docProtokół z posiedzenia PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw
download 
Reklamacja Transkrypt
Protokół z posiedzenia PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw
Protokół z V spotkania PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw Temat: Jaki system wsparcia rozwoju przedsiębiorstw rozwijać w woj. pomorskim? Piąte posiedzenie Pomorskiej Sieci Tematycznej ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw odbyło się 26 września 2014 roku w Sali Herbowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. W spotkaniu wzięło udział 37 osób1. Tematyka i porządek obrad2 Tematyka piątego posiedzenia Pomorskiej Sieci Tematycznej ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw dotyczyła systemu wsparcia przedsiębiorstw w województwie pomorskim. Otwarcia spotkania i przywitania uczestników dokonał Wiesław Byczkowski, wicemarszałek Województwa Pomorskiego oraz Stanisław Szultka, moderator PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw z Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową. W pierwszej części spotkania, poświęconej potrzebom rozwojowym przedsiębiorstw i ofercie instytucji otoczenia biznesu, głos wprowadzający zabrała Ewa Planutis z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, która przedstawiła wnioski płynące z realizacji Krajowego Systemu Usług. Następnie Bartosz Krapiński z Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową zaprezentował wyniki analizy projektów realizowanych przez pomorskie IOB, na czym koncentrują się tematycznie, do jakich grup docelowych kierują ofertę. Z kolei Henryk Stasiński, Prezes zarządu Stowarzyszenia Wolna Przedsiębiorczość, przedstawił doświadczenia z ewolucji systemu wspierania przedsiębiorczości na przestrzeni lat. W drugiej części poświęconej modelom wsparcia przedsiębiorczości, głos wprowadzający zabrał Maciej Dzierżanowski z Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, który zaprezentował modele 1 2 Imienna lista uczestników znajduje się w załączniku 1. Szczegółowy program i koncepcja spotkania znajduje się w załączniku 2. 1 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego wsparcia przedsiębiorczości i doświadczenia międzynarodowe w tym zakresie. Założenia Rejestru Usług Rozwojowych przedstawiła Agnieszka Popławska z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Następnie z głosem komentarza wystąpili: Kamila Siwak, Z-ca Dyrektora Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Justyna Szymańska, Kierownik Działu Funduszy Unijnych, COMBIDATA oraz Katarzyna Matuszak, Dyrektor Działu Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Rozwoju Pomorza. Po wystąpieniach nastąpiła dyskusja poświęcona temu, jak powinien wyglądać system wspierania przedsiębiorców w województwie pomorskim, aby był efektywny i dopasowany do oczekiwań przedsiębiorców oraz możliwości finansowych. Przebieg wystąpień, komentarzy i dyskusji – poruszane zagadnienia Na wstępie Wiesław Byczkowski, wicemarszałek Województwa Pomorskiego, podkreślił, że w ostatnich latach w woj. pomorskim wykorzystano znaczące środki pochodzące z funduszy strukturalnych, które zostały przeznaczone na restrukturyzację, unowocześnienie parku maszynowego oraz podniesienie kwalifikacji pracowników wielu regionalnych przedsiębiorstw. Umożliwiły one również budowę infrastruktury parków, inkubatorów technologicznych, laboratoriów badawczych, a także wiele instytucji otoczenia biznesu, w tym firm szkoleniowych i doradczych, mogło się rozwinąć i profesjonalizować. Te wszystkie pozytywne działania, nie oznaczają jednak, że możemy osiąść na laurach, ponieważ ciągle duże wyzwania przed nami, w szczególności wobec nowej perspektywy unijnej 2014-2020, która stwarza o wiele bardziej wysublimowane i rygorystyczne reżimy wydatkowania środków. Woj. pomorskie będzie miało do rozdysponowania w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego znaczące środki – ok. 2 mld euro, z czego duża część zostanie skierowana na inwestycje w badania i rozwój – ponad 160 mln euro. Na wsparcie dla przedsiębiorców według aktualnych szacunków przeznaczymy ok. 170 mln euro, na kształcenie zawodowe ok. 60 mln euro, a na działania służące zwiększeniu zatrudnienia ponad 200 mln euro. To niewątpliwie z jednej strony poważna szansa, a z drugiej