Halina Podgórni Interferencyjne błędy językowe

www.polgeron.edu.pl
Halina Podgórni
Interferencyjne
gramatycznym
bł dy
j zykowe
j zyka
w
podsystemie
niemieckiego
u
leksykalnym
polskich
i
studentów
filologii germa skiej (autoreferat)
Przedmiotem
rozprawy
jest
analiza
leksykalnych
i
gramatycznych bł dów j zykowych, popełnionych przez studentów
filologii
germa skiej
ojczystego.
W
pod
przeprowadzonych
chodziło o weryfikacj
wpływie
wpływem
tłumaczenia
badaniach
lub falsyfikacj
na
ilo
i
porównanie
bł dów
na
opanowaniu
j zyka
niemieckiego,
wyst puj cych
interferencji
bł dów
ró nych
oraz
w
j zyka
szczególno ci
tezy o niekorzystnym
jako
bł dów,
poziomach
prób
przekrojowe
zaawansowania
ustalenia
wyci gni cie
organizacji procesu dydaktycznego na przyszło
w
przyczyn
wniosków
dla
.
Lapsologia, czyli nauka o bł dach obcoj zycznych, zacz ła
rozwija
si
Podej cie
do
zale ało
od
do
intensywnie
bł dów
j zykowych
aktualnie
po
racjonalizm),
psychologia
postaci),
ró nie
i
psychologicznych
(behawioryzm,
j zykoznawczych
(hipoteza
kontrastywna,
audio-lingwalna,
si
filozoficznych
generatywno-transformacyjna),
(metoda
wiatowej.
pr dów
gramatyka
nauczania
wojnie
kształtowało
panuj cych
(empiryzm,
II
identyczna,
teorii
uczenia
interlanguage)
gramatyczno-tłumaczeniowa,
wiadomego uczenia si
(strukturalizm,
kodu).
i
si
metod
bezpo rednia,
Powszechnie
uwa a
si ,
e
rodzaj
i
ilo
popełnionych
bł dów w du ym stopniu zale y od typu zadania postawionego
ucz cym
si .
prowokuj ce
Tłumaczenie
szczególnie
wi c wyeliminowa
to
traktowane
du o
bł dów
jest
jako
wiczenie
interferencyjnych.
Aby
ródło bł dów, zwolennicy metody audio-
lingwalnej, pozostaj cy w nurcie filozofii empirycznej i pod
wpływem
psychologii
całkowit
behawiorystycznej,
jednoj zyczno ci
opowiadali
si
za
procesu dydaktycznego. Istniej ce
w ród naukowców kontrowersje co do obecno ci j zyka ojczystego
podczas
motywem
baz
nabywania
inspiruj cym
kompetencji
do
obcoj zycznej
przeprowadzenia
były
bada
wa nym
stanowi cych
dla niniejszej rozprawy. Celowo wi c skoncentrowano si
na wersjach niemieckiego tłumaczenia krótkich tekstów z j zyka
polskiego dostarczonych przez studentów filologii germa skiej
na
ró nych
poziomach
zaawansowania
w
opanowaniu
j zyka
niemieckiego. Poziom I tworzyli studenci roku II, poziom II studenci roku III, poziom III - studenci roku V studiów (w
omawianym przypadku byli to studenci II roku policencjackich
magisterskich
studiów
pochodziły
z
Dotyczyły
wydarze ,
uzupełniaj cych).
jednej z gazet
b d cych
codziennych
zazwyczaj
Teksty
polskie
"Dziennik
Polski".
tematem
serwisów
informacyjnych.
Wa nym etapem w post powaniu lapsologa jest eksplikacja,
czyli
próba
znalezienia
Obecnie preferuje si
przyczyny
bł dów
obcoj zycznych.
plurikausalne (addytywno-kompleksowe)
podej cie, które
ródła bł dów upatruje w szerokim obszarze
j zykowym (zarówno interferencja inter- jak i intralingwalna),
neurofizjologicznym, psychologicznym, socjologicznym,
glottodydaktycznym
i
istotn
bł dów
przyczyn
pragmatycznym.
pozostaje
Niezale nie
od
nadal
nale ytej
brak
tego
kompetencji w j zyku obcym.
