Europejski Bank Centralny

Recenzja
BANK I KREDYT l i s t o p a d - g r u d z i e ƒ 2 0 0 3
Europejski Bank Centralny
Ryszard Wierzba. Warszawa 2003 TWIGER Biblioteka Bankowca
Przystàpienie Polski do Unii Gospodarczej i Walutowej
– do strefy euro – uwa˝a si´ za zwieƒczenie procesu integracji europejskiej. MyÊlà o tym obecnie wszystkie
paƒstwa, które ju˝ nied∏ugo wstàpià oficjalnie do Unii
Europejskiej. Uwa˝a si´, ˝e przynale˝noÊç do strefy euro przyniesie znaczne korzyÊci polskiej gospodarce.
Do korzyÊci z tym zwiàzanych nale˝y nie tylko przejrzystoÊç cen, która wymusi wi´kszà konkurencj´, ale
równie˝ spadek kosztów zabezpieczeƒ przed ryzykiem
walutowym. Z przynale˝noÊcià Polski do Eurolandu
wià˝e si´ równie˝ utrata samodzielnoÊci w polityce
pieni´˝nej i kursowej. Przysz∏e uczestnictwo Polski
w Eurolandzie nie jest automatyczne, poniewa˝ musi
byç poprzedzone procesem dostosowania polskiej go-
spodarki realnej jak równie˝ bankowoÊci centralnej
do struktur europejskich. Zwa˝ywszy na rol´ polityki
pieni´˝nej i kursowej w polityce gospodarczej, ukazanie si´ ksià˝ki prof. Ryszarda Wierzby Europejski Bank
Centralny nale˝y powitaç z uznaniem. Podj´to w niej
wiele istotnych zagadnieƒ, których znajomoÊç ma podstawowe znaczenie dla realizacji procesów dostosowawczych do warunków istniejàcych w Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW). Podstawowym celem
ksià˝ki jest zapoznanie z zasadami funkcjonowania
bankowoÊci centralnej Eurolandu, a w szczególnoÊci
z organizacjà i dzia∏alnoÊcià Europejskiego Banku Centralnego (EBC), który przy udziale narodowych banków
centralnych ponosi odpowiedzialnoÊç za realizacj´ ce-
127
128 Recenzja
lów i zadaƒ Europejskiego Systemu Banków Centralnych okreÊlonych w Traktacie o Unii Europejskiej.
Ksià˝ka sk∏ada si´ z czterech rozdzia∏ów i zakoƒczenia. W rozdziale pierwszym przedstawiono w zarysie proces tworzenia unii walutowej w Europie. W rozwa˝aniach szczególny nacisk po∏o˝ono na problematyk´ przygotowaƒ ekonomicznych i prawnych fundamentów funkcjonowania tej Unii. W drugim rozdziale
omówiono architektur´ Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Przedstawiono organizacj´ i zasoby
Europejskiego Banku Centralnego oraz rol´ narodowych banków centralnych w Europejskim Systemie
Banków Centralnych. Tematyka trzeciego rozdzia∏u
obejmuje ca∏y wachlarz zagadnieƒ zwiàzanych z kszta∏towaniem i realizacjà polityki pieni´˝nej – najwa˝niejszym zadaniem Europejskiego Banku Centralnego. Rozwa˝ania w tym rozdziale koncentrujà si´ na tak wa˝nych kwestiach, jak: kszta∏towanie strategii polityki
pieni´˝nej, narz´dzia wykorzystywane w jej realizacji,
a tak˝e obowiàzujàce procedury. Rozwa˝ania w czwartym rozdziale dotyczà pozosta∏ych zadaƒ, które powierzono Europejskiemu Bankowi Centralnemu, a które
wspierajà osiàgni´cie g∏ównego celu, tj. utrzymanie stabilnych cen w Eurolandzie. Omówiono mi´dzy innymi
tak wa˝ne zadania, jak: prowadzenie wspólnej polityki
walutowej, zarzàdzanie rezerwami walutowymi, emisj´
pieniàdza gotówkowego, wspieranie sprawnego funkcjonowania systemów p∏atniczych, udzia∏ w systemach
nadzoru bankowego oraz opracowywanie i gromadzenie informacji statystycznych. Funkcjonowanie wspólnej waluty euro oceniono w zakoƒczeniu pracy.