duże wyzwanie. Marszałek wskazał na szereg dylematów odnośnie systemu wsparcia przedsiębiorstw – czy adresować pomoc do wszystkich podmiotów czy skoncentrować ją na określonych grupach np. start-upach, firmach, które mają potencjał czy na obszarach, które mają deficyty? Czy to nie zaburza wolnej gry rynkowej, gdy jedni otrzymują wsparcie, a inni nie? Czy wspierać dowolne szkolenia i doradztwo, czy skupić się na konkretnych obszarach np. ekspansji międzynarodowej, czy innowacyjności? Pierwsza część spotkania została poświęcona odpowiedzi na następujące pytania: 1. Czy i w jakim zakresie finansować ze środków publicznych usługi służące rozwojowi przedsiębiorstw? 2. Jakiego rodzaju usług potrzebują pomorskie przedsiębiorstwa? Które z nich powinny być dofinansowane środkami publicznymi – wszystkie rodzaje doradztwa, zaawansowane usługi np. w zakresie rozwoju technologicznego czy ekspansji zagranicznej? 2 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 3. Kto powinien być grupą docelową wsparcia – wszystkie podmioty, mikro i małe przedsiębiorstwa, start-upy, firmy innowacyjne? Głos wprowadzający zabrała Ewa Planutis reprezentująca Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości i przedstawiła doświadczenia z realizacji Krajowego Systemu Usług (KSU) oraz wnioski z prowadzonych cyklicznie przez PARP badań potrzeb przedsiębiorców. Wskazała, że ewolucja KSU polega na rezygnacji z usług informacyjnych, która wynika z rozwijającej się informatyzacji życia oraz dostępności innych systemów pozwalających na uzyskanie informacji związanych z założeniem działalności gospodarczej np. platformy CEIDG. Z badań PARP wynika, że największym zainteresowaniem cieszą się podstawowe usługi, w szczególności asysta w prowadzeniu działalności, zaś mniejszą popularnością cieszą się usługi proinnowacyjne. Są to jednak w większości usługi pilotażowe, których rezultaty nie zostały jeszcze poddane ocenie. Ewa Planutis podkreśliła, że przedsiębiorcy w badaniach wskazują, że oczekują usług elastycznych i dostosowanych do ich potrzeb. Dlatego KSU stara się dzielić usługi na komponenty tak, aby przedsiębiorca wybierał część, która jest mu w danym momencie potrzebna np. w przypadku asysty wydzielono moduł w zakresie prawa, finansów i marketingu. Obecnie zostały wybrane ośrodki, które w 2015 roku będą świadczyć usługi doradcze w formie asysty w prowadzeniu działalności gospodarczej. Zaznaczyła, że mimo zdecydowanego poparcia dla systemu popytowego, przedsiębiorcy przejawiają pewne obawy m.in. dot. wiarygodności instytucji świadczących usługi w takim otwartym modelu. Z jednej strony mają poczucie bezpieczeństwa i zaufania, jeżeli usługi są świadczone przez sprawdzone i wiarygodne instytucje (co zapewnia podejście podażowe), z drugiej jednak strony mają potrzebę elastyczności usług – chcą mieć możliwość wyboru czasu, miejsca i zakresu usługi rozwojowej. Ewa Planutis wskazała, że istnieje miejsce na zwiększenie skali współfinansowania wraz ze wzrostem poziomu zaawansowania usług. Podkreśliła, że skłonność do ponoszenia wkładu własnego rośnie wraz z wielkością i etapem rozwoju firmy – firmy bardziej zaawansowane w rozwoju, które jednocześnie potrzebują bardziej specjalistycznych usług, są w stanie zapłacić znacznie więcej mając świadomość, że dana usługa przyniesie wymierne efekty. Bartosz Krapiński, przedstawił wyniki analizy projektów, finansowanych ze środków publicznych, realizowanych przez pomorskie IOB. Wskazał, że koncentrują się one na wsparciu mikro, małych i średnich przedsiębiorstw oraz na działaniach miękkich – podnoszeniu kwalifikacji i organizacji szkoleń. Znaczną część wartości projektów pochłaniają inwestycje związane z rozbudową Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego oraz budową Kwidzyńskiego Parku PrzemysłowoTechnologicznego i Słupskiego Inkubatora Technologicznego. Zwrócił uwagę na koncentrację IOB na świadczeniu prostych usług i stosunkowo ubogą ofertę usług zaawansowanych i proinnowacyjnych (np. związanych z eksportem czy współpracą międzynarodową). Zauważył, że znaczna część MŚP – ponad 70%, nie zna żadnej instytucji otoczenia biznesu na własnym terenie. Wskazał, że IOB może być ciężko sprostać oczekiwaniom przedsiębiorców, ponieważ większość z nich oczekuje dotacji na rozwój działalności, czyli bezzwrotnej formy dofinansowania. 