokumenty (umowę spółki, statut spółki) bądź jako oryginały bądź jako uwierzytelnione urzędowo odpisy lub wyciągi. 4. Zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. W tym celu przedsiębiorca musi udać się w terminie 14 dni od zawarcia umowy spółki do urzędu skarbowego i zapłacić w kasie lub na rachunek urzędu skarbowego lub też zrobi to za niego notariusz- jeśli umowę spółki została zawarta w formie aktu notarialnego. Podstawę opodatkowania przy zawarciu umowy spółki stanowi wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo wartość kapitału zakładowego (akcyjnego). 5. Do urzędu skarbowego musimy złożyć odpowiednią deklarację, której formularze są dostępne w urzędach skarbowych, oraz dowód wpłaty podatku. Dowód wpłaty powinien zawierać: imię i nazwisko albo nazwę lub firmę podatnika dokonującego zapłaty, numer identyfikacji podatkowej, datę dokonania czynności cywilnoprawnej oraz jej przedmiot. 31 REGON Zgłoszenia do rejestru podmiotów gospodarczych (REGON), prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny powinno się dokonać w terminie do 14 dni od daty powstania podmiotu, który będzie prowadził działalność. Zgłoszenia dokonuje się w urzędzie statystycznym województwa, w którym mieści się siedziba przedsiębiorcy (miejsce zamieszkania). Należy do niego dołączyć odpis zaświadczenia o powstaniu tej jednostki (wyciąg z właściwego rejestru) lub wyciąg z ewidencji działalności gospodarczej. Do zgłoszenia są zobowiązane także te podmioty, których działalność gospodarcza nie podlega wpisowi do ewidencji. Rejestr jest prowadzony dla celów statystycznych i przedsiębiorstwa mają obowiązek udzielania pewnych informacji dotyczących ich funkcjonowania, posługując się właśnie numerem REGON. • płatnika składek na te ubezpieczenia. Obowiązkiem ubezpieczenia społecznego (emerytalnego, rentowego, wypadkowego i chorobowego) jest objęty tak przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą jak i zatrudnieni przez tę osobę pracownicy. Obowiązek zgłoszenia tych osób do ubezpieczenia powstaje w momencie rozpoczęcia prowadzenia działalności (dla przedsiębiorcy) lub w momencie zatrudnienia pracownika. Zgłoszenia trzeba dokonać w terminie 7 dni od tej daty i musi być ono własnoręcznie podpisane przez osobę zgłaszaną. W razie niedopełnienia obowiązku zgłoszenia przez przedsiębiorcę, Zakład Ubezpieczeń Społecznych sam dokonuje rejestracji osoby, która podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu. Ponadto przedsiębiorca, który zatrudnia pracowników, ma też obowiązek zgłoszenia siebie do ewidencji ZUS jako płatnika składek w sytuacji, gdy zatrudnia przynajmniej jedną osobę objętą obowiązkiem ubezpieczenia (w terminie 7 dni od zatrudnienia tej osoby). NIP Należy złożyć wniosek o nadanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP) przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT lub akcyzowym albo przed złożeniem pierwszej deklaracji podatkowej (w przypadku podatku dochodowego). Składa się go w urzędzie skarbowym miejsca zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy. Zgłoszenie musi zawierać określone dane dotyczące przedsiębiorcy (gdy jest on osobą fizyczną m.in. nazwisko i imię, adres, obywatelstwo, numer PESEL) oraz prowadzonej przez niego działalności ( jej forma organizacyjnoprawna, siedziba, numer REGON, organ rejestrujący). Zgłoszenie rozpoczęcie działalności do urzędu skarbowego, ma na celu uzyskanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP), którym osoba prowadząca działalność będzie się posługiwać przy wykonywaniu obowiązków podatkowych. Nadanie tego numeru danej osobie następuje tylko raz, bez względu na to ile i jakie podatki będzie ona płacić. Konto bankowe Przedsiębiorca ma obowiązek Założenie rachunku bankowego dla dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000 EURO albo równowartość 1000 EURO, gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza równowartość 10000 EURO. W przypadku gdy przedsiębiorca ma otwarte rachunki w kilku bankach, to musi wskazać jeden z nich jako podstawowy i poinformować o tym (podając numery kont) wszystkie nasze banki, a także urząd skarbowy i ZUS. Rozpoczynający działalność gospodarczą ma obowiązek zgłoszenia do ZUS: • osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym W prowadzeniu działalności należy pamiętać, że: • Zarządzanie własnym majątkiem (np. wynajmowanie mieszkań w swojej kamienicy lokatorom) zasadniczo nie jest działalnością gospodarczą. • Prowadzenie działalności gospodarczej bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji lub niezgłoszenie zaistniałych zmian jest wykroczeniem, za które grozi kara ograniczenia wolności lub grzywny. 32 33 ZUS • Za niedopełnienie obowiązku koniecznych zgłoszeń do rejestru REGON, do ubezpieczeń społecznych oraz do ewidencji podatników i płatników przepisy przewidują karę grzywny. • Numer NIP jest nadawany dla danej osoby tylko raz, więc gdy ktoś, kto płaci podatek dochodowy i w związku z tym ma już NIP, zamierza rozpocząć działalność gospodarczą, nie musi drugi raz składać wniosku o jego nadanie. Poniżej przedstawione są definicje pozwalające prawidłowo identyfikować przedsiębiorców w podziale na mikro, małe, średnie oraz duże przedsiębiorstwa co ma ogromne znaczenie w przypadku udzielania pomocy publicznej oraz ubiegania się o środki z UE. 5.4 Obowiązki pracodawcy. Tabela 1. Klasyfikacja przedsiębiorstw Tabela 2. Stopy procentowe składek ubezpieczeń społecznych Liczba zatrudnionych w jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych Roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekracza Suma aktywów bilansu sporządzonego na koniec jednego z dwóch ostatnich lat obrotowych nie przekroczyła Mikroprzedsiębiorca Mniej niż 10 2 miliony euro 2 miliony euro Mały przedsiębiorca Mniej niż 50 10 milionów Euro 10 milionów euro Średni przedsiębiorca Mniej niż 250 50 milionów Euro 43 miliony euro Duży przedsiębiorca Powyżej 250 Przekracza 50 milionów euro Przekracza 43 miliony euro Nie uważa się za mikroprzedsiębiorcę, małego lub średniego, przedsiębiorcę, w którym inni przedsiębiorcy, Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego posiadają: • 25 % i więcej wkładów, udziałów lub akcji, • prawo do 25 % i więcej udziału w zysku, • 25% i więcej głosów w zgromadzeniu wspólników, walnym zgromadzeniu akcjonariuszy albo walnym zgromadzeniu spółdzielni. 