Istota rachunkowości zabezpieczeń cz. II
Transkrypt
Istota rachunkowości zabezpieczeń cz. II
ACCOUNTICA Miesięcznik Nr 4/Czerwiec 2009/[email protected] Spis treści : 1. Istota rachunkowości zabezpieczeń – mgr Katarzyna Gierusz Artykuł stanowi kontynuację cyklu poświęconego instrumentom pochodnych i rachunkowości zabezpieczeń. Autor zwrócił szczególną uwagę na sposoby zabezpieczania się przed ryzykiem finansowym (hedging wewnętrzny i zewnętrzny) oraz na odmienny sposób traktowania transakcji zabezpieczających przez ekonomię i rachunkowość. 1 Istota rachunkowości zabezpieczeń. Działalność przedsiębiorstw jest pochodnych. Sposób ten charakteryzuje zdominowana przez szeroko rozumiane się ryzyko. Obecnie, na wartość firmy i jej kosztami przyszłość ma wpływ nie tylko ryzyko zabezpieczenia charakterystyczne sposobów dla danego rodzaju działalności, ale coraz częściej kluczową rolę odgrywa ryzyko finansowe (wspólne dla wszystkich branŜ), w którego skład wchodzą wahania kursów walut, stóp procentowych i cen towarów. W celu ograniczenia fluktuacji strat tych gospodarcze wynikających kategorii rozpoczęły z jednostki poszukiwania skutecznych metod zabezpieczania się. Początkowe przyszłego próby poziomu prognozowania poszczególnych zmiennych spełzły na niczym. Dopiero gwałtowny rozwój rynków finansowych przyniósł oczekiwane efekty. Obecnie, mniejszym w chcąc stosunku i niŜszymi do hedgingu- zewnętrznego. zabezpieczania Do wewnętrznego moŜna zaliczyć1: - indeksowanie- wyraŜana jest kwota i kontraktu płatna w walucie kupującego przy jednoczesnym określeniu zasady przeliczania ceny z waluty sprzedającego na walutę kupującego; - podział ryzyka- transakcji, obok wyraŜonej stałej bądź w ceny walucie sprzedającego bądź w walucie kupującego, ustalany jest przedział zmiany kursu waluty akceptowany przez obie strony. W przypadku, gdy kurs waluty zmieni się w granicach transakcji przedsiębiorstwa ryzykiem wcześniej nie przeciwnym ustalonych, ulega wypadku cena zmianie, cena w podlega zabezpieczyć swoje transakcje finansowe korekcie do poziomu wartości rynkowej; mają sposobność wyboru spośród dwóch - wycena w dwóch walutach- wyraŜenie moŜliwości, przy czym naleŜy zauwaŜy, Ŝe ceny towaru lub usługi w dwóch walutach. warianty te nie wykluczają się. Pierwsza Taki opcja to zabezpieczenie wewnętrzne, które zagranicznych pozwala wyeliminować ryzyko finansowe transakcji, gdyŜ ryzyko zmiany kursu bez potrzeby uŜycia sposób wyceny klientów do zachęca zawarcia instrumentów 1 Por. C. Kotyla, 2003, str. 46- 48 2 waluty obciąŜa dostawcę. NaleŜy jednak drugiej. Tak więc „ mechanizm transakcji mieć na uwadze, Ŝe często sprzedawca zabezpieczających opiera się na zasadzie, zastrzega sobie prawo do zmiany ceny w Ŝe przypadku znacznych wahań kursu lub dokonywana jest cena wyraŜona w obcej walucie zawiera zabezpieczająca, zmieniają kwotę uwzględniającą dodatkowe ryzyko; odwrotnym kierunku do zmian cen na - przyspieszanie lub opóźnianie płatności- rynkach natychmiastowych” sposób ceny ten znajduje ramach zastosowanie grup i w koncernów międzynarodowych. Polega korygowaniu terminów walutowych w na przepływów celu eliminacji ruchów kursów walutowych. UmoŜliwia równieŜ sięgnięcie do wewnętrznych źródeł walutowych bez potrzeby zawierania zewnętrznych kontraktów. przed obu rynkach na którym transakcja się w 2. Niestety nie ulegają doskonałe zabezpieczenie (perfect hedging), gwarantujące pokrycie strat w całości jest niemal nieosiągalne. Z zabezpieczenia zewnętrznego mogą korzystać zarówno sprzedawcy jak i nabywcy, przy