3 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Z kolei Henryk Stasiński przedstawiając praktyczne doświadczenia oraz wnioski z ewolucji systemu wspierania przedsiębiorczości na przestrzeni lat, wskazał, że obecnie funkcjonujący system wykształcił się w przeciągu ostatnich 25 lat. Od tego czasu przeszedł szereg zmian, z których jedną z najważniejszych była formalizacja i standaryzacja (polegająca m.in. na uzyskaniu certyfikatu systemu jakości ISO 9001) działalności podmiotów świadczących usługi na rzecz przedsiębiorców. Wyróżnił trzy grupy wymagań / oczekiwań przedsiębiorców, które odpowiadają trzem rodzajom usług: 1. usługi proste, podstawowe, związane z założeniem działalności i początkowym okresem funkcjonowania firmy 2. zaawansowane standardowe – dalszy etap rozwoju firmy, np. biznesplan, czy nowa organizacja firmy 3. specjalistyczne, innowacyjne usługi – związane z nowym podejściem do zarządzania firmą Wskazał, że początkowo oczekiwania przedsiębiorców dotyczyły przede wszystkim usług prostych. Warto jednak zwrócić uwagę na dynamicznie zwiększającą się grupę firm innowacyjnych, których wymagania co do zakresu i poziomu usług stoją na bardzo wysokim poziomie. Wskazał, że są one bardziej świadome konieczności ponoszenia większego wkładu własnego, ale w zamian oczekują zaawansowanych, specjalistycznych usług, co stanowi niewątpliwie wyzwanie dla instytucji otoczenia biznesu. Henryk Stasiński podkreślił jednak, że zawsze występowała i występuje stała, istotna grupa klientów potrzebująca wsparcia podstawowego. Jego zdaniem powinniśmy 10 proc. środków z budżetu systemu wsparcia przedsiębiorstw przeznaczyć na świadczenie usług podstawowych (jednak stale dostępnych), a 90 proc. na doradztwo zaawansowane, które może być finansowane np. w 40 proc. W trakcie dyskusji odnośnie grupy odbiorców – czy powinniśmy wspierać wszystkie podmioty, mikro i małe przedsiębiorstwa, start-upy, czy firmy innowacyjne, wskazano, że każda z tych grup przedsiębiorców ma inne potrzeby rozwojowe i powinniśmy brać pod uwagę ich specyfikę oraz zdolność do ponoszenia kosztów usług. Jolanta Szewczun zwróciła uwagę na konieczność terytorialnego zróżnicowania zakresu usług rozwojowych i grup odbiorców w związku z tym, że inne potrzeby mają firmy z Trójmiasta, a inne - poza aglomeracją. Zaznaczyła, że na obszarach oddalonych od dużych ośrodków miejskich (np. w Dzierzgoniu) na rynku komercyjnym często brakuje podstawowych usług prawnych np. radcy prawnego, a skłonność do współfinansowania jest mniejsza. W związku z tym w tego typu miejscach powinny być finansowane ze środków publicznych podstawowe usługi doradcze, wymagające małego (maksymalnie 15%) wkładu własnego od przedsiębiorcy, którym jest zazwyczaj mikro lub mała firma nieposiadająca znacznego kapitału finansowego. W szczególności, że – dodała Kamila Siwak – dla mikroprzedsiębiorcy kosztem jest również czas, na który oddelegowuje swojego pracownika na szkolenie. Jarosław Filipczak zaznaczył jednak, że bezpośrednie pytania przedsiębiorców o wkład własny mogą nie być wiarygodną miarą, ponieważ ich odpowiedzi zawsze będą wskazywały, że chcą ponosić jak najniższe koszty. 4 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego W kwestii dofinansowania środkami publicznymi usług służących rozwojowi przedsiębiorstw wskazano, że możliwa jest ich komercjalizacja. Powinna ona jednak odbywać się stopniowo poprzez np. zwiększanie wkładu własnego. Decyzja o zaprzestaniu finansowania podstawowych usług doradczych czy informacyjnych nie powinna zostać podjęta „z dnia na dzień”. Jolanta Szewczun podkreśliła, że przez wiele lat przedsiębiorcy byli przyzwyczajeni do prawie nieodpłatnego korzystania ze wsparcia (z wkładem własnym na poziomie 10%), dlatego nagłe zaprzestanie finansowania może spowodować powstanie luki w świadczeniu tego typu usług. Zwróciła uwagę, że błędem byłoby zaprzepaszczenie zaufania przedsiębiorców, które Punkty Konsultacyjne KSU zdobywały świadcząc usługi o określonym standardzie przez 12 lat. Katarzyna Matuszak zaznaczyła, że z zasady usługi podstawowe nie powinny być świadczone wyłącznie na rynku komercyjnym, ponieważ mają za zadanie wspierać przede wszystkim zakładanie firm oraz ich dalsze funkcjonowanie, co jest istotne z