Zamieszczone w umowie spółki lub wprowadzone stosowną

Ograniczenie w zbyciu udziałów – ochrona przed zdominowaniem spółki przez wspólnika lub ich
grupę
Zamieszczone w umowie spółki lub wprowadzone stosowną uchwałą o jej zmianie,
postanowienia ograniczające zbycie udziałów mogą stanowić skuteczną ochronę przed
zdominowaniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jednego ze wspólników lub
też ich grupę.
Dozwolone ograniczenia w zbywaniu
Zgodnie z brzmieniem art. 182 § 1 kodeksu spółek handlowych (dalej „KSH”) zbycie udziału,
jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób
ograniczyć. Jak wskazuje art. 182 § 3 KSH zgoda spółki jest wyrażana przez zarząd w formie
pisemnej, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby wspólnicy w umowie spółki zdecydowali,
że takiej zgody będzie udzielał inny organ, na przykład zgromadzenie wspólników. Powołując
się na swobodę umów (art. 3531 KC w zw. z art. 2 KSH), komentatorzy prawa wskazują
również na inne formy ograniczeń umieszczanych przez wspólników w umowie spółki, w tym
np. na obostrzenia dotyczące kwalifikacji osób pragnących nabyć udziały w kapitale
zakładowym spółki lub też wykonywania przez nie określonego zawodu lub prowadzenie
konkretnej działalności gospodarczej.
Sprawa wprowadzania przedmiotowych ograniczeń do umowy spółki może się jednak trochę
skomplikować, w przypadku, gdy postanowienia regulujące zbycie będą wprowadzane do
umowy już po założeniu spółki. W tym wypadku przedmiotem dyskusji jest nie tylko to, jak
daleko mogą pójść tak wprowadzane zmiany, ale również (i przede wszystkim), w jakiej
formie należy je wprowadzać. Co do zasady przepis art. 246 § 1 KSH przesądza o tym, że
zmiany umowy spółki dokonywane są uchwałami wspólników podejmowanymi większością
dwóch trzecich głosów. Jednakże w przypadku, gdy taka zmiana ma prowadzić do
zwiększenia świadczenia wspólników lub uszczuplenia praw udziałowych bądź praw
przyznanych osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga ona wówczas zgody wszystkich
wspólników, których dotyczy (art. 246 § 3 KSH). Nie sposób nie zauważyć, że w przypadku
opisywanych powyżej zmian umowy spółki często rodzić się będzie dylemat, czy dokonywane
tą czynnością obostrzenie będzie wymagało zastosowania trybu przewidzianego w art. 246 §
3 KSH, czy też nie.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Określenie granic ograniczeń
Zgodnie z brzmieniem art. 182 § 1 kodeksu spółek handlowych (dalej „KSH”) zbycie udziału,
jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób
ograniczyć. Jak wskazuje art. 182 § 3 KSH zgoda spółki jest wyrażana przez zarząd w formie
pisemnej, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby wspólnicy w umowie spółki zdecydowali,
że takiej zgody będzie udzielał inny organ, na przykład zgromadzenie wspólników. Powołując
się na swobodę umów (art. 3531 KC w zw. z art. 2 KSH), komentatorzy prawa wskazują
również na inne formy ograniczeń umieszczanych przez wspólników w umowie spółki, w tym
np. na obostrzenia dotyczące kwalifikacji osób pragnących nabyć udziały w kapitale
zakładowym spółki lub też wykonywania przez nie określonego zawodu lub prowadzenie
konkretnej działalności gospodarczej.
Sprawa wprowadzania przedmiotowych ograniczeń do umowy spółki może się jednak trochę
skomplikować, w przypadku, gdy postanowienia regulujące zbycie będą wprowadzane do
umowy już po założeniu spółki. W tym wypadku przedmiotem dyskusji jest nie tylko to, jak
daleko mogą pójść tak wprowadzane zmiany, ale również (i przede wszystkim), w jakiej
formie należy je wprowadzać. Co do zasady przepis art. 246 § 1 KSH przesądza o tym, że
zmiany umowy spółki dokonywane są uchwałami wspólników podejmowanymi większością
dwóch trzecich głosów. Jednakże w przypadku, gdy taka zmiana ma prowadzić do
zwiększenia świadczenia wspólników lub uszczuplenia praw udziałowych bądź praw
przyznanych osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga ona wówczas zgody wszystkich
wspólników, których dotyczy (art. 246 § 3 KSH). Nie sposób nie zauważyć, że w przypadku
opisywanych powyżej zmian umowy spółki często rodzić się będzie dylemat, czy dokonywane
tą czynnością obostrzenie będzie wymagało zastosowania trybu przewidzianego w art. 246 §
3 KSH, czy też nie.
Wnioski końcowe
Mając na uwadze powyższe należy opowiedzieć się za dopuszczalnością wprowadzenia do
umowy spółki zmian ograniczających prawo wspólników do zbycia udziału i to zarówno tych
odnoszących się do wskazania osoby lub grupy osób, które ze względu na posiadane
przymioty, będą mogły nabyć udziały w spółce, jak również do samego trybu realizacji takiej
transakcji. Prawidłowo wprowadzona regulacja może bowiem stanowić uzasadnioną
i skuteczną kontrolę nad czynnością zbywania udziałów przez dotychczasowych wspólników
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
spółki, a co za tym idzie zapewnić ochronę przed zdominowaniem dotychczasowych
wspólników spółki przez jednego wspólnika lub ich grupę.
Autor:
Julia Regulska, radca prawny w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i
radcowie prawni sp.p.
(www.ghmw.pl)