Metadane scenariusza

Scenariusz lekcji - Ruch narodnicki w Rosji. Od początku
lat 60-tych do zamachu na cara Aleksandra II
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
1. etymologia słowa „narodnictwo”
2. geneza ruchu narodnickiego, główne założenia programowe
3. kim byli raznoczyńcy
4. co to była postaw nihilistyczna
5. anarchistyczny radykalizm Michaiła Bakunina
6. rewolucyjny elitaryzm Piotra Tkaczowi
7. oświeceniowa działalność wśród ludu w zamyśle Piotra Ławrowa
8. tajna organizacja rewolucyjna „Ziemla i Wola” – cele, działalność
9. Katechizm rewolucjonisty Siergieja Nieczajewa
10. terror rewolucyjny
b) Umiejętności
1. rozumienie znaczenia warstwy chłopskiej dla ruchu narodnickiego
2. zdefiniowanie terminu „nihilizm”
3. wymienianie najważniejszych założeń anarchistycznych
4. wyjaśnianie pojęcia „terror”, dostrzeganie różnic między terrorem II połowy XIX
wieku a działalnością współczesnych terrorystów
2. Metoda i forma pracy
Metoda podająca. Zarysowanie struktury społecznej Imperium Rosyjskiego połowy XIX
stulecia. Geneza narodnictwa.
Wybrani uczniowie prezentują wcześniej przygotowane krótkie notki biograficzne (Bakunin,
Tkaczow, Ławrow, Nieczajew). Klasa słucha, notuje, ogląda wizerunki rewolucjonistów.
Uczniowie na podstawie uzyskanych informacji wymieniają różnice między poszczególnymi
nurtami narodnictwa. Omówienie znaczenia terminu „terror”. Głośne czytanie fragmentów
książki przedstawiających zamach na cara Aleksandra II.
Ostatnia faza lekcji będzie miała formę swobodnej dyskusji na temat współczesnego
terroryzmu.
3. Środki dydaktyczne
1. powiększone portrety rewolucjonistów oraz cara Aleksandra II
2. skopiowane fragmenty Katechizmu rewolucjonisty Siergieja Nieczajewa
3. kopia fragmentu Niecierpliwości Jurija Trifonowa
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Wyjaśnienie znaczenia słowa „narodnictwo”. Zarysowanie struktury społecznej Rosji w II
połowie XIX w. Sytuacja na rosyjskiej wsi po reformach Aleksandra II. Podkreślenie wagi
jaką narodnicy przywiązywali do warstwy chłopskiej, oraz do ich udziału w przyszłej
rewolucji.
b) Faza realizacyjna
1. lud jako fundament przyszłej rewolucji
− Piotr Ławrow – ideolog narodnictwa
− czym były wspólnoty gminne (obszciny) i ich rola w programach rewolucjonistów
− propaganda jako środek służący oświecaniu mas chłopskich
− „Szalone lato” (1874) – klęska „wędrówki w lud”
− przyczyny niepowodzenia akcji propagandowej wśród ludu
2. inne nurty w ruchu narodnickim
− Michaił Bakunin – zarysowanie sylwetki, przedstawienie założeń anarchizmu
− Piotr Tkaczow – zarysowanie sylwetki, zdobycie władzy państwowej jako cel działalności
rewolucyjnej inteligencji
− Siergiej Nieczajew jako prototyp zawodowego rewolucjonisty
3. terror rewolucyjny
− tajna organizacja „Ziemla i Wola” – czas działania, założyciele, cele
− rozłam w organizacji ZiM, podział na zwolenników rewolucji socjalnej oraz na tych,
którzy narzędzia zwycięstwa upatrywali w terrorze indywidualnym
− zamach na Aleksandra II w 1881 roku (fragmenty przedstawiające okoliczności śmierci
cara w powieści Niecierpliwość Jurija Trifonowa)
− upadek ruchu narodnickiego
c) Faza podsumowująca
Znaczenie narodnictwa dla programów i formowania się przyszłych ruchów rewolucyjnych w
Rosji.
5. Bibliografia
1. Michaił Heller, Historia Imperium Rosyjskiego, przekł. Eugeniusz Melech i Tadeusz
Kaczmarek, Warszawa 2000.
2. Ludwik Bazylow, Historia Rosji, T. 2, Warszawa 1983.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Co to jest terroryzm? Czym różni się terror XIX-wieczny od współczesnego? (forma pracy –
przygotowanie wypowiedzi ustnej)
7. Czas trwania lekcji
Dwie godziny lekcyjne.
8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz jest przewidziany na dwie godziny lekcyjne. Pierwsza będzie poświęcona
przedstawieniu genezy ruchu narodnickiego i różnych nurtów programowych funkcjonujących
w jego ramach. Tutaj m.in. zarysowane zostaną przyczyny, które kazały narodnikom wiązać
nadzieje na przyszłą rewolucję, z warstwą chłopów. Druga część zajęć dotyczyć będzie
praktycznej działalności rewolucjonistów. Poruszona w tym miejscu zostanie także kwestia
terroru indywidualnego.
Działalności rewolucyjnej często towarzyszy aura tajemniczości, romantyzmu, przygody. Z
drugiej strony historia pokazuje, że rewolucje mogą być krwawe, okrutne i bezwzględne.
Ruch narodnicki jako awangarda masowych ruchów rewolucyjnych w Rosji miała w sobie
więcej tych pierwszych, pozytywnych elementów. Były tam i bezinteresowne oddanie się
sprawie, i idealizm, i wiara w zwycięstwo dobra. Nawet terror indywidualny, choć często
ślepy i okrutny, był różny od współczesnego terroryzmu.
Konkluzją do niniejszego scenariusza może być teza, że wiele ruchów rewolucyjnych w
swojej fazie początkowej kieruje się szczytnymi ideami, aby z czasem, rosnąc w siłę,
ewoluować w kierunku bezwzględnego pragmatyzmu, któremu często towarzyszy terror i
okrucieństwo.