punktu widzenia zapobiegania bezrobociu. Z kolei usługi wysokozaawansowane mające na celu rozwój firm i zwiększenie ich zysków mogłyby być całkowicie odpłatne. W tym przypadku, dodał Adam Protasiuk, istotną kwestią jest zmiana mentalności. Przedsiębiorcy powinni być przyzwyczajani do tego, że usługi doradcze są płatne jak każde inne usługi. Sposoby dystrybucji środków w okresie 2014-2020 powinny być tak dopasowane, żeby osiągnąć ten cel m.in. poprzez zmianę modelu świadczenia/rozliczania – z obecnie funkcjonującego, w którym przedsiębiorca przychodzi do IOB i otrzymuje bezpłatne doradztwo, podpisując jedynie formularz, na taki system, gdzie przedsiębiorca będzie otrzymywał fakturę za usługę, nawet jeśli miałaby być ona na początku z 90% rabatem. Z drugiej strony doświadczenia firm szkoleniowo-doradczych pokazują, że możliwe jest świadczenie nawet usług podstawowych na zasadach komercyjnych. Jarosław Filipczak wskazał, że podstawą do odpłatnego świadczenia tych usług jest ich wysoka jakość połączona z korzystną ceną. Jego zdaniem dostępność dofinansowania ze środków publicznych powoduje sztuczne zawyżanie kosztów tych usług, co przekłada się na obawy związane z komercjalizacją doradztwa. Jan Szymański wskazał w związku z tym na dylemat czy w ogóle warto finansować system wsparcia przedsiębiorstw skoro doświadczenia firm komercyjnych pokazują, że usługi te mogą być świadczone całkowicie odpłatnie oraz z zachowaniem wysokiej jakości. Jednym z możliwych rozwiązań w kwestii zakresu oraz grupy docelowej dla regionalnego systemu wsparcia przedsiębiorczości jest skupienie się na inteligentnych specjalizacjach, na co wskazała Anna Wachucik. Umowa Partnerstwa zawiera warunki wsparcia IOB ograniczając je wyłącznie do usług specjalistycznych i wpisujących się w regionalną strategię inteligentnej specjalizacji. Podkreśliła, że poprzez takie punktowe, konkretne wsparcie realizuje się funkcja interwencji publicznej, której efektem ma być skok rozwojowy. Zauważyła, że w nowej perspektywie finansowej akcent ma być położony na to, że wsparcie ma być świadczone dla przedsiębiorców, nie zaś dla instytucji otoczenia biznesu. Joanna Oberbek i Krzysztof Sarnowski zwrócili uwagę na potrzebę prowadzenia cyklicznego monitoringu popytu na usługi. Krzysztof Sarnowski wskazał na brak aktualnych badań nt. potrzeb 5 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego przedsiębiorców, które pozwoliłyby na podejmowanie szybkich decyzji i ułatwiłyby profesjonalizację usług świadczonych przez IOB. Druga część spotkania poświęcona była kształtowi systemu wsparcia, w tym następującym kwestiom: 1. W jakim modelu realizować wsparcie rozwojowe (np. doradczo-szkoleniowe) dla przedsiębiorstw – popytowym czy podażowym? 2. Jakie jest miejsce dla regionalnego systemu wsparcia przedsiębiorczości w kontekście dostępnych instrumentów krajowych czy europejskich? Głos wprowadzający zabrał Maciej Dzierżanowski, który scharakteryzował dwa modele wspierania przedsiębiorczości – podażowy (dedykowany) i popytowy. Wskazał, że w podejściu podażowym usługi kontraktowane są przez administrację, a świadczone przez wybraną grupę wyspecjalizowanych podmiotów (zazwyczaj non-profit). Z kolei w przypadku modelu popytowego usługi kontraktowane są przez beneficjentów (np. poprzez vouchery czy matching funds), a dostępna jest szeroka paleta usługodawców, także komercyjnych. Oba modele posiadają pewne wady – w pierwszym z nich istnieje ryzyko niedopasowania usług do potrzeb oraz wypierania komercyjnych firm przez publicznie finansowane instytucje. W podejściu popytowym występuje natomiast ryzyko braku pewnych usług, a także ryzyko jakości i rozproszenia (zagubionego beneficjenta). Następnie Maciej Dzierżanowski, na przykładzie brytyjskich doświadczeń, przedstawił ewolucję systemu wspierania przedsiębiorczości. Funkcjonujący od 1993 roku system punktów doradztwa Business Link, na bazie krytyki wskazującej, że proste usługi informacyjne można stosunkowo łatwo uzyskać z innych źródeł, a koszt funkcjonowania punktów jest niewspółmierny do efektów, został zamknięty. Obecnie zamiast punktów Business Link funkcjonuje platforma internetowa GOV.UK, która pozwala na wyszukiwanie usług i finansowania – dostępnych jest 641 programów oraz możliwość sortowania według różnych