Komentarz IGO do projektu Programu polskiej współpracy

Komentarz Instytutu Globalnej Odpowiedzialności do
projektu Programu polskiej współpracy rozwojowej
realizowanej za pośrednictwem MSZ RP w roku 2011
Warszawa, 23.09.2010 r.
Instytut Globalnej Odpowiedzialności (IGO) z uznaniem przyjmuje fakt, iż DWR MSZ po raz
kolejny zwróciło się do polskich organizacji pozarządowych z prośbą o komentarz do projektu
planu rocznego i że projekt ten został przekazany do konsultacji wystarczająco wcześnie, aby
konsultacje z organizacjami pozarządowymi miały faktyczny wpływ na ostateczną wersję tego
dokumentu.
Wielkość pomocy i alokacje finansowe
[1] Wielkość planowanych środków przeznaczonych na pomoc realizowaną za pośrednictwem MSZ
jest niższa niż w roku ubiegłym i stanowczo niewystarczająca do tego, aby Polska mogła wywiązać
się ze zobowiązania do zwiększenia Oficjalnej Pomocy Rozwojowej (ODA). Aby w 2015 roku
osiągnąć wskaźnik 0,33 proc. dochodu narodowego brutto, rząd powinien zwiększać nie tylko
środki przekazywane w ramach składki do budżetu UE czy na Europejski Fundusz Rozwoju (EDF)
lecz również znacznie zwiększyć ilość funduszy w ramach pomocy dwustronnej. Dlatego pula
środków przeznaczonych na pomoc realizowaną za pośrednictwem MSZ powinna zostać znacznie
zwiększona.
Zgodnie z wydanym w tym roku przez Komisję Europejską dokumentem pt. Commission Staff
Working Document on Financing for Development 1, do 2015 roku polski rząd powinien każdego
roku zwiększać wielkość ODA o 35% w stosunku do roku poprzedniego, aby wywiązać się ze
zobowiązań. Zachowując obecne proporcje pomocy wielostronnej i dwustronnej, należy zakładać,
że coroczne zwiększenie rezerwy celowej o minimum 35 procent jest warunkiem niezbędnym do
realizacji zobowiązań międzynarodowych.
Apelujemy do rządu, w tym do Ministerstwa Finansów, oraz do polskiego parlamentu o
zwiększenie rezerwy celowej budżetu państwa poz. 31 pod nazwą Implementacja polskiego
programu współpracy na rzecz rozwoju oraz wsparcie międzynarodowej współpracy na rzecz
demokracji i społeczeństwa obywatelskiego z planowanych obecnie 100 mln złotych do
przynajmniej 135 mln złotych.
Zgodnie z ze zobowiązaniami kolektywnymi UE nt. pomocy dla Afryki, proponujemy przyjąć
zasadę, że przynajmniej połowa ze wzrostu rezerwy celowej powinna zostać przeznaczona na
pomoc w Afryce Subsaharyjskiej, regionie w którym najpilniejsza jest potrzeba realizacji
Milenijnych Celów Rozwoju. Zatem w stosunku do planowanych alokacji finansowych, środki w
dyspozycji MSZ na pomoc w Afryce powinny wzrosnąć o przynajmniej 17,5 mln złotych.
[2] Planowany podział środków pomiędzy poszczególne kraje nie uległ znacznym zmianom w
stosunku do lat poprzednich, dlatego aktualne pozostają nasze uwagi z lat poprzednich. Szczególnie
1 SEC(2010) 420, 21.4.2010, s. 70,
http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/SEC_2010_0420_COM_2010_0159_EN.PDF. Zobacz też:
Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Polish Aid and EC Spring Package 2010. A chance for New Solidarity, maj
2010, http://www.igo.org.pl/news/119
1
niepokojące jest fakt, iż ilość funduszy przeznaczonych przez MSZ na bezpośrednia pomoc dla
Afryki drastycznie zmalała. Na przykład, w 2008 roku NGOs zrealizowały z funduszy MSZ
projekty w Afryce o łącznej wartości ponad 6 mln zł, podczas gdy na 2011 rok MSZ planuje
przeznaczyć na realizację projektów przez wszystkie podmioty2, w tym NGOs, tylko 2 mln złotych.
W praktyce oznacza to, że NGOs w dalszym ciągu nie będą miały możliwości zwiększania
swojego potencjału do pomocy w Afryce. Należy obawiać się, że w dłużej perspektywie sytuacja
ta negatywnie odbije się na potencjale Polski do pomocy w Afryce i wkładzie naszego kraju w
realizację Milenijnych Celów Rozwoju na tym kontynencie.
Apelujemy do MSZ o zwiększenie alokacji budżetowych na działania w Afryce Subsaharyjskiej.
