Miejsce Polski w Unii Europejskiej oraz wstępne informacje o
Transkrypt
Miejsce Polski w Unii Europejskiej oraz wstępne informacje o
STUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” 1 1 2 2 Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające Prof. dr hab. Stanisław Biernat 7 listopada 2015 r. Droga Polski do Unii Europejskiej • 1991 Podpisanie Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z drugiej strony (Układu Europejskiego) • 1994 Wejście w życie Układu Europejskiego • 1994 Złożenie wniosku Rzeczypospolitej Polskiej o przystąpienie do Unii Europejskiej 3 • 1997 Podjęcie decyzji Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Polską (i innymi państwami) • 1998-2002 Negocjacje akcesyjne (w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej) • 13 grudnia 2002 Rada Europejska w Kopenhadze: decyzja o zakończeniu negocjacji z 10 państwami europejskimi, w tym Polską • 16 kwietnia 2003 Podpisanie Traktatu o przystąpieniu do Unii Europejskiej (traktatu akcesyjnego) 4 • 7-8 czerwca 2003 r. referendum w Polsce w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację traktatu akcesyjnego. • Frekwencja: 58,85 % Za - 77,45 %; przeciw – 22,55 %. • 23 lipca 2003 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował traktat akcesyjny. • 1 maja 2004 r. wejście w życie traktatu akcesyjnego 5 • Obecnie Polska jest od ponad 10 lat państwem członkowskim UE i podmiotem wszelkich praw i obowiązków z tego wynikających • Polska jest związana prawem unijnym • Prawo UE jest częścią obowiązującego w Polsce porządku prawnego • Prawo UE wywiera wielki wpływ na treść praktycznie wszystkich gałęzi prawa polskiego • 6 • Polskie organy państwowe (władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej) (współ)uczestniczą w tworzeniu prawa unijnego oraz stosują prawo UE w Polsce • Obywatele RP są obywatelami Unii i korzystają z praw z tym związanych. • Dotyczy to zwłaszcza prawa do przemieszczania się i zamieszkania na terytorium Unii 7 Rozszerzanie się Wspólnot Europejskich (obecnie: Unii Europejskiej) • Od 1951 i 1957 r. – 6 państw • 1973 Wielka Brytania, Irlandia, Dania (sprawa Norwegii) • 1981 Grecja • 1986 Hiszpania i Portugalia • 1995 Austria, Szwecja, Finlandia (sprawa Norwegii) • 2004 Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Cypr, Malta • 2007 Bułgaria i Rumunia • 2011 r. Podpisanie Traktatu akcesyjnego Chorwacji do UE 1 7 Rozszerzanie się Wspólnot Europejskich (obecnie: Unii Europejskiej) STUDIA PODYPLOMOWE • Od 1951 i 1957 "O r. –CHRONA 6 państwŚRODOWISKA W PRAWIE UNII • 1973 Wielka Brytania, Irlandia, Dania (sprawa Norwegii) EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” • 1981 Grecja • 1986 Hiszpania i Portugalia • 1995 Austria, Szwecja, Finlandia (sprawa Norwegii) • 2004 Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Cypr, Malta • 2007 Bułgaria i Rumunia • 2011 r. Podpisanie Traktatu akcesyjnego Chorwacji do UE Weszła w życie 1 lipca 2013 r. 8 Dyskusje na temat dalszego rozszerzenia Unii i końca tego procesu Islandia Serbia i dalsze państwa bałkańskie, Turcja Ukraina – umowa stowarzyszeniowa ? 9 Rozwój podstaw prawnych integracji europejskiej po 1945 r. • 1951 Paryż: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali • wszedł w życie w 1952 r.; wygasł w 2002 r. • Zawarło go 6 państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg • 10 • • • • • 1957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) wszedł w życie w 1958 r., na czas nieoznaczony od 1994 r. nazwa: Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (WE) – TWE Inna nazwa: Traktat Rzymski 6 państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg 11 1957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM) 1992 Maastricht: Traktat o Unii Europejskiej (TUE) • wszedł w życie w 1994 r. 12 Kolejne nowelizacje Traktatów (TWE i TUE): • 1986: Jednolity Akt Europejski • 1992 Maastricht • 1997 Amsterdam • 2001 Nicea (traktat wszedł w życie w 2003 r.) 13 Przebieg ostatnich reform traktatowych Unii Od co najmniej 2000 r.: przekonanie, że niezbędne są reformy traktatowe Unii w nowej sytuacji dużej liczby państw i potrzeby ściślejszej integracji • 2002-2003 działalność Konwentu Europejskiego – stworzenie projektu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy (Traktatu Konstytucyjnego) 14 • październik 2004 podpisanie w Rzymie Traktatu Konstytucyjnego i rozpoczęcie procesu jego ratyfikacji • maj-czerwiec 2005 – negatywne wyniki referendów we Francji i Niderlandach – kryzys konstytucyjny 2 nowej sytuacji dużej liczby państw i potrzeby ściślejszej integracji • 2002-2003 działalność Konwentu Europejskiego – stworzenie projektu