przekrojów – wielkość i typ podmiotu (pre-start, start-up, growth and sustain), rodzaj usługi (finance, equity, grants, loan & guarantees, expertise and advice, recognition award). Ciekawym przykładem jest Growth Vouchers Programme, w którym vouchery o wysokości 2 tys. £ są przyznawane losowo. Agnieszka Popławska z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości przedstawiła założenia nowego instrumentu wydatkowania środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Społecznego, wspierającego przedsiębiorców w wyborze usługi jakim jest Rejestr Usług Rozwojowych (RUR), który oparty jest na podejściu popytowym. Za usługi rozwojowe uznawane są m.in.: szkolenia, kursy zawodowe, e-learning, coaching, doradztwo, mentoring i egzaminy. Katalog działań będzie jednak w okresie funkcjonowania Rejestru otwarty – będzie można tę definicję poszerzyć. Elementem, który ma znacząco wpłynąć na jakość oferty ma być obowiązkowy system oceny usługodawców. Umożliwi to przedsiębiorcom podejmowanie bardziej świadomych decyzji, a dla firm oferujących usługi rozwojowe będzie bodźcem do podnoszenia jakości własnej oferty. Wszystkie instytucje, które będą chciały wprowadzić swoje usługi do Rejestru, będą musiały spełnić jednolite standardy. Podstawą aplikacji będą: Karta Podmiotu – formularz, zawierający szczegółowe kryteria pozwalające instytucjom na świadczenie usług rozwojowych oraz Karta Usługi prezentująca szczegółowe 6 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego informacje o każdej usłudze rozwojowej. Warunkiem wpisu do Rejestru będzie spełnienie tzw. kryteriów minimalnych tzn. niezaleganie z należnościami publiczno-prywatnymi oraz wykazanie, że członkowie zarządu lub właściciel nie zostali skazani prawomocnym wyrokiem sądu. Z kolei podmioty chcące świadczyć usługi dofinansowane środkami publicznymi (Europejski Fundusz Społeczny), będą musiały spełnić dodatkowe wymagania tzw. kryteria wiarygodności m.in. związane z doświadczeniem kadry i potencjałem finansowym. Agnieszka Popławska wskazała, że RUR jest połączony z regionalnym systemem dystrybucji środków, tzw. podmiotowym systemem finansowania, m.in. poprzez wskaźnik rezultatu, z którego będzie rozliczana instytucja zarządzająca RPO. Uczestnicy usługi oceniają usługę, wskazując na jakim poziomie została ona zrealizowana i tylko usługi, które zostały zrealizowane na poziomie wysokim będą brane pod uwagę do wyliczenia realizacji wskaźnika rezultatu instytucji zarządzającej. Dzięki temu nad jakością usług będzie czuwało wiele instytucji, a Instytucji Zarządzającej RPO 2014-2020 powinno szczególnie zależeć na jakości świadczonych usług rozwojowych. System ma rozpocząć działanie w 2015 roku, a obecnie trwają negocjacje z Komisją Europejską dotyczące ostatecznego kształtu całego systemu zapewniania jakości usług, jego funkcjonalności i zasobów (elementów związanych ze wsparciem dla IOB oraz świadomym klientem). Dokonując oceny dotychczasowego podażowego systemu wsparcia przedsiębiorczości, w którym instytucje otoczenia biznesu aplikują o finansowanie publiczne na zdefiniowane przez siebie projekty i następnie oferują swoje usługi określonej z góry grupie docelowej, uczestnicy dyskusji wskazali na szereg słabości. Adam Protasiuk zwrócił uwagę, że w obecnym systemie pomoc świadczona jest w sposób doraźny i sztywny, wynikający w szczególności z wymogów projektów unijnych. Oferuje przedsiębiorcom jedynie jednorazowe projekty czy programy zazwyczaj w postaci szkoleń organizowanych w sztywno określonej formie i ramach czasowych. Zaznaczył, że największą jego słabością jest brak mechanizmów utrzymywania trwałych relacji i systematycznej współpracy. Henryk Wojciechowski dodał, że obecny system wsparcia jest rozproszony, co powoduje iż instytucje otoczenia biznesu są słabo rozpoznawane przez przedsiębiorców. Jako przykład skutecznego systemu podał niemiecki, który zbudowany jest w oparciu o izby przemysłowo-handlowe, do których przynależność jest obligatoryjna. Poprzez możliwość odpisania składek, tworzą się stałe miejsce, gdzie przedsiębiorca może pozyskać zarówno wsparcie dotyczące prowadzenia działalności bieżącej, jak i informacje związane z rozwojem firmy np. rynkami zbytu. Uczestnicy dyskusji wskazali, że bardziej korzystny dla przedsiębiorców jest system