Zwiększenie skuteczności polskiej pomocy
[3] Pozytywnie oceniamy fakt, że po raz kolejny w rocznym planie MSZ można znaleźć odwołanie
do Deklaracji Paryskiej ws. Efektywności Pomocy, Programu Działań z Akry i Europejskiego
Konsensusu w sprawie Rozwoju. Jednakże również po raz kolejny w planie MSZ nie można
znaleźć konkretnych działań rządu mających na celu realizację postanowień ww.
dokumentów. Komisja Europejska poinformowała w bieżącym roku, że już 16 państw
członkowskich UE posiada strategie lub plany realizacji Deklaracji Paryskiej. Polska powinna do
tego grona.
Apelujemy do MSZ o uwzględnienie w programie rocznym konieczności stworzenia planu
realizacji Deklaracji Paryskiej ws. Skuteczności Pomocy. Stworzenie i wdrożenie takiego planu
wymaga konkretnych działań i alokacji środków, dlatego powinny być one przewidziane w
programie rocznym. Ponadto uwzględnienie zasobów potrzebnych do stworzenia planu wdrażania
Deklaracji Paryskiej byłoby czytelnym sygnałem dla wszystkich podmiotów realizujących działania
z zakresu współpracy rozwojowej, że polski rząd poważnie traktuje kwestię skuteczności pomocy i
nie zamierza poprzestać na deklaracjach poparcia dla inicjatyw stworzonych i realizowanych przez
inne kraje.
[4] W projekcie programu brakuje też informacji o planach stworzenia strategii pomocy dla
poszczególnych krajów oraz rozwinięcia dialogu z krajami partnerskimi. Działania takie
wydają się niezbędne dla faktycznego zwiększenie skuteczności polskiego systemu współpracy
rozwojowej3.
[5] Przyjęcie wspólnych sektorów wsparcia dla wszystkich krajów i regionów objętych polską
pomocą rozwojową odczytujemy jako pozytywną zmianę, która może być konkretnym krokiem w
kierunku bardziej strategicznego podejścia do współpracy rozwojowej. Jeśli Polska zbuduje
potencjał pomocy w konkretnych sektorach, będzie miała szansę na większą specjalizację,
rozwinięcie swojego potencjału pomocowego i zwiększenie skuteczności. Jednakże wątpliwości
budzi kwestia dopasowania poszczególnych sektorów do priorytetów poszczególnych państw
partnerskich i trwałości priorytetów sektorowych. Polskie organizacje pozarządowe i inne podmioty
po raz kolejny stoją przed wyzwaniem dopasowania swoich działań i potencjału do podlegających
zmianom się z roku na rok sektorów priorytetowych. Dlatego apelujemy do MSZ o prowadzenie
stałego dialogu z polskimi NGOs na temat priorytetów sektorowych i określanie na tej
podstawie długotrwałych priorytetów sektorowych w poszczególnych krajach i regionach.
2 Z wyłączeniem programu Małych Grantów (realizowanych przez polskie ambasady), na które przeznaczony jest 1
milion złotych.
3 Por. Polska pomoc zagraniczna 2009, Grupa Zagranica, Warszawa 2010
2
[6] Projekt planu rocznego pozbawiony jest wyraźnego i bezpośredniego podporządkowania
polskiej współpracy rozwojowej Milenijnym Celom Rozwoju. Cztery wspólne sektory wsparcia
bardzo luźno wiążą się z realizacją głównego wyzwania społeczności międzynarodowej w
dziedzinie redukcji ubóstwa. Komitet Pomocy Rozwojowej (DAC) Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w raporcie ze specjalnego przeglądu polskiego systemu
współpracy rozwojowej4 przeprowadzonego w bieżącym roku wyraźnie rekomenduje, aby
Polska przyjęła politykę „która w pełni uwzględnia główne międzynarodowe zobowiązania jak
Milenijne Cele Rozwoju”.
Apelujemy do polskiego rządu o podporządkowanie pomocy rozwojowej, w tym dostosowanie
planu rocznego, do wymogów Milenijnych Celów Rozwoju.
Edukacja rozwojowa
[7] W części dotyczącej edukacji rozwojowej plan roczny pomija kwestię Międzysektorowego
Procesu Wypracowywania Porozumienia nt. Edukacji Globalnej. Jest to zdecydowanie
najważniejsza inicjatywa dotycząca edukacji rozwojowej w Polsce i brak jakiegokolwiek odwołania
do niego w planie MSZ jest poważnym mankamentem. MSZ było dotychczas włączone w prace
międzysektorowego zespołu i zdaniem głównych jego uczestników może odegrać pierwszorzędną
rolę w upowszechnianiu i podwyższaniu jakości edukacji rozwojowej w Polsce.
Apelujemy do MSZ o uwzględnienie w planie rocznym zaangażowania MSZ w prace
Międzysektorowego Procesu Wypracowywania Porozumienia nt. Edukacji Globalnej, w tym:
aktywne uczestnictwo przedstawicieli MSZ, współtworzenie prawnych i instytucjonalnych
ram dla upowszechnienia edukacji rozwojowej w Polsce a także finansowanie kluczowych
elementów realizacji porozumienia.
4 OECD DAC Special Review of Poland’s international development co-operation programme, maj 2010,
http://www.oecd.org/document/56/0,3343,en_2649_33721_45367800_1_1_1_1,00.html
3