Odnoszàc si´ do kwestii ogólnych, zwiàzanych
z funkcjonowaniem bankowoÊci centralnej w Eurolandzie, Autor w pierwszej kolejnoÊci skoncentrowa∏ si´
na przes∏ankach, a nast´pnie kolejnych etapach tworzenia w Europie Zachodniej unii walutowej, której korzenie si´gajà czasów Êredniowiecza. W sposób syntetyczny
przedstawiono drog´ do europejskiej unii walutowej
i przygotowanie fundamentów jej funkcjonowania.
Wskazujàc na korzyÊci zwiàzane z wprowadzeniem
wspólnej waluty, jak: wyeliminowanie niepewnoÊci wynikajàcej ze zmian kursów walut, tworzenie korzystnych
warunków rozwoju konkurencji i obni˝ki cen, zwi´kszenie integracji finansowej paƒstw nale˝àcych do UGW,
Autor zwraca równie˝ uwag´ na koszty, które musi ponieÊç ka˝dy kraj chcàcy wprowadziç wspólny pieniàdz.
Do najwa˝niejszych zalicza utrat´ suwerennoÊci w prowadzeniu polityki pieni´˝nej, b´dàcej wa˝nym elementem polityki gospodarczej w ka˝dym kraju. Polska, podobnie jak kraje nale˝àce do Eurolandu, nie b´dzie mia∏a mo˝liwoÊci dokonywania zmian stóp procentowych
czy kursu walutowego w celu prowadzenia polityki proeksportowej czy antyimportowej lub w celu zmniejszenia bezrobocia i hamowania procesów inflacyjnych.
Szkoda, ˝e Autor pominà∏ w swoich rozwa˝aniach
problem nieprzystàpienia do UGW trzech przodujà-
BANK I KREDYT l i s t o p a d - g r u d z i e ƒ 2 0 0 3
cych krajów Unii Europejskiej: Wielkiej Brytanii, Danii
i Szwecji, które spe∏ni∏y warunki zbie˝noÊci okreÊlone
w Traktacie z Maastricht. Polski czytelnik chcia∏by poznaç z wiarygodnego êród∏a motywy, którymi kierujà
si´ spo∏ecznoÊci i rzàdy tych krajów nie wprowadzajàc
wspólnej waluty euro. Poznanie tych motywów jest
wa˝ne w zwiàzku z toczàcà si´ dyskusjà na temat daty
wstàpienia Polski do Eurolandu i forsowaniem przez
niektóre kr´gi jak najszybszego przystàpienia Polski
do strefy euro – najlepiej ju˝ w 2006 r.
Rozwa˝ania w pierwszym rozdziale koƒczy zestawienie wa˝niejszych wydarzeƒ zwiàzanych z powstaniem i funkcjonowaniem europejskiej unii walutowej.
Analizujàc w drugim rozdziale konstrukcj´ Europejskiego Systemu Banków Centralnych, Autor podkreÊla federalny charakter europejskiej bankowoÊci
centralnej. Mimo ˝e federalny charakter majà w Stanach Zjednoczonych A.P., a do 1999 r. obowiàzywa∏
w Republice Federalnej Niemiec, system funkcjonujàcy w Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej
ma charakter nowatorski. Taki charakter jest „konsekwencjà tego, i˝ instytucje realizujàce funkcje banku
centralnego wykonujà swoje zadania nie na obszarze
jednego paƒstwa federalnego (jak w przypadku USA
– przyp. H.R.), ale na obszarze kilkunastu suwerennych paƒstw”. G∏ównym celem dzia∏alnoÊci banku
centralnego UGW jest utrzymanie stabilnego poziomu
cen. Jednak jak stwierdza Autor, nale˝y go rozpatrywaç w kontekÊcie innych wa˝nych celów do których
dà˝y Unia Europejska (a nie w oderwaniu od tych celów), m.in. wspierania harmonijnego i zrównowa˝onego wzrostu oraz trwa∏ego rozwoju ˝ycia gospodarczego, osiàgni´cia wysokiego poziomu zatrudnienia.
Charakteryzujàc cele, zadania i zasady funkcjonowania bankowoÊci centralnej UGW, Autor podkreÊla jej
niezale˝noÊç instytucjonalnà, personalnà, funkcjonalnà i finansowà zarówno Europejskiego Banku Centralnego, jak i narodowych banków centralnych. PodkreÊla znaczenie stosowanej w bankowoÊci zasady
subsydiarnoÊci, której wyrazem jest szeroko stosowana decentralizacja wykonawcza narodowych banków
centralnych przy jednoczesnej centralizacji najwa˝niejszych decyzji na szczeblu EBC. Znaczna cz´Êç tego rozdzia∏u poÊwi´cona jest organizacji i roli Europejskiego Banku Centralnego oraz narodowych banków centralnych w Europejskim Systemie Banków
Centralnych.