popytowy, np. w postaci bonu o określonej wartości, który przedsiębiorca może zrealizować u dowolnego podmiotu lub w postaci świadczenia usług operatora, kierującego firmę do wybranego przez nią realizatora zindywidualizowanych usług. Uzupełnieniem tego systemu powinny być jednak działania mające na celu podniesienie świadomości przedsiębiorców na co wskazał m.in. Adam Protasiuk, czy Katarzyna Matuszak. Jarosław Filipczak wskazał, że obszarem zmiany świadomości może być np. eksport czy innowacyjność. Jego zdaniem misją regionalnych władz powinno być przekonanie lokalnych przedsiębiorców do eksportu, powiększania rynków zbytu czy wdrażania nowych technologii. Justyna 7 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Szymańska dodała, że istotnym elementem systemu popytowego powinna być diagnoza potrzeb rozwojowych, ponieważ istnieje grupa przedsiębiorstw, która nie ma wiedzy w jaki sposób rozwiązać dotykające ich problemy Wskazano na dylemat odnośnie celu interwencji publicznej – czy dofinansowanie powinno zostać ukierunkowane na popyt „uświadomiony”, czy raczej należy stymulować popyt „nieuświadomiony”, jeśli uważamy, że w niektórych obszarach jest ważny. Choć obecnie wydaje się, że nie ma dużego zapotrzebowania na usługi zaawansowane czy proinnowacyjne wśród przedsiębiorstw, to dużą rolę w szukaniu „perełek”, które mają potencjał do rozwoju, mogą pełnić instytucje otoczenia biznesu. Pomimo że w systemie popytowym są one niejako „zwolnione” z obowiązku promowania swoich usług, to podkreślono, że konieczne jest podjęcie działań promocyjnych. Zarówno z badań PARP, jak i głosów uczestników spotkania wynika, że najskuteczniejszą formą promocji jest poczta pantoflowa dlatego tak ważne jest, aby powiększać grupę przedsiębiorstw, która skorzystała z takiego wsparcia i jest z niego zadowolona, co z kolei implikuje konieczność świadczenia usług o wysokiej jakości. Uczestnicy spotkania wskazali, że wyzwaniem dla systemu wsparcia przedsiębiorczości jest elastyczność, czyli uwzględnianie indywidualnych potrzeb przedsiębiorców, a także wytworzenie trwałości i ciągłości, rozumianych jako mechanizmy stałej współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a IOB. Adam Protasiuk zaznaczył, że jest to niezwykle istotne ze względu na obserwowany przez niego brak nawyku szukania pomocy u przedsiębiorców, który może spowodować, że nie będą oni w pełni korzystać z możliwości jakie daje system wsparcia przedsiębiorczości (w szczególności w formie popytowej). Justyna Szymańska dodała, że kluczowe jest przemyślane zorganizowanie nowego systemu wsparcia przedsiębiorstw i ustalenie wymagań na realistycznym poziomie. Zaznaczyła, że istnieje ryzyko polegające na tym, że mimo znacznych ogólnych nakładów, mała alokacja środków i wysoki wskaźnik liczby firm oraz osób spowoduje zawężenie wsparcia i sprawi, że korzystać będą tylko firmy o niskim poziomie rozwoju technologicznego na proste doradztwo, dla dużej liczby osób, ale nie układające się w żadną kompleksową ścieżkę wsparcia. Miejsce regionalnego systemu wsparcia przedsiębiorczości w kontekście dostępnych instrumentów krajowych np. Rejestru Usług Rozwojowych, Krajowego Systemu Usług, czy europejskich np. Enterprise Europe Network, powinno być komplementarne. Zwrócono uwagę, że środki z regionalnych funduszy powinny wspierać wdrażanie narzędzi krajowych czy europejskich i ułatwiać przedsiębiorcom korzystanie z nich. Kamila Siwak wskazała, że województwo pomorskie będzie realizować założenia podejścia popytowego poprzez wspieranie funkcjonowania Rejestru Usług Rozwojowych, który zakłada powiązanie środków regionalnych z poziomem krajowym. 8 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załącznik 1. Lista uczestników piątego posiedzenia Pomorskiej Sieci Tematycznej ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 Imię i nazwisko Radosław Bartosiak Piotr Bejrowski Anna Bizub-Jechna Wiesław Byczkowski Maciej Dzierżanowski Jarosław Filipczak Anna Golec Martyna Grabowska Anna Grapatyn-Korzeniowska Bartosz Krapiński Magdalena Kreft Jerzy Lewandowski Karolina Lipińska Katarzyna Matuszak Emilia Michalska Grzegorz Mocarski Monika Morawska Agnieszka Nosarzewska-Sikora Joanna Oberbek Małgorzata Okulewicz Ewa Planutis Agnieszka Popławska Adam Protasiuk Beata Rac Martyna