34 Prowadząc działal,ność gospodarczą pracodawca zobowiązany jest uiszczać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zatrudnionych pracowników. Ubezpieczenia społeczne obejmują: 1) ubezpieczenie emerytalne; 2) ubezpieczenia rentowe; 3) ubezpieczenie chorobowe (w razie choroby i macierzyństwa); 4) ubezpieczenie wypadkowe (z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Ubezpieczenie emerytalne Ubezpieczenie rentowe Ubezpieczenie chorobowe Ubezpieczenie wypadkowe 19,52% 6% 2,45% Od 0,40% do 8,12% 9,76% finansowane przez ubezpieczonego 1,50% finansowane przez ubezpieczonego 9,76% finansowane przez płatnika 4,50% finansowane przez płatnika Sporządzono na Podstawie Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887) Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe określają przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Płatnik składek jest zobligowany do przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek. 35 Ubezpieczenie emerytalne i rentowe W artykule 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wymienione zostały osoby fizyczne, które obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Poniżej wymieniono niektóre z nich: - pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów, - osoby wykonujące pracę nakładczą, - członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, - osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi, - osoby prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Ubezpieczenie chorobowe Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają następujące osoby: - pracownicy, - członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, - osoby odbywające służbę zastępczą. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek, następujące osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi: - wykonujące pracę nakładczą, - wykonujące pracę na podstawie umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, - prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące, wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, - duchowni. 36 Ubezpieczenie wypadkowe Obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczeniu wypadkowemu nie podlegają: - bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne, - osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu, - osoby wykonujące pracę nakładczą, - żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę, - osoby przebywające na urlopach wychowawczych, osoby pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, - osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, - osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia, - osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, - osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowyzlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy. Ubezpieczenie zdrowotne Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym lub ubezpieczeniem społecznym rolników. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do Funduszu uzyskuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. 37 Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Składka ta jest uiszczana miesięcznie i jest niepodzielna. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Za osobę pozostającą w stosunku pracy składkę jako płatnik oblicza, pobiera z dochodu ubezpieczonego i odprowadza do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych pracodawca. Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 7,75% wysokości składki. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego reguluje ustawa z dnia 6 lutego 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Potencjalny inwestor oraz przedsiębiorca zastanawiający się nad rozpoczęciem działalności gospodarczej powinien również pamiętać o dostępnych narzędziach wsparcia takich jak Specjalne Strefy Ekonomiczne czy też zwolnienia i ulgi z podatków lokalnych oferowanych przez Jednostki Samorządu Terytorialnego mające na celu pobudzenie przedsiębiorczości na danym obszarze. Informacje o powyższych znajdziecie Państwo w publikacji „Ulgi i zwolnienia dla inwestorów w województwie warmińsko-mazurskim w podziale na gminy i specjalne strefy ekonomiczne” przygotowanej przez WarmińskoMazurską Agencję Rozwoju Regionalnego S. A. w Olsztynie na zlecenie Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego oraz w WarmińskoMazurskim Centrum Obsługi Inwestora przy WMARR S.A. w Olsztynie do którego głównych zadań należy aktywne uczestnictwo w procesie obsługi inwestorów zagranicznych jak i krajowych, działanie na rzecz promocji oferty inwestycyjnej regionu, monitorowanie stanu inwestycji w regionie, prowadzenie baz danych ofert inwestycyjnych oraz doradztwo odbiorcom inwestycji. Ponadto COI służy swoją pomocą w profesjonalnym doradztwie przy opracowywaniu kompleksowych ofert terenów i obiektów przygotowanych pod nowe inwestycje oraz promowanie ich kanałami krajowymi i zagranicznymi; dostarczaniu inwestorom wszelkich informacji gospodarczych i innych potrzebnych na etapie wyboru lokalizacji; poszukiwaniu odpowiednich lokalizacji dla inwestycji - zarówno typu „greenfield” jak i „brownfield”; poszukiwaniu lokalizacji pod inwestycje; pomocy w kontaktach z administracją rządową i samorządową oraz w organizacji współpracy z partnerami zagranicznymi. Dzięki współpracy ze Specjalnymi Strefami Ekonomicznymi WarmińskoMazurskie Centrum Obsługi Inwestora zapewnia potencjalnym inwestorom dostęp do pełnych i aktualnych informacji oraz szybką i sprawną obsługę procesu inwestycyjnego. 