Przy
ewaluacji
nale y
bł du w szerszym ni
nawet
o
wyj ciu
Najbardziej
kryterium
wzi
pod
uwag
umiejscowienie
tylko zdanie kontek cie. Mówi si
poza
popularnym,
tekst
(norma
zastosowanym
klasyfikacji
j zykowej
tu
glottopragmatyczna).
w
niniejszej
bł dów,
jest
analizie,
kryterium
przynale no ci do podsystemów j zykowych (w planie tre ci s
to
np.
bł dy
leksykalne).
morfologiczne,
Naczelnym
syntaktyczne,
kryterium
słowotwórcze,
ewaluacyjnym
przypadku studentów filologii pozostawa
powinno
w
kryterium poprawno ci
lingwistycznej.
Zapobieganie bł dom lub terapia zale y w du ym stopniu od
nastawienia
jego
kieruj cego
procesem
filozoficznych,
dydaktycznym
psychologicznych,
nauczyciela,
j zykoznawczych
pogl dów i wynikaj cych st d metod nauczania. Ostatnio coraz
wi cej
zwolenników
kontrastowania
struktur
stanowi bardzo dobr
Przykłady
bł dów
interlingwaln :
zdobywa
sobie
j zykowych,
metoda
dla
kognitywnego
której
tłumaczenie
baz .
leksykalnych
spowodowanych
interferencj
-
niezgodne z powszechn
nazewnictwie
organizacji
norm
okre lonych
i
u ycia, bł dne sformułowania w
zjawisk,
instytucji,
systemów
wynikaj ce
z
politycznych,
niedostatecznego
kontaktu z tekstami prasowymi na dany temat, np. zamiast
"das Dreiparteiensystem" pojawiły si
dreiparteiische
System",
"*das
sformułowania: "*das
Drei-Partei-System",
"*das
System drei Parteien", "*das dreiparteische Politsystem" i
in.,
- bł dy kolokacyjne dywergencji:
- czasownikowe np. "das Flugzeug *fiel ins Meer"
- przyimkowe np. "*auf dem Bord",
- bł dy zapo yczeniowe - zniemczenie polskich okre le , np.
"*Buskrakse"
zamiast
"Liebesaffäre",
"Busunglück",
"*Romans"
"*Schönheitskonkurs"
zamiast
zamiast
"Schönheitswettbewerb",
- bł dne sformułowania nie istniej1cych ekwiwalentnie w j zyku
niemieckim okre le , np. "kochliwy prezydent" tłumaczono jako
"der
*liebsuchende
Präsident",
Präsident",
"*Präsident-Liebling",
"der
"der
*Frauenliebende
*liebsüchtige
Präsident", "*liebhafter Präsident".
Przykłady
bł dów
gramatycznych
spowodowanych
interferencj
interlingwaln :
- bł dne u ycie rodzajnika, sygnalizuj ce problemy z wła ciwym
wyra aniem stosunków determinacyjnych,
- bł dy w przyporz dkowaniu wła ciwego rodzaju do rzeczownika,
np. "*der System", "*der Flugzeug", "*des Schuldes",
- bł dy syntaktyczne, np. " ..., als ein Flugzeug *ins Meer in
der Nähe von Genua stürzte", "*Journalisten richten ständig an
den Präsidenten der Philippinen Fragen".
Wnioski
1.
Wyniki
bada
przeprowadzonych
germa skiej potwierdzaj
studiów
popełniaj
tekstów. Ogólna ilo
2.
Teza
na
zało enie,
coraz
mniej
studentach
filologii
e studenci wy szych lat
bł dów
przy
tłumaczeniu
bł dów konsekwentnie maleje.