Traktatu STUDIA PODYPLOMOWE ustanawiającego Konstytucję dla Europy (Traktatu Konstytucyjnego) 14 "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” • październik 2004 podpisanie w Rzymie Traktatu Konstytucyjnego i rozpoczęcie procesu jego ratyfikacji • maj-czerwiec 2005 – negatywne wyniki referendów we Francji i Niderlandach – kryzys konstytucyjny Dalsze prace nad reformami konstytucyjnymi 15 Uwieńczenie reform konstytucyjnych 13 XII 2007 r. podpisanie traktatu w Lizbonie (Traktatu Lizbońskiego) Wejście w życie Traktatu lizbońskiego: 1 grudnia 2009 r. 16 Co składa się na Traktat Lizboński Dwa traktaty o równej mocy prawnej 1/ Traktat o Unii Europejskiej (TUE) • zmieniony w stosunku do wcześniejszego traktatu o tej samej nazwie 2/ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) • znacznie zmieniony w stosunku do wcześniejszego Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej 17 Oprócz tekstów samych traktatów: 37 protokołów do traktatów – mających moc prawną równą traktatom 65 deklaracji do traktatów lub protokołów • wszystkich państw, niektórych lub pojedynczych państw • nie mają charakteru prawnie wiążącego • mają znaczenie polityczne i interpretacyjne 18 Karta Praw Podstawowych Proklamowana w 2000 r. w Nicei • Początkowo: o charakterze politycznym i moralnym, ale niewiążąca prawnie • od wejścia w życie Traktatu lizbońskiego: moc wiążąca na równi z traktatami • nie wchodzi w skład traktatów, nie jest ich częścią 19 Elementy demokracji bezpośredniej w Unii Art. 11 ust. 4 TUE: Obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu prawnego Unii. 20 Art. 11 TUE Wzmocnienie roli parlamentów narodowych. M.in.: • otrzymują projekty aktów prawodawczych • sprawują kontrolę przestrzegania zasady pomocniczości • sprawują kontrolę w obszarze wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości • uczestniczą w procedurze zmiany traktatów • uczestniczą w procedurze przyjmowania nowych państw do UE 21 W ostatnich latach: kryzys gospodarczy 3 20 Art. 11 TUE Wzmocnienie roli parlamentów narodowych. STUDIA PODYPLOMOWE M.in.: "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII • otrzymują projektyEaktów prawodawczych UROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” • sprawują kontrolę przestrzegania zasady pomocniczości • sprawują kontrolę w obszarze wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości • uczestniczą w procedurze zmiany traktatów • uczestniczą w procedurze przyjmowania nowych państw do UE 21 W ostatnich latach: kryzys gospodarczy i instytucjonalny Unii Początek: poważne trudności finansowe i gospodarcze niektórych państw członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania, Włochy, Irlandia) Brak zadowalających podstaw traktatowych do udzielania pomocy państwom Wady strukturalne systemu strefy euro: Brak instrumentów kontroli polityki budżetowej i zintegrowanego systemu nadzoru bankowego 22 Mechanizmy przeciwdziałania kryzysowi gospodarczemu Zmiany w traktatach – konieczność zgody wszystkich państw Umowy międzynarodowe państw strefy EURO • Traktat o Europejskim Mechanizmie Stabilizacyjnym • Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej • Traktat o Unii Bankowej (projekt) 23 Cecha charakterystyczna obecnej sytuacji prawnej w Unii Coraz większe zróżnicowanie sytuacji prawnej: • Państw strefy EURO • Państw członkowskich spoza strefy EURO • 24 Problemy Polski z tym związane Polska nie należy do strefy EURO Aby przystąpić, musi spełnić warunki ekonomiczne, tzw. kryteria konwergencji dotyczące: • stabilności cen • fiskalne • kursowe • odnoszące się do stóp procentowych Korzyści związane z przynależnością do strefy EURO 25 Kryteria polityczne i konstytucyjne Akceptacja narodu bezpośrednia lub wyrażona przez Parlament Konieczność zmiany Konstytucji RP, Zwłaszcza: art. 227, dotyczącego NBP i Rady Polityki Pieniężnej 26 Sygnalizacja: wybrane przepisy traktatów europejskich odnoszące się do środowiska Fragment preambuły do TUE: WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach, 27 4 Zwłaszcza: art. 227, dotyczącego NBP i Rady Polityki Pieniężnej 26 Sygnalizacja: wybrane przepisy europejskich odnoszące się do STUDIAtraktatów PODYPLOMOWE środowiska "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII Fragment preambułyEdo TUE: UROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach, 27 Art. 3 ust. 3 TUE: Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny. Artykuł 11 TFUE: Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska. 28 Tytuł XX TFUE: Środowisko (art. 191-193) • Artykuł 37 Karty Praw Podstawowych • Ochrona środowiska • Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. 5