38 39 Główne zadania Centrum Obsługi Inwestora: • Działania na rzecz promocji regionu pod kątem inwestycyjnym, • Zapewnienie kompleksowej obsługi inwestorów na poziomie województwa, • Profesjonalna pomoc doradcza przy opracowywaniu kompleksowych ofert terenów i obiektów przygotowywanych pod nowe inwestycje. Centrum Obsługi Inwestora dostarcza inwestorom: • Wszelkich informacji ekonomicznych i innych potrzebnych na etapie wyboru lokalizacji, • Pomoc w znalezieniu odpowiedniej lokalizacji – zarówno Greenfield jak i Brownfield, • Pomoc w kontaktach z lokalnymi władzami, • Pomoc w organizacji współpracy z partnerami zagranicznymi. 6. System podatkowy Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 8 Konstytucji jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Oznacza to, że jeżeli w przepisach prawa podatkowego zawarte jest unormowanie sprzeczne z określonym przepisem Konstytucji, stosuje się przepis Konstytucji. Na system podatkowy składa się ogół podatków pobieranych w danym państwie w danym czasie. Na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych, objętych materialnym szczególnym prawem podatkowym. Pojęcie podatku zostało zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) jako publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Przepisy Ordynacji podatkowej stosuje się również do opłat i innych niepodatkowych należności budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe, oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych. Zbliżoną do podatków kategorię ekonomiczną stanowią opłaty publiczne będące, podobnie jak podatki, ciężarem nakładanym w odróżnieniu od podatków, wyłącznie na te istniejące poza państwem (lub też innym związkiem publicznoprawnym) podmioty, które korzystają bezpośrednio z usług i czynności wykonywanych przez organy państwa (lub innego związku publicznoprawnego). W przypadku opłat publicznych występuje więc związek pomiędzy korzystaniem z określonych usług publicznych i czynności urzędowych, a pobieraniem opłaty publicznej. Szczególny przypadek podatków stanowią cła, które ze względu na swoje znaczenie i specyfikę są rozpatrywane odrębnie, a niektórzy traktują je nawet jako przypadek opłat publicznych. Cła są pobierane na granicy państwa lub unii celnej w związku z przewożonymi przez tę granicę towarami. Podatki stanowią równocześnie kategorię ekonomiczną i prawną. W ujęciu techniczno-finansowym podatki są to pieniężne, przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne, ogólne świadczenia nakładane i pobierane przez państwo (i inne związki publicznoprawne) na podstawie przepisów prawnych określających wysokość, terminy i inne warunki ich nakładania i pobierania. Przymusowy charakter podatków wyraża się w tym, że są one nakładane i pobierane mocą uprawnień władczych (z reguły określanych konstytucyjnie) określonych organów państwa (i innych związków publicznoprawnych, np. samorządu) i mogą w związku z tym być egzekwowane z zastosowaniem przymusu przy użyciu środków przewidzianych prawem. Bezzwrotność jako cecha podatków oznacza, że kwoty już pobranych podatków nie podlegają zwrotowi podatnikom, poza ewidentnymi przypadkami korekt i poprawek wymiaru podatków. Pobrane podatki stanowią dochody publiczne, które bezzwłocznie przeistaczają się w wydatki publiczne i o ich zwrocie podatnikom nie może być mowy. Nieodpłatność podatków oznacza, że w zamian za wniesione podatki nie przysługuje podatnikom żadne świadczenie wzajemne ze strony państwa (i innych związków publicznoprawnych). Nawet gdyby władze publiczne uzasadniały potrzebę wprowadzenia określonego podatku (lub podwyższenia podatku już istniejącego) zamiarem wprowadzenia lub podwyższenia określonych świadczeń na rzecz obywateli, to uzasadnienie takie nie ma żadnego znaczenia (poza ewentualnie politycznym). 40 41 System podatkowy w Polsce Prawne podstawy nakładania obowiązków podatkowych stanowi obowiązująca od dnia 17 października 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483). W art. 217 ustrojodawca postanowił, że: 1. nakładanie: • podatków, • innych danin publicznych, 2. określanie: • podmiotów opodatkowania, • przedmiotów opodatkowania, • stawek podatkowych, • kategorii podmiotów zwolnionych od podatków, • zasad przyznawania ulg i umorzeń podatkowych może następować wyłącznie w drodze ustawy. W przeszłości wskazywano niekiedy, że wprawdzie podatki są świadczeniami nieodpłatnymi w sensie bezpośrednim, to jednak mówić można o pewnej pośredniej odpłatności podatków wyrażającej się w całokształcie działalności państwa (i innych związków publicznoprawnych) na rzecz ogółu obywateli. Współcześnie tego rodzaju poglądy nie są podtrzymywane. Ogólność podatków — nazywana też niekiedy mniej fortunnie powszechnością — stanowi ich wyjątkowo ważną, a zarazem trudną do wyjaśnienia i spełnienia w praktyce, cechę. Ogólność oznacza, że podatki nakładane i pobierane są na jednolitych zasadach i z zastosowaniem warunków określanych w powszechnie obowiązujących przepisach prawnych. Przepisy podatkowe mogą więc mieć charakter norm prawnych generalnych, a same podatki nie mogą być indywidualnie określane. Skrajnie biorąc można powiedzieć, że wszelka indywidualizacja (czy personifikacja) podatków jest sprzeczna z prawną definicją podatku. Rozwiązania praktyczne nigdy i nigdzie tak daleko nie idą, co powoduje, że interpretacja tej formalnoprawnej cechy podatku ciągle jest przedmiotem kontrowersji. Elementy techniki podatkowej i procedura podatkowa Określenie konstrukcji podatku oraz ustalenie należności podatkowej wymaga znajomości elementów budowy podatku, nazywanych także elementami zmiennymi podatku lub najczęściej elementami techniki podatkowej. Do najważniejszych elementów techniki podatkowej należą: podmiot podatku, przedmiot podatku, podstawa opodatkowania, stawki i skale podatkowe, zwolnienia i ulgi podatkowe oraz zwyżki podatkowe. Rozróżnia się podmiot czynny i podmiot bierny