czym ich oczekiwania co do przyszłego kształtowania się cen będą odmienne. W przypadku sprzedawcy za korzystny naleŜałoby uznać wzrost ceny Drugim się na instrumentu, równoległym zmianom w związku z czym niepotrzebnego obrotu lub wykorzystania nieoczekiwanych ceny sposobem ryzykiem zabezpieczenie zabezpieczania finansowym okresu bieŜącego. Odwrotnie sytuacja zwane przedstawia się w przypadku nabywcy, dla hedgingiem. Metoda ta opiera się na którego spadek ceny naleŜałoby uznać za wykorzystaniu instrumentów pochodnych zjawisko pozytywne. W związku z tym i hedging moŜna podzielić na: polega zewnętrzne, jest przedmiotu transakcji w stosunku do na przyjęciu terminowym pozycji, przeciwstawna do rynku kasowym. tej na rynku która jest zajmowanej na Dzięki temu straty wynikające z jednej z tych operacji są rekompensowane przez zyski osiągane z - hedging zakupowy- zajmowanie długiej pozycji na rynku terminowym (zakup kontraktów terminowych). W przypadku 2 C. Kotyla, 2003, str. 50 3 gdy cena instrumentu bazowego wzrośnie, ramach wbrew oczekiwaniom nabywcy, poniesie będzie on stratę na rynku kasowym (nabywając rachunkowość zabezpieczeń. Wynika to z towar po cenie wyŜszej niŜ w dniu zakupu faktu, kontraktu terminowego), ale jednocześnie widzenia ekonomicznego nie jest toŜsame osiągnie ze stanowiskiem rachunkowości w tej zysk na sprzedaŜy wcześniej zabezpieczenia tak Ŝe samo kwestii. wzrostem zabezpieczenie aktywu bazowego ich wartość teŜ wzrosła), - hedging Według zarządzania sprzedaŜowy- traktowana zabezpieczenie zakupionych kontraktów (gdyŜ wraz ze ceny zewnętrznego, z punktu pierwszego to poglądu część ryzkiem, przez procesu mająca na celu zajmowanie ochronę jednostki przed niekorzystnymi dla krótkiej pozycji na rynku terminowym niej zmianami czynników zewnętrznych3, (sprzedaŜ kontraktów terminowych). W takimi jak wahania kursów walut i stóp przypadku, procentowych. gdy cena instrumentu Z kolei w bazowego spadnie, wbrew oczekiwaniom przepisów sprzedawcy, poniesie on stratę na rynku oznacza kasowym, ale jednocześnie osiągnie zysk instrumentów zabezpieczających, których zrealizowany na powtórnym zakupie (po zmiany niŜszej zmianę cenie) wcześniej sprzedanego kontraktu. Transakcje wybór w ramach hedgingu mają likwidują niekorzystnym ryzyko związane kształtowaniem się z cen instrumentów bazowych, ale jednocześnie pozbawiają firmę dodatkowych zysków w godziwej wartości więcej kompensują godziwej lub pozycji związanych z nią nabyty kontrakt terminowy został uznany za zabezpieczający przed ryzykiem finansowym musi wpisywać się w drugą definicję oraz spełnić wymagania stawiane mu przez rachunkowość zabezpieczeń. Wykorzystanie instrumentów pochodnych w ograniczaniu ryzyka na poziomu tych cen. nie lub to przepływów pienięŜnych. Tak więc, aby przypadku pomyślnego ukształtowania się Niestety, pojęcie jednego wartości zabezpieczanej jedną wspólną cechę- bez względu na ich rodzaj rachunkowości, rozumieniu kaŜda transakcja zawarta przez jednostkę gospodarczą w jakie 3 naraŜone jest przedsiębiorstwo P. Czajor, 2006, str. 972 4 wymagało wprowadzenia odpowiednich rozwiązań księgowych. derywatów nabytych Ewidencja w przeznaczone do obrotu odzwierciedlała prawdziwego Ponadto, ujmowania kontraktów powodował nie obrazu taki sposób na kontach niedopasowanie księgowe i nierzadko straty pomimo zastosowania zabezpieczenia. Chcąc doprowadzić wizerunek podmiotów gospodarczych do zgodnego z prawdą księgowi potrzebowali nowego sposobu ewidencji zdarzeń uwzględniającego specyfikę instrumentów pochodnych. Tworząc