Z rozwa˝aƒ przeprowadzonych w trzecim rozdziale wynika, ˝e najtrudniejszym, a jednoczeÊnie najwa˝niejszym zadaniem Europejskiego Banku Centralnego
jest polityka pieni´˝na. Rozdzia∏ ten sk∏ada si´ zasadniczo z dwóch cz´Êci. Pierwsza dotyczy mechanizmu
transmisji polityki pieni´˝nej, druga poÊwi´cona jest jej
metodom. Bioràc pod uwag´, ˝e EBC ma podejmowaç
decyzje, które majà na celu utrzymanie stabilnych cen,
istotnà rol´ odgrywa mechanizm transmisji. Odpo-
BANK I KREDYT l i s t o p a d - g r u d z i e ƒ 2 0 0 3
wiednia poda˝ pieniàdza, modyfikacja stóp procentowych, kredyt bankowy, jego dost´pnoÊç, cena to podstawowe czynniki wp∏ywajàce na zachowanie przedsi´biorców i konsumentów, a tym samym na globalny
popyt. Analizujàc strategi´ polityki pieni´˝nej EBC,
Autor zwraca uwag´ na du˝e znaczenie analizy danych
dotyczàcych zarówno roli pieniàdza (Filar I – kszta∏towanie si´ agregatów pieni´˝nych, g∏ównie M3), jak
równie˝ sytuacji gospodarczo-finansowej (Filar II –
analiza polityki bud˝etowej, warunków produkcji i popytu itp.).
Tytu∏ punktu drugiego tego rozdzia∏u „Instrumenty i procedury polityki pieni´˝nej” nie w pe∏ni koresponduje z jego treÊcià. Znaczna cz´Êç tego punktu poÊwi´cona jest metodom (a nie narz´dziom) realizacji
polityki pieni´˝nej. Prowadzàc rozwa˝ania w tym zakresie, Autor skupia si´ g∏ównie na polityce otwartego
rynku oraz rezerw obowiàzkowych, a w mniejszym zakresie na polityce stóp procentowych. Wynika to z faktu, ˝e w przeciwieƒstwie do Polski charakterystycznà
cechà Êrodowiska, w którym funkcjonuje Europejski
Bank Centralny, jest strukturalny brak p∏ynnoÊci w systemie bankowym. W tej sytuacji podstawowà rol´ odgrywajà operacje zasilajàce i stopa repo.
W rozdziale czwartym omówiono pozosta∏e wa˝niejsze zadania Europejskiego Banku Centralnego.
Summaries
Na uwag´ zas∏ugujà rozwa˝ania dotyczàce polityki walutowej EBC wobec paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej i paƒstw trzecich, wspierania funkcjonowania
systemu p∏atnoÊci, jak te˝ dotyczàce wspó∏pracy bilateralnej i multilateralnej w zakresie nadzoru bankowego.
Szczególnie dwa ostatnie problemy powinny zainteresowaç czytelnika ze wzgl´du na rosnàce obroty w handlu zagranicznym z krajami Unii Europejskiej i zwiàzany z tym system p∏atnoÊci jak równie˝ mo˝liwoÊci tworzenia oddzia∏ów banków zagranicznych dzi´ki istnieniu jednolitej licencji bankowej uznawanej we wszystkich paƒstwach Unii Europejskiej. Próby oceny polityki pieni´˝nej Autor dokona∏ w zakoƒczeniu pracy.
Ze wzgl´du na du˝e wartoÊci poznawcze recenzowana ksià˝ka mo˝e byç u˝ytecznà literaturà dla szerokiego grona odbiorców, rekrutujàcych si´ zarówno z instytucji finansowych, w tym bankowych, jak i kr´gów
akademickich. Dodatkowà zaletà ksià˝ki jest podawanie nazw instytucji oraz kategorii ekonomiczno-finansowych i prawnych nie tylko w j´zyku angielskim, ale
równie˝ francuskim, a tak˝e podawanie numerów przywo∏anych odpowiednich artyku∏ów traktatu o Unii Europejskiej. Jest to du˝a zaleta publikacji, bioràc
pod uwag´ fakt, ˝e w polskich publikacjach nie stosuje
si´ jednolitego nazewnictwa.
rec. Romuald N. Hanisz
129