podatku. Podmiotem czynnym podatku jest państwo lub inny związek publicznoprawny (np. samorząd terytorialny) uprawniony do nakładania i pobierania podatków. Podmiotem biernym podatku jest podmiot, na który państwo lub inny związek publicznoprawny nakłada obowiązek podatkowy. Na obowiązek podatkowy składa się zarówno ponoszenie ciężaru podatkowego, jak i obowiązki proceduralne wyrażające się w czynnościach związanych z zapłatą podatku, co pozwala na wyodrębnianie podatnika i płatnika. Podatnikiem jest podmiot, który ponosi ciężar podatkowy. Płatnikiem jest podmiot, który dokonuje zapłaty podatku. Podatnikiem i płatnikiem może być ten sam podmiot, ale niekiedy — jak w podatkach pośrednich — są to różne podmioty. Przedmiotem podatku są rzeczy, zdarzenia lub zjawiska, z którymi wiąże się obowiązek podatkowy. Na przykład przedmiotem podatku może być nieruchomość, otrzymanie spadku, osiąganie dochodu. Podstawą opodatkowania jest skwantyfikowany, a więc ujęty w wyrażeniu wymiernym, przedmiot podatku. Najczęściej podstawą opodatkowania jest. wyrażona w pieniądzu, wartość przedmiotu opodatkowania, zdarzą się niekiedy, że podstawa opodatkowania określana jest w jednostkach fizycznych. Wyjątkowo odstępuje się od precyzyjnego pomiaru podstawy opodatkowania, poprzestając na szacunkowej podstawie opodatkowania lub ryczałtowo określając obciążenie podatkowe. W pewnych przypadkach możliwe jest łączne określenie podstawy opodatkowania w odniesieniu do różnych przedmiotów opodatkowania, co prowadzi do kumulacji podatkowej. Obliczenie należności podatkowej wymaga znajomości stawek podatkowych. Stawka podatkowa wyraża stosunek wysokości podatku do danej podstawy opodatkowania. Stosowane są stawki kwotowe i stawki procentowe (ułamkowe). Stawki kwotowe, stosowane są na ogół wówczas, gdy podstawa opodatkowania wyrażana jest w jednostkach fizycznych; informują one. jaką kwotę stanowi podatek od danej podstawy opodatkowania. Stawki procentowe informują, jaką część podstawy opodatkowania stanowi należny podatek. Stawki podatkowe ujmowane są w skale podatkowe, będące zbiorem kolejnych wielkości podstawy opodatkowania i odpowiadających im stawek podatkowych. Rozróżnia się skalę liniową albo proporcjonalną (przy której należność podatkowa rośnie w tym samym stopniu co podstawa opodatkowania) oraz trzy rodzaje zmiennych skal podatkowych: progresywne, regresywne i degresywne. Należy również wspomnieć o pojęciu stopy podatkowej, będącej stosunkiem procentowym pomiędzy należnością podatkową a podstawą opodatkowania. W przypadku proporcjonalnej skali podatkowej stawka staje się zarazem stopa podatkową, natomiast w przypadku skali progresywnej trzeba posługiwać się przeciętną stopą podatkową. Jako odrębny element techniki podatkowej traktuje się zwolnienia i ulgi podatkowe. Zwolnienia podatkowe stanowią całkowite wyłączenie 42 43 podmiotu opodatkowania od poboru podatku, a ulgi podatkowe stanowią częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego. Zwolnienia podatkowe mogą mieć charakter bezterminowy lub też mogą być ustalane na pewien ściśle ustalony okres i wówczas uzyskują nazwę wakacji podatkowych. Ulgi podatkowe polegają na zmniejszeniu wysokości podatku lub odroczenia terminu zapłaty albo też rozłożeniu podatku na raty. Zarówno zwolnienia, jak i ulgi podatkowe można podzielić na przedmiotowe i podmiotowe. Zwolnienia i ulgi przedmiotowe stosuje się w związku z okolicznościami dotyczącymi przedmiotu opodatkowania. Zwolnienia i ulgi podmiotowe stosuje się w związku z okolicznościami dotyczącymi podmiotu opodatkowania, co może prowadzić nawet do personifikacji podatku wówczas, gdy uwzględnia się osobistą sytuację podatnika przy stosowaniu zwolnień i ulg podatkowych. Systematyka podatków. Podatki mogą być i są klasyfikowane według różnorodnych kryteriów, co w powiązaniu z rozwojem systemów podatkowych doprowadziło do wykształcenia się rozległej i rozbudowanej systematyki podatków. Szczególnie istotny jest podział podatków według kryterium przedmiotowego. Zgodnie z tym kryterium wyróżnia się podatki: przychodowe, dochodowe, majątkowe oraz podatki od wydatków (lub od kosztów) nazywane też konsumpcyjnymi. Podatki przychodowe pobierane są od przychodów osiąganych przez rozmaite podmioty w wyniku prowadzonej przez te podmioty działalności gospodarczej. Podatki te pobierane są na ogól w momencie osiągania przy- chodów i to nawet niezależnie od tego, jakie będą koszty osiągania przychodów. Podatki przychodowe są stosunkowo proste i łatwe w wymiarze i poborze, a do ich zastosowania nie jest potrzebna specjalnie rozbudowana rachunkowość i ewidencja w podmiotach osiągających przychody, ani też podatki te nie wymagają szczególnie sprawnego i rozbudowanego aparatu podatkowego. Niektóre z podatków przychodowych, zwłaszcza w przeszłości, nawiązywały nawet do szacunkowych, a nie rzeczywistych przychodów, co stanowiło o ich wyjątkowej prostocie. Współcześnie konstrukcje podatków przychodowych uległy znacznej rozbudowie, co uczyniło ich wymiar i pobór zdecydowanie trudniejszym. Podatki dochodowe pobierane są od dochodów osiąganych przez rozmaite podmioty w wyniku prowadzonej przez te podmioty działalności gospodarczej, przy czym dochody są tu rozumiane jako przychody pomniejszone o koszty ich uzyskania. Podatki dochodowe są zdecydowanie trudniejsze do zastosowania od podatków przychodowych. Niezbędne jest nie tylko wyraźne zdefiniowanie przychodów, ale także określenie, jakie koszty mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów oraz jakie koszty — pomimo tego. że zostały poniesione — nie mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów. Wymiar i pobór podatków dochodowych wymaga więc rozbudowanej rachunkowości i ewidencji w podmiotach osiągających dochody oraz istnienia sprawnego i odpowiednio rozbudowanego aparatu podatkowego. Współcześnie obserwuje się wzrost znaczenia podatków dochodowych, co wyraża się w tym, że dwa z nich, a