okresami Osiągnięcie celu metod. Pierwsza z nich odnosi się do zmiany sposobu wyceny pozycji zabezpieczanej w stosunku do innych wymagań. Rachunkowość zabezpieczeń zezwala na pomiar wartości instrumentu zabezpieczanego (np. wyrobów gotowych) według wartości godziwej mimo iŜ ustawa czy teŜ MSSF-y narzucają inny sposób. Dzięki temu, Ŝe obie pozycje wyceniane są w ten sam sposób (instrumenty pochodne wyceniane są zawsze w wartości godziwej) moŜliwe jest uzyskanie kompensujących zasady rachunkowości się zmian wartości, a co za tym idzie wykazanie uzyskania kompensującego wpływu na zabezpieczenia. zysków instrumentu powyŜszego moŜliwe jest dzięki zastosowaniu dwóch zabezpieczeń za najwaŜniejszy uznano cel rachunek bilansowymi wywoływanych przez to niedopasowanie. celach zabezpieczających jako aktywa finansowe jednostki. pomiędzy i strat z wyceny zabezpieczającego zabezpieczanego. i Uzyskania w księgach pełnego W przypadku gdy jednostka nie stosuje zasad rachunkowości zabezpieczeń moŜe dochodzić do znacznych wahań symetrycznych i znoszących się zmian w wyniku finansowego w sprawozdawczości wartości śródrocznej. pozycji zabezpieczanej i Podmiot zabezpieczającej wyeliminowałoby problem miesiącu niedopasowania księgowego i pozwoliłby przychody na zabezpieczenia uniknięcie wyniku znaczących finansowego fluktuacji prezentowanego warunków pozytywnie moŜe z ten ujawniać tytułu jednym znaczne zastosowanego poniewaŜ rynkowych zarówno w zmiana wpłynęła na pozycję 5 zabezpieczaną jak i na instrument Zarówno MSR Nr 39 jak i zabezpieczający. Z kolei w następnym Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia okresie moŜe wykazywać stratę na obu 12 pozycjach. szczegółowych zasad uznawania, metod PowyŜszy scenariusz nigdy nie grudnia 2001r. w sprawie wyceny, zakresu ujawniania i sposobu wystąpi w firmie stosującej rachunkowości prezentacji zabezpieczeń. istotnych (Dz.U. z 2001r. Nr 149, poz. 1674) nie czynników takich jak kursy walut lub narzucają firmą powyŜszego rozwiązania. stopy JeŜeli Wahania procentowe strony powodują wzrost zabezpieczanej instrumentu z jednej instrumentów jednostka finansowych akceptuje róŜnice w wartości pozycji wycenie i w momencie ujęcia transakcji to drugiej spadek nie z zabezpieczającego, bądź ma ona rachunkowości stosowania zabezpieczeń. liczba pozorom nie tracą na tym rodzaju transakcji, ale i tradycyjne podejście do problemu. Równie nie zyskują, gdyŜ nie jest to cel ich częstą praktyką jest wybiórcze stosowanie zawarcia. zasad rachunkowości spółek Wbrew odwrotnie. Dzięki temu przedsiębiorstwa Druga metoda polega na zmianie duŜa obowiązku preferuje zabezpieczeń to znaczy tylko do niektórych transakcji. momentu ujęcia wyceny w rachunku Taka zysków i strat. Modyfikacja tradycyjnego, spowodowana jest duŜą liczbą wymogów memoriałowego jakie podejścia umoŜliwia rozpoznanie w rachunku wyników zysków lub strat związanych z wybiórcza muszą być implementacja spełnione by móc zastosować to preferencyjne rozwiązanie. instrumentem zabezpieczającym w tym samym okresie co kompensujące je straty lub zyski na pozycji zabezpieczanej4. W ten sposób zachowana jest zasada współmierności przychodów i kosztów. 4 PwC, 2005, str.11 6 Literatura: 1. Czajor P., Instrumenty finansowe, w Rachunkowość i Sprawozdawczość finansowa tom I, pod red.: E. Walińskiej, Dom Wydawniczy ABC Polskie Wydawnictwa Profesjonalne, Warszawa 2006. 2. Kotyla C., Zabezpieczenia w rachunkowości, ODDK, Gdańsk 2003. 3. PriceWaterhouseCoopers, IFRS- IAS 39 Achieving hedge accounting in practice, grudzień 2005. 7