Rompa Krzysztof Sarnowski Kamila Siwak Henryk Stasiński Jolanta Szewczun Stanisław Szultka Justyna Szymańska Jan Szymański Joanna Tobolen Anna Wachucik Henryk Wojciechowski Janusz Wysocki Joanna Zimna Instytucja GARG UMWP UMWP UMWP IBnGR RIGP UMWP IBnGR UMWP IBnGR UM Gdańsk KIGM UMWP ARP SA WSB UMWP UMWP UMWP InnoBaltica UMWP PARP PARP RIGP RTI SA Dzierzgoń UMWP AM Gdynia UMWP Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczość RTI SA Dzierzgoń IBnGR Combidata Poland sp z o.o. UMWP UMG UMWP UM Starogard Gdański UM Mikołajki Pom. UMWP 9 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Załącznik 2. Koncepcja i program spotkania Pomorska Sieć Tematyczna ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw V spotkanie Jaki system wsparcia rozwoju przedsiębiorstw rozwijać w woj. pomorskim? Jakiej infrastruktury i usług potrzebują pomorskie przedsiębiorstwa? Jaka powinna być rola instytucji otoczenia biznesu? Jaki model wsparcia rozwojowego przedsiębiorstw przyjąć wykorzystując przeznaczone na ten cel środki UE w latach 2014-2020? 26 września 2014 r., godz. 11.00 – 14.30 Sala Herbowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku, ul. Okopowa 21/27 (parter) Problematyka spotkania PST: W ostatnich latach system wsparcia przedsiębiorstw w Polsce został istotnie rozbudowany. Było to możliwe w oparciu o dostęp do znacznych środków finansowych uruchomionych w ramach funduszy strukturalnych na rozwój szeroko rozumianej przedsiębiorczości i innowacyjności. Zakres usług świadczonych przez Instytucje Otoczenia Biznesu również ewoluował. Zmiana oferty powodowana była niewątpliwie zmianą preferencji podmiotów, dla których usługi były świadczone, ale równie ważnym – a często wręcz decydującym – czynnikiem 10 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego kształtowania oferty IOB była dostępność finansowania (programów wsparcia) na poszczególne rodzaje działalności. Dostępne wsparcie, z którego korzystały IOB miało charakter bądź to bezpośredniego finansowania usług świadczonych dla przedsiębiorstw, bądź to pośredniego tj. wsparcia na realizację projektów służących podniesieniu potencjału IOB do świadczenia usług dla przedsiębiorstw. Ten drugi rodzaj wsparcia przybierał formę bądź to tzw. finansowania miękkiego czyli zwiększania kompetencji pracowników IOB, bądź finansowania infrastruktury twardej, na bazie której IOB mogły świadczyć usługi np. wynajem powierzchni, laboratoriów itp. Wnioski płynące z dotychczasowej oceny wsparcia dla przedsiębiorstw realizowanego przez Instytucje Otoczenia Biznesu nie są jednoznaczne, tym niemniej dostępne ewaluacje wskazują na szereg słabości dotychczasowego modelu wsparcia. W badaniu z roku 20123 oceniającego jakość usług świadczonych przez ośrodki KSU i KSI ok. 55 % przedsiębiorców wskazała, że jest „zadowolona” lub „raczej zadowolona” z usługi, z której skorzystali. Jedną ze słabości tej oferty – wskazywaną przez przedsiębiorców – jest niedostosowanie oferty do potrzeb przedsiębiorstw (w tym koncentracja na podstawowych usługach informacyjnych i doradczych) oraz niskie kompetencje pracowników IOB. Krytyczne wnioski odnośnie wykorzystania infrastruktury osoczenia biznesu w obszarze związanym z wsparciem przedsiębiorczości technologicznej i transferu technologii płyną również z raportu Najwyższej Izby Kontroli z roku 20124. Wskazuje on, że pomimo przeznaczenia znacznych środków na rozwój infrastruktury twardej (budynków i wyposażenia parków i inkubatorów technologicznych) oraz miękkiej (przygotowania i obsługi oferty Centrów Transferu Technologii) ich wpływ na rzeczywisty ich wpływ na rozwój przedsiębiorstw technologicznych oraz transferu technologii ze środowiska naukowego do gospodarki był bardzo ograniczony. Wśród przyczyn takiego stanu raport wskazuje, błędną analizę potrzeb i potencjału – np. budowę parków technologicznych w lokalizacjach, która nie „generuje” powstawania firm technologicznych, które powinny z tej oferty skorzystać. Drugą podstawową przyczyną jest koncentracja instytucji nie na rzeczywistych procesach transferu technologii, ale na działaniach takich jak szkolenia, czy budowa świadomości pracowników nauki, bądź innych usługach, na które dany podmiot uzyskał finansowanie. Warto również przypomnieć, że jednym z kluczowych argumentów na rzecz publicznego finansowania (lub dofinansowywania) usług dla przedsiębiorstw była potrzeba (czy rzeczywista?) budowy świadomości i wykreowania potrzeby w zakresie skorzystania z profesjonalnych usług doradczych czy zaangażowania się procesy transferu technologii i współpracy ze środowiskiem naukowym. Zakładano, że po pewnym czasie interwencja 3 Raport: Badanie klientów usługi proinnowacyjnej, realizowanej w ramach projektu systemowego PARP, finansowanego z działania 5.