więc podatek dochodowy od dochodów osób fizycznych (tzw. osobisty podatek dochodowy) oraz podatek dochodowy od firm (spółek), odgrywają zdecydowanie najważniejszą rolę we współczesnych systemach podatkowych. Podatki majątkowe wymierzane są od wartości majątku (najczęściej nieruchomego). Tradycyjnie wyróżnia się podatki majątkowe realne, a więc takie, w rezultacie pobierania których następuje zmniejszenie substancji majątku podatnika, oraz podatki majątkowe nominalne, a więc takie, które nawiązują wprawdzie do wartości majątku, ale ich pobór nie zmniejsza substancji majątkowej podatnika, gdyż następuje albo z pożytków, jakie majątek przynosi, albo też z innych jeszcze źródeł. Skrajnie podatki majątkowe realne mają postać częściowej konfiskaty majątku. Wśród podatków majątkowych wyróżnić można podatki od stanu majątku, podatki od zmiany praw majątkowych oraz podatki od przyrostu majątku. Podatki od stanu majątku albo posiadania tegoż stosowane szeroko w przeszłości nie znajdują obecnie większego zastosowania. Natomiast w systemach podatkowych wszystkich państw rozbudowane są podatki od zmiany (a więc nabycia lub zbycia) praw majątkowych, a wiec takie podatki jak: od spadków i darowizn, od przeniesienia własności itp. Podatki od wydatków (albo kosztów), nazywane też konsumpcyjnymi, znajdują zastosowanie w stosunku do wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe jako finalnych odbiorców dóbr i usług niezależnie nawet od tego. kto dokonuje przekazania należności podatkowych. 44 45 W państwach o gospodarce rynkowej do tej grupy podatków zalicza się podatki obrotowe o różnorodnej konstrukcji, które jednak sprowadzić można do jednej z trzech następujących grup: podatków obrotowych wielofazowych, podatków obrotowych jednofazowych oraz podatków od wartości dodanej. Wśród podatków konsumpcyjnych na uwagę zasługuje akcyza, a więc podatek nakładany na towary powszechnego spożycia ludności (takie jak sól. tytoń, alkohol, benzyny i oleje napędowe), na których produkcję i dystrybucję władza publiczna w przeszłości posiadała monopol. Akcyza utrzymywała się współcześnie nawet i w tych państwach, w których produkcja i dystrybucja towarów objętych akcyzą nie jest ani przedmiotem monopolu państwowego, ani nawet koncesjonowana ze strony państwa. Akcyzę z czasem poczęto także odnosić do towarów uznanych za luksusowe. Podatki konsumpcyjne zyskują na znaczeniu w związku z ich upowszechnieniem w tych krajach, w których istnieje podatek od wartości dodanej, nazywany także powszechnym podatkiem obrotowym. W systematyce podatków obok podziału przedmiotowego znajduje zastosowanie podział podatków według tego, kto ponosi ich ciężar, co pozwala na rozróżnienie podatków bezpośrednich oraz podatków pośrednich. Podatki bezpośrednie to takie podatki, których ciężar ponosi bezpośrednio ten podmiot, na który podatek jest nakładany, czyli — mówiąc inaczej — takie podatki, które obciążają bezpośrednio dochód lub majątek podatnika. Podatki pośrednie natomiast to takie podatki, których ciężar nic jeśli ponoszony przez podmioty, na które podatek jest nakładany, ale przez osoby trzecie. Podmioty, na które nakładane są podatki pośrednie są jedynie pośrednikami pomiędzy władzą publiczną, ustanawiającą podatki, a tymi. którzy rzeczywiście mają ponosić ich ciężar. Innym, stosowanym niekiedy kryterium klasyfikacji podatków jest kryterium podmiotowe, a więc podział podatków według podmiotu (tzw. podmiotu czynnego), który nakłada podatek i na rzecz którego podatek jest pobierany, oraz według podmiotu (tzw. podmiotu biernego), na który nakładany jest podatek i który jest zobowiązany do jego zapłacenia. Klasyfikacja według podmiotu czynnego pozwala wyodrębnić podatki państwowe (nakładane przez władze państwowe i wpływające do budżetu państwowego), podatki samorządowe (nakładane przez, władze samorządowe i wpływające do budżetów samorządów terytorialnych), podatki na rzecz kościołów i związków wyznaniowych (nakładane przez władze kościołów i związków wyznaniowych i wpływające do ich budżetów), ewentualnie podatki na rzecz innych związków publicznoprawnych (o ile posiadają one tzw. władztwo podatkowe). Współcześnie podstawowe znaczenie mają podatki państwowe, a podatki samorządowe (i podatki na rzecz innych związków publicznoprawnych) nie mają charakteru samoistnego. Ze względu na to. że zdolność podatkowa podatników stanowi jedność oraz z innych głównie techniczno-finansowych powodów podatki samorządowe i podatki na rzecz innych związków publicznoprawnych zyskują charakter dodatków do podatków państwowych, udziałów w podatkach państwowych lub też następuje podział dochodów publicznych pomiędzy państwem a samorządem terytorialnym oraz ewentualnie innymi związkami prawa publicznego. Klasyfikacja według podmiotu biernego pozwala na wyróżnienie podatków od podmiotów gospodarczych oraz podatków od gospodarstw domowych. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z opodatkowaniem działalności gospodarczej prowadzonej w formie przedsiębiorstw i spółek zarobkowych, a także działalności gospodarczej prowadzonej przez osoby fizyczne na własne ryzyko i na własny rachunek. Podział ten może być rozwijany dalej i przy użyciu różnych dalszych kryteriów. W drugim przypadku mamy do czynienia z opodatkowaniem gospodarstw domowych jako swoistych podmiotów osiągających dochody (głównie z pracy i ze świadczeń społecznych), ponoszących wydatki i gromadzących oszczędności. Szczególnym rodzajem dochodów publicznych są opłaty. Opłatę można zdefiniować jako: świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, odpłatnym, jednostronnie ustalane i pobierane przez, władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych oraz usług jednostek sektora publicznego. Zasadniczą cechą opłat jest to, że ich ponoszenie przez podmioty znajdujące się poza sektorem publicznym zawsze jest związane z pewnym kontrświadczeniem ze strony organów władzy i administracji