Gnutzmanna
o
75-procentowej
obecno ci
bł dów
leksykalnych w tłumaczeniu nie potwierdziła si . U polskich
studentów germanistyki stwierdzono
rednio tylko 24,1% bł dów
leksykalnych, których na poziomie I było 24,4%, na poziomie II
troch
wi cej
(26,2%),
za
na
poziomie
III
ilo
bł dów
leksykalnych znacznie zmalała do 21,7%. Zetkni cie si
ojczystego
z
j zykiem
obcym
nie
wywołuje
wi c
u
j zyka
studentów
szczególnie du ej ilo ci bł dów leksykalnych. Jest to argument
za
tym,
aby
tłumaczeniowe
Wykorzystanie
wprowadzi
dla
j zyka
w
studentów
ojczystego
wi kszym
zakresie
filologii
mo e
posłu y
zaj cia
germa skiej.
do
lepszego
wiadomie kognitywnego porównania struktur j zyka ojczystego i
obcego na wszystkich płaszczyznach j zykowych.
3. Srednio 44,2% bł dów spowodowanych zostało interferencj
z
j zyka ojczystego. Na drugim roku było 46,0% tego typu bł dów,
na trzecim (46,6%), na pi tym ich ilo
ten nie mo e by
wynosiła 40,1%. Wynik
zadowalaj cy, pomimo tego,
były tłumaczenia. By
e
ródłem bł dów
mo e wynik ten zale ny jest od dystansu
typologicznego, jaki dzieli j zyk ojczysty od j zyka obcego.
Np. w j zyku esto skim stwierdzono 72% takich bł dów. Ciekawy
mógłby
bł dów
by
eksperyment,
spowodowanych
zastosowana
zostałaby
w
którym
przez
inna
dla
stwierdzenia
interferencj
forma
ilo ci
mi dzyj zykow
tekstu
pisanego,
np.
wypracowanie.
4.
J zyk
ojczysty
nie
miał
zbyt
du ego
leksykalne ( rednio 13%), co mo e wydawa
roku V ilo
wpływu
si
troch
mniejsza ni
bł dy
zaskakuj ce. Na
bł dów tego typu (12,6%) jest wi ksza ni
II (11,2%), cho
na
na roku
na roku III (15,1%).
Niepokoj cy jest wzrost tych bł dów na roku III.
By
mo e wynika to z tego,
pewniej
w
j zyku
obcym
e studenci tego roku czuj
i
mielej
si gaj
do
si
struktur
leksykalnych nie do ko ca opanowanych. To zagadnienie warte
byłoby na pewno bli szego zbadania.
5.
Niepokoj ca
jest
du a
spowodowanych interferencj
ilo
bł dów
interlingwaln
17,6%, na II - 11,3%, na III - 15,3%,
paradoksalna sytuacja ma by
mo e swoj
gramatycznych
(na poziomie I rednio - 14,7%). Ta
przyczyn
w
zintensyfikowanej pracy nad leksyk
i
towarzysz cym
jej
na wy szych latach studiów
zaniedbaniu
intensywnych
wicze
gramatycznych. Byłaby to dla nauczycieli wa na wskazówka, aby
po wi ci
6.
gramatyce w programie lat wy szych wi cej uwagi.
Przeprowadzone
gramatyczny
nie
badania
jest
ukazuj ,
pomimo
e
wysokiego
zamkni ty
stopnia
system
determinizmu
wolny od interferencji. Przeciwnie, tam, gdzie mo liwy jest
wybór, nie mo na wykluczy
wpływu czy to j zyka ojczystego,
czy innego j zyka obcego, który był przedmiotem nauki. Nie
mo na
przyj
tezy
gramatycznego.
powoduje,
s
s
Brak
o
całkowitym
konsekwencji
e pojawia si
w
niepewno
zamkni ciu
tym
systemie
systemu
(wyj tki)
u ytkownika j zyka obcego;
to miejsca podatne na interferencj . U ywane formy tworzone
analogicznie
do
cz
ciej
wyst puj cych.
systemie zamkni tym sprzeczno ci maj
Wyst puj ce
w
wpływ na prognozowanie
bł dów w tym systemie (przykład: "19 Millionen *Dollars").