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, PARP, 2012 4 Wdrażanie innowacji przez szkoły wyższe i parki technologiczne, NIK, 2013. 11 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego publiczna w tym obszarze powinna zostać ograniczona bądź wycofana i dalsza działalność powinna być realizowana na zasadzie rynkowej tj. przedsiębiorstwa powinny z własnych środków finansować tego typu usługi. W województwie pomorskim brak odpowiedniej ewaluacji wsparcia oferowanego przez instytucje otoczenia biznesu. Można jednak z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że podstawowe problemy i wyzwania nie odbiegają od rzeczywistości ogólnopolskiej. Pytania do dyskusji: Biorąc pod uwagę powyższe doświadczenia i wnioski płynące z dotychczasowego modelu wsparcia z jednej strony, a możliwościami i potrzebą zaprogramowania współfinansowanego ze środków UE wsparcia dla przedsiębiorstw na lata 2014-2020,postawić można kilka pytań: 1. Czy i w jakim zakresie finansować ze środków publicznych usługi służące rozwojowi przedsiębiorstw? 2. Jakiego rodzaju usług potrzebują pomorskie przedsiębiorstwa? Które z nich powinny być dofinansowane środkami publicznymi – wszystkie rodzaje doradztwa, zaawansowane usługi np. w zakresie rozwoju technologicznego czy ekspansji zagranicznej? 3. Kto powinien być grupą docelową wsparcia – wszystkie podmioty, mikro i małe przedsiębiorstwa, start-upy, firmy innowacyjne? 4. W jakiem modelu realizować wsparcie rozwojowe (np. doradczo-szkoleniowe) dla przedsiębiorstw: a) popytowym - np. w postaci bonu o określonej wartości, który przedsiębiorca może zrealizować u dowolnego podmiotu lub w postaci świadczenia usług operatora, kierującego firmy do wybranego przez przedsiębiorcę realizatora zindywidualizowanych usług b) podażowym - w którym IOB aplikują o finansowanie publiczne na zdefiniowane przez siebie projekty i następnie oferują swoje usługi zdefiniowanej z góry grupie docelowej. 5. Jakie jest miejsce dla regionalnego systemu wsparcia przedsiębiorczości w kontekście dostępnych instrumentów krajowych np. Krajowego Systemu Usług czy europejskich np. Enterprise Europe Network Program spotkania 11.00 Przywitanie i słowo wprowadzające Wiesław Byczkowski, Wicemarszałek Województwa Pomorskiego Stanisław Szultka, Moderator PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową 12 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 11.20 Część I Potrzeby rozwojowe przedsiębiorstw, a oferta instytucji otoczenia biznesu Głosy wprowadzające: Krajowy System Usług dla MSP – doświadczenia i ewolucja Ewa Planutis, Kierownik Sekcji Dotacji, Departament Instytucji Otoczenia Biznesu, Polska Agencja rozwoju Przedsiębiorczości Potencjał i oferta instytucji otoczenia biznesu w woj. Pomorskim Bartosz Krapiński, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Doświadczenia we wspieraniu przedsiębiorstw – zakresu usług – ewolucja Henryk Stasiński, Prezes zarządu, Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczość Dyskusja 12.50 Część II W poszukiwaniu modelu wsparcia – czy potrzebujemy rewolucji czy ewolucji? Głosy wprowadzające: Modele wsparcia przedsiębiorczości – doświadczenia międzynarodowe Maciej Dzierżanowski, Dyrektor ds. strategicznych Obszaru Badawczego Przedsiębiorstwa i Innowacje, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Rejestr Usług Rozwojowych – założenia systemu Popławska Agnieszka, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Komentarze: Kamila Siwak, Z-ca Dyrektora, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Justyna Szymańska, Kierownik Działu Funduszy Unijnych, COMBIDATA Katarzyna Matuszak, Dyrektor Działu Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Rozwoju Pomorza 14.30 Podsumowanie i zakończenie spotkania 13 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