publicznej (podjęcie .decyzji administracyjnej, np. zezwolenie na budowę domu) lub ze strony jednostek sektora publicznego (przedszkole dla dziecka). Właśnie to kontr-świadczenie odróżnia zdecydowanie opłatę od podatku, 46 47 przy którym następuje nieodpłatne przejęcie pewnej części dochodu (majątku) podatnika na rzecz władz publicznych. Można rozróżnić dwa następujące podstawowe rodzaje opłat stosowanych przez władze publiczne: opłaty związane z czynnościami organów władz publicznych, opłaty z tytułu usług wytwarzanych przez jednostki sektora publicznego. Opłaty pierwszego rodzaju są zbliżone w swoim charakterze do podatków, gdyż koszty są minimalne w porównaniu z wysokością opłat. Opłaty drugiego rodzaju są kształtowane najczęściej na poziomie rzeczywistego kosztu świadczenia usługi, z możliwością niewielkiego narzutu (zysku). Jak już wcześniej pisaliśmy na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych: Podatek dochodowy od osób prawnych (ang. CIT - Corporate Income Tax - podatek od dochodów spółek (przedsiębiorstw)) jest to podatek bezpośrednio obciążający dochody uzyskiwane przez osoby prawne. Podstawowym aktem prawnym, który reguluje podatek CIT, jest ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz. U. z 2000r. Nr 54, poz.54 z późn. zm.) oraz Ustawa z dnia 5 marca 2009 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z dnia 7 maja 2009 r.). Podatek wynosi 19% podstawy opodatkowania. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT z ang. Personal Income Tax, czyli podatek od dochodów osobistych) jest podatkiem osobistym, co oznacza, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód. Podatek dochodowy od osób fizycznych regulują dwie ustawy: - Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), oraz - Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ze zm.). Osoby fizyczne podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). Osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy). Małżonkowie podlegający obowiązkowi podatkowemu, między którymi istnieje przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa, mogą rozliczać się we wspólnym zeznaniu rocznym. Podatek od nieruchomości, którego podstawą prawną jest Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych4. Przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości są: 1) grunty, 2) budynki lub ich części, 3) budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają również: 1) pod warunkiem wzajemności - nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste, przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, 2) grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i kanałami żeglownymi, z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych, 3) grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi, 4) nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich, 5) pasy drogowe wraz z drogami oraz obiektami budowlanymi związanymi z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu Podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby 4 48 Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz. U. z 2006 r., nr 121, poz. 844, z poz. zm. 49 prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące: 1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, 2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych, 3) użytkownikami wieczystymi gruntów, 4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie: a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości, b) jest bez tytułu prawnego, Podatek od środków transportu, którego podstawą prawną jest Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych 5. Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają: 1) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i poniżej 12 ton, 2) samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej równej lub wyższej niż 12 ton, 3) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i poniżej 12 ton, 4) ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów równej lub wyższej niż 12 ton, 5) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i poniżej 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego, 6) przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą równą lub wyższą niż 12 ton, z wyjątkiem 5 związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego, 7) autobusy. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych, ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jak właścicieli traktuje się również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany. Podatek od towarów i usług (VAT od ang. - Value Added Tax podatek od wartości dodanej) - jest podatkiem pośrednim, obciążającym w ostatecznym rachunku konsumenta finalnego. Podatek VAT jest wliczony w cenę towaru lub usługi przez sprzedawcę, który jest opodatkowany podatkiem VAT. Podatek VAT jest płacony przez przedsiębiorców od uzyskanego obrotu (sprzedaży). Według ustawy o podatku od towarów i usług podstawą opodatkowania jest obrót. Obrót jest to kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku. Ustawa o VAT definiuje podatnika jako osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają: 1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, 2) eksport towarów, 3) import towarów, 4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju, 5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Stawka podatku od towarów i usług wynosi 22%. Przewidywane są obniżenia Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz. U. z 2006 r., nr 121, poz. 844, z poz. zm. 50 51 stawek procentowych do: - 7% dla artykułów spożywczych, gospodarki rolnej i leśnej, towarów związanych z ochroną zdrowia, usług gastronomicznych, hotelarskich, budownictwa mieszkaniowego. 