Te słabe miejsca w systemie, które s
systemu,
za
zgodne
szczególnej
czujno ci
z
regułami
sprzeczne z regułami
normatywnymi,
nauczyciela,
a
wymagaj
tak e
rodków
prewencyjnych.
7. Mały zasi g form j zykowych, w przypadku których działaj
reguły
słownikowe
cz stotliwo
o
ograniczonym
zakresie,
jak
i
niska
wyst powania leksykalnych form wyrazowych winny
by
rekompensowane
przez
wiczenia
zapobiegawcze
b d
terapeutyczne.
8. Teksty prasowe, mówi ce o wydarzeniach politycznych, nadaj
si
bardzo
dobrze
do
pracy
nad
zdobywaniem
obcoj zycznej przez studentów, poniewa
Posiadaj
j zyka
s
du y
stopie
aktualno ci.
stosunkowo ambitne,
s
autentyczne.
Pod
a wi c
kompetencji
wzgl dem
odpowiadaj
tre ci
poziomowi
intelektualnemu studiuj cych. Praca z nimi jest odpowiedzi
postulat
kognitywnego
kontrastowania
i
struktur
na
oraz
kompleksowej pracy nad całym tekstem.
Inhaltsverzeichnis
1. Problemstellung
.........................................3
1. 1. Begründung der Gegenstandsuntersuchung ...........3
1. 2. Zielsetzung der Arbeit............................8
1. 3. Methodologische Überlegungen.....................13
2. Forschungsstand .........................................19
2. 1. Aus der Forschungsgeschichte ....................19
2. 2. Definition eines Sprachfehlers ..................26
2. 3. Fehlerarten .....................................35
2. 4. Normbegriff .....................................45
2. 5. Fehlerursachen ..................................57
2. 5. 1. Psychologischer Ansatz .......................63
2. 5. 2. Kompetenzmangel ..............................70
2. 5. 3. Interferenz ..................................73
2. 5. 3. 1. Interlinguale Interferenz .................77
2. 5. 3. 1. 1. Offene und geschlossene Sprachsysteme ..84
2. 5. 3. 2. Intralinguale Interferenz .................88
2. 5. 3. 3. Glottopragmatische Interferenz ............91
2. 6. Kontrastive Analyse vs. Fehleranalyse ...........94
2. 6. 1. Kontrastive Analyse ..........................94
2. 6. 2. Fehleranalyse ................................96
2. 6. 3. Interimsprachenanalyse .......................98
2. 6. 4. Andere konfrontativ-fehleranalytische
Forschungszugänge ...........................101
3. Taxonomie und Analyse der gewonnenen Fehlerdaten .......108
3. 1. Charakteristik der untersuchten Population .....108
3. 2. Methodologisches ...............................112
3. 2. 1. Zur Arbeit
auf dem niedrigsten Niveau (Stufe I) ........116
3. 2. 2. Zur Arbeit
auf dem mittleren Niveau (Stufe II) .........117
3. 2. 3. Zur Arbeit
auf dem oberen Niveau (Stufe III) ...........118
3. 3. Fehlerkorpus ...................................119
3. 3. 1. Text A ......................................119
3. 3. 2. Text B ......................................142
3. 3. 3. Text C ......................................157
3. 3. 4. Text D ......................................170
3. 3. 5. Text E ......................................185
3. 3. 6. Text F ......................................197
3. 4. Ergebnisse .....................................216
3. 4. 1. Einzelbewertung aller Texte .................216
3. 4. 2. Thematische Zusammenstellung ................222
4. Schlußfolgerungen ......................................229
Bibliographie .............................................231
Anhang (Einzelband)