7% stawkę stosuje się także do importu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich oraz antyków. - 3% dla nieprzetworzonych towarów rolnych - 0% dla transportu morskiego, lotniczego Podatek akcyzowy (akcyza pochodzi od łacińskiego słowa accidere -ustanawiać, obcinać) jest to szczególny rodzaj podatku pośredniego od spożycia nakładanym np. na produkty tytoniowe i alkoholowe, jak i od produkcji nakładanym np. na kopaliny. Akcyza ma wpływ na ceny wyrobów, skąd wynika, że faktycznym podatnikiem tego podatku jest ostateczny nabywca danego dobra. Wszystkie wyroby i usługi będące przedmiotem podatku akcyzowego zostały wymienione w załączniku do ustawy o podatku akcyzowym.6 Opłaty lokalne: 1) Opłata targowa - Opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej dokonujących sprzedaży na targowiskach. Opłaty tej nie pobiera się za sprzedaż dokonywaną w budynkach lub częściach budynków, z wyjątkiem targowisk pod dachem oraz hal używanych do targów, aukcji i wystaw. Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłaty określa, w drodze uchwały, rada gminy. Rada gminy może zarządzić pobór tej opłaty w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso. Ponadto rada gminy może wprowadzić inne niż ww. zwolnienia przedmiotowe od opłaty targowej. 2) Opłata uzdrowiskowa - Opłata uzdrowiskowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach zdrowotnych, turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status uzdrowiska na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167, poz. 1399 ze zm.), za każdy 6 dzień pobytu w takich miejscowościach. Od osób, od których pobierania jest opłata uzdrowiskowa, nie pobiera się opłaty miejscowej. Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłaty określa, w drodze uchwały, rada gminy. Ponadto rada gminy może wprowadzić inne niż ww. zwolnienia przedmiotowe od opłaty uzdrowiskowej. 3) Opłata miejscowa - Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych: - w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach; - w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status obszaru ochrony uzdrowiskowej na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167, poz. 1399 ze zm.) - za każdy dzień pobytu w takich miejscowościach. Zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokość stawek opłaty określa, w drodze uchwały, rada gminy. Ponadto rada gminy może wprowadzić inne niż ww. zwolnienia przedmiotowe od opłaty miejscowej. 4) Opłata śmieciowa - Rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki dotyczące gromadzenia oraz wywozu odpadów. Przejmując obowiązki, rada gminy ustala opłatę ponoszoną przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków. Opłata ta jest ustalana w sposób zryczałtowany za okresowe pozbywanie się określonej ilości wskazanego rodzaju odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Wysokość opłaty jest uzależniona od faktycznych kosztów ponoszonych przez gminę z tytułu zorganizowania i funkcjonowania systemu zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych. Jerzy Osiatyński Finanse publiczne Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2006, s. 110 - 111 52 53 7. System finansowy Polska przestrzega zasad i międzynarodowych standardów w polityce finansowej oraz bankowości, co potwierdzają sprawozdania Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego. Polski system bankowy jest silny i stabilny. Od czasu transformacji ustrojowej, która miała miejsce w 1989 roku, udało się uniknąć większych wstrząsów, które występowały w innych krajach regionu, przechodzących podobne jak Polska przemiany. Polską walutą jest złoty (PLN). W roku 2009 oscylował on na poziomie 4,30 zł za 1 Euro. Natomiast dolar wahał się w granicach 3,30 zł. Kształt polskiego systemu bankowego to efekt procesów, które zachodziły na tym rynku w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Są to głównie: - zmiana ustawodawstwa bankowego z 1989 r., która stworzyła podstawy budowy systemu dwuszczeblowego: bank centralny i banki komercyjne, - rynkowa transformacja gospodarki, która umożliwia intensyfikację przemian w sektorze bankowym oraz stworzyła warunki rozwoju rynkowych form przeprowadzania transakcji między bankami i podmiotami gospodarczymi oraz między bankami komercyjnymi i bankiem centralnym, - dostosowanie sie do warunków funkcjonowania europejskiego sektora finansowego oraz do norm wypracowanych w ramach procesu integracji monetarnej Unii Europejskiej, - oddziaływanie na usługi i produkty bankowe współczesnych tendencji takich jak: globalizacja rynków finansowych, liberalizacja i deregulacja przepływów usług finansowych i kapitału, rozwój technik bankowych, zmiany skali oraz struktury zapotrzebowania.7 Spośród kilku dziesięciu banków komercyjnych (71 - stan na październik 2009) działających na polskim rynku bankowym, największą grupę stanowią banki w większości, bądź w całości sprywatyzowane. W ich prywatyzacji brały udział największe finansowe instytucje w Europie i na świecie, stąd bardzo duże udziały własnościowe w polskich bankach mają inwestorzy zagraniczni. 7 System finansowy w Polsce, Bogusław Pietrzak, PWN 2004 54 Jednocześnie obok dużych komercyjnych banków funkcjonuje również w Polsce kilkaset banków spółdzielczych (579 – j.w.) – głównie małych, działających na rynkach lokalnych instytucji bankowych. W polskim systemie bankowym, podobnie jak w innych systemach bankowych, charakterystycznych dla gospodarki rynkowej, wyodrębnia się dwa szczeble: - bank centralny, - banki komercyjne. Podstawowymi elementami systemu bankowego w Polsce są, zatem: - Narodowy Bank Polski, będącym bankiem centralnym, - Komisja Nadzoru Bankowego, - Bankowy Fundusz Gwarancyjny, - sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze. Polski bank centralny - Narodowy Bank Polski - jest bankiem państwowym i pełni podstawową rolę w polskim systemie bankowym, realizując trzy istotne funkcje: - banku emisyjnego, - banku banków, - banku gospodarki narodowej. Rada Polityki Pieniężnej kształtuje politykę pieniężną oraz określa sposoby jej realizacji, w tym zwłaszcza wysokość stóp procentowych NBP (redyskontowej, lombardowej, depozytowej, referencyjnej) oraz stopy rezerw obowiązkowych banków komercyjnych i wysokość jej oprocentowania, a także ustala zasady operacji otwartego rynku. Głównym celem działania banku centralnego jest dbanie o stabilność waluty narodowej, a także takie oddziaływanie na gospodarkę narodową, żeby następował jej stały wzrost gospodarczy oraz spadek bezrobocia.8 8 www.nbp.pl z dnia 21 października 2009r. 55 Tabela 1. Liczba banków we względu na formę własności 2008 Wyszczególnienie 2009 Zmiana liczby banków stan na 30 czerwca Ogółem 644 650 +6 Komercyjne 65 71 +6 z przeważającym udziałem kapitału polskiego 10 10 - z przeważającym udziałem kapitału zagranicznego, w tym: 55 61 +6 ze 100% udziałem kapitału zagranicznego, w tym: 34 41 +7 oddziały banków zagranicznych w formie spółek akcyjnych 15 19 +4 Spółdzielcze 579 579 - Źródło: www.stat.gov.pl System bankowy Lista central banków krajowych (bez banków spółdzielczych) i oddziałów instytucji kredytowych działających w województwie warmińskomazurskim: AIG Bank Polska SA Alior Bank SA Allianz Bank Polska SA Bank BPH SA Bank DnB NORD Polska SA Bank Gospodarki Żywnościowej SA Bank Gospodarstwa Krajowego Bank Millennium SA Bank Ochrony Środowiska SA 56 Bank Pocztowy SA Bank Polska Kasa Opieki SA Bank Zachodni WBK SA BRE Bank Hipoteczny SA BRE Bank SA Deutsche Bank PBC SA Deutsche Bank Polska SA EFG Eurobank Ergasias S.A. SA Oddział w Polsce Euro Bank SA Fiat Bank Polska SA FORTIS BANK POLSKA SA GE Money Bank SA Getin Bank SA ING Bank Hipoteczny SA ING Bank Śląski SA INVEST - BANK SA Kredyt Bank SA LUKAS Bank SA NORDEA BANK POLSKA SA Pekao Bank Hipoteczny SA Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA Raiffeisen Bank Polska SA 10 największych banków spółdzielczych województwa warmińsko-mazurskiego: 1. Bank Spółdzielczy w Szczytnie 2. Warmiński Bank Spółdzielczy 3. Warmińsko-Mazurski Bank Spółdzielczy 4. Bank Spółdzielczy w Iławie 5. Mazurski Bank Spółdzielczy w Giżycku 6. Braniewsko-Pasłęcki Bank Spółdzielczy w Pasłęku 7. Bank Spółdzielczy w Nidzicy 8. Bank Spółdzielczy w Olecku 9. Bank Spółdzielczy w Węgorzewie 10. Bank Spółdzielczy w Suszu 57 Zakładanie rachunku bankowego 8. Dane teleadresowe istotne dla potencjalnego inwestora. Zgodnie z Ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 Nr 173 poz. 1807) osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą posiada obowiązek założenia konta bankowego. Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy: 1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz 2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji. Zakładanie konta bankowego w Polsce nie jest skomplikowane. Przy zakładaniu konta osobistego, należy okazać jedynie dowód tożsamości, w przypadku cudzoziemców – paszport lub dowód osobisty oraz adres zameldowania w Polsce. W przypadku otwierania firmowego rachunku bankowego, niezbędne nam są numery NIP i REGON, adres siedziby firmy, forma prawna oraz numer PKD działalności. W przypadku gdy przedsiębiorca ma otwarte rachunki w kilku bankach, należy wskazać jeden z nich jako podstawowy i poinformować o tym (podając numery kont) wszystkie nasze banki, a także Urząd Skarbowy i Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego ul. Emilii Plater 1, 10-562 Olsztyn tel. +48 89 521 91 00; fax. +48 89 521 91 09 [email protected]; www.wrota.warmia.mazury.pl Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki w Olsztynie Al. Marsz. J. Piłsudskiego 7/9, 10-575 Olsztyn tel. Centrala +48 89 523 22 00 www.uw.olsztyn.pl Warmińsko-Mazurski Urząd Skarbowy ul. Lubelska 37, 10-408 Olsztyn tel. +48 89 537 50 00; fax. +48 89 537 50 01 Urząd Statystyczny w Olsztynie ul. Kościuszki 78/82, 10-959 Olsztyn tel. +48 89 524 36 66; fax. +48 89 524 36 67 [email protected]; www.stat.gov.pl/olsztyn V Wydział Gospodarczy Sądu Rejonowego w Olsztynie ul. Dąbrowszczaków 44, 10-001 Olsztyn tel. +48 89 523 02 10; fax. +48 89 523 01 99 [email protected] Urząd Miasta Olsztyn Biuro Obsługi Klienta Plac Jana Pawła II 1, 10-101 Olsztyn tel./fax +48 89 527 48 15 www.olsztyn.eu 58 59 Urząd Miasta Elbląg Wydział Obsługi Interesantów ul. Łączności 1, 82-300 Elbląg tel.: +48 55 239 31 07, fax: +48 55 239 33 43 e-mail: [email protected], www.umelblag.pl Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. Podstrefa Ełk ul. Mickiewicza 15, 19-300 Ełk tel./Fax.: +48 87 610 62 72 [email protected]; www.ssse.com.pl Urząd Miasta Ełk Samodzielny Referat Działalności Gospodarczej ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 4, 19-300 Ełk tel. +48 87 732 62 46 www.elk.pl Wojewódzki Zakład Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie Pl. Konsulatu Polskiego 4, 10-959 Olsztyn Tel.: +48 89 521 22 22, Fax.: +48 89 527 21 18 Wojewódzki Urząd Pracy w Olsztynie ul. Głowackiego 28, 10-448 Olsztyn tel. +48 89 522 79 00; fax. +48 89 522 79 01 [email protected]; www.up.gov.pl Powiatowy Urząd Pracy w Olsztynie Al. Piłsudskiego 64b, 10-447 Olsztyn tel. +48 537 28 00; fax. +48 89 537 28 01 [email protected] Warmińsko-Mazurskie Centrum Obsługi Inwestora Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S. A. w Olsztynie Plac Gen. Józefa Bema 3, 10-516 Olsztyn tel. +48 89 521 12 80; fax. +48 89 521 12 60 [email protected]; www.coi.wmarr.olsztyn.pl Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A. ul. Kasprowicza 1, 10 - 219 Olsztyn tel. +48 89 535 02 41; fax. +48 89 535 90 02 [email protected]; www.wmsse.com.pl; 60 61 9. Wykaz źródeł „Kodeks spółek handlowych. Krajowy Rejestr Sądowy. Akty wykonawcze.” (opracował Roman Jachman; Stan prawny z uwzględnieniem zmian na dzień 1 marca 2002 r. „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część I i II.” – Stanisław Dębski „Zarządzanie przedsiębiorstwem” – H. Bieniok USTAWA z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz. U. 2004 Nr 173 poz. 1807 z poz. zm. www.paiz.gov.pl www.wrota.warmia.mazury.pl www.wmarr.olsztyn.pl www.wmsse.com.pl www.ssse.com.pl www.money.pl 62 63 64
